!UU t,:T DU
Dinsdag 28|September 1918.
Negende Jaargang.
TSo. 112.
Verschijnt eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
BUITENLAND.
WE ZEEÜWSCHE COURANT
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.75, daarbuiten 0.95
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiëu worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en .Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kanfoor v. d. Administratis: Sangepoorfsfraaf C 209, GOES'
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels ƒ0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. A contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de J pi gulden bij verlies van beide P> gulden bij
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de jl I 11 I handen, voeten of oogen. (I I I verlies van een
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden, B I 11 I Voorts bij ongeneeselijke I ZB I I hand, voet
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: verstandsverbijstering; I of oog; I BV duim;
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
I A gulden bij gulden bij
fl I 11 I verlies I I verlies van M
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
Aan hen, die zich met 1
October a s. op ons blad abonneeren.
worden de tof dien datum verschijnende
nummers gratis toegezonden.
Wij hebben altij'd gemeend en ons oor
deel is nog niet gewijzigd, da,t neutram
liteit in de journalistiek zoowel als in
het onderwijs onbestaanbaar is. Toch kun
nen wij ons voorstellen, dat een persoon
of 'een courant „tout journal est un
monsieur", zegt zeer geestig de Fransch-
man de illusie koestert, neutraal te
kunnen zijn en daarnaar met ernst en
volharding streeft. In zoo'n geval zal dus
een courant, die „neutraal" wil zijn, er
zich toe bepalen berichten en nieuws
tijdingen objectief weer te geven en
er wel op passen in de politieke en re
ligieuze geschillen partij te kielzen.
Dat toch wil het idee „neutraal" zeg
gen. Geraalk't b.v. Frankrijk met Duitsch-
land in oorlog en België houdt zich „neu
traal", dan wil dat zeggen, dat België
noch voor Frankrijk noch voor
Duitschland partij kiest. Be
spreekt dus b.v. een neutrale cou
rant het geval te Naarden (zie no. 109
dezer courant) dan zal zij niet slechts
het relaas dier zaak geven zooals „Het
Handelsblad" het aan zijn lezers op-
discht, maar ook1 een volgende maal bet
verslag ervan aan zijn lezers voorleggen,
dat ,,De Tijd" of een andere courant er
van geeft, zich wel wachtende met het
oordeel jan een dier bladen in te stem
men. Doet zij dit wel zooals het „Volks
blad" te Goes deed, dan kiest zij' par
tij en is niet langer neutraal.
Nog erger wordt het, wanneer eene
z.g. neutrale courant het „hoor en
wederhoor" schendt, door de voorstel
ling eener zaak zooais de andere partij
die geeft, te verzwijgen, omdat die
voorstelling aan de „neutrale" courant
„niet voldoende" voorkomt.
Ook dit vergrij'p begaat het „Volksblad".
Immers in zijn numimer va,n 20 September
j.l. waarin het ons hoofdartikel van 16
Sept. j.l. beantwoordt, lezen wij:
„Als later mocht blijken, dat wij hier
in dwaalden, zullen wij dit onzen le
zers mededeelen. Wat de „N. Crt."
hieromtrent bericht, komt, ons daarvóór
niet voldoende voor".
Wat wij aangaaude het geval te Naarden
berichtten, was genomen uit het dagblad
„De Tijd", dat aan deze zaak een uit
gebreid verslag, vrucht van eigen onder
zoek, wijdde.
Nu is „De Tijd" een courant, welke
in de Nederlandsohe dagbladpers een
voorname plaats inneemt. Het „Volksblad"
en tot zijn troost willen wij er gaarne
bijvoegen de „Nieuwe Zeeuwsche Cou
rant" staan er verre hij achter. Bij het
onderzoek, dat „De Tijd" naar het Naar-
densche geval instelde, stond zijn repu
tatie van eerlijk blad op het spel. Waar
het nu vrijmoedig het resultaat van zijn
onderzoek publiceert, daar is het toch
wel 't toppunt van belachelijkheid, die pu
blicatie niet te willen overnemen omdat
ze „onvoldoende" voorkomt en da,n toch
te blijven volhouden dat men „neu
traal" is.
Een „neutrale" courant zal hij' het voor
leggen van den tekst der Troonrede aan
hare lezers zich bepalen tot het over
nemen van üe beschouwingen welke de
verschillende politieke organen des
lands daaraan wijden en zich v.ineigen
oordeel onthouden.
Het. „Volksblad" denkt er anders over.
Het schrijft een hoofdartikel naar aan
leiding der Troonrede en komt daarin,
met zijn eigen besliste meeningen voor
den dag, welke duidelijk aangeven naar
welken p o 1 i t i e k e n kant het over
helt. Het „Volksblad" is dus beslist ooi
neutraal (de lezer vergeve ons dit
woord van eigen maaksel).
„Jawel", zegt het „Volksblad", maar
gij „Nieuwe Zeeuwsche Courant" weet
niet wat „neutraal" is. „Wij verstaan er
onder: het zoeken naar waarheid en
recht", waar en hij wie ook" (zie in
het hoven aangehaalde artikel van het
Volksblad").
Hm 1 Dus wat wij met Van Dale, De
I l ies en Te Winc.kel en alle mogelijke
Nederlandsohe schrijvers ee.n kikvorsch
noemen, heet bijl het „Volksblad" een lan
tarenpaal. Ja, dan willen wij gaarne toe
geven, dat wij het mis hebben. Maar dan
houden wij het voorloopig toch maar met
bovengenoemde taalmeesters; wij zijn in
goed gezelschap.
Alle gekheid op een stokje. „Neu-
traal" zijn heeft beteek'end, beteekent
en zal beteekenen zoolang de wereld staat
„zich onthouden", „geen partij
kiezen", „onzijdig blijven",
noch naar links noch naar
rechts overhellen" enz. Daarin ligt
dus iets negatiefs. Maar: zoeken naar
waarheid en recht is iets positiefs.
Het zoeken en verwerven van waarheid en
recht vraagt strijd, moeite, arbeid,
sluit,werkeloos blijven", „geen partij
kiezen" u i t. Wie de waarheid wil, kiest
partij tegien den leugen, wie recht
begeert verklaart zich een v ijl a n d
van onrecht. Altemaal handelingen die
n ie t-neu t r a, a 1 zijn. Uit de eigen be
kentenis van het „Volksblad" volgt al-
zoo, dat het NIET NEUTRAAL is.
Nu is het zoeken naar waarheid en.
recht, op zich zelf beschouwd, een heer
lijk levensdoel en wel waard door een
courant als zoodanig te worden uitgeko
zen.
Er is zooveel leugen en onrecht in de
wereld, dat iedere kampioen, die zich
tegen die vijanden ten strijde gordt, met
vreugde di'ent te worden begroet.
Jammer maar, dat het „Volksblad" er
zulke eigenaardige ideeën op na houdt in
zake „waarheid en recht", wat echteir,
gedachtig de vreemde definitie welke het
van „neutraal" gaf, niet al te zeer ver
wonderen moet.
Nemen wij b.v. de volgende passage
uit het artikel „De Nieuwe Koers", waarin
het „Volksbladde Troonrede bespreekt:
„Aan een staatscommissie zal het
onderzoek worden opgedragen, in hoe
ver een algemeen bevredigende
regeling mogelijk is ter zake van de
subsidiëering van het bijzonder onder
wijs en de voorwaarden, welke
daaraan verbonden worden."
De eisch der concentratie was anders,
eti wel onverzwakte handhaving der
openbare school, waarvan in de troon
rede niet wordt gerept. We zien hieruit,
dat aan intrekking' der suhsidiën niet
wordt gedacht, zooals men hier en daar
van rechts schijnt te hebben gevreesd.
Wij voor ons vreezen nu, dat van een
„algemeen bevredigende regeling" wel
geen sprake zal zijn. Immers de rech
terzijde zal niet eerder tevreden izija
dan wanneer drie derden van het on
derwijs „bijzonder" is; dat wil id[us
zeggeneerst moet het. openbaar onder-
wijs .morsdood, en dan pas is rechts
tevreden. Zou de minister van Binn-en-
landsche Zaken waarlijk denken, dat
hij er met minder van af kan? En
dan nog wel onder het stellen van
voorwaarden voor de te verleenen suh
sidiën. Och, komZoolang de rech
ter partijen niet alles krijgen zonder
eenige voorwaarde, zonder het minste
toezicht op de deugdelijkheid van hun
onderwijs, zijn ze niet tevreden. Schijn
baar- mogen ze zich tijdelijk met den
eenen of anderen maatregel tevreden
stellen; maar alras wordt dan „het kla
vier des volksconscientie" weer voor
den dag gehaald. Geef een vinger, en
men eischt niet alleen een arm, maar-
het gansche lichaam.
Deze passage staat met „waarheid en
recht op zeer gespannen voet. Wat er
in -staat, is klinklare onzin van begin tot
eind. De rechter partijen willen niet „alles
krijgen zonder eenige voorwaarde", zij
willen niet dat het openbaar onderwijs
„morsdood jis. Zij verlangen financi-
eele gelijkstelling: geen bevoor-
rechting uit rijks- en gemeentekassen voor
de eene tak van het volksonderwijs met
achterstelling van de andere tak 'Hun
doel as: BIJZONDER ONDERWIJS (voor
katholieken, geloovige protestanten, libe
ralen, enz.) met steun van de rijksfinan
ciën, onder waarborg van deugdelijkheid
door ,het rijk te stellen als REGEL, OPEN
LAAR ONDERWIJS (door het rijk te ge
ven m de gevallen waarin het bijzonder
onderwijs niet voorziet) als UITZONDE
RING en aanvulling. M.a.w. gelijk
recht voor allen op onderwijsgebied
Ook hier, juist als boven met Van Dale,
De Vries en Te Winkel, zijn wij in goed
gezelschap. Helderziende, oprechte libe-
ralten denken juist zoo. Wij geven hier
slechts ,het oordeel weer van twee hunner,
rhorbeeke en Mr. Ifubrecht, op gevaar
af van te ervaren, dat het „neutrale"!?)
„naar waarheid en recht zoekende"(?)
„Volksblad" over deze aanhaling zwiigt
als een mof.
Een bijzondere school, goed inge
richt is, mijns inziens, een ondersteun
ning van het publiek onderwijsMen
moet de bijzondere scholen niet betreu
ren, maar die integendeel beschouwen
al-s een bijdrage van particulieren aan
de -gemeene zaak, waarvoor anders het
bestuur moet zorgen. Een land, waar
enkel bijzondere scholen zijn, zou zich
zeer wel kunnen bevinden. Het onder
wijzen is geen taak van de Regeering.
De Regeering moet alleen voor publiek
onderwijs zorgen, omdat de bijzondere
personen gemeenlijk te kort schieten.
THORBECKE.
Een dwingland staat in Nederland
hij niemand in aanzien. Vooral- niet,
ais hij het waagt te heerschen over
de geesten, over de u'itingen des ge-
moeds en deze tracht te bedwingen in
eene door hem begeerde richting. Zulk
■•mgland d.eeiI i[1 1857 en in
1! 78 zijne macht in onze wetgeving op
het lager onderwijs terdege gevoelen.
,m 1889 ïs de dwingeland in eene die®
middelen waarmede hij zijn tirannie
bepeikt ook ge|,inge mate,
Laat ons in plaats van reageeren te
gen hetgeen thans wettelijk is vast
gesteld, veel liever aannemen, dat de
„Sobere noodpenning" terecht wordt uit-
geieikt. Maar Jaat ons dan tevens rui-
teriijk en oprechtelijk erkennen, dat
daarmede op verre na niet alles is ge
daan, wat noodig is om den dwinge
land te verdrijven uit onze landpalen
Laten wij niet terugdeinzen, niet lan-
f?1' kevreesd zijn voor de gevollgen
die 1889 te weeg brengen moet. Rust
na den schoolstrijd is anders nooit te
verkrijgen, ik bedoel de rust der ge
rechtigheid, zetelende in aan goed ge
weten Mede oorlogvoeren, juist dat
heelt de staat niet opgehouden te doen
met al zijn neutraliteit, met al zijne
srhoone woorden van eenheid en ver
zoening op de lippen.
Mr. HUB RECHT.
De beperkte plaatsruimte, waarover wil
beschikken, legt ons zelfbeperking op. Er
zouden meerdere passages uit het bewuste
artikel: „de nieuwe koers" zijn te ha
len, die een verrassend licht werpen op
Xfehlad-:"" recht-fantarieëm" van het
Ten slotte nog dit. Het blad zegt, dat
wij bet in den ban doen. Het blad ver
gist zich Het staaf niet aan ons om
wien of wat ook in den ban te doen!
ieteofsW'J hef °nZen P'icht onze
Volksbhd^ i mt k"n«en> waar het
Volksblad gelezen wordt, te waarschu
wen voor eene courant, die voorge-
vende nentra'a! te zijn, h-et niet
t t ,e' !V n e u t r a a l zijnde, zich
in hoofdartikelen en beschouwingen vij
andig toont aan de religieuze en
politieke belijdenis zijner Katho
lieke lezers. Van dien plicht: zal niets
ons afhouden, allerminst de groote mond,
dien het „Volksblad" tegen ons opzet.
Als een winkelier gemalen glas voor
peper en een minderwaardige vetsoort
voor boter verkoopt dan is 'tin 'tbelang
der openbare gezondheid het publiek voor
dien winkelier te waarschuwen. Nu kan
men zoo'n waarschuwing wel „praktijk(en)
van laag allooi" noemen, (zie het „Volks
blad" van 20 Sept.) maar dat doet men
al-leén als men het woordenboek van het
„Volksblad" gebruikt.
Zoodra het „Volksblad" eerlijk neutraal
wil zijn, of nog liever, tzoodra het er
ruiterlijk voor uitkomt in zijn levens- en
wereldbeschouwing op een ander stand
punt te staan dan zijn Katholieke leziers,
willen wij gelooven aan zijn „zoeken naar
waarheid en recht". Thans is het geen
zoeken, maar sluipen in het duister eener
vialsche neutraliteit. En in het duister
kan noch Waarheid noc.h Heciht gedijen.
Zij zijn kinderen des lichts en worden'
slechts veroverd met de wapenen tles|
lichts: eerlijkheid en oprechtheid.
DE BALKAN.
KONSTANTINOPF.L. Aan het definitie
ve vredesverdrag welks onderteekening
den 23sten of den 24sten van deze maand
zal plaats hebben, wordt onafgebroken
gearbeid. Er is thans volledige overeen
stemming verkregen. Het is opmerkelijk,
dat het Tuiksch-Bulgaaisch vredesverdrag
aanvangt met de woorden: Dat heide soe
vereinen de wensch uitspreken dat de be
trekkingen bij voortduring op een vaste
grondslag moge rusten.
In de inleiding wordt echter niet ge
sproken zooals in het Londensclie vredes
verdrag van eeuwige vriendschap.
De Carnegie-oommissie van onderzoek'
naar de in den Balkan gepleegde gruwelen
heeft nu pofc de brieven gezien, welke door
de Bulgaren werden gevonden en waaruit
ook zij concludeert, dat de Grieken op
bevel hebben brandgesticht. en gemoord.
Op Servisch en Grieksc-h gebied mag de
commissie niet onderzoeken1
De Duitsche leden der commissie heb
ben dientengevolge hun taak' neergelegd.
GA")
BKIiClE.
De brand op de Gentse he W.e-
reldtentoonstellin g."
Omtrent den derden brand den erg
ste» op de Gentsche tentoonstelling
meldt het „Hbl. v. Ant."
„Toen Dinsdagnacht de waker Delporte,
van de tentoonstelling, de Belvedèrelaan,
in de „Attractions" van den kant van de
viaduc opkwam, bemerkte hij eensklaps
eene klaarte tusschen en magazijn links
van de laan en het sigarenmagazijn Van
Gelder.
„Naderbij komende zag Delporte, dat
het brandde in de kamer van den bewaker
van het Rheinland, dat zich tegen het
sigarenmagazijn uitstrekt.
„Delporte duwde het vensterken in om
zich te overtuigen en liep naar den brand
melder van den viaduc. Dan keerde hij te
rug en verwittigde zijne collega's en de
politie.
„Intusschen kwam waker Thienpont van
de Fortlaan aangeloopen. De surveillanten
zeggen, dat twee vrouwen in het Burgers
huis sliepen en de brand zich wel tot daar
zou kunnen uitbreidien.
„Thienpont sprong op de trappen en
begon te roepen. Geen antwoord krijgende
moest hij alle geweld gebruiken om eene
deur op de eerste verdieping in te
stampen.
„Hij gelukte er weldra in, en twee ver
schrikte vrouwen, kuischsters, (schoon
maaksters, Red.) stonden voor hem.
„Zonder dralen gaf Thienpont het ge
vaar te kennen en een der vrouwen wilde
boven om hare kleeren loopen. Daar was
echter geen tijd voor. Men hoorde reeds
de vlammen knetteren.
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 23 Sept.
Zwakke tot matigen zuidoostelijke tot
zuidwestelijken wind. Nevelig tot zwaarbe.
wolkt. Waarschijnlijk regenbuien Weinig ver
andering van temperatuur.
„De adjunet-politie-commissaris was ter
plaatse gekomen met brigadier Ghïslèire.
Veel volk was ook toegestroomd en elk
wilde redden. De politie liet echter nie
mand aan den brand, maar dat ging zoo
gemakkelijk niet.
De brand, eene gróote uitbreiding ge
nomen hebbende waren de brandweer
mannen uit de stad ook ter plaatse ge
sneld en met. verschillende lansen (slangen
Red.) bespoot men het vernielend ele
ment.
Om 3 uur was het vuur geheel ge-
bluscht en om 4 uur konden de brand
weerlieden het terrein verlaten.
Volgens de Belgische bladen bedraagt de
schade, door dezen brand aangericht, on
geveer 175.000 gulden.
niilTSCHLAN».
Prinses Sofia van Saksen
Weimar.
Naar „Reuter" meldt, heeft de 24-jarige
prinses Sofia van Saksen Weimar, de
eenige dochter van den aldaar wonenden
prins Wilhelm, zich door een revolver
schot van het leven beroofd. Een liefdes
geschiedenis schijnt met dit drama verbon
den. F,enige maanden geleden werd n.l.
haar naam genoemd samen met dien van
den Berlijnschen financier Ilans von
Bleichröder en vertelde men, dat de prin
ses zich met deze zou engageeren. Door
en toeval werd het bericht van de verlo
ving met Bleichröder bekend vóórdat de
prinses aan hare ouders iets had mede
gedeeld. i
Het verzet tegen het huwelijk kwam, vol
gens de „National Zeitung" minder van de
zijde der ouders, dan van die van het
groothertogelijk hof te Weimar. De groot
hertog eischte n.L dat de prinses afstand
zou doen van al hare titels, hetgeen zij
niet wilde.
De Elbe besmet. Het water van de
Elbe moet met typhusbacillen besmet zijn.
Te Hamburg zijn den laatsten tijd tal van
typ hugge vallen voorgekomen; hadinrich
tingen aan de rivier zijn nu gesloten.
(Tijd-)
VUKKKAIItiltK STATES.
Het lijk van wijlen burgemeester Gaynor
werd door de „Lusitania" te New-ïork
gebracht. De gemeenteraad en de autori
teiten haalden het in een rouwsloep af.
De stoet trok naar het huis van Gaynor
te Brooklijn.
Ai. ii v i i:
De berichten uit de gewesten die aan
Albanië grenzen luiden doorgaans zeer
ernstig. De Albaneezen plegen overal roof-
aanvallen en kwamen reeds herhaaldelijk
in botsing met de Servische troepen. De
Servische regeering laat dan ook al de
grensgarnizoenen versterken.
In regeering,skringen schrijft men de
schuld van deze Albaneesche woelingen
aan Oostenrijk en Italië toe, die tot. dus
verre niets gedaan hebben om de inwen
dige orde in Albanië te handhaven.
De Oostenrijkse!» pers is ongerust over
den toestand in het nog altijd niet afge
leverde koninkrijk. Be veelgenoemde Es-
sad pacha moet een gevaarlijk' heer we
zen, die steeds onrust stookt en intri
geert.
De Servische regeering heeft troepen
moeten zenden ;naar Novibazar, wijl daar
een oproer heerscht.
