NIEUWE ZEEUWSCHE COURANT Zaterdag 21 Juni 1913. No. 72. BLAD fEUSLLÊTOS* Van kwaad tot erger. De geest der N Rott. Courant. Voor wie onder de onzen nog voort gaan met te beweren, dat de „Nieuwe Rotterdamsche Courant" een blad is, dat aan onze Katholieke overtuiging geen schade doet en onze Katholieke Sevoelens respecteert, meenen wij goed te doen hieronder twee artikelen af te drukken, die het Dagblad „De Tijd" aan dit onderwerp wijt en waar door als met één forschen zwaai de blinddoek wordt weggerukt voor de oogen van dergelijke ongeloovige Tho massen. Het eerste stuk heet: Op Springen 7 Het is nu reeds, schoon de stembus nog openstaat, duidelijk, dat hel kar retje der Vrijzinnige Concentratie niet op een zandweg staal. Noch de agitatie tegen de Tariefwet, noch die tegen de sociaal-democratie kan haar politieke eer meer redden. Het cenige, wat haar traditie nog moet ophouden, is haar anti-clericahsme. De „Nieuwe Rott. Ct.", haar leidend orgaan, schrijft niet meer maai* raast. „Aan den tweesprong'" heette Maan dagavond haar stembusaptikel, dat al dus aanvangt: Kiezers! Nu komt het erop aan! Groote gevaren bedreigen ons land. Doch zij! kunnen afgewend worden. Aarzelt gij nog*? Aarzel! gij, of het clericaal bestuur, waaronder het land zucht, of de kerkelijke meerderheid met haar geloofsfanatisme, haar zede- lijkheidshoovaardij „het canaille stemt links!" haar onwaarachtig heid en haar baantjesgekonkel, nog langer gehandhaafd moet worden*? Zoudt gij dat dulden? Weet dan, wat u onmiddellijk staal te wachten. Vóórop protectie: nijverheid en han del door hooge invoerrechten ader gelaten de productieve krachten des lands door zware belasting belas ting naar de talrijkheid van het ge zin! ondermijnd; trustvorming; ta- rievenoorlogcorruptie. i Dan eene grondwetsherziening, die tot hoofddoel heeft, de openbare school te vernietigen, en het algemeen volksonderwijs, grondslag voor allen maatschappelijke» vooruitgang en ont wikkeling, aan geestelijke drijvers en adviseurs toe te vertrouwen. De natie van de prilste jeugd af in secten ver deeld, en in verdeeldheid groot ge bracht; de school aan kerkelijke en politieke belangen dienstbaar ge maakt. Nevendoel van de hervorming is een kiesrecht, voor gezinshoofden, be delmonniken, en van de kerk bedeel den, als uitverkozen „organen" dei- burgerij, pasklaar gemaakt. De vrouw echter buitengesloten, en de volksin vloed op het beleid van 's lands zaken verminderd. En als toegift: kcrkelijike processiën op straat ook hier ie Rotterdam, waar onschuldige wandelingen met muziek reeds aanstoot schenen le geven. Ten derde: allerhand staatssocialis me en bureaucratie. Ziedaar het allernaaste verschiet onder voortgezet kerkelijk bestuur. Hierna volgt een opsomming van de zegeningen, die het volk le wach ten staat, als de liberale partijen de meerderheid zouden krijgen en aan gezien de „N. Rott. Ct." dat natuur lijk zelve niet gelooft, wordt in een slotparagraaf de deur opengezet voor de sociaal-democratie. Het beet daar in n.l.„Wie hel getal der sociaal democraten in de nieuwe Kamer doet aangroeien, weert althans het kwaad af, dat ons behoud van de tegenwoor dige meerderheid staat te wachten." Deze aanhitsing om op socialisten te stemmen volgt op de erkenning, dat hun partij „belooft al wat maar de massa kan aangenaam zijn, doch lot handelen voorloopig niet wil over- i gaan. Hetgeen onmisbaar is, om be loften in daden over Le zetten: de wil om tegenover Kroon en Parle ment voor de uitvoering van een pro gram mede verantwoordelijk te zijn juist dat ontbreekt haar. Haar naaste doel is slechtsstrijd, oppo sitie. Regeeringspartij wil zij niet zijn. Daardoor is zij de partij van de zui vere ontkenning geworden. Thans streeft zij' ernaar, het Kabinet te doen vallen. Doch zij gordt zich reeds aan, om óók het volgend Kabinet le doen sneven." Ziedaar een politiek advies van een leidend politiek orgaan! Dat dreigen met katholieke bedelmonniken en be deelden en met processiën op straat is allerbelachelijkst. Maar het aanstu ren op een toestand, waarin het eigen toekomstig Ministerie reeds voor zijn geboorte op de doodenlijsl komt te staan, is een verkiezings-razernij'. waartoe men alleen komen kan, als men waant „Aan den tweesprong" te staan, maar men ziel, dal er „een driesprong" is. Liberalisme en Anti Papisme Evenals bij vorige verkiezingen maakte het liberalisme ook ditmaal weer gemeene zaak met het anti-pa pisme, dat getrouw om de vier jaar een beroep op den godsdiensthaat komt doen. Van den beginne af is de beweging van Ds. Hoogenhuyze krachtig in de vrijzinnige pers be vorderd, het heeft in haar kolommen hartstochtelijke stukken van dissiden te christelijk-historischen geregend, en mannen als Drion, Muller, Quasi, Bronsveld c.s. konden op geregelde bescherming van de liberale redacties rekenen. Want het anti-papisme is een welkome politieke bondgenoot, het kan met zijn hartstocht aanvullen wal aan gezond verstand te kort schiet, het is wel avontuurlijk in een mate om een fatsoenlijk man te comprom- mitceren, maar dat hebben de vrij zinnigen er voor over, mits maar aan Rome slagen worden toegebracht. Vooral de „N. Rott. Ct. speelt met het anti-papisme onder één hoedje. Schreef zij niet in Januari j.l. in een polemiek aan ons adres: „Tegen hel ultramontanisme, dat de macht van den staat en de vrijheid van het volk bedreigt, ja, daar tegen strijden wij; en waar de Roomsche geestelijkheid de tweedracht onder ons volk ver groot, de wetenschap aan banden wil leggen, waar zij in één woord zich tegen de vrije beschaving keert, daar komen wij tegen haar op! Tegen net „ultramontanisme" gaat inderdaad rusteloos de strijd van de „N. Rott. Ct.", d.i. tegen de leer, de instelling, de werkzaamheid, die over de bergen haar oppersten leider bezit, en „tegen de roomsclie geestelijkheid", d.i. tegen de onmiddellijke vertegen woordigers van dien oppersten leider en van Dengene, dien liij zelf verte genwoordigt. Geheel handelend in dien geest, is het groot-liberale blad dan ook gedu rende deze heele verkiezingscam pagne het toevluchtsoord geweest van de rondzwervende geuzen-vrijschut ters, de kleine benden papenjagers en het avontuurlijk volkje, dat bij zul ke gelegenheden uit de krochten van zijn verborgenheid opduikt, om de lósse hulptroepen van het georgani seerde liberalisme te leveren, lleeft de hoofdredacteur der „N. Rolt. Crl." er niet een eer in gesteld, de vergadering te presideeren, waar in mr. Piet Tideman een dier boutades ontboezemde, die lot de schandelijkste verkiezingslitteratuur van het jaar 1913 zullen blijven be- hooren En pas heeft de anli-paapsche Leid- sche hoogleeraar dr. B. D. Eerdmans zijn ophitsend gelegenheidsgeschrift: „Het Roomsclie Gevaar" uitgegeven, of de „N. R. Ct." haast zich, er de 1| i 'li meest gepeperde gedeelten uit at te schrijven. Men weet, dat deze pro fessor een specialiteit is in professo raal geuzendam, en als zoodanig een geregelde leverancier van de meest gewenschte kopy aan het Rotterdam sche orgaan. Zij gooien elkaar hel bal letje toe, en gelijk de „N. R. Ct." hem aanmoedigt, zoo prijst hij haar. „In de laatste jaren schrijft hij in zijn pamflet zijn de omstan digheden zóó gewijzigd, dat Rome zich reeds kan veroorlooven met toe nemende vrijmoedigheid op te treden. Hel voert een feilen strijd legen de onafhankelijke pers. Het tracht door allerlei middelen en verbodsbepalin gen haar eigen kleine pers lot de eenige lectuur der Roomsche leeken le maken. Het doet dit echter niet, zonder de pers, die op onafhankelijke wij!ze wenscht le schrijven, in kwaad daglicht te stellen. Het heeft zelfs niet geaarzeld, in een openbare vergade ring een hoogstaand orgaan als de „Nieuwe Rotterdamsche Courant" op de meest ergerlijke wijze stelselma tig aan te randen. „Ons land is groot geworden, toen het van Rome's druk was bevrijd, toen hier in ruimer male dan in eenig ander land, vrijheid, verdraag zaamheid, welvaart, nationale macht en grootheid werd aangetroffen. Ons land is ontwoekerd aan de golven, ons volkskarakter is ontwoekerd aan Rome. Zooals wij onze dijken heb ben om ons land le behouden, zoo moeten wij ook onze verwering heb ben tegen den stijgenden Roomschen vloed, die het zoo duur gekochte weer wil wegspoelen. „Overal, waar de geestelijkheid tot gehoorzaamheid oproept, voelt men terstond in welke richting gestuurd wordt. Het is de richting van het meest onverdraagzame ultramonta nisme". Het „hoogstaande orgaan" aan de Rotte is natuurlijk erg gevleid met het compliment aan haar „onafhan kelijkheid" en de verdediging tegen die grimmige „kleine roomsche pers". En de broederschap is hartelijker dan ooit tusschen den Leidschen profes sor in anti-papisme en den Rotter dam sch en hoofdredacteur, die met anti-papisme en liberalisme zoo aar dig weel te spelen in de kolommen der „N. R. Ct." V Gevallen in eigen strik. Het is uitgekomen, zooals wij giste ren voorspelden. Het resultaat van de onteerende campagne, tegen rechts gevoerd, is niet geweest een „Verjongd libera- ralismc niet zelfs de neder laag d c r Coalitie, maareen nederlaag der Concentratie. Het is waar, dal in enkele districten, gelijk Kampen, middelen als de be dreiging van het „handen wasschen in 't Geuzenbloed" zoogenaamd door Roomsch-Katholieken, inderdaad dooi de „vrienden der verdraagzaamheid", de Vrijzinnigen, aan de kerkdeuren aangeplakt, op de eenvoudige land bewoners hunne uitwerking niet heb ben gemist. Maar, mócht deze ophitsing tol ze telwinst leiden, dan zou men deze toch moeilijk als een winst voor de „vrijzinnige beginselen" kunnen boe ken tenzij men ophitsing onder die beginselen tellen mocht. Beter doet men o. i. in die geval len te spreken van een mogelijke t r i u m f der misleiding. Doch, in alle gevallen waar deze triumf niet verwacht kan worden, is de kans voor liberale triomfen in eigen kracht uilgesloten. De kuil die men voor ons gegraven had, is men zelf ingevallen. Karakteristiek is in dit opzicht de uitslag in Rotterdam. Drie districten zijn reeds bij eerste 26) En de goede Jeanne schreide van vreug de. De arme moeder! ach! indien zij alles gezien, alles geweten hadZij zou op haren zoon zijn toegesneld en hem hebben toegeroepen: dood mij; maar hem nimmer! En in dien tusschentijd schreed Marcus langzaam voort, beefde bij het minste gedruisch, beefde van schrik, en naast Trerigo voortstappende zeide hij - Voorzichtig; daar ligt een steen, daar de wortel van een boom; hier is een haagnu dezen wegdaar is de weide en waar het licht brandt, daar is het Marcus stond stil. Trerigo insgelijks, die hem onthutst aanzag. Wat is het? Daar achter zeide Marcus, terwijl hij op het geopende venster weesdaar achter zie ik mijne schaduw. Marcus verviel in diep gepeins. Hij stond tegen een boom te leunen, terwijl Tregori met angst zijne bewegingen volgde. De ellendeling zag een groot misdadiger voor zich, die door een hevigen hartstocht werd bestookt, en bewaarde een diep stilzwijgen Louise was eveneens blijven stilstaan, zij las met angst op het gelaat van haar jengdigen meester de heillooze gedachten waarmede hij zich onledig hield. In de ziel van Marcus had geen eigen lijke strijd plaats. Hij dacht slechts aan de ruwe woorden en strenge kastijdingen zijns vaders. Louise, zijn goest des kwaads begon bevreesd te worden, dat hij in zijn be sluit zou wankelen. Daarom zeide zij Ja, Marcus, het aanzien der hoeve moet uw gemoed zeker nog meer ver bitteren, te meer als gij denkt, hoe gij daar behandeld zijt. Eensklaps hield zij op, een dof gerucht van stemmen trof haar oor; Marcus te veel in zichzelven gekeerd; scheen het niet te hooren. En indien hij nochtans zijn vader gehoord had, indien hij begrepen had, wat hij zeide, zoude zijn haat eu toorn eensklaps verdwenen zijnhij zou zich naar huis gespoed, de deur geopend hebben, binnen getreden zijn en hebben uitgeroepen Hier ben ik. Maar hij hoorde het niet. Maar Louise, die ongemerkt het venster was genaderd, had alles gehoord, en haar haat was nog grooter geworden. Vreeman sprak van vergeving, van verzoening, van geluk; hij sprak ook van haar en zeide tot zijn vriend Wat de meid betreft zij moet da delijk vertrekken; zij is eene'slang. Eene slang, fluisterde Louise, die haar meester zal dooden. Welnu, Marcus, mijn jongen, zult gij daar den ganschen nacht staan droo- men, sprak zij, zich tot Marcus wenden de. Wacht gij mogelijk tot hij u met stokslagen komt halen? Gij hebt gelijk, sprak Marcus kort af ik heb te veel geleden. Gij moet vrij worden, zeide Louise want uw vader veracht Minahij be schouwt haar alsof zij eene slang ware Marcus verbleekte en sprak Heeft hij dat gezegd Hij heeft het gezegd, Wanneer? Gisteren nog hij zeide dat zulke vrouwen als Mina en 'Maria de pest in een land waren. Marcus sidderde. Vervolgens kwam hij eensklaps tot stemming den liberalen ontvallen. Een vierde kan slechts met behulp der so- cialisten voor ditmaal behouden wor den. En het staat reeds n u vast, dat ook in Rotterdam IV een volgend maal de liberaal voor den sociaal democraat zal moeien plaats maken. Evenals in Haarlem. i De uitkomst der anti-clcricale drijf jacht eindigt met het verongelukken van den jager. i Het edel wild, schoon gekwetst, ont snapt; de vervolger valt in den zelf- gespannen strik en bezeert zich doo- delijlc. De doodsstrijd is slechts een kwestie van tijd. („De Nederlander") DE VERKIEZINGEN. Persstemmen. „De Tijd" zegt o.m. „De Rechterzijde heeft /dop gehad; wij weten reeds, dat zij hare sterke meer derheid zekér niet behouden zal. De so'- ciaaï-democraten zijn de overwinnaars, de helden van den dag. De concentratie zit, daartusschen in benauwdheid inet vrij. wel een échec. De stemmingen van Dinsdag hebben ons gesterkt in 'onze opvatting van hetgeen de. toekomst ons meer en meer brengen zal. Vrijliberalen neigen 'naar de Rechterzijde, vrijzinnigtdemocraten naar het socialisme. De tusschenpa.rtijen geraken beklemd tud- schen twee buffers. Het anti-papisme is niet nieuw en zal altijd blijven bestaan. De kracht daarvan is echter 'ook nu weer niet groot geble ken. Deze 'onsmakelijke actie doodt de macht der coalitie niet. De anti-Tarief-beweging zal er niet ab tijd zijn. Dit middel van den strijd tegen de Rechterzijde is slechts van o ogenblik- 'Lelijke beteekenis. Wie verder ziet d.an. het moment, blijft vertrouwen Koest-eren in de macht der Christelijke politiek in Nederland. Het schijnt, dat ons volk, hetgeen zich thans voordoet, zal moeten doorzieken,- om weer te komen tot gezonde politiek. Een opzet hij de verkiezingen, zooals wij thans aan de linkerzijde beleefd hebben, strijd tot afbreken van een Regee'- ring, waarvan men weet, geen betere in de plaats te kunnen stellen, met als ach'- tergrond de versterking van oen partij, waarmee nooit 'te regeeren valt, -zoo'n opzet k'an 'zich niet herhalen". De „Maasbode" schrijft: „De eerste indruk, welken ieder met zich naar buis heeft gedragen, is er zec ker een van verwardheid. Ons volk, hér en der getrokken heeft zich bij dezie stem bus niet positief en geprononceerd uit gesproken. En deze situatie van onbestemdheid kan niet anders dan hij de herstemming rechts ten goede komen. Ieder recbtschte kiezer had zeker niet anders gewenschit, dan dat wij de vijftig hadden benaderd om 'bij 'de herstemmingen een beduidende meerderheid te 'halen. Maar de geweldige actie van het anti1 tariefwef-comité, de ophitsing togen Rome, de verbrokkeling Van reohtsohle kracht ten, welke 'aanleiding heeft gegevien tot de vorming van velerlei kleine partijtjes, dit alles heeft voorloopig belet, dat rechts bij de eerste stemming de meerderheid heeft gehandhaafd. Zal rechts hij de Werstemming deze meerderheid, hetzij 'dan ook' een klein1©, alsnog verwerven? Op hot oogenhlik' is 't moeilijk, hierop een horoscoop te trekken, maar wel zal het onzerzijds niet al te overmoedig klin ken, als wij als pnze meening uitsprei ken, dat wij de herstemming met goed vertrouwen kunnen tegemoet gaan. Voorts wijst het blad er op;, dat in elk geval reeds in 41 districten de kie<- zers zich 'beslist voor een Rechtsche Re- bezinning, greep Tregori bij den arm en zeide Kom. Tregori volgde zijn meester. De twee mannen naderden het venster Louise ging tegen een boom staan leu nen terwijl haar blik tot wraak aanzette. De twee mannen stonden stil. Zij kon den thans alles goed onderscheiden wat in het vertrek voorviel. Vreeman en zijn vriend Leeman zaten nog aan tafel. Jeanue liep de kamer in en uit. Twee of driemalen ging zij voorbij het venster, en dan sloeg Marcus den blik neder. Maar in zijn hart was geen plaats meer voor vergeving. De laatste woorden van Louise hadden zijn hoofd geheel op hol gebracht. Dat zijn vader Mina en Maria durfde lasteren was hem onver- dragclijk. Hij beschouwde hem met blik ken, die van haat vonkelden, hetgeen Tregori niet ontging, en zeide Wij zullen geen geweer noodig hebben, als gij aldus voortgaat Vreeman keerde het venster den rug toe. Hij zat tegenover Leeman Marcus aarzelde. Hij kon dien man treffen of zijn moeder als zij voorbij het venster ging. Na cenige minuten'—een eeuw; 1 l geering veiklaarden 'en in 47 hun oem deel opischorten. Dezö kunnen 'zicht bij de herstemming nog wel in ovérwéldi' gentle meerderheid voor Rechts uitspre ken. Want te ontkennen valt het niet, dat de concentratie met haa.r elf diplomai's een geweldig fiasco heeft gemaakt. Ne derland heeft overtuigend getoond, dat het van de concentratie niet gediend is. Zij heeft zich op: genade of ongenade, aan de heerschappij van Troelstra over te geven. De geweldige Hetze van de Tariefwet heeft nu haar werking gedaan. 'Ons nuchtere Hollandschic volk zal nu tot bezinning 'komen. En dan is er voor ons nog veel te bereiken. Als wij in de komende dagen kalm de balans opmaken en de kansen nog eens toverwegen, dan zal het blijken, dat niet de coalitie, (maar zeer ze Ker de concentratie den 17en Juni. als een fatalen datum heeft aan te te-e- kfcnen. Het „Huisgezin" is teleurgesteld in den uitslag; het acht Rechts in a,l haar dee- len getroffen. Maar: „Zetels verloren heeft als wij aan nemen dat er in Gorkum herstemlmingl is de rechterzijde nog niet, maar nie mand durft, hoe groot optimist hjj ook zij, aannemen, dat zij er zonder 'kleer scheuren zial afkomen. Hoe zou het kunnen, daar hij de her stemming alles wat link's en alles wat dissident is zal te hoop loopen, om de rechterzijde tot minderheid fe maken.. Maar als dat gelukt, zal het geen over winning van de concentratie, doch een overwinning van het anti'-papisme zijn, dat de vrijzinnigheid yoor een oogenblik: nieuw bloed en nieuw leVen heeft ingei- stort". De „N. R. Crt." begint aldus: „De coalitie heeft in liet eerste treffen het nadoel beslist aan Kaar kant gehad. Zoo ernstig is deze uitslag voor haai*, dat er groote kans bestaat, dat zij' bij de herstemming door verschillende drei gende verliezen in de minderheid zal gei- bracht worden. In een elftal districten' zal zij met niet veel uitzicht op de over winning den strijd opnieuw moeten aan binden en er zijn er nog enk'ele, waai de keuze van een vrijzinnige of van een sociaal-democraat niet geheel buitengeslo ten is. l)e rechterzijde heeft, ioo al geen feite lijke, dan toch reeds een gevoelige mo- reele nederlaag geleden". Daarna .spreekt de courant over het sterk toegenomen cijfer der socialisten, hetgeen wil zeggen: afbrokkeling van het liberalisme. Het „Handelsblad" „Ons volk' heeft de coalitie doen we ten, dat het geen ooalitierageering m'eer wenscht, dat hét or ruim genoeg van heeft. Indien alle kiezers, die nu hebben ge toond de politieke zuivering het eerste- noodige te achten, blijven volharden den brengen de herstemmingen ons een belangrijke linksche meerderheid. Een concentratie-meerderheid krijgen wij, helaas, niet. Die ka.ns is thans reeds volkomen uitgesloten. Want, dit zal de analyse van den uitslag, die wij geven zullen, duidelijk' toonen, de grootste winst in aantal uitgebrachte stemmen is vooi' de sociaal-democraten geweest". De „Nieuwe Courant" gewaagt van een „geduchten slag", der rechterzijde toege bracht, overziet dan de kansen en voor spelt „Wij houden het voor mogelijk, dat de rechtsch© meerderheid, die thans 59 le den telt, bij de herstemmingen tot 45 a 46 zal worden teruggebracht. En dat zij boven de 50 zal blijven, achten wij reeds nu in hooge mate onwaarsehijhlijfc. Men weet het: de rechterzijde moet het van den eersten slag hebben. Bij de hér stemmingen legt zij altijd het lood je't stond Leeman op en deed eenige schreden om liet vertrek te verlaten. Waar gaat gij heen vraagde Vree man, wiens stem duidelijk door de drie op wacht staande personen gehoord werd. Ik kom terug, antwoorde Leemen, ik zal eens gaan zien of Jan wat hooi aan mijn paard heeft gegeven. Ik wil vertrekken. Wacht, ik ga met u mede, zeide Vreeman, die insgelijks opstond. Marcus strekte toen den arm uit, en wees Tregori zijn vader, die juist opstond. Hij is het, sprak hij op gedempten toon. Dit was het afgesproken toeken. Tregori nam zijn geweer en legde lang zaam aan. Marcus voelde zijn hart met verdubbel de slagen kloppen, hij opende den mond, strekte op nieuw den arm uit om Tregori tegen te houdenmaar het was te laat. Het geweer ging af, een vreeselijke kreet weerklonk in de ruimte. Vreeman draaide in het rond en viel neder. Marcus had Tregori bij den strot ge grepen. Ellendeling 1 riep hij uit. (Wordt vervolgd).

Krantenbank Zeeland

Nieuwe Zeeuwsche Courant | 1913 | | pagina 5