dscb Rijs
en Latten,
iel veren
lull vaneen DU n ZiJ
iddelburg Vooruit
No. 55.
Zaterdag 10 Mei 1913.
Negende Jaargang
(ENTEN
Verschijnt eiken MAtHDAG-, WOENSDAG- en ÏRI1DAGAV0HD.
DitimerMÉ 10 widen i Nopens: Openbaar Onderwijs.
NDIGING
ONDEN
PEND
[ENS, Vlissingen
AN DE GRAAF
P gevraagd
met KAR.
rHOORNICK,
RA-TREIN
MAANDAG 12 MEI.
nstbode
EERSTE BLAD.
PINKSTEREN.
Wetb. v. Koophandel.
0 April 1913 verleden
E. C. VAN DISSEL
de heeren JOHANNES
>TE en LEENDERT DE
i, Timmerlieden te Goes,
bestaande Vennoot-
le firma >1W. DE
Goes,
E. C. VAN DISSEL;
Notaris.
net bovenstaande, zegt
als uittredend vennoot
BESTE", den begunsti-
et genoten vertrouwen.
Met achting,
C. DE BESTE Wz,
13.
ng naar bovenstaande
erioht ondergeteekende
ontbonden firma „W.
iar hem zal worden
Aanbevelend,
L. DE BESTE,
morman en Aannemer,
kskindeienstraat D 95.
ÏD E¥ERTSEN.
:lld,
NDEL IN
DORDRECHT.
nt per pond.
Kreukelmarkt
GOES.
Ie te GOES.
tt. R. bureau v. d. blad.
Heer Hendrikskinderen.
burg
muiden
d-Kraaijert
Arendskerke
ille-Biezelinge
e
ringen Ierseke
bendijke
ndBatli
nsdrecht
en op Zoom
iw
mdaal
10,32 'sav.
10,38
10,46
10,53 i,
11.01
11,11
11.20
11,26
11,35 n
11,41
11,53
12.02
12,11
12.21
's n.
stus een flinke
erpot kunnende koken i»
Mej. MEIJERING, Goes
tl.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiëu worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. Administratis: Ganzepoortsfraat C 209, GOES
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels ƒ0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. k contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden,
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor:
1500
gulden bij verlies van beide
handen, voeten of oogen.
Voorts bij ongeneeselijke
verstandsv erbijstering
150
gulden bij
verlies van een
hand, voet
of oog
A gulden bij #j| gulden bij P"
llll verlies verlies van M Bu,
\0 ^0 duim\0 wijsvinger, mam
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank te Schiedam.
Wegens hel HOOGFEEST VAN
PINKSTEREN zal de „Nieuwe
Zeeuwsche CoUran ("MAANDAG
AVOND a.s. NIET verschijnen.
„Pinkstervuur doorgloeit den boezem-
Pinkstervuur doorstraalt den geest."
Pinksterdag is de wordingsdag dei Ka
tholieke Kerk, de vervulling der belofte
I door den Heer in het „Gij zij't Petrus"
I nfeergelegd. Haar gaf God dien dag het
I aanzijn door Zijnen Geest te zenden, die
I dte Nieuwe Wet der Liefde met mystieke
I lettereu in de harten der Apostelen
I grifte, hen met Zijn vurige tangen pnt-
I vonkire tot heiligen wedijver in het ver-
I breiden Van 's Heeren Naam, over de
I harde, in het verkondigen van de „mag-
I riatia Dei", de groote werken Gods aan
I trilte geslachten.
Die Heilige Geest, spiritus vïvificans.",
I „de levendmakende", zooals onze gelotofs-
I belijdenis Hem noemt, bleef de Kerk na-
I bij al de eeuwen van haar bestaan. Hij
I was met hare concilies, Hij was met
I hare pausen. Hij inspireerde hare heilige
schrijvters en leei'aars, Hij sterkte hare
I bloedgetuigen met bovenaardschen moed.
B Hij steunde hare belijders bij hun ge-
I stagen strijd tegen den drievoudigen be-
I lager: duivel, wereld en bedorven na-
I tuur. Hij wtekte in der maagden kuische
K zi'el het heilige voornemen zich vrijwil-
r lig ter liefde Gods te slachtofferen op het
altaar der eeuwigdurende onthouding en
Zelfverloochening. Iiij was die Getest door
f den Heer den zijnen voor Zijn heengaan
I naar het Huis des Vaders beloofd: de
B Geest des vredes, de Geest rian troost,
I van- wijsheid, raad en sterkte. En zoo
wies die Kerk, begonuen in JeruzWem's
Opperz'aal in aantal, in kracht ;en wierp
I de afgoden omver, onttroonde de hei-
denschye Cesars, verwon het barbarisme
B en zette trots scheuring en dwaling; .en
I vervolging, nu leens vernederd, dan ver-
I heven, nu toegejuicht, dan gesmaad, haar
I zegenrijk! werk voort en vertoont Zich
I aan onze Verrukte blikken .als de sfad
B Gods op deu berg, waarvao de profeet
I sprak, met haar onafgebroken rij van
opperpriesters, beginnende met Petrus en
gaande tot op Pius X, onzen huidigen
I regeerenden door Gods goedheid uit bange
krankheid herrezen paus. En ook op de
zen Pinksterdag, waarop het Christenvolk
den H. Geest bidt zich in immer over
vloediger mate te willen uitstorten over
de hedendaagschie wereld, die aan 'Zijn
liefde, Zijn vrede meer dan 'ooit be
hoefte hoeft, rijst het beeld dier Kerk,
jf door den H. Geest geleid, bestierd en
bewaard in Zijn heerlijkte lijnen stralend
voor onzen geest, het woord des dich-
ters bevestigend:
,,'tZijn achttienhonderd ja'arl en nog, nog
[staat de rots,
Onwrikbaar als voorheen, hoe fel de
[branding klots'
1 A's zuil der waarheid, als het middenpunt
[der tijden.
B Ziet, eeuwen gaan voorbij en brengen
[Vreugd en lijden
En schand en eere; met den stroom
[des tijlds vergaat
I Wat van den tijd is en de rots van.
[Petrus staat,
b Dr. Schaepman: „De Paus".
Wij ontvingen Woensdagmorgen het na
volgende schrijven:
Mijnheer de Redacteur!
Vergun onderstaande s.vjp. een
iplaatsje in uw blad. Bij voorbjaat
onzen dank.
Met verwondering lazen we in
uw artikel „Openbaar Onderwijs"
den feilen aanval op de openbare
onderwijzers en hun onderwijs. Dit
laatste is n.l. „niet alleen onvol
doende, gebrekkig, maar zelfs ge
vaarlijk, waai- het in handen is van
onderwijzers, die socialistisch als
zij zijn, krachténs hun beginsel el-
ken geopenbaarden godsdienst ver
werpen en vijandig staan tegenover
elk gezag".
Uit welke bronnen u nu ggput
hebt, da,t de onderwijzers socialis
tisch enz. zijn, is ons een raadsel.
O, zeker er zijn zulken in ons
groot korps, maar omgekeerd zijn
er ook liberalen, modern-protestan
ten, orthodox-protestanten, geloovi-
ge katholieken. Voor allen is plaats
in de openbare school, die volgens
wettelijk voorschrift neutraal .ouder
wijs moet geven en ook geeft.
Gij verwijt ons, dat we de aan
ons toevertrouwde kinderen oplei
den tot ongelooivigen en republikei
nen, en juist dit, Mijnheer de
Redacteur is het ergste om geen
ander wjoord te gebruiken in
heel uw artikel. Vpor deze bewe
ring is schijn noch zweem van be
wijs te vinden. Wij mpgen en wil
len onzen invloed niet gebruiken
o-m propaganda te voeren voor po
litieke of godsdienstige richting. Wij
willen het kind slechts verstande
lijk en redelijk ontwikkelen en laten
de godsdienstige opvoeding geheel
en al over aan ouders en kerk.
Nooit en te nimmer en dit kunt
u ook niet Mijnheer de Redacteur
is er een geval genoemd kunnen
worden, dat de onderwijzer propa
ganda maakt voor een of andere
politieke richting of godsdienst. Gij
gevoelt zelf ook maar al te goed,
dat geen uwer lezers zoo'n onder
wijzer kent, door te schrijven, dat
ze gelukkig niet allen zoo zijn, maar
handhaaft tegelijkertijd de aantijging
tegen de niet bekende onderwijzers.
Dat u met het openbaar onder
wijs leerstellig als u het wilt
hebben niet tevreden zijt, kun
nen we ons voorstellen, maar min
der kunnen we ons voorstellen,
wat u dan van 't openbaar onder
wijs toegankelijk pis het voor
iedereen is wel zoudt wenschen,
toch geen liberaal, protestantsch,
katholiek of ander onderwijs. Neu
traliteit is de hoofdvoorwaarde voor
goed openbaar onderwijs.
Dat de openbare school uit de
openbare kassen meer trekt dan de
bijzondere is waar, maar tegelijk
logisch. Daar waar meer eischen
aan de openbare school "gesteld wor
den, meer waarborgen voor goed
onderwijs gegeven zijn, heeft de
openbare school opk recht op groo-
tere geldelijke bijdragen dan de bij
zondere. Zoo is het dan ook niet
vreemd, dat tegenstanders der bij
zondere school, de voorstanders v@n
deze van subsidiejacht beschuldi
gen, daar waar deze wel willen
financieële gelijkstelling, maar
geen gelijkstelling in andere opzich
ten.
U, dankend voor de verleende
plaatsruimte.
De Perscommissie van de afd.
Goes van den B. v. N. O.
Wij hebben gemeend bovenstaand schrij
ven niet te moeten wegmoffelen in een
vergeten hoekje der courant, doch het
ta plaatsen in het vplle licht op de eerste
pagina. De zaak, waar het om gaat, is
er zeer zeker belangrijk genoeg voor en
waai- de heeren door het zenden van hun
bezwaarschrift getoond hebben van ons
hoofdartikel nota te willen nemen, daar
gelooven wij goed te doen, hunne attentie
met een contra-attentie te beantwoorden.
Al vleien wij ons niet, de heeren tot
;onze zienswijze te zullen hekeeren, toch
komt ons een bespreking van het twist
geding tusscben ons niet onwelkom voor
en daarbij minder onvruchtbaar dan eene
discussie in leene „vergadering met debat",
waar de oplaaiende politieke hartstochten
meestal de teugels plegen over te ne
men van het koele verstand, zoodat ver
hitte hoofden en geïrriteerde gemoederen
als eenig "resultaat van dergelijke bijeen
komsten .overblijven.
iNa aandachtige lezing van het ingezon
den stuk moet ons het volgende van het
hart. Waar wij zeiden: „Het open
baar onderwijs, zooals het zich
sinds de regeling van 1857 in
ons land ontwikkelde, is vaor
de Katholieke ouders, die hun
plicht begrijpen, on void oe nide
en gebrekkig enz." daar slaan de
woorden „onvoldoende'1' en „ge
brekkig" niet op het onderricht in de
verschillende leervakken, maar op den
geest van het openbaar onderwijs. Dit
blijkt ten duidelijkste uit de passage van
het bisschoppelijk mandement van 1868,
dat wij onmiddellijk eraan lieten voor
afgaan en waar diezelfde woorden worden
gebezigd. Wij laten die passage hier nog
eens volgen, opdat de heeren kunnen
zien, dat onze gedachtengang in "deze
correct was
„De Kerk wil, dat de jeugd
in de wetenschappen on
derwezen worde, maar zij1
eischt tevens, datditonderwijs
in alle opzichten Katho
liek en godsdienstig zij. Van
de eene zijde wil zij niet, dat de
jeugd in onwetendheid opgroeie,
maar van de andere zijde keurt zij
niet elk onderwijs goed. Zij1 ver
werpt niet alleen alle ongods
dienstig, maar ook" alle gods
dienstloos onzijdig onder
wijs, waarbij de godsdienst is uit
gesloten. Het eerste verfoeit zij1 als
verderfelijk, het andere keurt zij
af, als minstens onvoldoende
en gebrekkig; het eerste mag
nimmer, het andere slechts b ij g e-
brek aan beter worden aan
gewend".
Doch wij zeiden nog meier„Het
openbaar onderwijsis voor
de Katholieke ouders... zelfs
gevaarlijk, waar het in handen
is van onderwijzers die, socia
listisch als zij zijn, krachtens
hun beginsel e liken geopen.
baardengodsdienstver werpen
en vijandig staan tegenover elk
gezag".
De heeren hebben dit „met verwonde
ring1" gelezen. Ook wij zijn verwonderd
en wel over de verwondering der heenen.
Zijn zij dan zoozeer „vreemdeling in
Jeruzalem", dat zij niet weten wat er
in hun school voorvalt? Hebben zij nooit
gehoord van een „Bond van Nederland-
sche onderwijzers", die gewoonlijk de
„Roode Bond" wordt genoemd we
gens do zeer vele socialistische onderwij
zers, die hij herbeigt, mitsgaders nog
tal van andere, die, om een vaderlandsche
uitdrukking te gebruiken, ook een klap
van de molenwiek beet hebben? Hebben
zij mooiit gehoord van den heer Oossen-
dorp, Bondshoofd, en diens befaamde
Leidsche rede over de absolute gods
dienstige en politieke neutraliteit der
openbare school? Is het den heeren on
bekend, dat bij de viering onzer nationale
feestdagen (Koningin's verjaardag, Prin-
sessendag enz.) door openbare onderwij
zers is geweigerd de kinderen voor te
gaan bij de feestviering? Dat bij het
jongste bezoek van Hare Majesteit aan de
Drentsche veenkolonies op dezelfde stui
tende wijze door openbare onderwijzers
hun onwil is te kennen gjegeveo zich voor
dat bezoek te interesseeren, gelijk hpt
goede vaderlanders en trouwe onderda
nen der Koningin past? Is nooit tot de
Qieeren de wetenschap gekomen dat er
organen bestaan als „De Bodie", DE cou
rant van den „Bond" dat een schier
voortdurende aanprijzing1 is van de Os-
sendorpiaansche theorie: „g(een kerkelij
ke en politieke dogma op de school"?
En het „Nieuwe Schoolblad", de ijveri
ge corryphee van het N.O.G. (Neder-
landsch Onderwijzers Genootschap) dat
reeds vóór jaren de onomwonden bekente
nis aflegde: „Het beginsel der
apenbare schooldruischttegen
d:e Katholieke beginselen in"
en „Het Genootschap stemt in
dit opzicht met het Nut (Maat
schappij tot Nut van het Algemeen) en
sommige Loges overeen" (12
Juni 1896)? En „School en Huis" Maand
blad van de "afdeeling Amsterdam van
den Bond Van Nederlandsche Onderwij
zers, (Onlangs als propaganda,-nummer in
30.000 exemplaren oiver Amstel's grach
ten en straten verspreid en vol van
de hatelijkste aanvallen tegen bet bijzon
der, het Katholieke onderwijs vooral, ge
tuige onderstaand vers waarin het
schoolgebed onzer kinderen aan de ver
achting wordt prijs gegeven:
,,'t Gebit van kindren is nout onfer-
[hourd gebleife,
„0, Heir, Kou tuch de kouë Lizie in
[et leife".1)
Getuige een daaropvolgende passage,
waar de klassenstrijd dienst moet doen
om bij den proletariër nog meer haat
tegen de bezittende klasse op te wekken,
dan nu misschien reeds hjat geval is.
Getuigle na. 4 van den 4en jaargang van
dat blad waarin naar aanleiding1 van de
grondwetsherziening L een hatelijkheid
wordt geziegd aan het adres van Koningin
en Prinses Juliana, waarmede het blad
het hart steelt der roode Bondsleden en
der socialistisch aangelegde lazers.
Is dit alles in het geheugen der heeren
teruggezonken, dan willen wij hun me
morie wel opfrisschen, want helaas, er
is overvloed van stof.
In de „Provinciale Overijselsche en
Zwolsche Courant" van 14 Dec. 1912
stond het volgende berichtje
„Op de algemeene vergadering van
de Onderwijzers^propagandaclub ge-
brujkt de voorzitter, melding ma
kende van den bloei der vereeni-
ging, daarbij de woorden „God zij
dank".
Een der aanwezigen (met veel
leden achter zich) neemt
aanstoot aan die uitdrukking. Die
aanstoot is zelfs zoo hevig, dat het
lid voor het lidmaatschap1 der club
zal -moeten bedanken, als de
voorzitter waarde aan die
woorden hecht".
In dezelfde courant (nummer van 16
Dec. 1912) lezen wij over de Apeldoorn-
sche onderwijzers met betrekking tot de
AUerzielenkwestie
„De Apeldoornsche Onderwifzers-
Tooneelvereeniging vergaderde Za
terdagavond. Onder meer werd voor
gelezen een brief van een school-
autoriteit (den arrondissements-
schoolopziener Ruys) aan den voor
zitter der A. O. T., waarin de aan
neming van het voorstel (om „Al
lerzielen" in besloten kring op1 te
voeren) zeer afgekeurd en ontraden
werd. Het bleek overbodig
en zou zeker niet van in
vloed geweest zijn tot ver
werping; INTEGENDEEL".
Te Enschede had de onderwijzer Terp-
Voor wie aan plat Amsterdamsch niet
gewend is, geven wij het versje hier in gewoon
Hollandsch weer:
„'tGebed van kindren is nooit onverhoord
[gebleven,
O, Heer hou toch de Coalitie in 't leven".
stra op de openbare school aan den
JBorstelweg een jongen die het Wilhelmus
niet wilde meezingen, strafwerk gegeven.
Daarover ontstond een heele kwestie tus-
schen den vader vari den jongen en het
schooltoezicht
Het socialistisch Enschedeesehe or
gaan „De Nieuwe Tijd" knoopte aan dit
geval de volgende opmerking vast:
I I i i 1
„Wat nu?
Zal de onderwijzer Terpstra, ver
blind door star-konservatisme, waar
door hij geen oog bleek te hebben
voor de nieuwe geestesstrooming,
die zich in de arbeiderswereld van
onze stad heeft baangebroken,
voortgaan met den jongen Oranje-
Liederen te laten zingen tegen den
wil des vaders of zal er gehandeld
worden naar mildere pp vattingen
Voor Enschede lijkt ons liet laat
ste alleen redelijk.
De klassenstrijd, zooals onze fa
brikanten die voeren, heeft hier
doen ontstaan een arbeidersbevol
king, blijkens het stemmen voor
Tweede Kamer, Provinciale Staten
en Gemeenteraad van sociaal-demo
craten, met anti-kapitalistische ge
voelens, met opvattingen gekeerd
tegen chauvinisme en oranjever-
eering, middelen der bezittende
klasse om daardoor het oog van
den arbeider voor zijn ware belan
gen te benevelen. De bevolking, die
de kinderen levert voor onze ge
nummerde openbare scholen stemt
voor 2/s of 3/a rood en dat moet,
dunkt ons voor den openbaren
onderwijzer, wien het zingen van
vaderlandscbe liederen voorgeschre
ven wordt, een aansporing wezen,
om in gevallen als bovenstaande
met gematigdheid op te treden, te
meer, daar geen voorschrift bepaalt,
dat hij kinderen, wier ouders be
zwaren hebben, tot andere meenin
gen dwinge.
Intusschen blijkt uit deze geschie
denis overtuigend, dat naast de
godsdienstige de politieke
neutraliteit, zooals de
Bond van Nederlandsche
o n de r w ij' ze r s die voor
staat, absoluut noodzakelijk is,
tenzij men de openbare school wil
verlagen tot een instrument ter on
derdrukking of bestrijding van mee
ningen die onwelgevallig zijn".
De burgemeester van Ambt-A.lmelOi had
geklaagd over het vloeken van sommige
onderwijzers in de openbare schooj en
van sctomiger tegenzin om met de kin
deren de oranjefeesten mee te vieren.
Het geva.j kwa'm in den gemeenteraad
(in meerderheid rood) ter sprake. De so
cialistische fractie stelde voor de instruc
tie voor liet onderwijzend personeel te
wijzigen. Uit die raadszitting stippen wij
het volgende aan (overgenomen uit „De
Zeeuw" van 27 Februari 1913):
„Ergerlijk nog is de wijze waar
op diezelfde meerderheid omsprong
met een andere bepaling in die
zelfde instructie, die aan onderwij
zers en kinderen verbood Gods
Naam te misbruiken of ruwe taal
te voeren. Een der sociaal-democra
ten de heer Schotveld zette
een heelen boom op over dat vloe
ken. Hij vond het' gebruik van de
bektende krachtwoorden heelemaal
geen vloeken, en beschuldigde de
fijnen, die met hun openbaar gebed
Gods naam misbruiken. Dit alles
werd verteld op den meest belee-
digenden toon voor den burgemees
ter, die „fiju" is.
Ten slotte werd dat vloek'verbod
uit de instructie geschrapt.
Niet minder stuitend ging het toe
naar aanleiding van het voorstellen
der acht om in de instructie te
zetten, dat het personeel vrij'gelaten
wordt om al dan niet deel te ne
men aan school- en nationale fees
ten,
