Irgelfabriek
te
CHULTEsC0
ontroomers
hefboomen.
Zaterdag 19 April 1913.
Negende Jaargang
Mijnt elten MAMMIS-, WOENSDAG- en VRI1DAGAV0HD.
18 April 1913,
rtij AFBRAAK,
rdbraband.
te WAALWIJK.
)DELBURG
IGE DELFT H2
OGERIJEN
RFWAREN
Ett DÉTAIL
huishoudster,
R.K. Dienstbode
sternen.
Ill WEEL, GOES.
Zaaimachines,
en.
ie-Maatschappij
IR".
li in vaneen nu fwi
Dit nummer bestaat 8 tiMzlen
EERSTE BLAD.
Katholicisme en
Verdraagzaamheid.
BUITENLAND.
l)e Oorlog op tien Balkan.
Dit Zeeland's Hoofdstad.
UIT ZEELAND.
E. C. VAN DISSEL, te
l;s om 12% uur, te Kloetinge,
liek verkoopen
|nken, Ribben, Ramen,
blommen, Brandhout,
van Verzekering op 't leven.
opgericht 8 Maart 1843
Ird bij Koninklijk Besluit
1.5 Juli 18f>5, No. 41.
litschappelijk kapitaal f 300.000.
Jetober 1911f 2.077.596.32'.
feuten gevraagd.
liging van Pijporgels
'ste constructie,
rige garantie voor
aid.
t-en en stemmen van
Orgels. 4
lie aanbevelingen.
,s. wordt gevraagd een
flTTERHOEVE, Kloinland-
kenszand.
voor Amersfoort in gr- gez
r. L' iHMANN Langstr. 37
Financiën is aan
NEN, Hofjuwe-
(oop opgedragen
wege aan 's Rijks
snijder bij 's Rijks
enkpenning ter
voor het herstel
I volteekend), Amsterdam-
Schade,
ie Kade B 171.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.75, daarbuiten 0.95
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiëu worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. Administratie; Ganzepoorfsfraaf C 209, GOES
Reclameberichten 25 Ct. p. t. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels ƒ0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. h contant.
De abonne's op dit blad, in liet bezit der door de I ff" gulden bij verlies van beide I ff" gulden bij
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de jB 118 1 handen, voeten of oogen. |8 8 B verlies van een
daarvoor vastgestelde Verzekeringsvoorwaarden, 8 8 8 88 8 Voorts bij ongeneeselijke 8 8 B B hand, voet
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: 8%^%^%^ verstandsverbijstering; 8 of oog;
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de „Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank
I gulden bij A 4% gulden bij ff"
Villi verlies B 8 verlies van M 8%
duimV# V# wijsvinger.
gulden bij
verlies van
eiken anderen
vinger.
te Schiedam.
ii.
Het. spreekt vanzelf, dat de Katholieke
Kerk1, in het bezit der door God ge
openbaarde waarheid en toegerust met
de opdracht die waarheid den volkeren
fe verkondigen tot het einde der dagen,
onmogelijk kan dulden, dat waarheid en
leugen, rechtzinnigheid en dwaling op
één lijn wordien gesteld. Een dergelijke
verdraagzaamheid kan dus onmogelijk van
haar gieëischt worden, daar die zou in-
druischen tegen haar eigen levensbelan
gen.
Onder vrijheid van godsdienst verstaat
d,e Katholieke Kerk dan ook niet het
willekeurig omhelzen van een godsdienst
die ons bevalt immers, heeft God den
ïpensch op genoegzaam voor hem kënbare
wjjzie aangeduid, hoe Hij wil gediend en
geëerd worden, dan staat het den mensch
in gieweten niet meer' vrij zich aan die
wijze van godsvereering, d.w.z. aan dien
godsdienst te onttrekken maar zij ver
staat daaronder het vrije recht, dat iedere
mensch heeft om overeenkomstig de in
spraak van zijn geweten God te dienen,
waarhij zoowel liet. licht Van het na
tuurlijk v,erstand als de meer of mindere
volmaakte wijze waarop de mensch Gods
openbaring ontving, die inspraak des ge
wetens bepalen.
Die vrijheid van geweten te willen aan
randen of met geweld 'den mensch te
willen dwingen tegen de inspraak van
zijn geweten te handelen wordt terecht
godsdienstige onverdraagzaamheid ge
noemd. Daarom, al laat de Katholieke
Kerk nimmer 11a, met alle mogelijke haar
ten dienst staande middelen de dwalen-
den en ongeloovigen te overtuigen van
do waarheid harer leer, van proselieten-
makerij in den ongunstigen zin des woords
wil zij niets weten, maar verlangt, dat
het omhelzen dor door haai' gepredikte
waarheid een acte zij van 's menschen
v,rijen wil. In dien geest hebben dan
ook van oudsher de geloofsverkondigers,
de pausen en bisschoppen, kortom alle
oprechte en ware kinderen der Kerk ge
handeld. Treffende voorbeelden vinden wij
hiervan in het beroemde werkje van kar
dinaal Gibbons: „het geloof onzer vade
ren", zooals het door den kundigen Hol-
laadschen vertaler, pastoor Blaisse is be
werkt.
Toen de Angelsaksische koning Ethel-
bert, door de prediking van St. Augusti-
nus en diens gezellen voor de Heils
leer gewonnen, al gijn onderdanen tot
aanneming des Christendoms wilde dwin
gen, brachten de 'missionarissen hem on
der het oog, dat het Christelijk geloof
niet dan vrijwillig diende omhelsd te wor
den 011 elk gewelddadig ingrijpen in deze
afkeurenswaardig moest worden geacht.
11. J. Boogaards, -schrijver van eene
„Geschiedenis der invoering en vestiging
van het Christendom in Nederland", ver
haalt, dat de II. Eligius vele door Dago-
bert gevangen genomen Saksers vrijkocht
en hun toestond naar hun vaderland we
der te keeren of, indien zijl deu Christe-
ijken, godsdienst w i 1 d e n'.omhelzen, bij
hem te blijven en liefderijk te worden
behandeld.
De vierde kerkvergadering van Toledo
bepaalde o.a., dat niemand tegen zijn wil
tot aanneming van het Christendom mocht
worden gedwongen.
„Misschien" zoo lezen wij in „Het
geloof onzer vaderen" „is er nooit
iemand geweest, die in edeler trekken
het ware beeld zijner eeuw uitdrukte dan
d0 H, Biernardus, de beroemde abt vajti
Clairveaux. Hij was de verpersoonlijking
van den geest der middeleeuwen. Zijn
leven is de sleutel tot de kennis, hoever
de verdraagzaamheid ging in zijn dagen.
Toen hij vernomen had, dat een dweep
ziek prediker het volk tot gewelddadig
heden tegen de Joden, als de vijanden
van het Christendom ophitste, verhief hij
tegen hem pi zijn welsprekendheid en
ontrukte de ongelukkige vervolgden aan
het doodelij'k gevaar dat hen dreigde".
Fenelon, bisschopi van Kamerijk, een
prelaat niet minder 0111 zijn vroomheid
dan 0111 zijn welsprekendheid £n wijs
heid vermaard, schreef in een brief aan
den zoon van Jacobus II van Engeland:
„Vóór alles, dwing nooit uwe onderdanen
om van. godsdienst te veranderen. Geen
menschelijke macht kan de .ontoegankelijke
schuilhoeken van den vrijen wil in 's men-
schen hart bereiken. Nooit kan geweld
den mensch overtuigen, hetmaakt slechts
huichelaars. Sta aan allen burgerlijke vrij
heid toie, niet alsof .ge alles goedkeurt,
maar zoo, dat gij geduldig toelaat wat
de Almachtige God toelaat en slechts
door zachte overtuiging de menschen
tracht te hekeeren".
Ook in latere tijden, ook nog in onze
dagen gedraagt de Katholieke Kerk zich
op dezelfde wijze. Het komt meermalen
voor, dat in Nederlandsch-Indiö dochters
van protestantschen huize aan de zorg
van de Zusters Ursulinen worden toever
trouwd op de pensionaten te Noord wijk
en Weltevreden. Welnu, de zusters wa
ken er angstvallig voor, dat de gewetens
vrijheid der kinderen ook maar in het
minst zou worden aangerand en nimmer
misbruiken zij hun invloed om bekeer
lingen te maken.
Onlangs bekeerden zich op Cal-
dey Island een aantal Anglikiaan,-
sche kloosterlingen tot den Katholie
ken godsdienst. Noodzaakten zij nu ook
hun onderboorige dienstbaren, die rond
om de abdij woonden, van godsdienst
te veranderen? Allerminst, zelfs boden
zij aan, ten behoeve van hun dienstper
soneel geregeld een Anglik'aansch predi
kant per stoomsloep van het vaste land
te laten overkomen.
Blijkt uit dit alles ten duidelijkste, dat
de Katholieke Kerk de verdraagzaamheid,
d.w.z. den eerbied voor de gewetensvrij
heid voorstaat, er is geen enkele reden
om aan te nemen, dat zij van gedrags
lijn zou veranderen, wanneer zij in een
land als het onze de macht in handen
kreeg.
De Hollandsche bewerker van het meer
genoemde werkje: „Het geloof onzer va
deren" dezelfde zaak besprekende vpert
hier hel gezaghebbend woord aan van
den Katholieken godgeleerde Becanus uit
de 2e helft der 16e eeuw, die zegt, dat
een vorst vrijheid van godsdienst mag
toestaan om grooter onheil voor den Staat
of de gemeenschap te voorkomen. Hij mag
zich zelfs verbinden door een contract,
waardoor hjj deze vrijheid aan zijn on
derdanen waarborgt en is eenmaal zulk
een contract aangegaan dan moet het stip-
telijk, in alle punten worden nagekomen
evenals iedere andere eerlijke en wettige
verbintenis.
Dit is volgens Becanus en alle Ka
tholieke godgeleerden de zuivere Katho
lieke leer over dit onderwerp. Indien dus
de Katholieken de meerderheid zouden
verkrijgen in een Staat, waar krachtens
de wet aan allen vrijheid van gods
dienst is toegestaan, dan zou hun ge
loof zelf hen verplichten om dit recht
hunner medeburgers te eerbiedigen.
„Welk gevaar", zoo besluit terecht pas
toor Blaisse, „zou er dan dreigen, als
de Katholieken hier ooit de meerderheid
kregen? Zulk een dwaze vrees moest in
een eerlijk gemoed niet opkomen".
In een e e r 1 ij k gemoed I Maar dit is
juist de kenmerkende eigenschap van het
anti-papisme, zijn oneerlijkheid, om steeds
spoken te willen zien, waai' ze niet ziju
en gevaren te signaleeren, die niet be
staan. Dal onze andersdenkende landge-
nooten volkomen genist zijn! Wij, Katho
lieke Nederlanders, wenschen niet anders
dan op dezen vaderlandschen grond sa
men te werken tot den geestelijken 'en
stoffelijken bloei van de gansche natie,
eendrachtig geschaard rondom het ons
zoo dierbaar vorstenhuis, niet anders vra
gende dan volkomen dezelfde grondwette
lijke rechten te mogen genieten als onze
andersdenkende landgenooten.
ITALIË.
D e t o e s t a, n d van cl e n P a u s.
'PARIJS, 17 April. Aan de „Temps"
wordt uiL Rome geseind: Men krijgt
den indruk ;dal de Paus in hoogst ern-
sligen toestand verkeert. Alle zaken
gaan door de hanjden van kardinaal
Merry del Val. In Romeinsche kirin
gen spreekt men reeds over de paus
keuze. i i
Dil sensaliebe,richt wordt gelooch'en-
slral'L door het volgend telegram uit
ROME, 17 April. Het .bulletin van
hall acht ure over den toestand van Z.
lit luidt: De Paus heeft een rustigen
dag doorgebracht zonder koorts,
's Avonds was de 'temperatuur 36.8.
De verbetering in de bronchitis-symp-
tonen houdt aan.
Dr. MARCjHIAFAVA.
Dr. AMICI.
ROME, 17 April. De toestand van
den Paus is bevredigen^. Heden is
men op het Vaticaan optimistisch ge
stemd. ilel „Giornale dTlalia" zegt
evenwel, dat de Paus eerst na 8 of
10 dagen zonder koorts buiten gevaar
zal zijn. i
N'a Griekenland en Servië, welke
beide landen evenals Bulgarije de be
middeling fier Groote Mogendheden
hebben aangenomen, heeft Lliaus ook
de iBulgaarsche regeering van Monte
negro geëischt zich op 'eenzelfde
standpunt te plaalsen. De minister
president van Bulgarije verklaarde te
genover journalisten, dat thans spoe
dig hel sluiten van den vrede Ie waciiL
ten is. De hoofdcomaandanten van het
leger aan de Tschataldjalinie hebben
daarom opdracht ontvangen iedere
krijgsoperatie te slaken,
Dr. Danoi' begeeft zich binnenkort
naar Londen, waar de vredesonder
handelingen ingeleid zullen worden.
;De ochtendbladen bevatten berich
ten, volgens welke de mogendheden
van iplan zijn om in verband met den
tegenstand van Montenegro, om zich
naar den wil der groote mogendheden
te schikken, uit de manschappen der
Europeesche blokkade-vloot een inter
nationaal lroependetachemenl samen
te stellen en dit naai- Skutari te zen
den. De Montenegrijnen willen het
bombardement van Skutari niet sta
ken en beginnen daarmede feitelijk
een strijd legen geheel Europa.
■Van toonaangevende zijde wordt ge
kneld, dat de intern, blokkade-vloot
een parlementair naar Skutari zal
zenden 0111 den commandant Essad
iPiasja de order van de Turksche re
geering te overhandigen, waarin
wordt medegedeeld', dat niet op de Ser
viërs mag worden geschoten.
Zie verder Tweede Blad'.
Middelburg, April 1913.
I.
Indien het den lezers niet al te zeer
I verveelt, wil ik van Middelburg uit
zoo nu en dan eens wat schrijven
voorat over de „faits et gestes" van deze
scboone stad, gelegen m het midden
van „Zeeland's tuin", als een schoon
kasteel in een schoone omgeving van
boscli en weide en akkerland.
Maar dan wil ik toch niet gebonden
zijn aan Middelburg alleen, doch ten
minste in Walcheren en een enkele
maal ook in hei verdere Zeeland wil
ik mijn kijker richten op wat zich voor-
doel aan liet speurend oog.
Het zullen niet altijd schoone beelden
zijn, die ik den lezer kan beschrijven.
Ik vrees toch, dat ook veel leelijks of
althans minder schoons zich telkens zal
voordoen. Eu waarom ook daarover niet
geschreven? Zij het dan alleen om te
waarschuwen
Stof te over zal er zijn.
Het jaar 1913 beleven we reeds. Een
jaar zal het zijn van herinnering en van
feesten. Maar ook een jaar van noesten
arbeid en van hevige inspanning. Want
het kiezersjaar 1913 beleven we ook.
En we mogen om het feest den arbeid
niet vergeten, de feestvreugde mag ons
ïiiet doen verwaarloozen onzen plicht.
En nevens die herinneringsfeesten zal u
in dit jaar 1913 nog gehouden worden
een wapenschouwing over het Roomsche
heir, een revue zal er gehouden worden
over dat leger door den bevelhebber
zelf in zijn purperen kleed. Want in
Vlissingen zal dezen zomer de Katho
liekendag worden gehouden. En de
bisschop zal komen in „zijne'' stad en
het bezielend wachtwoord wenscht hij
zelf te komen geven aan zijn leger, dat
bereid is te strijden voor het hooge
doel. Gij moogt niet ontbreken katho
lieken van Middelburg en Vlissingen en
van heel Zeeland en van overal waar
deze krant wordt gelezen. Gij moet uwe
belangstelling toonen en uw goeden wil
en uw steun moet gij geven, dat deze
Katholiekendag slagen zal, als geen
andere geslaagd is.
We zijn als katholieken in Zeeland
toch nog zoo weinig ons zelf. A1 s k a t h o-
I i e k e n moesten we nog zooveel meer
presteeren en ons laten gelden, omdat
we katholiek zijn
Rekening zal men met ons hebben te
houden en rekening steeds meer, omdat
ook bij ons het bewustzijn begint te komen
van onze kracht.
Het katholieke leven moet echter in
tenser worden, vooral het openbare katho
lieke leven. In de kerk zijn weRoomsch
genoeg. Goddank, daar ontbreekt niet
veel aan. Maar naar buiten moeten
we, buiten de kerkpoorten met onzo
Roomsche idealen, die de wereld kunnen
bezielen en herstellen.
In Middelburg heeft men reeds een
stap gezet. De katholieke kring is een
afdeeling van „Geloof en Wetenschap"
geworden en ééns per maand zal men
vergaderen om sprekers te hooren over
allerlei onderwerpen op het allesomvat
tende gebied van 't Geloof en van du
Wetenschap. Maar ook op het gebied
van de politiek moet er vooral in
Middelburg onder ons dieper leven
komen. Als ile kiesvereeniging vergadert,
moet de zaal te klein zijn voor de leden.
Dan moeten er ook de „Heeren" zitten
met er naast de kleinere man, opdat
de kiesvereeniging een beeld geve van
die t chte gemeenschap der Kerk, waar
in plaats is voor iederen mensch. Dan
kan er komen een opgewekt politiek
leven, dan zullen de „anderen" rekening
hebben te houden met ons en we zullen
de plaatsen kunnen innemen die ons
„par droit de naissance" toekomen.
Werk is er dus genoeg en gerust mag
worden gezegd, dat de feesten ons niet
moeten doen vergeten onzen plicht.
En niet alleen voor den man valt er
te werken, ook de vrouw heeft niet te
vergeten, dat zij deel uitmaakt van de
Roomsche gemeenschap. Ook zij heeft
te werken en zich te ontwikkelen. En
indien ook haar te onzaliger ure
het kiesrecht mocht worden gegeven,
welnu, dan moet ook zij weten haar
plicht te doen. Het is dan ook een ver
blijdend teeken, dat in de vergaderingen,
tot dusver door de Middelburgsche af
deeling van Geloof en Wetenschap ge
houden, de dames niet ontbraken. Dat
is de goede weg. En dat is beter, dan
het gedaas over vrouwenkiesrecht, waar
van zelfs onze rustige stad niet blijft
verschoond. We hebben nl. dezer dagen
kunnen genieten van eene rede van den
heer Herman Snijders over de wensche-
lijkheid van vrouwenkiesrecht. Deze
moderne Herman, die niet als zijn Ger-
maansche voorvaderen tegen de Ro
meinen, maar met de vrouwen vecht,
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot den avond van 19 April
Matige, tijdelijk krachtige, meest zuid
westelijke wind. Zwaarbewolkte lucht. Waar
schijnlijk enkele regenbuien. Dezelfde tempe
ratuur.
heeft trachten te betoogen, dat de
vrouw liet kiesrecht hebben moet. Deze
slimme Herman heeft zeker getoond, dat
er wel eenig verschil bestaat tusschen
den man en de vrouw. Dat is al een
heele ontdekking.
Die heeft hij echter zeker niet uit de
„Maasbode", die onlangs daarover nog
schreef, want de heer Snijders is veel
te verlicht cm dat „blaadje" te lezen.
Hij is immers linksch en die menschen
zijn uit zichzelf al knap, niet waar
Maar hoe het zij, hij heeft ontdekt, dat
er verschil tusschen deu man en de
vronw bestaat. En nu wil hij niet om
dat verschil de vrouw het kiesrecht
weiger- n Dat denkt Gij misschien, maar
dat denk Gij dan, omdat Gij zoo onont
wikkeld en zoo dom zijt. Daarom begrijpt
Gij niet, dat deze politicus de vrouw
het kiesrecht om die reden juist wél wil
geven. Toch is het slim bedacht van
dezen slimmen Herman, want van
rechtsche zijde betoogt men wel eens,
dat het verschil tusschen den man en
de vrouw juist reden, is om de vrouw
buiten de politieke lichamen te houden.
Welnu denkt de heer S., dat spreek ik
nu eens tegen. En als men dan rechts
weer eens zoo iets zegt, dan heeft men
de uitlating van den heer S. daar tegen
over. En deze heeft n a t u url ij k gelijk.
Dat hebben de linksehen al meer dan
50 jaar en w ij hebben steeds ongelijk.
Dat is het intellect der liberalen tegen
over de door pastoors en dominé's
„verdomde" geloovigen. En als de heer
Herman Snijders iets zegt, is dat ook
zoo.
Tot weerziens, indien het U, lezer,
althans aanstaat. SPEURDER.
Raadszitting te Goes van 17 April.
Onder enorme belangstelling van de
Goesche burgerij de publieke tribune
was stampvol had Donderdagavond ten
stadhuize in eene voltallige raadsverga,'-
dering de bespreking van de kwestie der
suikerfabriek plaats. Waar wij reeds uit
voerig in ons vorig nummer deze kwestie
hebben toegelicht, kunnen wij hier kort
zijn en de schier eindelootze discussies,
die 'twee uren in beslag namen, tot het
meest zakelijke reducteeren. (Er bleken twee
stroooningien in den raad, eene die be
stond in heit meegaan met het voorstel
van Bi. en W„, eene andere wier woord
voerder de heer Dekker was, wilde een
conferentie tusschen B.. en W:. eenerzijds
en de voorloopige commissie anderzijds
en de vrucht van die conferentie be
lichaamd zien in een nieuw voorstel ban
den llaad. Deze zienswijze was de eenig
juiste. Immers, toen 'de heer Wi. Kake-
beeke, raadslid maar ook lid van de
commissie, verklaard had, dat de Voor
waarden zooals ze' door B'. en Wi. waren
gesteld, voor hem onaannemelijk waren,
was 3ret duidelijk dat idle verdere dis
cussie en al het verdere stemmen over
het voorstel van B'. en \Yzuiver tijdver
lies was, w,ïjl ter gehoord het antwoord Van
den heer Kakebeeke ten gezien de hou
ding van B. en W., geen sprake meer kon
zijn voor het oprichten eener suikerfabriek
te Goes.
De heer Dekker verdedigde dit stand
punt met goede -redenen. Om de mogelijk
heid te behouden dat Goes een industri-
eele inrichting krijgt, die velen uit de
burgerij er wenschen, dienen B. en W.
door het willen in overleg treden met
de commissie in mondeling onderhoud, te
toonen, dat zij in liunnie voorwaarden vottr
tegemoetkoniing vatbaar zijn. Volkomen
logisch was dan ook de conclusie van den
heer Dekker, belichaamd in een voorstel: