Du een Zü
No. 1
Woensdag 1 Januari 1913.
Negende Jaargang.
NIEUWJAAR.
fEUïLLETOR
BU1TOLANP.
Dit nummer bestaat uit 8 bladzijden.
EERSTE BLAD.
Kruger's Navertellingen der
Kerkelijke Geschiedenis.
Tjzendijke.
De Oorlog op deii Balkan.
NIH ZEOWSOI
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.75, daarbuiten 0.95
Afzonderlijke nummers 6 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement special# prijs.
Advertentiën van 15 regels ƒ0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. k contant.
De abonné's op dit blad, in het bezit der door de I BB gulden bij verlies van beide
directie uitgereikte polis, zijn, overeenkomstig de I I handen, voeten of oogen.
daarvoor vastgestelde Verzekerings voorwaarden, I 11 II I Voorts bij ongeneeselijke
GRATIS verzekerd tegen ongelukken voor: \0 verstandsverbijstering;
De uitkeering der bovenstaande bedragen is gewaarborgd door de
150
gulden bij
verlies van een
hand, voet
of oog;
gulden bij
verlies
van een
duim;
A gulden bij P"
■- I verlies van
wijsvinger. Um km
gulden bij
verlies vah
eiken anderen
vinger.
„Hollandsche Algemeene Verzekerings-Bank" te Schiedam.
Onzen Lezers, Adverteerders, Correspondenten en
Begunstigers wenschen wij in 1913 ALLE HEIL!
DE DIRECTIE en REDACTIE
der „Nieuwe Zeeuwsche Courant".
Goes, 1 Januari 1913.
Er ligt ontegenzeggelijk iets plechtigs
in het slaan van het middernachtelijk
uur op Sint Sylvesteravond. Wie in den
familie- en vriendenkring gezellig bijeen
is, staakt een wijle scherts en vreugde
betoon en geeft zich onwillekeurig over
aan den ernst van het oogenblik: het
scheiden van het oude, het aanbreken
van het nieuwe jaar. En zoo ooit inder
daad ware hartelijkheid, oprechtheid en
gevoel in ons woord en in onzen wensch
ligt, dan is op dat moment, als ons
het „Veel heil en zegen", het „zalig
Nieuwjaar" van de lippen vloeit.
Zalig Nieuwjaar!" Die echt Katho
lieke wensch lijkt ons wel de beste van
alle, die er alzoo op den eersten dag
des jaars worden geformuleerd. Verre ver
heven boven het banale„wel gefelici
teerd" of „ik maak U het compliment
van den dag". Schooner ook dan het
overigens gemoedelijke en vertrouwelijke
„veel heil en zegen".
„Zalig Nieuwjaar!" Met die woorden
wenschen wij hem of haar wie de wensch
geldt, toe, dat alles wat Gods Voorzie
nigheid in het komende jaar zal over
zenden, .worde aangenomen als een liefde
volle bestiering van ons lot, dat wij met
vreugde den rijken zegen van gezond
heid, welvaart, voorspoed, u'.t Zijn Vader
hand zullen aannemen, maar den vaak
niet minder rijken zegen van tegenspoed
zonder morren zullen aanvaarden. Ons
kortzichtig verstand moge wellicht den
tegenspoed in zijn velerlei vormen niet
rangschikken onder de gaven die onder
het „zalig Nieuwjaar" zijn begrepen,
De geschiedenis onzer gemeente' klimt
op ,tot de verre oudheid. In den tijd
der Denen wordt reeds gewag gemaakt
van onze plaats. In den tijd der Duit-
sche Keizers uit het geslacht der Fran
ken vinden we geschriften over de „villa
Isendic, in pago Gasterno, super fluvium
Beverna", hetgeen beteekent: „de stad
IJzendijke, in het Gasterna.-land bij de
Beverna-rivier". Deze Beverna was ©ene
rivier, die naar zee liep. Gasterna was
de landstreek, waarin St-Marguérite, St-
Catharina en St-Jaa, benevens het am
bacht van IJzendijke waren gelegen.
Gasterna was een eenzame landstreek.
Men zegt, dat hier in de eenzaamheid,
ver van de dorpen verwijderd, een mon
nik viaa St-Bertin, een kluizenaarsleven
heeft geleid.
In genoemde landstreek moet ook een
klooster hebben gestaan, in de nabijhnid
van St-Jan in de woestijn, het tegen
aan haar gevolmachtigden te Londen heeft
later zal blijken hoe dit alles ons nuttig
en heilzaam was, ons losser maakte van
wat met den tijd vergaat, ons nader
bracht tot datgene, wat aan geen tijd is
gebonden. Zoo bracht de schipbreuk van
de „Titanic" den opvarenden plotseling
voor den geweldigen overgang naar de
eeuwigheid, zij die een jaar te voren
nog in volle onwetendheid over die on
heilspellende ure, welke hen wachtte,
voortleefden. Maar wie zegt ons, voor
hoevelen toen juist het schoonste oogen
blik huns levens aanbrak: de terugkeer
tot het Vaderhart van Hem, dien zij
in den zwijmelroes der levensvreugde zoo
lichtzinnig hadden vergeten. Waarlijk,
niet zonder reden speelde het scheeps-
orkest van het zinkende schip het ont
roerende „Nader, mijn God, tot U!"
„Zalig Nieuwjaar!" En bij het uiten
van dien wensch sluiten wij thans meer
dan andere jaren een bede erbij in om
vrede. Vrede allereerst, die het zwaard
in de scheede laat en de krachten der
volken niet nutteloos verspilt in bloedige
botsingen, in het yerwekken van onbe
schrijfelijke lichaams- en zielepijn.
Goddank, als de teekenen niet bedrie
gen, zijn de gevaren verwijderd voor een
grooten oorlogsbrand in het Oosten, die
wellicht gansch Europa zou kunnen aan
tasten en is het zoowel aan den tact der
diplomaten als aan het beleid der j'e-
geeringen gelukt het uitbreken van den
gevreesden krijg te verhinderen. Doch
die vrede, hoe kostbaar, hoe begeerlijk
ook, volstaat niet voor den duurzamen
welvaart der natiën.
Ook die andere, die echte vrede, welke
het Kerstkind heeft gebracht: de vrede
met God, met ons zeiven, met onzen
evenmensch, moet heersohen over de
woordige St-Joannes in Eremo.
Omstreeks de helft der 11e eeuw werd
onze plaats jn het kerkelijke afhankelijk
van Gent. In de oude archieven te Gent
kunnen we lezen, da.t Wichardus, abt van
St-Pieter, in genoemde stad, door Boude-
wijn van Rijssel bevestigd werd in het
bezit van „het altaar te Oostburg en de
tot hetzelve behoorende kapel van Isen-
dike". In de giftbrieven van latere heer-
schers over Vlaanderen zijn deze brieven
meermalen herhaald en „der bevolking
kond- gedaan".
Den 16en November 1377 was voor
IJzendijke oen ongeluksdag, een dag van
rampspoed en gevaren. Een ontzettende
watervloed verzwolg de plaats en het
omliggende.
Eerst 120 jaren later begon men aan
de inpoldering van de overstroomde lan
den. De Aartshertog Philips verleende
hierbij zijne welwillende medewerking en
bij een octrooi van 30 Sept. 1497 werd
een groot gedeelte der gronden bedijkt.
IJzendijke zelf was een puinhoop gewor
den. De ruïnen van het bestaande Ba-
gijnhof bleven echter nog lang zichtbaar,
tot een vloed in 1570 alles verzwolg
en yerwoestte.
Alleen oen reeks huizen met een boe
renhoeve in den omtrek bleef bestaan
wereld, wil het inderdaad alom en ten
volle vrede zijn.
De ,aan God en godsdienst vijandige
machten zijn gewend telken jare rondom
het Kerstfeest met woord en geschrift h.et
Mysterie van Bethlehem te bespotten.
Dan worden platen vertoond met oorlogs
velden, bloed en wapenen, en daaronder
staat dan als een satyre „vrede op
aarde". Zie, die dit doen, drijven een
satanisch spel. Want geheel hun leven
en hun werken is er op ingericht om
aan den Vredevorst van Bethlehem iedere
duim gronds, om zoo te zeggen, te be
twisten, Zijn vredevolle leer, Zijn liefde
volle beginselen te rukken uit de harten
van grooten en kleinen, Zijn rijk van
liefde en viede, zoo mogelijk, tot op
de grondslagen te verdelgen. En zie, wan
neer zij over de wereld de booze de
mons van haat, vijandschap, wrok, nijd
enz. hebben losgelaten, dan verwijten zij
den godsdienst, de Kerk, dat de werke
lijkheid een schrijnende tegenstelling vormt
met wat de Kerk predikt en den volke
voorhoudt. Zij vergeten, dat het „Vrede
op aarde" is toegezongen ban „de men-
schen van goeden wille", aan hen, die
het liefdejuk van den Vredevorst gaarne
torschen, den last van Zijn woord en
voorschriften gaarne dragen..
Dien vrede, „welke de wereld niet kan
geven", en die de groote weldaad is
welke het Christendom aan de mensch-
heid bracht, wenschen wij onzen lezers
bij het begin van dit nieuwe jaar van
harte toe en wij hopen, al klinkt dit
ten slotte misschien wel een beetje egoïs
tisch, dat de belangstelling in de Nieu
we Zeeuwsche Courant, welke
wij in 't jaar 1912 in steeds stijgende mate
ondervonden, moge aangroeien, opdat
met den steun en aanmoediging, waar
van die belangstelling een bewijs is, wij
in staat zijn door middel dezer courant
steeds heter en volmaakter te arbeiden
aan den bloei van vaderland en gewest,
aan den bloei ook van het Katholicisme
in de provincie Zeeland.
Zalig Nieuwjaar!
Wat. wij gisteren als waarschijnlijk me
dedeelden wordt meer -en meer waarheid
het geduld der bondgenooten op de vre
desconferentie raakt uitgeput en naar ver
luidt zullen zij morgen (Woensdag) stap
pen doen die niet veel van een ultimatum
verschillen.
Intusschen zegt een officieus© nota over
de nieuwe instructies, die de Turksche re
en bleef den naam dragen van IJzen
dijke. Toen de bekwame Spaansche Hertog
van Parma in deze streken kwam, liet hij
hier eene schans opwerpen, waaruit onze
tegenwoordige gemeente geboren is. Toen
Prins Maurits onze plaats innam, meende
hij IJzendijke een geschikt punt te zijn
voor zijne krijgsoperaties. Hij liet dan
ook de vestingwerken uitbreiden en ver-
grooten. Dit gebeurde in 1604. Met den
Prins kwam ook de Hervormde leer bin
nen IJzendijke. ,Op den 3en December
begon men te prediken in het huis, waar
te voren de vijanden (Spanjaarden) eenen
tempel hadden.
Omstreeks dezen tijd werd de R. K.
Kerk door eene Missie bediend. De eerste
Pastoor en de 15e zendeling was Thomas
Barthol de Bruyne, va.n de orde der Min
derbroeders, die toen te Sluis een eigen
gebouw hadden. (Voor den ernstigen lezer
kunnen we, wie hierover meer wil we
ten, de lezing aanbevelen van een Pater
Capucijn uit Eindhoven, in het Zondags
blad voor Kath. gezinnen. De Eerw.
Schrijver volgt daar op den voet de ge
schiedenis zijner mede-Broeders uit die
jaren.)
Pastoor de Bruyne verbleef hier van
1780 tot 1801. Deze geestelijke was ook
pastoor pver de Katholieken van Water-
geering aan haar gevolmachtigden te Lon
den heeft overgeseind, dat zij blijk geven
van een verzoenende houding der Porte en
van een verlangen om de vredesonderhan
delingen tot een goed einde te voeren, doch
dat de Porte in geen geval zal toestemmen
in een afstand van Adrianojpel.
Over de krijgsverrichtingen met de Grie
ken melden de bladen, dat de Turksche
rechtervleugel, die Bizani bezette, onder
steund door een goed onderhouden ar
tillerie-vuur, de Grieken heftig aanviel.
Door versterkingen werd de aanval af
geslagen. Het Turksche geschut bleef ge
heel den nacht in actie. Tegelijkertijd deed
hel voetvolk aanvallen, die alle werden
afgeslagen.
DCmCHUJiD.
Spionage. Aan de Berliner Morgen-
posl wordt uit Breslau geseind: De
overheid hier ter stede is een goed geor
ganiseerde spionn-enbende op' het spoor
gekomen, die in Russischen dienst stond
en vier leden elkaar stelselmatig1 steun
den. Ongeveer 30 personen, mannen en
vrouwen, zijn in hechtenis genomen.
Uit de correspondentie blijkt, dat zij
ten gunste van Rusland gespionneerd
hebben en het plan hadden, in geval
van een mobilisatie, alle spoorwegbrug
gen in de nabijheid van Breslau in de
lucht te laten springen. Over de bijzon
derheden wordt het grootste stilzwijgen
bewaard. (N. R. Ct.)
Kiderlen Waechter is aan een hart
ziekte overleden tijdens zijn verblijf in
het huis zijner zuster.
In vele kritieke oogenblikken, o. a. bij
de Marokkaansehe kwestie, bewees hij
zijn land groote diensten.
De „Norddeutsche Allg. Ztg." en de
„Reichsanzeiger" schrijven naar aanlei
ding van zijn dood:
Onvervaard en belijdvol bij het behar
tigen van de rechten en aanspraken van
het rijk, gestreng in hetgeen hij van zich
zelf vroeg, vastberaden, onverbiddelijk in
het waarnemen van de belangen van den
keizerlijken dienst, gnvermoeid werker,
die steeds de groote beginselen in het oog
hield, een krachtige persoonlijkheid, waar
in alle manlijke eigenschappen duidelijk
tot uiting kwamen, dat was Von Kiderlen
Waechter van den eersten tot den iaat-
sten. dag van zijn ambtsbezigheid. Zijn
te vroeg overlijden is een verlies voor
het keizerrijk.
De gestolen „K ai se r k e tte". Men
herinnert zich, dat eenigen tijd geleden
de „Kaiserkette", die in het bezit was
van de bekende Keulsche „Manner Ge-
sang-Verein" gestolen werd. Thans heeft
de vereeniging een nieuw exemplaar ont
landkerkje, Schoondij'ke, een deel van Wa
tervliet en van Waterland-Oudeman.
Hoewel in den tijd van Prins Maurits
de Hei-vormde leer ingang vond, duurde
het nog enkele jaren eer er eene Pro-
testantsche kerk kwam: eerst in 1612.
(De lezer gelieve hier te denken aan de
feestelijke herdenking v.a.n het 300-ja,rig
bestaan dier kerk voor eenigen tijd). Aan
den mgang draagt de kerk het jaartal
van de stichting. Oudtijds was deze kerk
een achtkanten koepel, waarop in het
midden een fraaie toren stond. In lateren
tijd werd er aan den westkant een groot
stuk bijgebouwd. Het gevolg is, dat deze
kerk van binnen langwerpig rechhthoe-
kig is geworden. Van buiten kunnen we
echter onder den toren nog den koepel-
vorm waarnemen.
De oude R. K. Kerk, die vroeger in
onze gemeente was, was toegewijd aan
Onze Lieve Vrouw. Dit gebouw had een
kleine spits. In het gebouw zelf zat wei
nig stijl en vorm.
Omstreeks het jaar 1821 wilde men
de kerk vergrooten. De gemeente ontving
toen uit de Staatskas eene toelage va,n
f 1200. De kerk werd echter niet ver
groot, maar eene geheel nieuwe verrees
in de Zuidstraat, thans de straat naar
Watervliet. Ook deze kerk was aan de
Welk weder zullen wij hebben?
Verwachting tot den avond van I Jan.
Meest matige tot krachtigen, zuidelijke
tot zuidwestelijken wind. Gedeelteljjkbewolkto
lucht. Waarschijnlijk enkele regenbuien.
Weinig verandering van temperatuur.
vangen van den keizer, die een hof
juwelier opdracht gaf, dit geheel gelijk
aan het gestolen sieraad te vervaardigen.
Daar de teekening daarvan nog bij het
ministerie in bewaring was, kon. dit zon
der bezwaar geschieden, zoodat de tweede
ketting zoo volkomen gelijk aan de eerste
is geworden, dat zelfs vaklui ze niet
van elkaar kunnen onderscheiden.
De ontbrekende knoop. Opnieuw
is bewezen, dat zelf een ontbrekende
knoop tot de ontdekking van een misdrijf
•kan leiden.
In het N.-O. van Berlijn werd n.l. door
een ouden jonggezel na een inbraak in zijn
woning een knoop van een ulster ge
vonden: het eenige bewijsstuk, dat hij
de politie kon overleggen. Van dat oogen
blik af zochten natuurlijk alle agenten
in dat gedeelte der stad, naar een ver
dacht uitziend bezitter van een ulster.
Tamelijk spoedig ontdekten ze twee ele
gante jongelui, die moderne pakken en
ulsters droegen en waarvan de eene zijn
jas niet dichtgeknoopt had. Er ontbrak
n.l. één knoop, terwijl de overige knoo
pen precies gelijk waren aan die, welke
de agent bij zich droeg. Naar het hurea»
gebracht vielen de heeren dan ook spoe
dig door de mand en legden een vol
ledige bekentenis af.
OOSTlïMtIJ K-HOVLlltlJK,
Naar uit Triest wordt gemeld, brak
Zaterdag door onbekende oorzaak brand
uit in het voorste gedeelte van het
stoomschip „Kleopatra" van de Oosten-
rijksche Lioyd, dat in de haven voor
anker lag.
Ongeveer veertig wagon-ladingen sui
ker, tapijten, manufacturen en andere
waren, werden vernietigd. Het brandende
gedeelte werd met water volgepompt,
waardoor het schip iets naar voren kwam
te liggen. De schade is aanzienlijk.
Te Graz is een papierfabriek in vlam
men opgegaan. Zeven en twintig brand
weerlieden beliepen bij het blusschings-
werk verwondingen op. Dertig arbeiders
zijn broodeloos. (Z.)
H. Maagd toegewijd. De-nieuwe kerk werd
den 27sten Mei 1841 op plechtige wijze
ingewijd door den Bisschop van Curium
Cornelius Lodewijk Baron van Wijcker-
sloot, Heer van Schalkwijk.
In vroegere tijden bestond in Oud-
IJzendijke, da,t door den grooten vloed
van 1377 bezweken is, een Bagijnhof.
Het had de hoogc eer onder bescherming
te slaan van Lodewijk, Graaf van Vlaan
deren. Hij had het bescherming toegezegd,
opdat „hij en zijne vrouw Margaretha
en zijne kinderen en verdere nakome
lingen door de gebeden en goede werken
van de Baghijnen zouden geholpen
worden".
(Voor degenen, die de geschiedenis
der verschillende plaatsen nog meer uit
voerig -willen weten, moeten we zeggen,
dat we geput hebben uit: J. B. Krüger's
„Het Bisdom van Breda", Gramaye, San-
derus en enkele kleinere werkjes.
We hopen aan de hand dier uitvoerige
werken alzoo de geschiedenis van alle
plaatsen in onze streek te behandelen,
daar hier van verschillende zijden meer
malen pm gevraagd werd).