grammen
f
Van houten's
Cacao
I met Tilbury
No. 118
Zaterdag 5 October Vdl%.
Achtste Jaargang.
lOrSTEDEN,
Verschijnt eiken MAANDAG-.JTOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
BI H HE HL AND»
KARSDORP,
Woustraat 36,
Amsterdam.
WESTER,
Oude pekela.
(riefje No. 20298.
J. AALBERS;
Anna paulowna.
lolis No. 20298.
J. OUD,
V/ojnum.
olis No. 20298.
1ÖÖOO.
terzonden.
„DE TIJDGEEST'.
te Ovezand.
NOVEMBER 1912.
Rundvee, Schapen,
^werktuigen, Rijwie-
ectaren HEIDE.
onnen HEIDE,
Br 1912.
JL
iflï*
fiïii
8 tlli
EERSTE BLAD.
,Monnikengepeupel".
Moeders geeft uw kinderen
dagelijks
t« drinken, dat is gezonder voor hen en voor
hunne zenuu/en dan u/elke andere drank ook;
maar iet er op dat ge van deze krachtige
pittige cacao niet veel noodig hebt voor de
bereiding, dan zult ge ondervinden dat ge
hun voor uiterst u/cinig geld het gezondste
te drinken geeft dat maar te bedenken is.
•iefje No 20298.
IEUDIKHUIJZEN,
ibroekstraat 46i,
riefje No. 20298.
met de
ird bij Kon. Besluit van 14
uni 1912, No. 59.)
OOFDPRIJS:
compleet.
Verdere prijzen
e wordt bij den laatsluitbomea-
voegd een VET VARKEN-
too p PAULUS DB DBEÜ,
il. CLARIJS, Ovezand.
D Hectaren, dicht bij een groote
t voor ontginning, en een reeds
lectaren, op een uur
>ote stad eu 5 minuten van eea
Inlichtingen te bekomen 5
RTS, Hilvarenbeek (N-Br)
m.
58
111
nm.
2 37
2 06
nm.
4.58
5 42
2.40
3.40
5.45
6.45
:s der Treinen
6
8
10
12
m. nm. nm.
1.05
2.12
2.15
2.18
2.25
2.30
2 37
2.41
2.46
2.49
2.52
2 55
3.55
4.03
4.06
4.09
4.17
4.22
4 30
4.35
4.41
4.44
4.47
4.50
6.60
6 58
7 01
7.04
7.12
7.17
7.26
7.30
7.36
7.39
7.42
7.45
C li LIJ-
f9.10
1 9.17
■Ï9 20
9.23
9,30
"9.35
Z 9.42
1 9.46
w 9.51
19 54
9.57
10.—
"SS
nnu
8 48
®S 3»
*%Vl
N W"6
9.25
HE ZEEUWSCHE COURflHT
Ati oniiementsprgs p. 3 maanden voor Goes f 0.754 daarbuiten f 0.95,
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór eea uur 's namiddags.
Kantoor v. d. Admlnlafrafle: Ganzepoo/fstraat C 209, GOES.
Reclamebericbiten 25 Ct. p. Bij abonnement speciale prijs,
Advertentiën van 16 regels f 0.50iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatstj wendt 2 X berekend*
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct h contant,
De heer Siemelink heeft een vrij uit
voerig antwoord gezonden op ons arti
kel van Woensdag j.l. De lezer zal het
in dit nummer vinden onder de rubriek
..Ingezonden stukken" met een" weder
woord onzerzijds.
Ons voornemen was, nog een artikel
tc wijden aan hetgeen de heer Sieme
link op den Vrijzinnigen Partijdag te Goes
heeft gesproken altijd in de veronder
stelling, dat het verslag, voorkomende in
do „Middelburgsche Courant", de ge
trouwe weergave is van zijne woor
den en daar zijn ingezonden stuk niets
bevat wat ons zou hebben kunnen aan
zetten van ons voornemen af te zien,
brengen wij bij dezen dat artikel onder
de aandacht onzer lezers. De zaak waar
om het gaat is te gewichtig, dan dat
wij zouden zwijgen, waar spreken
plicht is.
Dat men zijne beginselen ook in het
openbaar durft belijden en zich niet
schaamt vrij en frank de ideeën te ver
kondigen, dien men voor de ware houdt,
wie zal het wraken. Maar dat men den
tegenstander daarbij noodeloos grieft en
hoont door onbewezen beschuldigingen te
lanceeren, gehuld in het onreine gewaad
van minderwaardige uitdrukkingen, zie,
dat is iets, wat geen enkel fatsoenlijk
mensch kan goedkeuren en des te ster
ker zal zijn afkeuring zijn, naarmate hij,
die deze beschuldigingen lanceert, ge
acht wordt hooger te staan in kunde
en fintwikkeling.
Welnu, op den lieer Siemelink drukt
deze grief. Hij heeft gezegd: „de klas
sieke poort der vrijheid van het
'irieksch en Romeinsch huma-
msme is door MONNIKENGEPEUPEL
met geweld gesloten".1)
,,Monni ke ng e p eup e 1"'tls fraai I
Veronderstel, dat in een politieke bijeen
komst van Katholieken of andere politiek-
rechtsgezinden werd gesproken over „het
meralen-gepeupel"Zou er niet en
terecht over heel het land in de
Unksche gelederen een storm van veront
waardiging opgaan? Zou niet uit eigen
fangen den spreker een „schaam u"
worden, toegeroepen?
-Maar is dan aan de vrijzinnigheid alles
geoorloofd? Geldt dan, omdat wij vol
gens den heer Siemelink „kleine zielen"
,kel" en ziJn volgelingen, die
onder de „verlichten" rangschik-
fatsoen meer? Of zou het waar
m wat wij ergens lazen, dat zoodra de
ergheid" tegenover de Katholieke
staan, gezond verstand en
deel hnnr begeven en zij zich alleen
mat leiden door haat?
hrio0nnikeilgePeuPel' Er zij" no
tarissen geweest, die het niet te nauw
l' .'n ,me' de hun toevertrouwde gel-
s,.l if vocaten. die van het hun ge-
ijuif. vertrouwen misbruik maakten;
sen i/iiq er me' de kas vandoor gin-
t,, een reden om in het algemeen
rocMenaun van ,>bankiersgiepeupel„ad-
ëepeupol „notarisgepoupel"
vleiend»" I C g P U P e 1 Wel epn
de idt-t voor hen, die onder
gerekend j der Katholieke Kerk
link dn, W? ^"at de heer Sieme-
JiietveêlT6 Tandie Kerk denkt! Zeker
zoo da JeiCrs' lmme«b zoo de zonen,
Wen dio bennen wtj moder-
voller dan do kpgaafder en talent-
betere oninie h wfr Slemehnk> epn veel
Harnack hebbpn van die Kerk. Adolf
het hedendaa!eni. >,corryphaeën" van
°-a. in d„ 1 ongeloof drukt zich
navolgende bewoordingen uit:
koiossM°kteSfh"Kathoii®ke Kork is het
het ingewikVold ?1<?eSt lndrukwckkende,
«hi.gehee nrd /n tegclijk het m0est
wereldp»t»u°U gewrocht, dat de
hennen tp 6niS'u Z00ver wi-> baaf
krachten afgehouwen geeft. Alle
rueliik zoowel als licha-
schikt' hehh 'Cr de menschheid he-
ervan mwW a,an de samenstelling
digheid en z'jn veelzij-
en door zijn strenge eenheid
munt het Roomsch-Katholicisme verre
boven het Grieksche uit.
Wat heeft de Roomsch-Katholieke
Kerk uitgericht?
Om te beginnen heeft zij de Ro-
maansche en Germaansche volkeren
opgevoed en beschaafdZij heeft
de Christelijke kuituur gebracht, en
wel niet in den vorm van iets dat
voor altijd en onveranderlijk vaststond,
en dus ook hen bond aan den eens
bereikten trap van beschaving; wat zij
hun gaf was vatbaar voor rijke ont
wikkeling en gedurende een bijna dui
zendjarig tijdperk heeft zij die zelve
geleid. Tot in de veertiende eeuw is
zij hun gids, hun moeder geweest:
zij was het die hun nieuwe denkbeelden
aanbracht, die hun een doel voorschreef
om naar te streven, en hun jonge
kracht ontwikkelde.
Wij wiilen liever elkander hierop
wijzen, dat de kerk in haar kloosters
en in haar godsdienstige broederschap
pen nog een element van diep en vroom
geestelijk leven in zich bergt. In elk
tijdperk van haar bestaan heeft zij
heiligen voortgebracht voor zoover
ooit een mensch recht kan hebben op
dien naam en dat doet ze nog.
Vertrouwen op God, ongehuicheld© ne
derigheid, de verzekerdheid der ver
lossing, volkomen toewijding aan den
dienst des naasten, dat alles is in haar
midden te vinden; velen onder hare
kinderen nemen het kruis van Christus
op zich, en oefenen zicli in die ge
strenge zelfbeproeving en die blijdschap
in God, waarvan Paulus en Augustinus
getuigen. De ware Imitatio Christi ont
steekt in hen Jiet vuur van echt zelf
standig godsdienstig leven, dat nimmer
zal uitdooven. Neen, het Roomsch-
Katholieke kerkverband heeft Jhet Evan
gelie niet onderdruktNog steeds
werkt het door, evenals het zuurdeeg
in het meel. Ook bezit deze kerk, van
de hand der groote middeleeuwsche
theologen een systeem yan Christelijke
Ethica, toegepast op alle belangrijk©
levensverhoudingen. Deze, en andere
soortgelijke verschijnselen bewijzen ge
noegzaam, dat zij 'de beginselen des
Evangelies niet alleen met zich mede-
voert, zooals een rivier het stofgoud,
maar dat zij ze in zich heeft opgenomen
en tot verdere ontwikkeling gebracht.2)
En zoo'n Kerk zou in haar midden
menschen opkweeken, die jnet het epi
theton „monn i k e ng e p eu pel" ver
dienen betiteld to >vorden:? Kom, mijn
heer Siemelink, maak dat uw „verlichte"
toehoorders van j.l. Zaterdag wijs, maar
geen verstandig mensch, al behoort hij
dan ook tot de door u geïncrimineerde
„kleine" zielen!
Wat u „mon n i ke n g e p e u p e 1" be
lieft te noemen is een der grootste wel
daden, die de Voorzienigheid in deze
tijdelijlce orde aan de wereld heeft ge
schonken.
Afgezien zelfs van het hoog©, heiligt,
ideaal, dat zij door hun leven van vrij
willige onthechting aan 's werelds
goederen, aan 's werelds genietingen ©11
aan eigen voorkeur nastreven, verdienen
de monniken der onderscheidene klooster
orden, die sinds de eerste eeuwen des
Christendoms geleidelijk ontstonden, de
waardeering en dankbaarheid
van het nageslacht voor de vele uit
stekende diensten, welke zij de mensch-
heid bewezen hebben. Toen ten tijde der
volksverhuizingen de woeste horden van
het noorden al wat nog aan cultuur en
beschaving in ons werelddeel restte
dreigden weg te vagen, hebben de mon
niken Europa gered door die barbaren
te kerstenen ,e.n hen te dwingen in het
gareel der beschaving. Montalembert,
wiens standaardwerk „Les inoines d'.Occi-
dent" (7 deelen, Parijs 1860) ook den
heer Siemelink niet onbekend kan zijn,
zegt het zoo kernachtig:
„L'empire romain sa.ns les barbares,
était nn abïme de servitude et de
corruption. Les barbares saus les
moines, c'était le chaos. Les barbares
et les moines réunis vont refaire le
monde qui s' appellera la Chré-
tienté".3)
„Het Romeinsche rijk zonder de bar
baren was een afgrond van slavernij
en bederf. De barbaren zonder de
monniken was als de chaos. De bar
baren en de monniken, vereenigd, gaan
de wereld herscheppen, die den naam
zal dragen van de Christenheid."
De monniken hebben met den geeste
lijken schat des Evangelies den volkeren
ae stoffelijke goederen dezer wereld doen
winnen als vrucht van de kennis, de
ontwikkeling, de beschaving, die alom
waar zij verschenen, opbloeiden. Met het
kruis m de eene en de spade in de
andere hand trokken zij heen. Zij bouw
den kerken, maar ook scholen, zij demp
ten moerassen, slechtten de oerwouden
leerden den bewoners dier woeste stre-'
ken de zegeningen kennen van den akker
bouw, onderwezen de kinderen zonder
onderscheid van stand, waren de heel
meesters en eerste artsenijbereiders.
Wie bewaart niet met eerbied de na
gedachtenis in zijn hart aan het werk
zame leven van een Willibrord, en Boni-
facius een Winfridus, een Adelbert en
zoovele andere zonen van den grooten
Benedictus van Nursia, die de Germaan
sche landen, ons dierbaar .Nederland bo
venal hebben gekerstend en er de zaden
hebben gelegd van die overheerlijke en
onovertrefbare christelijke cultuur
waarvan wij thans nog de vruchten pluk
ken. Zou de heer Siemelink niet geloo-
ven dat wij, de zij het in vele op
zichten onwaardige zonen van 'die
geloofshelden, die weldoeners der mensch-
heid, er trotsch op gaan met hen te
behooren tot „die kleine zielen; die dom-
perswerk maken van het heiligste en
beste wat ons gegeven werd" zooals het
smalend klonk uit zijn mond op den
Vrijzinnigen Partijdag?
En wat de wetenschap betreft, wie
hebben ze met meer vlijt en liefde be
oefent dan de monniken? Waren de Be-
nediktijnerabdijen van Fulda, Sint Gallen,
u uV°m s'ephts enkele te noemen, niet
„Hochburgen der Wissenschaft" Brachten
zoowel de Donrinikaner als Franciskaner-
orden die van den Carmel eu p,e-
monstreit met tal van beroemde mannen
voort om van de latere orden, die van
bint Ignatius bovenal, niet te spreken?
•óijn de namen van een Albertus
Magnus, een Alexander va 11 Ha-
i® S' f11 T'bin as van A q u n e, een
Bonaventura, een Duns Scotus,
een Roger Bacon, een Gratianus
alle monniken van diverse klooster-
orüen met een© voortdurende, wel-
riafViln het bakerpraatje,
dat de Middeleeuwen duister noemt?
En dan „de klassieke poort der vrij
heid van het Grieksch en Romeinsch hu
manisme die door het „monniken-
gepeupel heet gesloten te zijn?
arisA -a monnikel1 bebben die poort
altijd wijd, wagenwijd opengezet!
Aan demjver en de studielust der mon
niken hebben wij het te danken, dat de
manuscripten der ouden voor ons be
waard bleven en zoo de heer Siemelink
ftena Zi "U f" dan met ziin klassieken
ert letf wflar wij niet aan twij
felen li ij heeft het aan het „monni-
kengepeupel" grotendeels te dan
ken, dat hij dit doen kan.
De Katholieke Kerk heeft steeds be-
grepen „welk een adem van leven en
bezieling er voor vatbare geesten uitgaat
van die oude letterwereld, welker ontwik-
keling trouwens zuik een veelbeteekenend
tijdperk daarstelt in do ontwikkeling der
menschheid." Zij heeft dan ook de stu
die dei klassieken immer aangemoedigd
pp bevorderd en toen in de 15e eeuw
een wederopbloei begon van de liefde
ren' bekend3'1,1"'^6 T Griekschp lette-
ren, bekend .onder den naam van R e-
naissance, of beter gezegd, Huma
nisme hebben juist de Pausen die
reactie krachtig gesteund en toen onder
invloed van de boekdrukkunst deze letter
kundige beweging zich ras verspreidde
stonden zoowel uit den clerus als uit
het „monnikengepeupel" tal van
mannen op die de wereld door hunne
klassieke geleerdheid, hun eruditie en be
lezenheid verbaasden. B.v de echte
christelijke, vrome Manetti 1459)
sfus Tr»'St en -6ri?k eerste klas. Ambro
ses Tra versari (-j- 1439), nog wel
generaalfOverste der Cahnaldulenze™-
mken Marsigl, 1394), leerling en
vriend van Petraxca, T or teil 0, pVr
r, ti, Parantucelli een der groot
ste maecenaten van zijn tijd, later paus
onder den naam yan Nicolaas V (-f- 1455)
Enea Sily,o Piccolomini later
paus onder den naam van Pius II
RONA
1464), kardinaal Ni col ai as de .Gusa,
oud-leerling van Deventer. Rudolphus
Agricola, een Nederlander, bijgenaamd
de tweede Virgiliu,s, ©ven geleerd
als rein van zeden, Alexander He-
g i u s (-)- 1498), o. a. rector te Deventer,
door Erasmus de hersteller der L a-
tijnsche taal genoemd.
Is dat „de klassieke poort der vrijheid"
sluiten? Van vrijheid wel te verstaan,
niet van bandeloosheid. Hoog
sloeg de Kerk de waarde aan der klassieke
oudheid, gaarne maakte zij de wetenschap
en kunst der antieken tot de hare, maar
het HEIDENSCH element, het bijgeloof,
de onzedelijkheid der ouden weerde zij
onverbiddelijk af en toen een heiden-
s c h e renaissance verrees, die de studie
der klassieken voorstond omwille van het
perverse, het wulpsche, het schande
lijke, dat zij in de oude litteratuur vond,
keerde zich de Kerk en dit was haar
plicht tegen een beweging die het
heidendom in eere wilde herstellen en
het Christendom als een© verbastering
verwierp. En toch heeft desondanks de
heidensohe renaissance haar invloed nog
doen gevoelen tot op den pauselijken
troon, zoodat onze vrome, strenge, der
wereld afgestorven paus Adrianus VI voor
zijn in ultra-renaissance-ideeën opgevoede
.omgeving als een „barbaar" gold.5)
Dat de weldenkend© geestelijken ©n reli
gieuzen uit die dagen met alle macht de
heidensohe humanisten bestreden, de
„epigrammen"6) van een Beccadelli,
de „facetiae"') van B r acci 01 i n i, een
„de voluptate" 8) van LaurentiusVal-
1 a, als schaamtelooze producten van eene
aan godsdienst en zedelijkheid vijandige
richting brandmerkten, strekt hun tot eere.
Doch laten wij een punt zetten. Door
nog langer hierover uit te wijden zouden
wij het geduld onzer lezers op de proef
stellen.
Den heer Siemelink wenschen wij als
slotwoord toe te voegen wat Erasinus
een humanist bij de vrijzinnigheid in
aanzien als man van „clericale" smet
ten vrij in een zijner brieven schrijft:
„Wat voor verdorvenheid yan ziel
is het niet, een monnik te haten al
leen daarom, dat hij een monnik is. Gij
belijdt christen te zijn en zijt vijandig
aan hen, die aan Christus het meest
gelijkvormig zijn 9)
„Liefde en Christenzin". „Waar
dit verkondigd wordt daar zult gij ons
vrijzinnigen als eerbiedig© belijders vin
den", heeft de heer Siemelink op het
einde van zijn rede gezegd. Is de kwali
ficatie „monnikengepeupel" daar
van soms een uiting Dan is de „1 i e f d e"
de „Christenzin" der vrijzinnigen af
doende geoordeeld.
De spatieering is van ons Rad.
2) Het Wezen des Christendoms, Ned. vert,
van mej. C. S. M. Kuenen, biz. 189, 190 en 205.
3) t. a. p. Deel I, biz. 37, 38.
Nicolaas Beets, Verpoozingen op Letterkun
dig gebied, Vondel.
5) Zie o.a. het standaardwerk van L. Pastor
Geschichte der Piipste, Adrian VI.
6) „Opschriften".
„Anecdoten".
8) Over den wellust".
9) Epistola ad Joannem Emstad. Carthus.
Letterlijk staat er: „Quaenam enim estanimi
perversitas odisse monacbum ob hoc quod
monachus est. Profiteris te esse christianum et
adversaria eis qui Cbristo simillimi BUnt?"
Graaf van Bylandt.
Graaf van Bylandt, lid en oud-voorzitter
van de Tweede Kamer, is in zoover van
zjjne ziekte hersteld, dat hg niet meer
buiten vertoeft en in zgn woonplaats te
's Gravenhage is teruggekeerd. De hoogge
achte afgevaardigde van Apeldoorn zal
echter nog rust moeten houden en dus
vooreerst niet aan de parlementaire werk
zaamheden kunnen deelnemen.
Het Vredespaleis.
De werkzaamheden aan het Vredespaleis
zijn thans zoo ver gevorderd, dat varwacht
wordt dat het gebouw in de tweede helft
van Juli of begin van Augustus van 1913
tar opening gereed zal zjjn.
Vóór het einde van het jaar woidt het
gebouw op den hoek van de Anna Paulow-
nastraat en van den ouden Scheveningschen
weg geamoveerd. Deze amotie zal ook
dienen tot verbeersverbreiding op dit puDt.
De tuin-, terras- en vijveraanleg romdom
het Vredespaleis is zoo goed als gereed.
Samenwerking der Vrijzinnigen.
Naar de „Tel." verneemt, wordt sinds
eenigen tijd door de hoofdbesturen van
Liberale Unie, Vrijzinnig democratischen
Bond en Bond van Vrije Liberalen overleg
gipleegd inzake een eventueele samenwer
king der vrijzinnige partijen bij de ver
kiezingen van 1913. Er is een commissie
gevormd, waarin vertegenwoordigers der
drie partijen zitting hebben en deze
commissie voert de besprekingen. Onlangs
heeft zg de beraadslagingen eenigen tgd
