Van Houten s
Cacao
ITHEEKBANK
I1AAS"
VERMOUTH ClSl
a 1011 #|o
DVEAUTÉ's
No. U7
Donderdag 3 October 1912.
Achtste Jaargang.
LIJDER, Goes
JK'S BANK,
Meubel-Magazijn
GOES.
erkoopen:
derdag 10 Oct. 1912,
ïhrijving te pachten
ïlhifis gevraagd
Historische Fantazieën
van den heer Siemeiink.
Talrijk zijn dc openlijke en bedekte aanvallen,
waaraan dit goede fabrikaat, u/aarvan men de
concurrentie vreest, blootstaat. In weerwil daar
van worden dagelijks talrijker de gebruikers
die de goede eigenschappen er van op prijs
stellen.
Zuiver en oplosbaar vol vetgehalte heer
lijke krachtige cacaosmaak licht verteerbaar.
Uiterst goedkoop, want men heeft veel minder
noodig voor de bereiding.
BUÏfËNLAND.
an
231, GOES.
i.
B.
KAKEBEEKE.
dente
Hulst.
issen W. HIOOLEN te Mid-
E. C. VAN DISSEL te Goes,
aeus te
8!/2 uur, ua afloop ier veiling
j Struvï, op de bovenzaal van
ie Vergenoeging" te Middelburg.
HEERENHUIS, waarin zaal
isehilderd antiek behang, met
n TUIN, aan de Wagenaarstr.
delburg, gemerkt D 84, groot
mtiaren. Grondlasten f 54,07.
HUIS en ERF, naast het
inde, gemerkt D 83, groot
itiaren. Grondlasten f 11,58.
STAL met KOETSHUIS en
ook uitstekend geschikt voor
of meubelpakhuis, aau de Ha-
,ats te Middelburg, gemerkt E
■oot ongeveer 196 Centiaren,
asten f8,69.
eveer 196 Centiaren BOUW-
EIN, in 2 perceelen en geconr
1, met daarop staand PAK-
voor afbraak, op den hoek van
riDgplaats en de Spanjaardstraat
delburg, gemerkt E 94 in rood.
;ing .daags vóór- en op den ver-
,n 1012 en va» 24 uur op
n een bewijs van toegaDg, voor
84 tegen betaling van 25 cent
liefdadig doel, voor de overige
gratis verkrijgbaar ten kantore
HIOOLEN, alwaar mede Da
lingen verkrijgbaar zjjn.
voor 7 jaren:
OUWLAND
nskerke, in Slabbekoornpoider,
groot 0.74.50, H.A.
DITO
tukken, groot 0.74.40 H.A.
DITO
I, in den Kruiningerpolder, g-"00'
A.
O en ZIJKANTWEG
Stelle, 4 stukken aan den weg
groot 0.87.94 H.A.
DITO
stukken aan den dijk, gr0°'
0.75.70 H.A
waarden liggen ter lezing
o L. SCHOUTEN, administrateur
inpolder, bf wien inschraving3-
orden ingewacht vóór 12 Octo
iet R-K. jongmensch, met vrij®
MIDDELBURG t0
met prijsopgaat 1 8"'li.
JOS. OORTMEIJER, Soek
Verkrijgbaar bij
Ahonnementsprjja g. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95,
Afzonderlijke nummers 5 centj dubbele bladen 10 oeint.:
Advertentiën warden ingewacht op Maandag en W.oensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Reclamebericbten 25 Ct. g. Bjj abonnement speciale prjja,
Advertentiën van 16 tegels f 0.50iedere tegel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wolrdt 2 X b-erebèn-cL
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Cf. A contant.
De Doopsgezinde predikant Siemeiink
leeft op den Vrijzinnigen Partijdag te
tas gesproken over „Vrijzinnigheid ©n
Godsdienst".
De „Middelburgsche Courant" van 2
October geeft van die rede eten uitvoerig
verslag.
indien wij het gehalte van de predi
kanten der moderne richting moeten af
meten naar het door den heer Srenre-
link gesprokene, dan valt dat bitter
tegen, want wat de Goesch-e predikant
in zake godsdienst Zaterdag j.l. op den
Partijdag debiteerde, is een warklomp
zonder vorm of kleur, „rudis indigesta-
que moles", een amalgama van half pan-
teïstische, half rationalistische ideeën; het
bedehuis waarin iiij de menschen wil
binnenleiden en dat in het frontispice
let opschrift moet dragen: „de waar
heid des Christendoms'^ 1) de heer
Siemeiink spreekt, in zijn rede van lio-
den, wier „onbescheidenheid de gren
zen der onbeschaamdheid soms verre
overschrijdt" blijkt een vulgair ver
gaderlokaal, waar de volgelingen van
Kant en Lessing, Hegel -en Schteiermacher
met moderne heiden-en, Gri-eksch-e en Ro-
meinsche humanisten, boeddhisten ©n
theosofen als „gezworen kameraden" bij
een zijn. Met een soort „sans gêne", dat
voor wetenschappelijke eruditie moet
doorgaan, orakelt de heer Siemeiink over
„de corrypheeën der mensch-
iieid, een Socrates, een Plato,
of een Christus",1) u de keuze
latende tusschen deze dri-e ongwieer ge
lijkwaardige menschen, als bestond
tusschen de beide heid-ensch© wijsgeeren
en den Goddel ij ken Stichter des
Christendoms niet de juinste afstand.
Doch haast nog bonter maakt de heer
Siemeiink het op historisch gebied. De'
onkunde, die deze modern-godsdienstige
voorlichter daar ten toon spreidt, is be
paald verbijsterend.
Over de Kruistochten b.v. discht onze
vriend het volgende op
„Om slechts hij het Christendom te
Wijven, heeft de Kerk niet onder den
naam van Kruistochten honderdduizen
den kloeke mannen, arme yrouwen en
onnoozele kinderen in waanzinnige
dweepzucht naar het Oosten gevoerd
om geslachtofferd te worden door het
zwaard der Sarracenen of in honger
en nog ellendiger gevangenschap om
•e komen in de woeste vlakten van
wt nu Hongarije heet?"
dit soms een staaltje van de „vrij-
zmmge geschiedbeschouwing van dein
,,f! „vrijzinnig" genomen in
e neteekenis van „objectief", royaal",
't Is meer dan treurig. Heeft
heef Sieme-link nooit ge-ho-ord
strijdkreet „God wil het?" die
,j m de historiebladen tegenruischt,
e öeet, eens door 30.000 kei-en aan-
L™ m de v-elden van Cl-ermont en
'an® de Jeuz© van een voor
tkn! r lijdend Europa? Wordt
€.®t ëlleeai reeds niet op wel-
K'het karakter van d-e;
ditta wtgebeeldnobele pffervaar-
blüm™ü,TT11 van wa3-raohtig geloof en
È1»igen godsdienstzin?
denkmS; i niet mac'ite zich in te
hem „r„j spontane geestdrift door
nice du™ etnig b'6wiis voor „wa;anzin-
I duizenclenPZtl4 i-uitSekr6ten di-e ti-en-
lijken m ™lgelln«en- van den Godde-
'le vortn d' Ult elken rang stand,
«%e?on,i, i6n grooten dezer aarde niet
ee«s gehe liL'0,Venng, van het la«d, daf
■pvaanzint!;^jU ®uroPa's volkeren, tot
slachtbank ,4weePzu-cht" opgevoerd, ter
^t dan d,rG5ben «eleid? Maar boe komt
i «en Walter ,middeleeuwsche zangers,
I 'ram van eIpR i6r Y08'6lweidiei, een Wol-
I der Aue PPn „"Y een Hartmann von
l?6 veel'latere T^03'-6en Dante> ze,fs
Ifreistochk-n 'al' lUt de idealen der
I bron de een ™mer klare
{dichten en Hos voor hun ge-
uijmen de. wonral1,611 j-Hoe hterm®de te
I n«»mde Tomuatl)V'e ds 200 ïuist B'6"
4 at0 so met Home
rus en Virgilius d e heldendichter aller
tijden den edelen veroveraar van Je
ruzalem, Godfried van Bouillon, in den
mond legt:
„Zoo weet dan dit: wat ons ter zee, te'
[land
Bij dag, bij nacht, dus lijden leerde en
[strijden,
Is 'tvast besluit, door God ons ingeplant
Onze' arm ten dienst der Heiig© Stad te
[wijden,
Wij willen haar, door Zijne almachte
[hand
En tot Zijne eer, van rt slavenjuk ba-
[vrijden,
Wij hebben tot verwerving van da,t h-eil
Al 's waerelds goed, en hlo-ed, en leven
[veil 1
Want, driemaal neen! geen Roemzucht
[doet ons knielen,
Geen booze Mamman heeft ons aange
spoord 1
Beware ons God, dat we ooit zo-o diep
[vervielen
Zoo snoode pest worde in de kiem ge
smoord
Geen druppel zelfs bezoedel© onz© zielen
Van 't zoet vergif, dat al te zeker
[moordt 1
Ons leidt Gods geest, die 't zelfgevoel
[vernedert,
De baatzucht doodt en 't hard gemoed
[verteedert".2)
In de geschiedenis der Kruistochten,
ons doo-r Willem van Tyrus beschreven,
vinden wij de rede, die paus Urbanus li
in den herfst van 1095 te Clermont voor
de verzamelde menigte uitsprak. Daarin
lezen wij o.a.„Wij vermanen U
alzoo met nadruk in den Heer:
komt onzen broeders en zus
ters 'in den geloove, die in Je
ruzalem en omstreken wonen,
in hun nood en ellende t© hulpl
Buigt en bestraft op afdoende
wijze den tr-ots der ongel oo vi-
gen en stelt U met all© kracht
te weer tegen hen, d i zich tot
taak hebben gesteld d-en Chris-
tennaam te verdelgen. Anders
zal binnen korten tijd de Kerk
het ondragelijk juk der s 1 a-
vernij hebben te t o r s c h n,
het ware geloof e n oi r m -e s c h ad
lijden en het bjjgel-oof .der hei
denen zegevierend het hoofd
verheffe n." s)
Wij vragen: is een paus, die zoo
spreekt, zich zijn taak van opperherder
en vader der geloovigen bewust voor
al in een tijd, toen het christelijk Europa;
geen ander kerkelijk gezag als dat der
Katholieke Kerk kende of niet?
Zeker, het zwaard der Saracenee heeft
tienduizenden doen sneven. Maar die vie
len wisten, dat zij stierven voor een edele,
heilige zaak en dat hun sterven, mits
het gepaard ging met de rouwmoedige
gevoelens, die den christen in zijn doods-
ure passen, hun zou strekken tot des
te grooter gelukzaligheid hierbovlen.4) En
dat der Grieken trouweloosheid tal van
Kruisvaarders het leven kostte, de on
verstandige ijver van voor den oorlog
totaal ongeschikte menschen, geheel©
menigten deed omkomen in de vlakten
vap. Hongarije en Klein-Azië, 't zijn be
treurenswaardige gebeurtenissen, maar
toch allerminst te wijten aan de Kerk.5)
Het oordeel dat door ernstige schrij
vers over dé Kruistochten wordt geve-ld
luidt dan ook geheel anders.
Wilken b.v. (Geschiclite dei' Kreuz-
züge, Vorrede S VI) vindt ze noch „on
zinnig", noch „belachelijk" maar stelt zich'
na grondige onderzoekingen de vraag:
„Welke gebeurtenissen hadden
zulke uitmuntende gevolgen?
De Kruistochten oefenden hun
invloed niet alleen uit op de
natiën in het algemeen, maa,r
werkten door tot in de fami-
iiën; de voorraad van kennis
werd vergroot, de ho-rizon der
begrippen verruimd. Dat alles
had een weldadigen terugslag
op levensgenot, handel, nijver
heid en kunst. Door de Kruis
tochten werd de gedaante van
Europa veranderd" (Bd. 1, .1.).
En de eveneens Protestanlsche geschied
schrijver Heeren aarzelt niet d-e Kruis
tochten te betitelen als„d,® vrucht
van den ontwaakten helden
geest en den oplevend-en gods
dienstzin der Germaansch-
Frankische volkeren, als DE
HELDENPERIODE DES CHRISTEN-
DOMS.
Wat dus te zeggen van de bewering van
den heer Siem-elink„Hiet ging in d-e
Kruistochten niet om het heilig Jeruza
lem, maar om den onverzadelijk-en hon
ger naar meer van Rome en het keizer
lijk Byzantium."6) Dat is geen geschie
denis, maar een karikatuur.
Als „Rome", d.w.z. de pausen tot het
ondernemen van Kruistochten aanspoor
den, dan deden zij zulks èn uit gods
dienstig motief èn uit voorzorg om Europa
uit de klauwen van den Islam te houden.
Mannen als Gregorius VIIUrbanus
II. Innocentius III voorzagen met gema
len blik, dat eenmaal beslist ging wor
den, wie de hegemonie over de wereld
zou voeren: het Christelijk Euro-pa of
Azië, voo-r zo-over de Islam er baas was.
Wetende dat, volgens een nog heden gel
dend militair princiep, de beste defensie
bestaat in een tijdig offensief optreden,
wekten zij de Europeesch© volkeren op
om zich op het Moihammedaansehe Oosten
te werpen en zoo- d-e aanhangers d-er
Halve Maan, tuk op de verovering der
christenwereld, lam te slaan. Zoodoende
toch werd de erfvijand der christen-en in
zijn eigen land bestookt, verhinderd Euro
pa binnen te dringen, dat zich inmiddels
kon co-nso-lideeren en versterken, om ten
slotte de latere pogingen van den Islam
ter verovering van het Wiest-en èn in
1571 hij Lepanto èn in 1683 vóór de
muren van Weenen .voor altijd zegevie
rend te weerstaan.
Het Byzantijnsche rijk daarentegen, dat
in de Kruistochten den verradersrol
speelde, viel den Mohammedanen ten
buit. Ondanks de moeiten doo-r Rome's
opperpriester aangewend om ook dat rijk
voo-r den christennaam te behouden, ten
spijt van de heldendaden zijns laatsten
Cesars C-onstantijn, werd 29 Mei 1453
het strafgericht over Co-nstantinopel yol-
trokken
Daar heft, de Sultan 'thoofd omhoog:
[Victorie I"
„Victorie" schrijft zijn bloedig roode
[hand
Aya Sofia op uw gouden wand."8)
Ernstige historici hebben dan ook meer
en meer het standpunt verlaten, dat vroe
ger doo-r een Dittmar, een B-ecfcer e.a<-
werd ingenomen en wel verre van de
pausen te beschouwen als sluwe intrigan
ten, die de Kruistochten dienstbaar maak
ten aan hunne „machtspolitiek", huldi
gen zij hen als „de wachters op de tin
nen", die met en doo-r de Kruistochten
ons werelddeel bebb-en behoed voor den
heilloo-zen invloed eenier Islamitische over-
heersching.
Wij moeten eindigen, hoezeer wij ook'
lust gevoelen den heer Siemeiink op zijn
verdere omwandelingen in h-at rijk dar
historie o-p den yoet te volgen.
Ons eindoordeel zij kort. Is de politieke
ontwikkeling van den heer Siemeiink niiet
van beter allooi dan zijne historische,
dan kunnen wij de Zeeuwsche Vrijzinni
gen niet feliciteer©®, met hun nieuwen
voorman.
Moge ernstige, gezette, maar hovtenal
objectieve studie van de historische
zoowel als van de .godsdienstige vraag
stukken hem nog eens zoover brengen,
dat Tiij met het geloovig betrouwen van
den Kruisvaarder de woorden des dich
ters beaamt
„Aanhoort, aanhoort de boden
Die als op padlaarsvlucht,
Den wiekslag der historie,
Nu rondgaan door de lucht.
Gij kleinen en gij grooten,
Knielt en aanbidt Hem weer:
Eén Schepper, één Verlosser,
Eén Rechter, éénen Heer."9)
De spatieering is van ons Eed.
s) „Jeruzalem verlost" 2e zang, 82e en 83e
strofe (vertaling van J. J. L. ten Kate.)
Historia rernm in partibus transmarinis
gestarum a tempore successorum Mohnmed us
que ad annum Domini 1184. In het Duitsch
vertaald door E: en K. Kanaler Stuttgart 1840,
Bovenstaande door ons weergegeven tekst is
ontleend aan de brochure Die Kreuzzüge 1096
1291. Ihre ürsache, ihr Verlauf, ihre Folgen
von Jobann Diefenbacli. Frankfurt, A. Foesser,
1896, biz. 224, 225.
De Paus (Urbanus XI) zeide uitdrukkelijk
RONA
mits hij in ware boetvaardigheid stierf, kon de
kruisvaarder, die in den gewijden tocht sneuvelde
vertrouwen, dehemelsche heerlijkheid deelachtiig
te worden.
5) Zoo viel een ordelooze en ongeoefende troep,
die aan het eigenlijk Kruisleger voorafging en
waarbij ondanks de waarschuwingen des Pausen
vrouwen en kinderen zich hadden aangesloten
onder ridder Walter van Habenichts aan ont
bering, ziekte en het zwaard des vijands ten
prooi.
c) Op de Kruistochten drukt als op elk men-
schelijk werk de stempel der onvolmaaktheid.
Wij weten dat het Heilig Land niet blijvend
in de macht geraakte van het Westen. Verschil
lende oorzaken als onderlinge tweedracht, jalousie
der Germaanscheen Romaansche volken, politieke
bijbedoelingen van Venetië dat naar uitbreiding
van gebied streefde enzwerkten hier toe mede.
Dit neemt echter niet weg, dat de indirecte
gevolgen der Kruistochten op geestelijk, sociaal,
politiek en materieel gebied enorm waren. Geen
serieus beoefenaar der geschiedenis, die zulks
niet moet erkennen.
7) Napoleon zeide van dezen paus„Si je
n'étais pas Bonaparte, je voudrais être Grégoire
VII" „Als ik geen Bonaparte was, zou ik Gre
gorius VII willen zijn".
8) Aya Sofia, Dr. Schaepman, zang 12, op een
na de laatste strofe.
9) Ibidem, voorzang, 44e en 45e strofe.
FKASKRIJ K.
Brest en de Fransche marinIe.
Delcassé, de Fransche minister van ma
rine, heeft aan het gemeentebestuur van
Brest in een brief d-e redenen blootge
legd, waarop de regeering beslo-ten heeft
de vloot in de Middellandsche Zee samen
te trekken, een maatregel waartegen h-et
gemeentebestuur van Brest, wegens de
daaruit v-oo-r deze oorlogshaven voort
vloeiende schade, -eie-n bezwaarschrift had
ingediend. De minister vo-egt aan zijn
schrijven toe, dat hem de he-langen van
Bres-t na a an het hart liggen. Hij zal voor
de haven een vergoeding zoeken en er
waarschijnlijk het volgende jaa-r reeds een
eskader van zeven pants-arsch-e-pen heen
zenden.
lUirSdlI.AM».
De J-ezuetenw-et. De Keulsohie ka
tholieken hebben Zondagmiddag een groo-
te vergadering gehouden om te protes
teeren tegen de Jezuïetenwet en om de
afschaffing Van die w-e-t te eischien. Dui
zenden namen aan de vergadering d-ee-1 en
duizenden konden geen plaats meer vin
den -en moesten worden afgewezen, wel
een bewijs hoe levendig het verzet onder
de Katholieken tegen do hatelijke uitzon
deringswet voortleeft.
Als sprekers traden op- Justizrat Custo-
dis, dr. Trimiborn uit Bonn en aartsbis
schop Jürgens uit Bombay. Deze laatste
wees o.m. op de werkzaamheid der Duit-
schte J-ezuïeten in Indië, waar zij door
de Engelscho autoriteiten niet all-een er
kend maar zo-oveel mogelijk zells gesteund
worden.
Een lange resolutie werd aangenomen,
waarin allereerst krachtig geprotesteerd
wordt tegen het handhaven van de wet -en
voorts wordt aangedrongen op een alge-
heelo -opheffing ervan, waarbij aan den
Bondsraad tevens het verzoek' gedaan
wordt, om zich niet te storen aan de
herrie van hen, die zelfs een objectieve
uitlegging van de nog bestaande bepalin
gen willen -onmogelijk maken.
D-e resolutie wordt naar den Rijksdag
en den Bondsraad verzonden.
ENGELAND.
L on den's Lor d-Mayor. Zaterdag
he-eft in de Guildhall te Londen met d-e
daarbij gebruikelijke oude plechtigheden
de k-euz-e van een nieuwen lo-rd-mayor
plaats ge-had. Gekozen werd de oudste
„alderman" sir David Burnett, die reeds
meer dan 24 jaren deel uitmaakt van
het stedelijk bestuur.
Z 1ÏITSERL AND.
Op het Vredescongres te Genève is door
het voorstel om de ontruiming van Egypte
te wenschen, hevige- onvrede ontstaan.
De beraadslagingen hadden telkens ©ene-
hartstochtelijk en onstuimig karakter.
De Amerikaansche, Nederiandsche ©n
Engelscho gedelegeerden hield-en daarna
een afzonderlijke vergadering ter over
weging van de vraag, of zij aan volgende
vredescongressen nog deel zouden nemen.
Ettelijke Engelscho giedelegeerden Reb
ben bij wijze van protest tegen de aan
neming van de motie van de Jong-Egyp-
tenaren Genève verlaten.
Ziedaar wat er van vredestenvpels wordt
als er geen fundamenten onder lig-gen,
zegt „Het Centrum".
CHINA.
Ontploffing. Uit Sjanhai wo-rdt ge
meld, dat een vre-eselijke ontploffing van
een kruitmagazijn plaats heeft gehad op
den 19en Sept. te Fauchang (Hoep-eih^
De huizen in den omtrek va,n hie-t maga
zijn worden verwoest. Er zijn meer dan
honderd dooden.