INGI
ilisalpefer
P
helniina",|
;sche
GOES.
Dinsdag 16 Juli 1912.
Achtste Jaargang.
SNIJDER,Goes
Id V Id XI)
FEUILLETON.
BUITOLAND.
Telefoon Z. 2473]
ide Goederen]
PRIJZEN.
Kosters*
|eliangselpapieren,
ie Carbol, Carbol'
^iegen vangers, Car
HackVarnesheiiz
BIEZELINGE.
HAPPIJ „PIËTAS".
- EXPRESS
is Baving Rijwielen
MODERNISME.
IN EERE HERSTELDT
Welk weder zullen wij hebben
RDAM.
■litend gefabriceerd
No. 83
PEN OP BRAND WIJH
|fRELLEN, KERSEN
FRAMBOZEN x
15 V2
jitröle Rijkslandbouwproeislalit
EVERSDIJH,
HE KEIJZER, Tandarts,
Middelburg, Dam N. Z. 12
en Dinsdag te GOES te c«
fen ten huize van W. G.
DESVELD, Lange Kerkstraat
Ju 10-l'/a uur.
|ht.
J. M. H. TH1EK.
or Amsterdam: Heerengracht 583j
fioen Gulden,
lillioen Gulder».
publiciteit der belegging®!
strenge wetenschappelijk!
jig, Lijfrenten,
ziet op den weg.
U3RIKATEN.
zage. Tien jaar eu langer
enige reparatie,
aan geen ander fabrikaat
thandel.
O DE GOFFAU, Rilland,
eerenhoek, C. J. Bü 1 EER,
NIEUWE ZEEUWSCH
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten 0.95.
Afzonderlijke nummers 5 centj dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrjjdag vóór een uur 's namiddags.
Reclamebericbten 25 Ct. p. r. Bjj abonnement speciale prjje.
Advertentiën van 16 regels 0.60iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend,
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct A contant
Er is in de laatste jaren ontzaggelijk veel
gesproken en geschreven over „modernisme".
Wij Katholieken weten, dat het eene dwaling
is, of liever een „verzameling van alle kette
rijen", zooals onze roemrijk regeerende opper
priester Pius X in zijne encycliek „Pascendi"
zegt.
Ook weten wij, dat het modernisme
overal zijn invloed doet geldenin de
wijsbegeerte, in de moraal, in de fraaie
letteren, maar bovenal bij de koningin der
wetenschappen, de theologie, zoodat Pius X
den priesters, die de godgeleerdheid op
seminariën en aan universiteiten onder
wijzen, eerst dan vergunt den catheder te
bestijgen, wanneer zij eene scherpomlijnde
belijdenis der Katholieke waarheid hebben
afg.legd en met hun eed bekrachtigd, wat
onder den naam van anti-moder
nist e n e e d zooveel stof heeft opgejaagd.
Maar o«er het wezen en werken dier
nieuwste ketterij heeracht Dij de onzen óf
totale onkunde óf schromelijke begripsver
warring.
Ten hoogste valt het daarom te prijzen
dat geleerde en kundige Katholieke mannen
hun tijd en studie hebben willen ten koste
leggen aan eene duidelijke, bevattelijke,
populaire uiteenzetting van het moder
nisme.
Zeker, als gehoorzame kinderen der Kerk
verwirpen en veroordeelen wij allen met
den Paus de door hem gesignaleerde dwaling,
ook zonder deze in baar finesses te kennen.
Maar dit belet geenszins te trachten, de
beteekenis dier veroordeeling beter en dieper
te beseffen, door meerdere kennis op te doen
aangaande datgene wat de Kerk veroordeelt
en verwerpt. Daardoor tocb verdiepen wij
ons geloof, versterken wij onze godsdienstige
overtuiging, geheel overeenkomstig het
voorschrift van St. Paulus, die wil, dat onze
gelooisacte een redelijke, een verstandige
zij „rationabile obsequium nostrum".
Ten onzent is de oud-Warmondsche
professor G. van Noort de man, die het
licht van zijn groot verstand en breede
iheologische kennis over deze kwestie heeft
willen laten gaan ten bate van het volk.
Eerst „viva voce", met het levend woord
In eenige conferenties, uitgesproken in zijn
parochiekerk voor een groote, gretig
luisterende schare, behandelde pastoor Van
Noort het modernisme en den
anti-modernisteneed. En toen
reeds werd de wensch geuit - mocht hetgeen
wij van den kansel der St. Willebrordkerk
te Amsterdam vernamen, in brochurevorm
over geheel het land worden verspreid, om
zoowel geloofsgenoot als andersdenkende te
onderrichten in eene zaak, die zoo verkeerd
wordt begrepen en beoordeeld en zoo gretig
door de vijanden der Katholieke Kerk ten
haren nadeele wordt misbruikt.
De wenBch werd verwezenlijkt. De Firma
C- L. van Langenhuysen te Am
sterdam, sinds jaren een eei eplaats beklee-
dend onder onze Katholieke uitgevers, zond
ue verlangde brochure de wereld in
een kloek wel verzorgd boekdeel met flinke
auideljjke letter eu zag de eerste oplaag
3Ö.
Deze brief mocht van een edel,
mannelijk karakter verwacht worden,
zeide hij.
Ik hoop, dat de kwade belichtingen,
waarvan hjj spreekt, spoedig als laster
Zmlen gebrandmerkt worden.
Met zorg vouwde zij den brief wieder
ei1 stak dien als iets kostbaars
ij zich. Daar zij geen antwoord op het.
aat&te gezegde ontving, hernam zij, doch
met haperende stem:
Het zal wei niet mogelijk zijn,
uneven, die u schaden kunnen, te voor-
sch^n te brengen
Lieve Louise, antwoordde haan va-
1 e boosheid is sluw genoeg om
u de minst beduidende dingen gift te
bereiden, hetwelk zij, als de adder, uit,
°.Te.r, haar slachtoffer. Morgenooh-
i T l* een sinds lang gevormd plan
brengen: ik Zat u mijne ge-
,ems verhalen. Houdt u intusschen
"«.woorden van Matthias: blijf ho-
dat God u behoede, en ik
uw, dat Hij ons bewaren zal.
au waar hadden die ongunstige ge
snel verkocht, zoodat thans een tweede
noodig is geworden.
Wel een bewijs, dat de conferences van
den Zeereerwaarden, Zeergeleerden heer
Van Noort ook als geschreven woord met
groote ingenomenheid zjjn ontvangen.
Ed terecht. Want hier wordt Id het kort
beBtek van nog geen 60 pagina's het
modernisme in zijn twee hooidnitingen
het „agnosticisme" eu „het immanentisme"
glashelder verklaard, zoodat zelfs de minder
ontwikkelde een duidelijk begrip krjjgt van
deze dwaling en de vreemde termen jnist
leert verstaan. Verder wordt uitgelegd,
boe het modernisme de Katholieke geloofs
waarheden verklaart en zjjn beginselen
toepast op het ontstaan van de Katholieke
Kerk. Tenslotte wordt gewezen op wat de
geleerde schrjjver zeer zinrijk noemt de
„u i 11 o o p e r s" van het modernisme, n.l.
eenige practische openbaringen van min of
meer modernistische geest, zooais er zelfs
bjj goede Katholieken en volkomen te goeder
trouw worden gevonden.
Geheel dit betoog munt uit door eenvoud
het kenmerk van het ware en schoone
strenglogischen gedachtengang, een echt
Katholieken geest en een kinderlijke piëteit
jegens de Moederkerk, die ook den grootsten
geleerde, den diepsten denker immer aanzet
tot het stamelen der bede: „Ik geloof Heer,
doch kom mjjn ongeloovigheid te hulp."
Oak is o. i. dit een der grootste ver
diensten van Van Noort's betoog, dat den
ler deze conclusie wordt ingescherpt:
Modernisme en vooruitgang van
den nieuwen tjjd hebbenniets
met elkander te maken.
De Kerk is geen v jj a n d i n van
den vooruitgang, op geen enkel
gebied, ook niet op het gebied
der wetenschap, zelfs niet op
het ge bi adder wetenschapvan
den godsdienst.1)
Mochten wij onlangs in dit blad mede-
deelen, dat de dogmatische verhandelingen
van oud-professor Van Noort hun weg
hadden gevonden in de vjjf werelddeelen,
de lezing zjjner brochure heeft ods nog te
meer overtuigd, hoe volkomen terecht zijn
verklaringen van oDzen Godsdienst ver
dienen het gemeengoed te worden van de
huisgenooten des geioofs, hetzjj in het
strengere en meer geleerde gewaad van
Latjjnsche tractaten, hetzjj in oen meer
populairen, den meer huiseljjken vorm eener
Nederlandsche brochure, met uame die,
welke handelt over het modernisme
en den antimodernisten eed.
Tot tekst zjjner vierde conferentie koos
pastoor van Noort het Schriftuurwoord uit
Rom. VIII, 14„Alwie door den geest Gods
gedreven worden, zjj zjjn kinderen Gods."
Woord en geschrift van dezen even ge
leerden als geloovigen priester getuigen,
hoezeer hjj door Gods geest gedreven wordt
naar het Paulinisch ideaalallen voor
Christus te winnen.
Mogen allen, die zjjn werken lezen, in
zich de vermeerdering van dien geest ont-
Zie de brochure „Modernisme en Anti-
modernisteneed", C. L. van Langenhuysen, Am
sterdam, blz. 3. De spatiëering is van ons. Red,
ruchten nopens den heer Van Heek
hunnen oorsprong erlangd?
Het is noodig eenige weken in onze
geschiedenis terug te gaan, teneinde licht
te Yerfcrjjgen.
Onder de reizigers, welke omstreeks
het laatst van Juli in de tweede klasse
van den Hollandschen Spoortrein zaten,
bevonden zich een ruim veertig-jarig man
en een jongeling van zeventien of achttien
jaren. Ofschoon zij geen gesprek met el
kander voerden, was het toch duidelijk
te bespeuren, dat zij bijeen hoorden. Naar
de belangstelling te oordeelen, waarmede
de jongste telkens naar buiten keek, zou
men vermoeden, dat dje streek hem
nieuw was.
Waar zijn wij hier .vroeg hij zijn
gezel, toen de trein voor een lang ge
bouw stilhield.
Te Haarlem, dat is nog een half uur
van Amsterdam, luidde het antwoord.
De mede-reizigers stegen uit en lot
beider groot genoegen sloot de conduc
teur het portier, zonder dat ea- iemand
instapte.
Dat treffen wjj:! riep de oudste
reiziger, nu zijn wij eindelijk, eens van
gezelschap ontslagen.
Zelfs al heeft men geen bijzondere
reden om alleen te zjjn, is dit toch,
vooral in deze warmte, veel verkies te
waren, of zoo tot heden een andere geest
hen dreef, in zich de begeerte voelen op
komen „kinderen Gods" te worden. Dan is
aan bet modernisme vanzelf de doodsteek
toegebracht.
itKi.uu:.
De Kamer. Dinsdag kwam de' Bel
gische Kamer in buitengewone zitting
bgeenzjj verliep vrjj rustig bjj het nazien
der getootsbrieven. Donderdag, andermaal
bjj het nazien der geloolsbrieven, ging het
met zoo rustig toetoen heerschte er groot
„lawgd" en kwam het tot heftige tooneelen,
veroorzaakt door den liberalen heer Hymans,
die herinnerde aan een woord, door den
pas gekozen afgevaardigde Brissaut gespro
tten op de Zondag te Ruesselaere gehouden
Katholieke meeting, waar hg o a. zeide
„indien ook al niet alle auti-clericalen
canaille zgn, is toch alle canaille anti-clen-
caal." Bovendien kwam Hymans krachtig
op tegen de schandelgke dingen, die er
Dg de jongste Kamerverkiezingen tegen
de libeialen ingebracht waren, waarbg men
zelfs de auto-bandieten Gamier en Bonnet
genoemd heelt.
Toen aan deze dingen herinnerd werd,
ontstond er een hevig ramoer, waarbjj het
aan allerlei scheldwoorden, als „smeerpoets
lafaard" enz. niet ontorak. Socialisten en
liberalen wezen op Brissaut als een lasteraar
en toen de Katholieke afgevaardigden hun
partggenoot in bescherming wilden nemen,
werd er hevig gescholden. De voorzitter
Beemaert zag zicg ten slotte geuoodzaakt
de zitting gedurende drie kwartier op te
heffen en de tribune te doen ontruimen.
Na heropening der zitting herhaalde zich
het tumult. Namens de sociaal democraten
qualificeerde V anierveldeden afgevaardigde
Brissaut als lafaard, toen deze bleef wei
geren zgn uitlatingen in te trekken, waarop
hem door Hymans gebrek aan moed ver
weten werd. Onder groot rumoer ging de
Kamer uiteen.
Men verwacht evenwel dat het hier niet
bjj uit zal zjjn. Reeds heelt de afgevaar
digde Delvaux aan Brissaut zjjn getuigen
gezonden, met de opdracht van hem te
eischen, dat deze zjjn uitdrukking zou in-
trekkon. Zoo daaraan geen gevolg gegeven
werd, moest Brissaut maar deuken, dat hem
door Delvaux een oorveeg was toegediend.
Brissaut heett reeds zjjn getuigen aange
wezen, onder wie de afgevaardigde Woeste.
De eenige verklaring van dit alles is, dat
de linkerzgde haar nederlaag bg de stembus
nog maar met vergeten kan.
De Hitte. Ook in België is de hitte
vreeselijk. Zaterdag wees de thermometer
30 graden Celsius in de schaduw. Er
kwamen vele gevallen van zonnesteek voor,
waaronder enkele doodeiijk.
FBAkKBlJJk.
Godsdiensthaat. Er is te Laferté
Saint-Aubin, (Loiret) eene gymnastiekver-
ljjker.
Onthoudt nu toch goed, wat wij
overeengekomen zjjn: ik heet Frits Korf
en gij Albert Loden.
Wees onbezorgd, mijnheer Korf,
antwoordde de jongeling lachende, mijn
geheugen is sterk 1
Ja, maar ik ben altijd bang, dat
gjj u, in een oogenhlik van verstrooi
ing, vergist.,..
Wat gaan wij op de plaats der
bestemming het eerst uitrichten? vroeg
Albert, zonder op de aanmerking acht.
te slaan.
Gij moet u langzamerhand niet de
stad en hare omstreken door en door
bekend maken. Gij kunt dus, gedurende
het schoone jaargetijde, naar hartelust
wandelen, varen en rijden. Ik acht dit
noodzakelijk voor iemand, die zich
eigens wil vestigen: hjj behoort eerst
zjjn land en zjjne menscnen, door eigen»
aanschouwing, geheel en ai te kennen.
Tegen den winter zal ik eene plaats voor
u zoeken op een handelskantoor en ik
twijfel niet, of uwe grondige talenkennis
zal u spoedig een fraai inkomen verschaf
fen. iVljjne stelling zal nederiger zijn. Het
heugt u nog goed, hoe ik vroeger bij
aanzienljjke familiën en in groote hotels
de feesten en maaltijden bestuurde. Te
Amsterdam denk ik bij een familie de
I 1 .1 I j "1 i i 1J N U IJ
eenigiDg, zich noemende „de Cadetten van
Sologne", die worden onlerwezen en be
stuurd door een der kapelaans der parochie.
Die vereeniging bloeit bovenmate De
jongelui, die er deel van uitmaken, zijn
bjjzonder geoefend en behalen overal de
prjjzen in de wedstrjjden waaraan zij deel
nemen.
Maar verleden Zondag hebben ze geen
deel genomen aan den wedstrjjd in hun
eigen stad Lafertë Saint Aubin.
Men moet weten, dat de regeering erg
het land heeft aan gymnastiek, als deze
niet anticlericaal is. Waarschijnlijk, omdat
ze bang is, dat de katholieke jongelui te
flink zullen worden en sterk genoeg, om
de radicalen er naderhand nit te gooien.
De prefect van Loiret werd uitgenoodigd
om den wedstrjjd voor te zitten. Onmid
dellijk informeerde hjj, of ook de „Cadetten
van Sologne" meededen.
Natuurljjk, mjjnheer de Prefect, werd
hem geantwoord, dat zjjn onze beste gym
nasten.
Komt hun directeur ook mee?
Noodzakeljjk; hjj moet de oefeningen
leiden.
En gjj gelooft, dat ik, prefect van
de derde Republiek, er in zal toestemmen
om te loopeu in een stoet, waarin een
geesteljjke in toog meegaat?
Nochtans, die prefect is een man van
smaak en gematigdheid. Hjj vond er iets
op. De kapelaan moest voor die gelegen
heid maar even zgn toog uittrekken en
verschjjnen, gekleed in een sportpak. Op
die voorwaarde, maar op die voorwaarde
alleen, zon de prefect de tegenwoordigheid
van de „Cadetten van Sologne" in den
stoet dulden.
In plaats van met geestdrift dat ver
nuftig denkbeeld van den prefect te aan
vaarden, besloten de „Cadetten van So
logne" dan maar liever weg te big ven.
Eere aan die jongelui, die hun gees-
t e 1 jj k e n leider niet in den steek wilden
laten 1
1812. Pius VII te Fontaineblau.
1912. Den 20sten Juni heeft te Fontaine-
bleau eene plechtigheid plaats gehad, ter
herinnering aan het verblgt van Pius VII
in dat kasteel. Voor een zeer talrjjke me
nigte heeft Mgr. Marbeau, bisschop van
Meanx, eene rede uitgsproken, waarin Z.
D. H. aan de hand der geschiedenis aan
toonde, dat de glorie en de droefheid, die
de Kerk beurtelings beleeft, eene les moe
ten zjjn voor het heden, en eene reden
7an hoop voor de toekomst. De welspre
kende prelaat eindigde met zjjne toehoorders
tot vertrouwen op te wekken, dewjjl God
altjjd met zjjne Kerk is, en ze aan te sporen
trouw te big ven aan de Bruid van Chrtstus.
Mgr. Castellan. Vóór eenigen tjjd
werden mgr. Castellan, de bisschop van
Digne, en met hem abbé Barberoux, zjjn
vroegere secretaris, en een bankbeambte
beschuldigd „tot andere doeleinden bestemd
te hebben de roerende goederen, die of
tot de „mensa" of tot het seminarie be-
betrekltiug van huis-hofmeester te erlan
gen.
Albert Loden keek zijn gezel met ver
bazing en bijna ongeloovig aan.
Dit verwondert u I riep Korf; gij hebt
mjj toch nooit, als te trotsch leeren ken
nen.
Neenmaar ik meende van u
gehooixl te hebben, dat gij uwe schaapjes
op het droge ha|dt.
Hierin vergist gij u niet; maar al
kan ik jeven zonder iets uit ie voeren,
zoo ligt dit niet in mijnen aard. Daarbij
heb ik groote plannen. Toen uwe moe
der gestorven was, beloofde ik voor u
te zorgen; en dit zal niet ten halve
geschieden. Mijn geld wordt zoo voordee-
lig mogelijk uitgezet; gij verdient weldra
meer dan gij tot uw onderhoud behoeft,
en ik leg in mijne betrokking nog goed
wat over. Zoo gaan eenige jaren voor-
bjj en de heer Albert Loden telt drie-
en-twintig en bezit eiene zesjarige erva
ring. Nu is het tijdstip aangebroken, om
voor hem uit te zien naar eene solide
compagnieschap of eigene handelszaak.
Daartoe strekken de oviergegaarde geldon.
Ik neem op de cone of andere wijze
deel aan de onderneming, ©n zoo leidien
wjj te zamen een nuttig en bedrjjvig
leven.
Dat is inderdaad een schoon plant
Verwachting tot aan den avond van 16 Juli '12
Zwakke tot matige winden uit oostelijke
richtingen. Lichtbewolkte lucht. Droog weer.
Weinig verandering van temperatuur.
hoorden" en als zoodaning „gesequestreerd"
waren. De bisschop had zich in een her
derlijk schrjjven tegen die beschuldiging
verzet en er op gewezen, dat hjj de on
roerende goederen aanwendde volgens de
bedoeling en de aangegeven intentie van
degenen, die ze geschonken hadden.
De rechtbank heeft nu mgr. Castellan
en de mede-beschuldigden vrjj gesproken.
De bisschop bad geen misbruik gemaakt
van zjjn wetteljjk^ macht, waarvan de be
schuldiging sprak,'omdat hjj krachtens de
ministeriëeie circulaire van 1 Dec. 1905
die macht niet meer bezat.
1) 11 ll'St'l 11,.V.\ 1).
De voortvluchtige Haass e.
De kasssierslooper Haasse te Herljjn,
die na verduistering van 1U0.000 mark bjj
de Em. Exp. Coinp. gevlucht was, en zich
onlangs zonder middelen in handen der
politie stelde, heett een bekentenis afgelegd,
omtrent de plaats, waar de 94.UOU mark
zgn, die hem, naar hjj eerst verklaard had,
waren ontstolen. Het geld, verklaart hjj,
is in de buurt van Berlgn begraven.
Het parket heeft zich Zaterdagnamiddag
naar de aangeduide plaats begeven en vond
inderdaad het door Haase verduisterde geld
op het Tempelhot'er Feld,
In Pfalzburg moet zich een geval van
soldatenmishandeling hebben voorgedaan.
Hg een oefening op het binnenplein van
de kazerne, zoo meldt het Baarburger Wo-
chenbiatt, moet een soldaat zich onbehoor-
Jgk hebben gedragen. De vaandrig ging
voor den man staan, en vroeg hem, „wat
wil je liever, 21 dagen arrest of een oor-
vgg?" Antwoord; Het laatste. De vaandrig
gat hem er een, zoo hard, dat de soldaat
naar het hospitaal moest worden getrans
porteerd. Zgn trommelvlies is gescheurd.
8PANJJË.
Koninkljjk avontuur. Koning
Altons van Bpanje deed een autotochtje
in de nabgheid van Villalba, toen hg plot
seling een vernielde auto op den weg zag
liggen. Bg nader onderzoek bleek deze aan
den hertog van Oauma toe te behooren.
De hertog en zgn chauffeur lagen bewus
teloos onder de auto. Zg nadden arm- en
beenbreuken en bovendien nog zware ver-
wonaingen opgeioopen. De koning het
beiden in zjjn auto dragen en reed terug
naar Madrid, waar hg hen naar het huis
vau de moeder van den hertog liet brengen.
riep Albert opgetogen uit, en ik beu u
zeer dankbaar.
Gij beseft, dat ik nog menige andere
betrekking dap. juist die vau intendant
eener familie zou kunnen waarnemen, en
wel eene, die mij niet zulk e«en sterken
tint van knechtschap gaf. Mapr juist in
die nederige stelling streef ik naai' eeu
verheven (loeinaar de vervulling eener
levenstaak.
Is dit Amsterdam? vroeg Loden,
met een spotachtigen glimlach, toien die
trein weder stil hield.
Dit is Half-Weg; het laatste station,
voor wij aan de hoofdstad komen.
Twee hoeren stapten iu, vergezeld van
kunne echtgenooten. Korf was volstrekt
met ingenomen met ilit viermakeljjk gezel
schap, en hij was er juist déu man naar,
pm den conducteur te roepen en te ver
klaren, dat de huilende spa-uiten h«m|
tot last strekten; doch de overweging,
,dat men binnen etteljjke minuten den
t'rein verliet, noopte bent zich in zjjn
lot te schikken. Het gezelschap babbelde
en lachte luidruchtig en bleek, volkomen
op zijn gemak bij de booze telgen, zoo
dat voor Korf en Loden de weg viael
langer duurde dan men vermoed had).1
(Wordt vervolgd).
