IKZEE.
graph
KAMP
fosfaat li ïCt.
lalpeter 15,5 pCt.
tre - Goes
No. 107.
Zaterdag 10 September 1910
Zesde Jaargang.
Verschijnt eiken MAANDAG-,JOEISDifi- en VRIJDAGAVOND.
FEUILLETOH.
iet Passiespel hu Obsramntergau.
ein.
de Bijbelsche Ge-
.heid in Komische,
ten.
b Voorstellingen.
INDE REN:
N WEGKAMp.
I N G S, Goes.
Irukkerlj
m Drukwerk bestelt.
idijk - Biezelinge.
positie te Brussel
AKEWITS,
irussel.
Pil liiatr letaal uil 8 Mafciita.
EERSTE BLAD.
De Beteekenis van 't Eucharistisch
Congres te Montreal.
)TZEELAND
Welk weder zullen wij hebben
kermis prachtvolle
te en nieuwste ge-
ider vooral zullen uit-
.1—1 Juni, Waftrs-
rnhem en Utrecht,
tarnen).
tang 30 Cent.
n 20
'5
sciaal Kinder en Familie-
'ogramma.
Hoogachtend,
'E BESTE, Vlissingen.
tamelijk nijdig.
|nio, bromde niet, toen hij mij
innen naar huis droeg", lis-
en Haldenstein sprak: „Doe
ke wat ge wilt!"
|ge voor dit verstandige woord
tus willen hebben?" vroeg El-
Itste zich voor den ouden heer.
I, ja, zou ik alles doen, wat ge
Iken, kleine toovenares", ant-
liji. Daarna speelde ze met Nord-
illeen vroolijke melodieën; hij
ir wel volgen. Nog nooit was
Igeruimd van geest geweest als
pij voor de eerste maal onvrijr
uige was van het geluk, dat
i daad verschaft,
ds gaf Melitta Bergen, in haar
woning, een tuinfeest. De vef-
a heur bloemenpracht, met de
schilderstukken in moderne lijs-
rijkelijk aangebracht goud- l'U
le smaakvolle inrichting, de spie-
irisma's, in welke het verhlin-
cht weerkaatste, geleken ce®
(Wordt vervolgd.
Aboaneir isnrijs p. maanden voor Goe.» f0 75 daarbuiten f0.9b
Afzonderlgke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag v6ór
half drie en Vrgdag vóór een uur 'a namiddags.
Kanfoor v. d. Administratie: Ganzepoorfsfraaf C 209, GOES.
Reclameberichtcn 25 Ct. p. r. Bg abonnement speciale prjjs,
Advertentiën van 15 regels f 0.50iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 x nereiend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct, contant.
Dinsdagavond j 1. begon aan gene zijde
van den Atlantisohen Oceaan, in de eerste
stad van het verre Canada het 21e Eucha
ristisch congres.
Indien, na de .pes» g§en macht op aarde
grooter is dan die van een goed georganiseerd
congres, valt er niet aan te twijfelen, of
een Eucharistisch Congres zal een enormen
invloed ten govde uitoefenen, wijl het van
de heogste beteekenis is.
Op uitmuntende wijze stelde dezer dagen
de Amerikaansche briefschrijver van „De
Tijd" die beteekenis in het licht, zoodat wij
niet kunen nalaten deze correspondentie
grootendeels bieronder te laten volgen,
overtuigd alt, wij i zijn, dat zij door onze
lezers met graagte zal worden gelezen.
„Ddar, te Montreal", zoo zegt de oorres
pondent, „zal dan aangehoord worden, hoe
het H. Sacrament des Altaars in verband
te brengen is met schier alle vraagstukken
van den dager zal gewezen worden op de
plaats, die het inoeemt tegenover de meest
alledaagsche, zoowol als tegenover de meest
verheven kwesties op onverschillig welk
gebied om, da aldushet doen en laten der
geloovigen, hun hoop en hun verlangen,
hun leven on streven, kortom hun geheele
zijn met de leer der Eucharistie als het
ware doorsijpeld te hebben, hen in staat
te Btellen ten allen tijd 3 groote eere te
bewijzen aan het H. Sacrament en zich
krachtiger te voelen in den strijd, die
gestreden worden moet.
W»t is zulk een congres wijders, be
halve een grootscbe betooging ter eere van
Gods Altaargeheimenis, dan een noodzake
lijke vingerwijzing naar de kenmerken der
Kerk, naar hare éénheid en algemeenheid
in het bijzonder 1 Zooals straks toch kardi
naal Vannutelli met de- H. Hostie voort
zal schrijden door de versierde straten van
Montreal, zoo werd ze eens gedragen door
de donkere gangen der Catacomben en
zooals de duizenden bewoners dezer stad
neer zullen knielen, zouden hun millioenen
geloofsgeoooten, over den geheelen aardbo
dem verspreid, neerknielen, waren zij hier
tegenwoordig en zoo de graven hun buit,
de zeeën haar prooi van twintig, neen, van
zestig eeuwen teruggaven, zouden die
millioenen tot milliarden aanzwellen en
alle, knieën zouden het stof zoeken en allen
zouden gelooven en aanbidden, volkomen
zooals wij gelooven en aanbidden.
En of het congres nu al gehouden wordt
in Amerika, waar het gisteren bijeenkwam,
in Keulen en morgen misschien in Spanje
•f Japan of Holland en of dit bijgewoond
zal worden door zwarten, door blacken of
gelen en of er gesproken zal worden in
8)
Op ieders biljet staat, de plaatB aange
geven, vooc hem bestemd, en nummers op
de banken wjjzen uit, waar men zgn moet.
De eerste^rgen, althans van het middelste
gedeelte van de zaal, worden bezet door
het orkest. Daarvóór verrgst, ietwat ver,
hoogd, de. plaats, waar de voorstelling
gegeven-wordt, en die nog breeder is dan
de gehoorzaal.
In het midden dier plaats of ruimte, waar
de uitvoering geschiedt, bevindt zich een
klein tooneel met.neerhangend gordjjn. Aan
weerszgden, daarvan wil een. matig docora-
tief ona.eene straat in Jeruzalem laten zien.
Aan de straat, linke grenst, evenals aan
de straalrechts, een huis met hooge trap
pen, waarvan het eerste het.praetorium van
Pilatus en- het .andere, het hooge priester
lijk paleis van Cajafas1)-voorstelt. En naast
deze. twee woningen bevindt zich aan eiken
kant een.soort zuilengang, waardoor-tel
kens bet koor opkom ten verdwijnt, en die
verder niet gebruikt wordt. En dit alles
is van boven ongedekt, zoodat de toeschou
wer. achter de straten van Jeruzalem en
Wij, Katholieken, zeggen Caïphas. (Red.)
onverschillig welke taal, het zal altijd met
groote duidelijkheid uit doen komen, dat,
boe menscben en tijden ook mogen ver
schillen in beschaving, smaak, intellect,
kleur of ras, zij toch allen competent zijn
de leer der Kerk in zich op te nemen en
dat de Kerk bekwaam is, zich in haar
geheele leer, altijddurend en door alle
volken, te doen begrijpen en waardeeien.
Behalve voor de Katholieke wereld heeft
het congres nog een groote beteekenis voor
de andersdenkenden. Een machtige betoo
ging als deze kan niet geheel genegeerd
worden integendeel, het luidt als een „kom,
zie en leg uit", met vurige letters aan den
hemel geschreven, als een met luid bazuin
geschal verzelae waarschuwing aaa de
geheele wereld gericht, dat er in haar
midden een instelling bestaat, die op zijn
minst genomen waard is beter gekend te
worden. Kom, zie en leg uit, welke geheime
macht het toch is, die deze kloeke Ameri
kanen, zoo gaarne tot voorbeeld van
schranderheid gekozen, deze lieden, zoo
moeilijk te misleiden, zoo koel 7an hoofd,
zoo berekenend, er op doet staan, van
duizenden mijlen ver doet komen, om zich
in het stof te buigen voor een kleine H.
Hostie, zooals in de „duistere" middel
eeuwen Europa in zijn kinderjaren met
kiudergeloof het deed. Waarom zijn de
boeren en cow boys van het verre wilde
westen er toch zoo op gesteld hun wonder-
schoone hulde van korenaren en druiven-
manden naar Montreal te zenden Alleen
omdat de ruwe krijgers van de Maisonneuve
zich ook eens uitsloofden bloemen en groen
te verzamelen,, toen de H. Hostie voor het
eerst aan de boorden van den St. Lawrence
zou overnachten? Welke is toch de geheim
zinnige macht, die zich voor de Katholieke
Kerk schijnt te interesseeren en veroorzaakt
dat ze, na 20 eeuwen lang het mikpunt te
zijn geweest van de aanvallen, dikwijls
geleid door de knapste koppen onder haar
tegenstanders, nu neg in staat is, ten bewijze
van haar onverwinnelijkheid en eeuwige
jeugd, een demonstratie te houden, meer
schitterend dan eenig menschelijke instelling
het zou kunnen doen Er moge wellicht
toch wel een fond van waarheid zijn in
haar zoo klemmende verzekering, dat lang,
nadat haar machtigste vijanden vergeten
zullen zijn, de wereld nog het schouwspel
bieden zal van een prietter, die met grooten
eerbied een witte H. Hostie draagt en van
een volk, dat bij den aanblik ervan, meer
dan bij het aanschouwen van al den luister
van hemel en aarde, zal begrgptn, wat er
in den dichter omging, toen bij die heer
lijke woorden zong„Gratias agimus tibi
propter magnam gloria tuam".J)
Op vele honderden millioenen zal het
congres toch ten slotte onmachtig blijken
eenigen indruk te maken, maar er zullen
vele honderdduizenden gevonden worden,
moedig genoeg om pogingen in het werk
te stellen, de beteekenis ervan te begrijpen
en deze op te wegen tegen hun eigen
meening of de leer hunner eigen Kerk.
Niet overal toch leven andersdenkenden in
een zoo volkomen onbekendheid met de
de woningen van Pilatus en Kajafas de
Begersche bergen ontwaart, die ons onwil
lekeurig heriuueren aan het woord van den
Psalmist; „Rondom Jeruzalem zgn bergen;
alzoo is de Heere rondom zgn volk."
Van alles bevredigde mg de mise en
scène het minst. De geljjkheid der wonin
gen van Pilatus en Kajafas, alsook baar
bouwtrant, is met de werkelijkheid in strgd.
De straten van Jeruzalem hebben eene on
historische breedte. De toch al flauweindruk,
alsof men in eene Oostersche stad zich be
vindt, wordt nog meer verzwakt door de
lange gangen, waardoor het koor komt en
gaat, en volkomen teniet gedaan door het
houten gebouwtje in het midden, zooveel
als een tooneel op een tooneel. In één
woord: hierin ontbreekt ééne leidende ge
dachte. En dit valt te meer te betreuren,
omdat deze in de handelingen der perso
nen van het begin tot het einde tot haar
recht komt. Wjj hopen dat de Oberammer-
gauers deze onaangename tegenstelling
langzamerhand znllcn wegnemen. Deindruk
zal er bg winnen.
Het drama lospt van de intocht van Jezus
in Jeruzalem tot Zgne opstanding uit de
dooden. Elke acte wordt op tweëerlei wjjze
ingeleid. Ten eerste door koorgezang, ten
tweede door de voorstelling van levende
beelden. Voor deze laatste is vooral het
kleine gebouw op het tooneel bestemd, hoe
wel ook enkele episoden uit het lgdens-
voornaamste waarheden van het Kathocis-
me, als bij ons, en niet overal, Goddank,
worden de Katholieken beschouwd als
leden van eene politieke partij dan wel als
zonen van een groo sch Kerkgenootschap.
Er zgn nl landen, zooals bv. de Ver. Staten,
waar grooter waarde wordt toegekend aan
het openbaar expliceeren van den chate-
chismus, dan aan het uiteenzetten van een
staatkundig programma in Engeland heb
ben veie Protestanten sedert het verschijnen
der „tracts" in „The Times" uit eigen
beweging met grooten ijver en eerlijkheid
de studie van de eens zoo gehate Kerk van
Home beoefendin Canada schijnen beide
invloeden merkbaar te zijn, in andere
landen misschien weer andere, maar zeker
is, dat ontelbare niet-Katholieken ten
huldigen dage een volkomen juist begrip
hebben van wat wij onder Transsubstan
tiatie "j verstaan.
En voor dezen meet een Eucharistisch
cougres wel van gro-te beteekenis zijn;
zooveel lieden, die zij kennen als bezadigd,
verstandig, eerlijk en rechtschapen, een
klaar bewijs te zien afleggen van hun on
wankelbaar geloof in een schijnbaar on
mogelijk te gelooven leenstelling, het
kan op velen hunner niet nalaten een
diepen indruk te maken.
Elk Eucharistisch congres heeft zich tot
nu door zekere kenmerken van de vorige
onderscheiden het Londensche scheen door
de sensationeele omstandigheden, die het
vergezelden, ten taak te hebben, ze voor
goed populair te makendat van Keulen
was waarschijnlijk het luisterrijkste dat
van Montreal zal bet eerste zijn, in Amerika
gehouden, het zal de meest grootsche gods
dienstige betooging zijn, ooit in de nieuwe
wereld aanschouwd en, zooals reeds gezegd,
een schitterend bewijs leveren, dat de leer
der Kerk in haar geheelen omvang in eik
deel der wereld welig tieren kan.
1) Wij danken U omwille Uwer groote glorie.
(Red.)
-) Verandering van de eene zelftdandigbeid in
de andere, liier, bij de H. Eucharistie, de ver
andering van brood en wij u in Christus1 lichaam
en bloed. (Red.)
Goes Naar aanleiding van de uitbrei
ding, die de School met den Bijbel in
de Wijngaardstraat alhier zal ondergaan
(er zullen een paar klassen met onder
richt in Fransch, Engelsch en Wiskunde
bijkomen) houdt een berichtgever in de
„Middelburgsche Courant" de volgende
ontboezeming
Het onderwijs aan de Schooi met
den Bijbel in de Wijngaardstraat zal
met 1 Oct. a. s. uitgebreid-worden
met een klasse voor het 7de en een
voor het Se leerjaar, waarin dan on
derricht in Fransch, Engelsch, Wis
kunde -en vermoedelijk ook in Duitsch
zal gegeven worden. Totnogtoe be
stond aan die school gelegenheid voor
drama aldaar worden afgespeeld. Elke beel-
dengruep is aan het Oude Testament ont
leend en stelt typisch-symbolisch voor wat
straks de verschillende personen te hooren
en te aanschouwen geven. Zóó ziet men,
voordat Judas' verraad aan de orde komt,
de voorstelling in levende beelden van den
verkoop van Jozef door zijne broeders
voordat de valsche beschuldiging voorden
Joodschen raad tegen Jezus wordt geuit,
die van de veroerdeeling van den onschul-
digen Naboth door omgekochte getuigen;
voordat de kruisiging plaats vindt, die van
de oprichting van de koperen slang in de
woestgn. Onvergelijkelijk 'schoon zgn déze
beeldengroepen. De opzet, de uitvoering,
de kleurschakeering, de rust, ja de onbewe
gelijke houding zelfs van de kinderen, die
er, zooals onder Israël in de woestjjD
aan deelnemen, geven aan het geheel eene
ongekende uitwerking en eene niet te
evenaren voorbereiding voor de daarop
volgende dramatische handeling.
Trouwens, om die voorbereiding vol
komen aan haar doel te doen beantwoorden,
bezingt telkens het koor, ingeleid door één
hunner, die den proloog uitspreekt, zoowel
de idee van de zichtbare beeldengroep als
die van de daarna plaats hebbende hande
ling. Elk toeschouwer wordt daardoor als
het ware in de stemming gebracht, die hem
bg ieder volgend deel van dit drama past.
Het is als wordt Israël gereinigd en gewijd,
onderwijs in het Fransch in de avond
uren.
Aan de openbare lager© scholen
van gemeentewege wordt slechts aan
school A onderricht in het Fransch
gegeven, dat evenwel geen ander doel
heeft dan dé leerlingen, wat betreft
dit vak, klaar te Braken voor het
toelatingexamen le klasse der Rijks
Hoogere Burgerschool.
Ouders, die hun kinderen onder
wijs iri vreemde talen wensch-en te
laten ontvangen, stonden slechts
twee, -en nu drie wegen open.
Nu vraag ik echter: kan het ge
meentebestuur zich verantwoord ach
ten met genoemde leemte te laten
voortduren?
Wil het per se medewerken tot
bloei van de schol-en met den bijbel,
dan ka,n het niet beter doen dan de
ouders in de noodzakelijkheid bren
gen om hun jongens op goedkoope
wijze in de gelegenheid te Stellen
onderwijs te ontvangen in de vreemde
talen onder de auspices van een pae-
dago-og, die op christelijken voet zijn
onderwijs schoeit.
Men heelt verontwaardigd gespro
ken over het ignob-el leegpompen der
openbare school, doch het leegloop-en
-ervan in de hand te werken, zpoals
in het onderhavige geval, lijkt ons
nog erger.
En nu moge men zeggenzoover is
het nog niet gekomen, maar wie tot
op het laatste ©ogenblik wacht en
uitkijkt zonder meer, doet zeker ver
keerd.
Zij kunnen hun jongens naar de
Rijks Hoogere Burgerschool zenden,
waar echter in de 2e klasse een aan
vang met het'onderwijs in de Engel-
sche taal wordt gemaakt, of hun pri
vaatles doen geven wat voor velen
nog al een geldelijk bezwaar is
of hen nu zenden "naar de school
met den Bijbel om de 7e en Se klasse
te doen aflaopen, na de zes leerjaren
aan de openbare school te hebben
medegemaakt, ter voltooiing van him
opvoeding.
Vell-edigheidshalv© zij hierbij; ge
voegd, dat voor meisjes wel gelegen
heid bestaat vo-dr het volgen van de
lessen in de drie vreemde talen op
ee nschool van gemeentewege.
Deze berichtgever schijnt verschrikke
lijk bang te zijn vo-or het bijzonder onder
wijs, niet om het onderwijs, maar omdat
het ontvangen wordt „onder de auspices
van ©en paedago-og" waarom niet bet-er
en duidelijker g-ez-egd: „onder de leiding
van een leeraar? dié op christelijken
voet zijn onderwijs schoeit.Daar zit 'm
de kneep! Menscben van het slag van
dezen berichtgever hebben den mond vol
van de christelijke en maatschappelijke
deugden, waartoe het ouderwgs onze kin
deren moet opLeiden, maar breng hen
niet in een omgeving waar getracht wordt
voordat God met Zgn volk Zgn verbond
sluit.
Daar komen de 39 koorzangers en zange
ressen. Zg scharen zich in eene lange rjj
en vangen aan
Wirf zum heiligen Staunen dich nieder,"enz.
Nauweljjks zgn de laatste klanken weg
gestorven, of daar vertoont zich, op donkeren
achtergrond, in levend beeld, de verdrijving
van het eerste menschenpaar uit Eden. En
terstond valt het koor weder in
„Die Menschheit ist verbannt aus Edens
Au'n," enz.
Daarop wordt de voorstelling van de
vlucht uit het Paradgs aan de oogen ont
trokken en spreekt één uit het koor
„Alle seien gegrüsst, welehe lie liebe
hier," enz.
Dan opeens vertoont zich een tweede
beeldengroep. In het midden verrjjat een
bloot kruis. Daaromheen knielen in aan
bidding mannen, vrouwen, jongelingen en
jongedochters. En zacht zingt het koor
„Einger! Hüre Deiner Kindei Stammeln 1'
enz.
Nu verwijdert zich het koor. De straten
van Jerusalem vullen zich met menschen.
Het „Hosanna" weerklinkt. Mannen sprei
den kleederen op den wegkinderen dra-
Verwachting tot aan den avond van 10 Sept
Zwakke tot matigen, meest noordelijke
wind. Zwaar bewolkt tot bewolkt. Weinig
ot geen regen. Weinig verandering van
temperatuur.
die -deugden daadwerkelijk aan te kweek-en
(op Katholieke en geloovig-Protestantsche
scholen). Dan moeten zij er niets meer
van hebben en geven alzoo een door
slaand bewijs van de holheid en voosheid
van het openbaar onderwijsprinciep.
-Een zekere S., do-or drankmisbruik
in overspannen toestand v-erkeerenlde,
bracht Woensdagavond de buurt van M.
A. de Ruyterlaan en omliggende straten
in opschudding, door vloekende en tie
rende uit te roepen dat hij zijn schoon
zuster eens onderhanden zou nemen, wijl
zij lasterpraatjes over zijn vrouw had
uitgestrooid.
Het duurde geruimen tijd alvorens de
rust in die buurt was wedergekeerd.
Volgens eene advertentie, voorko
mende in het nummer van heden, zal
de heer Jhr. R. R. L. de Muralt van
Zierikzee, Vrijdag 16 September a, s, te
dezer stede spreken over Staatspension-
necring. Daarna zal men trachten eene
Goesche afdeeling van den Bond voor
Staatspensionneering op te richten.
A.s. Maandagavond om 81/l uur
hoopt bij; gunstig weer het muziekgezel
schap „Hosanna" een volksconcert te ge
ven op de tent op de Groote Markt.
Middelburg. Op de gemeente-big-rooting
voor 1911 is een post van f700 uitge
trokken als kosten ter voorziening in de
gevolgen van werkloosheid, w. a. f 500 als
kosten van bedragen.
Door het bestuur wordt gevraagd f 1000
beschikbaar te stellen voor de bijdragen
uit'het fonds.
Het komt Burg, en Weth. echter voor,
dat een bedrag van f 500 voldoende moet
worden geacht. Bij! dezen post, naar Burg.
en Weth. meen-en, moet in de eerste plaats
worden overwogen, wat heeft de gemeente
voor de voorziening in de werkloosheid
over en eerst in de tweede plaats hoe
veel zou men wel kunnen gebruiken. Dit
tweede punt overwegende kan men zeg
gen, dat dit vrijwel onbeperkt is en dat
men door den bijslag te verboogen, zonder
zelfs nog in het buitensporige te verval
len, ettelijke duizenden guldens zou kun
nen benutten. Daarom1 is het zaak' niet te
geven naar hetgeen misschien noodig is,
maar naar hetgeen de gemeente voor het
doel wil bestemmen en dan schijnt Burg.
en Weth. f500 voldoende.
Dooi- de benoeming van den heer mr.
R. Fruin Th.Az. tot hoogleeraar aan de
gemeente-universiteit aan de gemeente-
universiteit, zal een vacature voor den
gemeenteraad ontstaan in het He district.
gen palmen en meien. Jezus doet zgn intocht
in de heilige stad. Men hoort en ziet
langzaam" aan golven den tegenstand, den
haat, de moordzucht van het officieele jo
dendom. De tegenstelling tusschen het
licht en de duisternis treedt in hare scherpte
naar voren Het drama is begonnen.
En nu gaan opnieuw de volgende tafe-
reelen één voor één mij voorbjj. Telkens
zie ik die zangers en zangeressen, rustig en
statig, weer komen en gaan. Ik hoor den
forschen Anton Mechner, met indrukwek
kende dictie weer zijne prologen uitspreken;
ik hoor weder de heerlijke sopraan Fran-
cisca Zwinkik hoor weder den gewijden
zang van die allen, welke hunne harten
uitstorten in hun lied. Zeker, op de
hoogte stond het koor nog niet. De be
jaarde Jacob Prutz, moest nu eindelijk
eens de leiding aan jongere krachten toe
vertrouwen zgne stem raakt op. Ook zijn
enkele alten te zwak, zoodat zjj geheel en
al door de muziek overstemd worden. Maar
als geheel genomen, beantwoordt het koor
aan zgne roeping. Het voert de hoorders
op tot het peil van ernst, waarop zij voor
de waardeering van het drama moeten staan.
Op de deining der melodieën dalen zij in
donkere diepten en stggen zjj tot zonnige
hoogten, om eindelijk in ons zelf ons terug
te trekken en aldaar Jezus te zien.
(Wordt vervolgd in No. 110),
