,,DE ADELAAR DER H VADERS".
No 101.
Zaterdag 27 Augustus 1910
Zesde Jaargang.
Miijitl ellen MAANDAG-, WOENSDAG, en VRIJDAGAVOND.
Dimmer bestaat 8 men.
EERSTE BLAD.
FEUILLETON.
Het Passiespel van Qberammergau.
UIT ZEELAND
Abonnementsprijs p. 6 maanden voor Goes i 0,75, daarbuiten 0.95
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. Administratie: Gangepoortstraat C 209, GOES.
Reclaméberiebten 25 Ct, p. r. Bg abonnement speciale prgs,
Advertentiën van 1—5 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 x oereiend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct, A contant.
Den 28en Augustus van het jaar 430
stierf te Hippo-, in Noord-Afrika, terwijl de
Vandalen zich gereed maakten de stad
stormenderhand in te nemen, de heilige
bisschop en kerkleeraar Augnstinus. Noch
het .geweld van den aanstormenden vij
and, noch het vooruitzicht van het droe
vig lot, dat hem wachtte, bijaldien de
Vandalen zegevierden, konden den uit
muntenden zielenherder tot de vlucht be
wegen. Ondanks zijn hooge jaren ging hij
allen voor in moed en zelfopoffering en
liet de zorg der hem toevertrouwde kudde
niet per aan anderen over, voordat lie
Heer Lvan leven en dood hem tot Zich
riep. -Geheel een stad schreide dan ook
rondom de stervenssponde van haar bej
minden bisschop, want met Augustinus
ontviel haar alles, bleef zij achter als
een kind dat het verlies van ©en veelger
liefden vader beweent.
Doch de rouw van Augustinus'
heengaan bepaalde zich niet tot Hippo-,
Geheel de Christenheid betreurde het ge
mis van den grootsten denker, den vurig-
sten geloofsverdediger, den geleerdsten
schrijver, den diepzinnigsten godgeleerd©,
den uitmuntendsten wijsgeer, dien de H.
H. Kerk tot dan toe had bezeten.
Sinds het oogenblik, dat de Almachtige,
door de tranen en gebeden der heilige
Monica geroerd, met een straal Zijner
genade het hart van den wuften en wej-
reldschen Augustinus verlichtte en hem
veranderde, gelijk Hij! eenmaal o-p den
weg naar Damascus Saulus iu Paulus her
schiep, wijdde zich Monica's groote zoon
met hart en ziel aan God en Zijn heilige
Kerk en stond veertig volle jaren, waar
van 35 als bisschop, op de bres om der
Christenen heiligste goederen, het „deposi-
tum fidei", het onderpand des gelo-o-fs,
te verdedigen tegen de onverpoosde isn
hardnekkige .aanvallen van Aria,non pn
Donatisten, Manicheeërs en Pelagianen.
En hiji heeft het gedaan met een talent,
dat nog thans, na schier vijftien eeuwen
aller bewondering wegdraagt.x)
Wie ,te midden van den groot-en strijd
onzer dagen, nu de Kerk Gods zich bet-
sprongen ziet door haar felste -en onverf-
zoenlijkste tegenstanders, uitziet uaar bet-
moediging en steun, hij wende het hoofd
naar Augustinus, wiens leven en wer
ken getuigen, hoe vaak reeds in benard©
tijden de Kerk menschelijker wij-ze den
ondergang nabij, toch altijd weer zege
vierde over ongeloof -en dwaling, over hei
dendom en zedenbederf en der volkeren
heil en toevlucht bleef, dank zij de hei
lige en geleerde mannen, die God onder
Zijne dienaren verwekte -en die als het
licht op den kandelaar door hun deugd
•i)
Onderstaande regelen verschenen in „De
Nederlander"als feuilleton. De nobele
wijze, waarop de niet-katholieke schrijver
over de Roomsche passiespelen spreekt en
de waardeerende bewoordingen, waarmede hij
deze niting van Katholieke Mystiek beschrijft,
deden onsnietaarzelen zijn inieressanteschefcs
over te nemen, zonder daarom iu allen deele
met zijne beoordeelingen in te stemmen.
Waar wij weten, dat ook uit deze provincie
verschillende personen dezen zomer naar
Oberammergau zijn geweest, vertrouwen wij
onze lezers met bovengenoemd artikel een
genoegen te doen.
Redactie.
Zie de nummers van Vrijdag 19. Zater
dag: 20 en Maandag 22 Augustus.
Na ©en korte inleiding, waarin de schrij
ver, Ide heer J. Th. De Visser, de re
denen noemt, die hem tot -een reis naar
überammergau bewogen, vervolgt hij al
dus:
Vooraf -echter moet mij een© opmer
king, die in zekeren zin -eene confes
sie is, van het hart. Meermalen, als ik
en hun wetenschap de vromen hebben
gesticht, de wankelmoedigen bevestigd, de
vijanden Gods. bekeerd en beschaamd.
En dan, het moet gezegd, was Augusti
nus „facile princeps", zonder twijfel de
eerste. Wordt de evangelist Johann-es af
gebeeld met d en adelaar, het zinnebeeld
van de vlucht, die zijn geest nam naar
de ongeziene sferen der goddelijke myste
riën, toen hij zijn evangelie b-ego-n met
het indrukwekkende: „In den beginne was
het Woord", om diezelfde geniale bevat
ting, diezelfde verhevenheid van gedachte
noemt Bossuet Augustinus „den adelaar
der Kerkvaders":, „den leeraar d-er leer
aars". 2) En met B-ossuet huldigen tal
van, kerkelijke schrijV-ers en geleerden den
bisschop van Hjppo- als een der groio-tsté
geesten, die ooit de Kerk ten sieraad
strekten. Zelfs zij1, die met 'de Kerk en
den godsdienst hebben gebroken, maar
Vier gemoed ontvankelijk bleef voor ge
voelens van billijke waardeering, bewon
deren Augustinus als een zeldzaam ge
malen denker, een wijsgeer, die met 'Ci
cero- en Plato om den voorrang dingt.3)
De eruditie en belezenheid, de enorme
Schriftuurkennis, de machtige betoog
trant, de stoute geestesvlucht, de diepte
van gedachten, die Augustinus bezat, zijin
voor ons bewaard gebleven in een reeks
van werken, die de Katholieke Kerk
en met recht -als -een allerkostbaarst
bezit beschouwt eu als een onsterfelijk
getuigenis der waarheid, dat het Katholi
cisme, wel verre van den menscbelijken
geest neder te drukken, dien weet op
te heffen tot de hoogste wetenschap en
den nederigen geloo-vige met don geleerde
tot één harmonisch geheel weet te ver
eenigen. Augustinus is de lev-end© en
machtige wederlegging van de belachelijke
opwerping, dat geloof en wetenschap niet
kunnen samengaan, want juist in hem,
met alle vezelen zijner groote ziel aan het
Katholieke credo gehecht, heeft het men-
schelijk weten zijn schoonste triomfen gef-
vierd.
Het ligt niet o-p onzen weg d-e 1130
werken te bespreken, die „de adelaar
der Vaders" heeft geschreven ter verde
diging des geloofs; zelfs zou het, binnen
het bestek dat een couranten-artikel ons
biedt, onmogelijk zijn aan de schoon
ste en beste daarvan -een waardeerenidi
woord te willen wijden, daar elk zijner
werken in zijn genre een meesterstuk is.
Neem zijne „Belijdenissen" waarin hij
niet, zooals latere belijdenisschrijvers, met
zekere behaagzucht zijn verkeerdheden
etaleert, maar waarin hij, overeenkomstig
den geest van openbare boetvaardigheid,
de toenmaals iin ^wang was, in diepe
nederigheid en schaamte .zijn afdwalingen
en zonden -opsomt en de barmhartigheden
des Hoeren verkondigt ,niet uit zelfverhef
fing, maar ter eere Gods. Neem zijn boek
over „De stad Gods", waarin hij op mees
terlijke wijze de tegenstelling tusschen het
goede en het kwade in deze wereld schil
dert in d-e twee stedende stad Go-ds o-p
den, berg -en de stad der boo-zen in het dal
en reeds toen als met den vinger d-e anti
these aanwees, die ,er zijn zal tusschen
het Licht en de Duisternis, de Zonde en
het Passiespel Verlangde te zien, reels
bij mij de vraag naar het. al of niet ge
oorloofde van dit verlangen op ls het
geen heiligschennis, de feiten der bijzon
dere Godsopenbaring op het tooneel te
brengen? Vervult ons Jde vrijmoedigheid
van! iden tnan, die het waagt den Christus
voor te stellen iin Zijn vloekdood, niet
met huivering? Verdient het streven om
het kruis-mysterie dienstbaar te maken
aan het kunstgenot, niet de scherpste af
keuring? In één woord: lijdt het Chris
telijk geloof te Oberammergau geene
schade
Ik weet, dat zeer vele Christenen deze
vragen bevestigend beantwoorden, en ik
vind dit zelfs zeer begrijpelijk, wanneer
men ze namelijk stelt, zooals ik zfe daar
stelde en ze gewoonlijk gesteld worden.
Maar daarin schuilt juist de fout. Want
bij het stellen tdier vragen gaan wij van
eene opvatting van het tooneel uit, die
den Oberammergauers geheel en al
vreemd is en poneeren wij eene tegenstel
ling tusschen godsdienst en kunst, als
waarvan zij: niet het minste begrip- heb
ben. Niemand is dan ook tot eene veroor
deeling gerechtigd, vooraleer het hem dui
delijk is, wat hef Passiespel voor een
Oberammergauer is; vooraleer hij zich
den oorsprong en de bedoeling er van
goed heeft ingedacht en zich in de gees
tessfeer heeft ingeleefd, waarin de deel
de Deugd to-t aan der eeuwen einde. Neem
zijn „Brieven -sn preeken", di-e een goud
mijn zijn voor het geloo-vig hart en voor
do naar kennis dorstende ziel. Neem zijn
verhandelingen o-ver het H, Vormsel, de
Biecht, het Laatste Oliesel, het Huwe
lijk en gij zult daarin niet all-oen do ener
gie en geleerdheid bewonderen, waarmede
hij- deze Sacramenten tegen d-e dwaalleer
aars zijner dagen verdedigt, maar- ze ook
aanvaarden ais het troostrijk getuigenis,
dat wij-, Katholieken der 20e eeuw, ge-
loo-ven wat „altijd, overal en door al
len" is beleden. Neem zijn werken
o-ver de genade, 22 in getal, die
hem den ©eretitel van „doctor gratia-e",
„leeraar der genade" verwierven en waar
door hij- aan de spits staa-t der kerkleeraars
en godgeleerden. Doch genoeg: „daar is
geen kwestie", aldus een Fransch schrijf-
ver, aangaande God, den mensch ©n de
wereld, di-e zijn sublieme geest niet hoeft
overwogen en waarover hij ni-et een blik
heeft geworpen, even diep als origineel.
Doch dat genie straalt in dubbelen glans
door de heiligheid van zijn leven. Tot zijn
drie-en-dertigste jaar bewandelde Augusti
nus den breeden 'weg, waarop de rozen
van het zingenot bloeien voor den voet,
doch aan welks .einde de afgrond gaapt.
Gods genade deed hem een blik in zfch-
zelv-en slaan -en 'sinds die stonde was zijn
verder leven een gestadige b-eo-efening der
heldhaftigste deugden. Geen zachtmoedi
ger, geen engelachtiger, geen nederiger
man dan Augustinus, maar bovenal geen
ander, die zoo- verteerd werd do-o-r pen
vlammende liefde tot Go-d -en den -even-
mensch„Het is niet noo-dig dat 'wij- bis
schoppen zijn", zoo sprak hij tot 300
Afrikaansche bisschoppen, „maar het is
noodig, dat wij ons volk redden, al moes
ten wij er zeiven voor lijden en sterven".
Bekend zijn vele izijnèr gezegden, die
van die dubbele liefde getuigen. „Ons
hart is ongestadig, ,o- God, -en het kan
niet rusten totdat het ru,st vind© in U".
„Mocht ik miji zeiven kennen, mocht ik
U kennen en meer en meer beminnen".
„In het twijfelachtige de vrijheid, in het
noodzakelijke de eenheid, in alles de lief
de". Zijn vroegere afdwalingen .stonden
hem immer voor o.ogen en waren hem,
te midden van de bewondering -die ide
christenheid aan zij-n talenten schonk, een
voortdurende aanmaning tot z.elfvernede-
ring. Langs de wanden van zij-n slaapver
trek had hij de zeven boetpsalmen, o,p
doek geschilderd, laten aanbrengen en de
blikken gevestigd op die rouwmoedige
smeekingen van den Koninklijken profeet,
ontsliep Augustinus ten eeuwigen leven.
Do Katholieke Kerk viert nog steeds den
28en Augustus als den gedenkdag van een
harer uitmuntendste zonen, als het feest
„van den groot en leeraar, wiens deugden,
toebedeelde genaden en overwinning-en
den roem uitmaken aller christenen ©n
wiens naam bo-ven alle anderen luister
rijk is in Gods Kerk, overal waar het ge
loof heerscht".s)
Moge het voorbeeld van „den adelaar
der vaders" ons bemoedigen en steunen
nemers verkeeren. En naar mate dit ern
stiger geschiedt, naar die mat© zal men
omzichtiger worden in zijne uitspraak en
veeleer gaan twijfel-en of deze zichtbare
en machtige prediking van den Chris
tus, wel een ongeoorloofd middel is tot
uitbreiding van het Godsrijk op aarde
De Oberammergauer volgt in het Pas
siespel eene oude kerkelijke traditie. Uit
d-e kerkelijke liturgie is eeuwen geleden
het kerkelijke -drama ontstaan. Tot eerst
genoemde behoorde de plastische voor
stelling van het Avondmaal, door den
Heer zelf gewild. Waarom zouden ook
niet andere episoden uit zijn lijdenshis
torie der gemeente ter aanschouwing ge
geven worden? Te eer moest men hier
toe komen in -een tijd, die zooveel waarde
aan zinrijk© ceremonieën hechtte. Het be
hoeft ons dan ook niet te verwonde-ren,
dat wij- reeds in -de vierde -eeuw een
Passiespel, getiteld: „de lijdende Chris
tus" ontmoeten.
Bepaald edel was het doel, waarmede
het was opgesteld. Tegenover Juliaan den
Afvallige, die tot propaganda van het
heidendom weder het oud-Grieksche dra
ma op den voorgro-nd bracht, plaalste
de kerk haar Christelijk drama, aan een
onderwerp van de hoogste orde ontleend.
En -hiermede ging zij, ook onder gewijzigde
omstandigheden, voort. Vooral de Bene
dictijnen, die zooveel voor het onderwijs
en ons immer onzen plicht doen indach
tig zij-n van „lid der Strijdende Kerk"!
„Beurtelings theoloog wijsgeer, moralist,
dichter, ontwikkelt hij (Augustinus) de moei
lijkste vraagstukken met een helderheid, een
degelijkheid, een gloed en een kracht, die na
zooveel eenwen nog een kreet van bewondering
ontrukken aan de diepste denkers van onzen
tijd" L. Quoidbach. Uil défi tl 1' incrédnlité,
p. 82, note.
5) Défense de la Tradition liv. IX ch. 14.
3 Labruyère DtS esprits forts.
4) Ad. ilatzfeld Saint Augnstin, introduction
(XV)
Woorden van Paus Martinus V bij de over
brenging der reliksviiën van de II Monica
Zie in liet leven van de H. Monica door
Bougaud het hoofdstuk, getiteld: le lils de tant
de larmes.
deden, steunden het om het opvoedend
element, dat er in lag opgesloten. Hros-
withai van Gandersheim dichtte hare gees
telijke drama's, die in haar klooster ge
stadig werden opgevoerd. Straks worden
in üuitschland, Frankrijk, Engeland en de
Nederlanden op groote schaal Passiespe
len in de kerken voor ontelbare scharen
vertoond, totdat ook de verbastering op
dit gebied zoo groot wordt, dat paus In-
nooentius III ze in de kerk verbiedt. En
daar vonden zij tot -dusverre alleen eene
plaats. Ziji schenen dus ten doode ge
doemd.
Het tegenovergestelde had echter plaats.
De historie van het Passiespel trad hier
mede een geheel nieuwe faze in. De ver
banning uit pe kerk was zijne verbanning
uit fle liturgie en zijn komen tot zelfstan
digheid. Op kerkhoven -en in klooster
tuinen, op markten en in straten wordt
het van nu aan opgevoerd Beroemde
stukken als het Weener- en Frankforter-
Passiespel ontstaan. Eene bepaalde refor
matie op- dit terrein doet zich in ver
schillende -plaatsen gevoelen. Vooral Beije-
ren kenmerkt zich in dit op-zicht. Op het
einde der achttiende -eeuw bezit bijna elk
dorp aldaar zijn Passiespel. Onder deze
staat, Wat het gehalte betreft, Oberammer
gau bovenaan. Voorwaar, geen wonder!
Want de dramatische zin zit den. dorpe
lingen aldaar als in het bloed. Bovendien
Welk weder zullen wij hebben
Verwachting tot aan den avond van 27 Aug.
Toenemende tot krachtigen eerst Zuidelijke
daarna afnemende Westelijke wind. Zwaar
bewolkt, regen of onweer. Zelfde temperatuur.
C-o-ncert „Eupho-nia". Onze
harmonie „Euphonia", altijd vol ijver,
waar het geldt den kunstliev-enden l-eden
een prettigen avo-nd je bezorgen, zal de
kermis inluiden met .een concert, dat, af
gaande o-p het program, zeer interessant
belooft te 'zijn. Moge nu het w-eer mede
werken, zoodat velen ,van d-eze uitvoering
kunnen profiteeren in den lommerrijken
tuin der sociëteit V. O. V.
Voor bijzonderheden raadplege men
-achterstaande advertentie.
munten zij' uit door een (liep-religieuzen
geest. En daarbij komt nu, dat in 1633,
toen de pest zwaar in Beijteren woedde
en ook Oberammergau aantastte, de ge
meente, biddend om bewaring, de gelofte
heeft gedaan, alle tien jaar het Passie
spel op te voeren, en zooals een oude
Kroniek verhaalt „van dat oogenblik
af niemand meer aan de pest is gestor
ven, hoewel nog enkelen daaraan leden."
Die gelofte is den Oberammergauers
heilig gebleven. En dat in dubbelen zin.
Ten eerste wat betreft de trouw, waar
mede elke tien jaar het Passiespel wordt
opgevoerd, maar ten andere wat aangaat
het hooge peil van ernst, waarop de deel
nemende personen staan. In het jaar van
het spel wordt geen carneval gehouden
en is alle dansen verboden.
Voordat de deelnemers worden geko
zen, heeft er, onder aanroeping van de
voorlichting van den H. Geest eene gods
dienstoefening plaats. Eene ware keur
bende wordt aangewezen. Vóór den aan
vang van elke voorstelling scharen zich
alle, deelnemers om den burgemeester, om
gezamenlijk den zegen des hemels af te
smeeken,
(Wordt vervolgd in no. 104
Het passiespel van Oberammertjau.
Wij' lezen in „De Tijd" van 22 Aug. j.l.
„Het bekende christelijk-historische Ka
merlid, dr. J. Th. de Visser, opent in
„De Nederlander' 'van Zaterdag een reeks
artikelen over „Het Passiespel van Ober
ammergau". Men kent d-e zeer strenge en
ten deel-e zonderlinge begrippen van veil©
Protestanten o-ver het godsdienstig tooj-
neel, maar daarom juist is het zóó merk
waardig, dat een hoogstaand man als
dr. De Visser met zooveel warmte voor
hel Oberammergausche Passiespel ge
tuigt. l>it getuigenis beschaamd de licht
zinnigheid en onoordeelkundigheid van
een blad als „De Telegraaf", dat zich blijk
baar niet tot de hoogte van ,onze edele
religieuze kunst kon verheffen, maar zich
niettemin bevoegd achtte om een klei
neerend vonnis t-e yellen. Een oordeel, dat
den oordeelv-eller teekent!"
(Zie verder ons feuilleton in het eerste
blad van ons nummer van heden.)
De Koning en de Koningin der Belgen
zullen voor hun bezoek aan H. M. de Konin
gin per extra trein via RoosendaalUtrecht
naar Amsterdam reizen en den 17den langs
denzelfden weg naar Brussel terugkeeren.
Van goed ingelichte zijde deelt men mede,
dat dientengevolge uit het voorloopig plan
een bezoek aan 's-Gravenhage is vervallen.
Goes. D e K e r m i s. Tot groote pret
van d© jeugd hebben gisteren d-e zware
wagens met hun geheimzinnigen inhoud
hun intocht in de stad gedaan -en te
midd-Sn van id© stoeiende en ravottende
kind-eren was men reeds ©enige uren later
druk bezig de planken en latten 'te ont
laden, waaruit danstent, stooincaroussel,
poffertjeskramen enz. zullen wo-rden op
gebouwd.
Dinsdag a. s. worden al die vermakelijk
heden opengesteld -en ga,at d-e Gotesche
kermis 8 dagen lang haar gang.
Als het weer ons nu maar geen par
ten speelt!
In d-e St. Adriaanstraat heeft de
heer W. P. van. Noort een zaak geopend
in visch -en aanverwante artikelen voo-r de
dagelijksche consumptie, waardoor zeer
zeker in -een© lang gevoelde behoefte
wordt voorzien. De nette inrichting van
den winkel belooft ©en drukke clientèle.
Moge dit vooruitzicht .voor den heer Van
Noort niet beschaamd worden.
(M-en zie achterstaande .advertentie.)
Middelburg. Gisterenavond had alhier
in een der zalen der sociëteit „St. Joris"
de prijsuitdeeling plaats van den bij den
wedstrijd van de schietvereeniging „Me>-
dioburgum" behaalde -prijzen.
De voorzitter der vereeniging de heer
jhr. P. J. Boo-gaert gaf in breed© trekken
de geschiedenis weer der vereeniging, die
met dezen wedstrijd haar 10-jarig bestaan
staan vierde.
Spreker memoreerde hoe in 1880 een
aantal leden der d.d. Schutterij- meen
de, dat de schietsport meer beoefend
mo-est worden en daar-om eene vereeni
ging stichte waarvan alleen de l-eden der
schutterij- lid konden zijn.
In November 1880 werd het eerst met
de buks geschoten, in April 1881 op de
schietbaan met het Beaumontgeweer. In
1889 werden de oefeningen ges-
staakt en in 1892 scheidde de vereeni
ging zich van de schutterij af.
D© vereeniging nam aan een groot aam
aantal wedstrijden deel en wo-n vel©
eerste en tweede prijzen.
leder jaar werd een huishoudelijke
wedstrijd gehouden, en iedere vijf jaar
een wedstrijd van schutters uit Zeeland
en Noord-Brabant, doch nu meende men
een nationaal concours te moeten orga-
niseeren. Het bezoek was .groot voor de
minder go-ede gelegenheid, slechts één
baan is beschikbaar haast te groot.
Toch is de wedstrijd geslaagd. Spr. brengt
dank aan allen, die tot het welslagen
medewerkten, inzonderheid aan de korp
sen en de personeel© schutters en aan
den schenkers van medailles. Een speci
aal woord van dank bracht jhr. B-o-o
gaert nog aan den secretaris, den heer
J. A. Meulmeester, -die zelfs zijn nacht
rust opofferde vopr de goede zaak.
