iSTMIHS.
rank.
No 78
Dinsdag 5 Juli 1910
Zesde Jaargang.
Co.,
FEUILLETON.
Industrie.
Seedling.
Dikkop.
femeldinge.
its Sigaar.
|s Sigaar.
2-cents Sigaar.
GOES.
EIANG,
it, Middelburg.
Rondom een Encycliek.
E LS A.
UIT DE PERS.
Welk weder zullen wij hebben?
leens:
inde
spuitwater.
Amsterdam.
,1
a
ngeraden, alvorens zijn
of ONDERDEELEN, zich
opst en soliedst terecht
tich vestigt als Rijwiel-
J WI E L E N van soliede
/ordt besteed,
ng.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers 5 cent, dubbele bladen 10 cent.
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrjjdag vóór een uur namiddags.
Reclameberiekten 25 Ct% p. r. Bg abonnement speciale prga,
Advertentiën van 15 pegdis f 0.50iedere regel meor 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X oeretend,
Dienstaanbiedingen 5 tegels voor 26 Ct* contant.
In de laatste weken zjjn uit den boezem
van onderscheidene Protestantsche kerkge
nootschappen in ons land protesten gerezen
tegen eenige zinsneden uit de jongste
«Dcycliek van den paus, betrekking hebbende
op de Reformatie, ofschoon dit zjj hier
nog eens uitdrukkelijk gezegd de woor
den „Reformatio'' en „Reforma-
tores" „Hervorming'' en „Her
vormers" in de Borromeus encycliek
niet voorkomcr.
Deze protesten bleven niet besloten
binnen den kring der pers, doch uitten
zich ook door het gesproken woord en
met name op eene expresselijk daartoe
belegde protest-vergadering, verleden Don
derdag te Rotterdam gehouden.
Dat de toon dier protesten over bet
algemeen genomen voor oi s, Katholieken,
niet zeer welwillend is, valt te begrijpen.
Daar is, vooral op de vergadering te Rot
terdam, menig woord gesproken, dat voor
de overtuiging van ons, Roomsoh Katho
lieken, minstens even krenkend is, als de
door den paus ten opzichte van de voor
mannen der Hervorming gebezigde uit
drukkingen heeten te zijn.
Wie echter de encycliek beweging in
haar vollen omvang doorziet, slaat die
woorden minder hoog aan dan zjj op het
eerste hooren blinken.1; Wij willen er dan
ook niet over toornen.
Wel wenschen wij echter op te komen
tegen het door Ds. F. Djjkema te Rotter
dam gesprokene, wijl dit tot schromelijke
begripsverwarring en eene verkeerde voor
stelling der geschiedkundige feiten zou
kunnen leiden.
Volgens het verslag, dat „De Neder
lander" geeft, zou deze Doopsgezinde
predikant o.a. gezegd hebben„Een kroon'",
die wy ons nooit laten ontnemen, is dat
Nederland is en blijft een Pro
testantsche natie"
Het door ons gespatieerde gedeelte van
dezen volzin wjjzen wjj als oniuist terug
en wij doen dit trots het luid applaus,
waarmede die woorden door de vergadering
werden onderstreept, ondanks het feit der
grootere getalsterkte der Protestanten in
ons vaderland en niettegenstaande de
Protestantsche godsdienst twee eeuwen lang
de overheerschende was in de gewesten,
thans vormende het Koninkrjjk der Neder
landen.
Zelfs afgezien van hetgeen onze grond
wet dienaangaande vermeldt, is de stelling
„Nederland .s eene Protestansche natie"
onhoudbaar, in zooverre daarin eene klei
neering is gelegen der Nederlan Ische
Katholieken.
Reeds ten jare 1878 schreef wijlen Dr.
Chantepie de la Saussaye, een Protestautsch
hoogleeraar: „De Nederlandsche Katholieken
zijn een essentieel bestanddeel der Neder
landsche nationaliteit; Dit mogen de Pro
test akten niet miskennen Nederland
toch kan evenmin een Roomsch-Kalholieke
staat werden, als dat de tjjd der Gerefor
meerde Staatskerk, ook in gewjjzigden vorm,
kan worden teruggeroepen."
10.)
Zjj lachte en vloog hem om den hals,
zooals ze sedert hare binderjaren steeds
placht te doen.
„O vader, vader! Uw twijfelende toon
logenstraft uwe beweriog Gjj zjjt het
geheel met ons eens, dat verraden uwe
lieve, trouwe, heldere oogen".
Hjj moest het toegeven en haalde zonder
verdere tegenspraak twee kostbare ringen,
prachtstukken van oud-Venetiaansche goud-
smeekunst, die hjj sedert jaren bezat en
tot welks verkoop hjj niet kon besluiten
Carlo nam ze haastig aan. „Ik zal vooT
het graveeren der namen zorgen", verklaar
de hjj, „later komt er ook den datum van
ons huwelijk bjj."
Toeu hjj ze Elsa overgaf, die den eenen
hem aan den vinger stak bemerkten ze,
dat ze reeds als opschrift droogen Carlo
en Elsa.
Ze keek Carlo bewonderd aan, als zag
ze nog iets nieuws ar-n hem. „Hoe w jja en
hoe goedl" zei ze zacht. Wat was het
toch zonderling, dat je vrouw niet eens
Doch niemand heeft juister en scherper
de stelling gegeeseld, als zouden de Ka--
tholieken een toevallig deel der Hollandsche
Datie vormen, dan de groote Nederlander,
Dr. Schaepman.
„Daar is', zoo zegt hjj, „gffen enkele
historie vervalsching zoo vermetel, zoo
SGheurend en zoo schandelijk, als die ligt op
gesloten in het ontkennen van het essen-
tieele Katholieke bestanddeel in het
Nederlandsche volk Ons geheels historische
leven in een protest tegen die weergalooze
aanmatiging. Daartegen protesteert de
Moedermaagd op het wapenbord van Drenthe,
het schild van zoo meBig edelman in de
kruistochten gewonnen en geteekend;
daartegen protesteert de St. Pieterskerk
te Utrecht, die het graf van Utrechts
bisschop bergt en de Ridderzaal van Hol
lands graven (te's Gravenhage)daartegen
protesteert de naam van straat of gracht,
de naam van dorp en gehucht, die den naam
dragen van onze heiligen. Wat meent men
toch? De beeldstormers hebben altaren en
heiligenbeelden kunnen verbrijzelen,maarzij
vermochten geen historie van acht eeuwen
tot gruis te slaan 2)
Aan deze woorden van „den doctor" be-
hjift niets te worden toegevoegd.
Wij gunnen den Protestanten, die mee-
nen verongelijkt te zijn, van harte een
protest, zelfs een warm, een geestdriftig
protest Doch men late de waarheid niet
in het gedrang komen. Zulks toch vertroe
belt de zaak die meu voorstaat, iu stede
van haar op te lossen „Wie naar de waar
heid handelt, komt tot het licht".3) Dit
Schiiftuurwoord is van diepen zin, ook voor
onze tijden en bijzonder in deze dagen.
„Wie verontwaardigd is over den hoon,
den hervormers aangedaan, laat hij toonen
het recht te hebben zich dat aan te trekken,
door het evangelie zich niet te schamen,
Doch, als menschen, die de kerk alleen
van buiten kennen, de hervorming als een
jaartal uit de Algemeene Geschiedenis,
dat ze indertijd eens hebben geleerd, en
den bybel beschouwen, goed voor oude
vrouwen en bekrompen zielen, als die men
schen zoo verontwaardigd zjjn over de ency
cliek van den paus, dan verbaast men zich
over al dien ijver en zou men wel eens
willen weten, wat daar achter zit". Aldus
ds. De V. in de (Ned. Herv.) Zondagsbode.
-) „Onze Wachter": 1877 I blz 231.
3; Joann III, 21.
0e uitslag te Hulst.
In Zeeland kregen de liberalen wel
geducht klappen zjj moesten in Goes
twee zetels afstaan aan de anti revoluti
onairen maar de vreugde over deze
winst wordt ods, Katholieken, vergald
door de zegepraal van den „vrijbuiterigen
Roomschen notaris Van Daisum" (zooals
„De Rotterdammer" dezen independent
noemt). Zijne verkiezing moge hij voor een
deel danken aan liberale stemmen, daar
mede is de houding niet goed gemaakt
van de honderden Katholieken, die deze
een naam heeft
Ruggiero hoorde het. „Mijn kind, we
hebben niet onderzocht, niet iu kranten
vermeld, dat we je vonden. Dat was slecht
van ons, maar het geschiedde uit overmaat
van liefde."
„Het was het beste, wat ge doen kondt
waar en hoe had ik zoo gelukkig kuuneu
zijn, als in het paradijs, dat gjj mij schiept
vroeg Elsa.
„Moge nooit één van uwe verwanten u
vinden 1' antwoorlde Ruggiero beangst.
Maar Elsa kus'o hem eu tante en Carlo,
Overmoedig riep ze: „Nu mag een leger
van ooms en tantes komen, ik ben zelf
standig ik weet, wat ik wil."
„Moge ons de beproeving gespaard bljj
ven'', zuchtte Louisa.
„Tante gjj twjjfelt aan me?" vroeg Elsa
verwijtend.
„Niet het minst, kind 1 Maar beter is
beter I"
„Ik denk er anders over. Ik wou, dat
er een gelegenheid kwam, om u te bewij
zen, dat ik u lief heb", sprak Elsa„tot
nu toe heb ik nog geen bewjjs kannen
laveren".
„Dewyl gjj ze alle zonder moeite en
schitterend weerstondt", verzekerde Carlo
geestdriftig.
„Beproevingen zullen uwe liefde niet
ongelukkige verkiezing, een smaad voor
de Katholieke partij en de geestelijkheid,
mogelijk maakten. „De Tijd'.
28 Juni 1910 vormt een donkere blad
zijde in de geschiedenis van het district
Hulst.
Een man, van echt-Katholieke huize,
maar die in den loop der jaren zóóver
van den goeden weg is afgedwaald, dat
hij in 1909 de christelijke landsregeering
in gevaar bracht, dat hij, wat érger, veel
è-ger is, eenige maanden geleden een eer
biedwaardig en bemind grijsaard als de
Bisschop van Breda in zjjn heiligste en-
meest teedere gevoelens aanrandde, zóó
ver afgedwaall, zeggen we, dat hij zeil
niet inziet de verschrikkelijke ruïne door
hem iu het geestelijk leven van een deel van
ons volk veroorzaakt, zóó'n maD is thans
de uitverkorene van ons overwegend Katho
lieke district!
Zeker, we weten het, maar we b e-
g r ij p e n het niet.
„De Zeeuwsche Koerier".
De slag is verloren
Een onzer beote, een onzer bekwaamste
mannen is gevallen, gevallen om plaats te
maken voor iemand, die door het kerkelijk
gezag en den strafrechter is veroordeeld
en wellicht nog meer veroordeeld zal
worden.
Met behulp der ergste vijanden van de
Katholieke zaak, met behulp der liberalen
is de overwinniug behaald.
Wel is niet alles getroffen, want drie
onzer caniidaten zijn gekozeD, maar men
heeft de Katholieke partij getroffen in
haar leider.
Wat ons het meeste smart is, dat wij
grootendeels de nederlaag te danken heb
ben aan onze eigen broeders, aan hen, die
omdat zjj uit deu tijd zjjn, den grend onder
hunne voeten voelen wegzinken, omdat wij
de nederlaag te danken hebben a u hen,
die nog kort geleden ook den achtsten
zetel in het district Hulst voor de Katho
lieken opeischten eu thans nu vier Katho
lieke zetels te verdedigen waren, geen
enkel woord ter verdediging neerschreven.
De nederlaag smart ons, omdat door
geheel Nederland heen de Christelijke
partijen gewonnen hebben, terwijl het di
strict Hulst een Katholieken zetel prijs
moest geven door de schuld der eigene
inanuen. „Zelandia".
De herstemmingen.
De uitslag in het district Hulst is de
eenige donkere plek.
Want overal elders komen de rechter-
partijen zegevierend uit het strijdperk.
In Goes koos men in de plaats van twee
liberalen, twee leden der rechterpartijen.
Vooral aan de ijzeren discipline, welke
daar onder het Katholieke kiezerscorps
heerscht, is deze zegepraal te danken.
In de Katholieke dorpen Ovezand,'s Hee-
renhoek enz. hebben de rechter-candida en,
hoewel het anti revolutionairen waren, zoo
goed als alle stemmen behaald.
gespaard bljjven", voorspelde Ruggiero.
„Laat ze komen, wij z:jo sterk.
Trotsch stak za den ring met Carlo's
naam erin aan haar vinger. Zij zagen
elkaar aan en lazen in elkanders oogen,
dat deze panden van beloofde trouw hun
voor altjjd verbonden.
Een groote fabriek in Genève benoemde
Carlo tot tweeden ingenieur. „Nu kunnen
we trouwen", zei hjj. Maar hjjzelf zoowel
als Elsa begrepen, dat Ruggiero en Louisa
geljjk hadden, toeu ze verlangden, dat het
niet zou gebeuren vóór de jonge bruid
achttien jaren telde en aan alle eischen
voldaan had.
Ook moest Carlo toegeven, dat hjj nog
te weinig ervaring had om zich voor ge
heel zjjn leven in zjjn vaderstad te ves
tigen.
En ten slotte bezat hjj nog den ver
borgen trots, dien hjj Elsa alleen openbaarde,
om zich zelf door de wereld te helpen.
„Mjj is alles goed", antwoordde ze, „als
ik maar weet, dat we elkaar bljjven toe-
bohooren
Het huis, waarin Carlo werkzaam was,
stond met andere landen in drukke han
delsbetrekkingen.
Een Amerikaan, Clinton genaamd, en als
aarts-millionnair bekend, verscheen op zeke
ren dag op de kantoren, om te vragen wie het
Voor zulke trouwe mannen voelt men
inderdaad zijn hart kloppen!
„De Zeeuwsche Koerier".
H»t Rijswijksche drama.
We lezen in „De Gelderlander";
De behandeling van het schrikkelijke
drama van Rijswijk voor de Haagsehe
rechtbank geeft in menig opzicht veel te
denken.
Vooreerst werden ook hier de getuigen-
verhooren geregeld bijgewoond door een
menigte belangstellenden, wien bet blijk
baar niet tegen de borst stuitte, de bijzon
derheden van deze tragische echtbreuk
geschiedenis te aanhooren, maar die er
blijkbaar een uitgelezen genot in vonden,
zich naar hartelust daarin te kunnen ver
diepen. En ook hier toonden zich de dames,
nog wel uit den zoogenaamden fijnen stand,
het meest aangetrokken tot deze onwel
riekende zaak. Men zou denken, dat een
fatsoenlijke Hollandsche vrouw zich zou
geschaamd hebben, zich bij de behandeling
van een dergelijke zaak te vertoonenmaar
in de deftige Haagsehe kringen wordt daar
blijkbaar anders over gedacht. In plaats
van met haar houding bij dingen als hier
ter sprake moesten komen verlegen te zijn,
bleken de dames er veeleer op gesteld, toch
vooral niets van het meest scabreuze te
verliezen.
En dan de mededeelingen der getuigen,
waaronder ook heel wat dames. Daaruit
bleek nu niets van eenig besef van het
weerzinwekkende, het ernstig schuldige in
de ongeoorloofde verhouding tusschen een
34-jarige getrouwde vrouw en een 26 jarigen
student. Zoowel over den een als over de
andere klonken de uitspraken zoo vergoe
lijkend mogelijk, Men hoorde niets dan
goeds over de ontrouwe echtgenoote, die
man en kind vergat, en over den armen
verliefden jongen, die het toch zoo goed
met haar meendeEr waren er ook onder
de getuigen, die gewaarschuwd en afge
raden hadden, mai r verder was hun verzet
tegen de schuldige verhouding niet gegaan.
Geen sprake van verontwaardigd afbreken
der betrekkingen met de schuldigen. Heele-
maal niet, zij was toch zoo'n lieve vrouw
en hij zoo'n beste jongen. De meesten
hadden het blijkbaar erg interessant ge
vonden, tot de vertrouwelingen te mogen
behooren. Een getrouwde dame had zelfs
voor bemiddelaarster tusschen de twee ge
speeld en in haar huis samenkomsten
bedisseld.
En dan de geleerde phrasen van den
psychiater, waardoor de moordenaar tot een
rampzalig slachtoffer wordt gemaakt, die in
plaats van straf veeleer medelijden verdient.
Maar het comble was wel de pleitrede
van den verdediger, die de schandelijke
verhouding schilderde als de reinste, meest
idylische lielde
„Beiden hadden elkaar lief gehad, maar
zij hebben van hun lielde niet den tempei
gemaakt, welken zij ervan hadden kunnen
maken".
Een stichtelijke tempel inderdaad!
Maar is dan het Goddelijk gebod „Gij
zult niet echtbreken 1" in ons christelijk
land tot een doode letter geworden
uitgewerkte plan met zoojuiste berekenin
gen had ontworpen, dat hij van de fabriek
gevraagd had.
Carlo Ruggiero werd aan Clinton voor
gesteld. Deze sprak met hem. De rustige
zekerheid van den jongen man zoowel ais
de buitengewone kennis en zijn bljjkbaren
aanleg voor het vak boezemden den Ame
rikaan eerbied in.
Clinton was van onderaf begonnen, hij
zag juist en zijn oordeel bedroog hem
zelden. Snel in zijne besluiten, en iu het
bezit van onbeperkte middelen om ze te
doen uit.-oeren, dee l hjj Carlo zóó'n schit
terende voorslagen, indien hjj in zjjn dienst
wilde treden, dat afwijzen zonder rjjpeljjk
te hebben overwogen een dwaasheid waren.
Maar een scheiding van twee jaren was
er aan vei bonden daarvoor week zelfs de
bjj Carlo ontstane eerzucht terug. Er ont
stond tweestrijd in zjju binnenste. Twee
jaren vergingen snel't was eene spanne
tjjds vergeleken bjj het lange leven maar
den pas thuisgekomeue schenen ze eene
eeuwigheid, zóó gelukkig gevoelde hjj zich
in Elsa's nabjjheid. Maar zulk eene gele
genheid, die in zoo'n korten tjjd den
grondslag voor zjjn toekomst legde, werd
hem geen tweede maal geboden, dat wist
hij. Toen de bedenktjjd bijna verstreken
was, besloot hjj aan Elsa de beslissing over
Verwachting tot aan den avond van 5 Juli
Zwakke tot matigen, Noord-Westelijke
wind. Zwaar bewolkt. Weinig of geen regen.
Dezelfde temperatuur.
Gaan de oogen open 7
In de vergadering van den Bond van
Vrij-Liberalen heeft de voorzitter, de heer
M. Tydeman, o. a. een woord van verzet
gesproken tegen de bewering, als zou
de vrijzinnigheid het Nederlandsche volk
willen ontkerstenen. Dat kon niet wor
den volgehouden, zeide hij.
„Moge zij vroeger, te goeder trouw,
gemeend hebben, dat een intellectualis
tische opvoeding in de volksbehoefte^
zou kunnen voorzien, thans stelt ook de
vrijzinnige richting prijs op het godsdien
stig element in de opvoeding."
Wij hebben, zegt Het Centrum, hier
niet te onderzoeken van hoedanigen aard
het „godsdienstig element" is, waarop de
vrijzinnige richting, volgens mr. Tydeman,
prijs stelt.
Constateeren wij alleen, dat zij, bij
monde van een harer voormannen er
kent, te hebben gedwaald toen zij meen
de, dat een intellectualistische opvoe
ding, zonder meer, in de volksbehoeften
zou kunnen voorzien.
De „neutraliteit" wordt thans zelfs door
hare meest doctrinaire voorstanders los
gelaten en als onhoudbaar in de opvoe
ding verworpen.
Merkwaardig, zulk een bekentenis, al
komt zij erg laatl"
Inderdaad merkwaardig. Niet minder
trouwens dan hetgeen in die vergade
ring verder over de schoolpolitiek werd
gezegd. Mr. H C. Dresselhuys erkende
er, dat de openbare-school-politiek feite
lijk een fiasco is geweest, dat er nieuw
en beter bloed onder de openbare on
derwijzers moet worden gebracht, dat de
godsdienst een zeer machtige factor in
de paedagogische opleiding is, dat ook
de vrijzinnigheid het particulier initia
tief dient te huldigen en dat de libera
len van de rechtsche partijen kunnen lee-
ren, die met bewonderenswaardige kennis
en volharding hunne bijzondere scholen
hebben gesticht.
De aandrang tot stichting van bijzon
dere scholen (kweekscholen o. a. als van
het Haagsch Genootschap tot verdedi
ging van den godsdienst werden aanbevo
len 1) vond nog wel geen algemeene in
stemming, maar zij is op zichzelf toch
merkwaardig genoeg.
„Het bijzonder onderwijs heeft, zegt
Het Huisgezin, terecht, naast materieèlè
ook reeds vele moreele triomfen behaald,
maar de schoonste is toch wel deze er
kenning van oud-liberale zijde."
Opmerkelijk is ook een stuk van prof.
De Louter in het Utr. Dagblad.
„Zeer vele ingezetenen van Utrecht
schrijft deze hoogleeraar, „die vroeger
beslist en onverschrokken de liberale be
ginselen huldigden, zijn niet minder door
den snellen was der sociaal-democratie
te laten.
Op een December-namiddag zaten ze
onder een reuzenboom in de Ariana. Het
weer was warm, de lucht helder eu -het
lekkere zonnetje scheen in den winter lente
te toonen. Het park met zijn oude boomen
en uitgestrekte pleinen lag voor henachter
hen het meer eu bezjjde Genève's trots
de Mont-Ëlanc in een licht rozerood, waar
mee de ondergaande zon heir kleurde.
In de natuur heerschte vrede. Door de
schepping, zoo rustig wachtende, voer een
geheime ademtocht, eeu beveu, dat Elsa's
ziel meer voelde dan begreep en niet
overeenstemde met haar steeds vermeerde
rend geluk. Op dit oogenblik lag er een
lichte schaduw op, die eene bekommernis
veroorzaakte, welke den menseh dikwijls
in zijn gelukkigste dagen besluipt, zonder
dat hij weet, waarom ze komt.
In Carlo wektdie stille majesteit vau Gods
natuur een bewustzjjn van eigen nietigheid,
dat haar grootsehheid zoo vaak inboezemt.
Duizenden jaren stonden deze bergen, be
woog dit water ;:het menschenleven daarbij
vergeleken was slechts een vluchtige ver
schijning.
(Wordt vervolgd.
