N D IJ C K,
No. 189.
Donderdag 25 November 1909
Vijfde
Jaargang.
^ÏTÏÏÏÏÏÏST
ïlburg-Vlissingen.
Landbouwers!
OKELAAR,
HOUWER,
DE LIGNV,
GOES.
Verschijnt eiken MAANDAG-,_W0EHSDAG- en VRIJDAGAVOND.
3 door den bekenden Ameri-
J kaanschen bisschop Ireland
8USTEHIAHD
31NNEHLAND
Ijders, Koetsiers en
loerlieden.
28 Nov. 3 u. 50 min.
Zaterdag 27 Nov.
na 9 uur 11 min.
i t a a r n moet een HALF
liglautaarns moeten
lsondergang branden.
'ertrek'
I Woensdagmiddag.
!UKÖ, Vrijdagmiddag.
SEN, Vrijdagavond.
Vlissingen en Middelburg
I Goe3 bij P. M. van Waarde.
lerende WANMOLENS
iek „OE ROEM" over-
kbrikaat in alle opzichten.
maanden op proef.
Iteekening op aanvrage
[EN te Boekei (N.B.)
sorteerende Wanmolens.
lange Kerkstraat, GOES.
•racites, Grove Ruhr-
Eierkolen, Grove en
bkes, enz. enz.
^eefd aanbevelend,
estsingel, Goes,
i HeerHendrikskinderenstraat.
ICH van Jamaica Rum
UNCH
inder Alkohol
?ur „CLEMENTINE"
Wijnhandel, GOES
DE
UURWOLLEN
ERGOEDEREN
van
EN TILANUS
RIEZENVEEN.
HALFWOL JAEGER,
A bijna niet van het echte
meiden.
ONS en BORSTROKKEN
f3.50, f3.75.
FWOL JAEGER:
HOR" PANTALONS en
OKKEN f2.75, f3, f3.25.
FWOL JAEGER:
ENDO" PANTALONS en
OKKEN f2, f2,25 en f2,50.
valiteit „DERBY"
EXTRA ZWARE
ONS en BORSTROKKEN,
1.50, f 1.60 en f 1.75.
/OL JAEGER HEMDEN,
IMITATIES.
1,50, f 1,75, t 2,50 en t 3.
KKEN en KOUSEN.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers k contant-0.05
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie ea Vrjjdag vóór een unr 's namiddags.
Kantoor v. d. Administratie: Ganzepoorfstraaf C 209, GOES.
Reclameberiehten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prjjs.
Advertentiën van 15 regels f0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 x oereiend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct, k contant.
3 „Als St. Paulas op de
2 wereld terugkwam, werd hij
journalist". Deze woorden,
gesproken, schetsen juister
3 en kernachtiger dan vele
J boeken de macht en de
beteekenis der Pers. Wat
3 volgt daaruit voor ons, ka-
2 tholieken? De goede Pers
•jgeestdriftig te steunen!
Dat de klopjacht, door de linkerzijde
tegen dr. Kuyper na, diens jongste ver
klaringen georganiseerd, puur door be
zorgdheid voor 's Lands belang werd ge
ïnspireerd, blijkt pl meer en meer.
De linksclie pers van alle schakeering
neemt natuurlijk met de nobele schuld
bekentenis van den oud-minister geen ge
noegen en put zich uit in allerlei spits
vondigheden en woordenzifterij', die met
het hoofdpunt in kwestie niets uitstaande
hebben en alleen dienen moeten om den
indruk van dr. Kuyper's verweer te ver.
zwakken.
Met 's Lands belang wordt daarbij
druk geschermd; maar dat motief is
slechts in zooverre gegrond, dat jrntfi
zich tot eiken prijs van den lastigsten
aller tegenstanders ontdoen wil.
Dr. Kuyper moet uit het polilieke le
ven; dit is de duidelijke toeleg vap de
littksche complot-mannen.
De Bloemendaalsche advocaat, de op
zetter van het relletje, heeft het dezer
dagen onomwonden verklaard, dat het
hem met zijn „onthullingen" te doen
was, Kuyper er uit te houden.
Vóór hem sprak zich de redactie van
de „Nieuwe Courant" in gelijken geest
uit.
En het meest oprecht in deze is de
„V(olk"-redactie, die het den „schuldige"
vierkant aanzegt, dat hel gesar in Ka.
mer en pers zal ophouden, als dr. Kuy
per bedankt als Kamerlid en zijn functie
als hoofdredacteur van de „Standaard"
neerlegt.
's Lands belang(Msb.)
Om te onthouden.
De „Standaard' 'jn een ariikel, geti
teld: Wanverhouding besprekende,
hoe onder de jarenlange overneersching
der liberalen schier alle hoogere en be
tere betrekkingen bij de magistratuur,
rechterlijke macht, den koophandel, de
instellingen van weienschap :en kunst
door mannen van links zijn bezet, con
stateer!, dat hierin een kentering komt,
wijl ook uit onze Tangen mannen op
staan, die voor dergelijke arndten ,uit-
Een nieuw Kerkje op Zuid-Beveland.
Wie in den laatsten tijd gereisd heeft in
de richting Bergen-op-Zoom, moet onge
twijfeld bemerkt hebben, dat tussehen Kit-
land en Woensdrecht een nieuw dorpje is
gesticht, gelegen in den polder, toebehoor
rende aan de heeren Völcfcer te Rotter
dam,, en daarom genoemd „Völckerpolder".
Reeds 2 jaren geleden gaven de eigenaarls
van dezen polder blijk de belangen der*
bewoners degelijk te willen behartigen,
door op eigen kosten een „Bijzondere
school" te stichten en te onderhouden,
onder voorwaarde, dat zoolang er nog
geen protestantsche school bestaat, ook
de kinderen der protestanten zulten wor
den toegelaten op deze school, waaraan
uitsluitend Katholiek onderwijzend perso
neel is verbonden.
Was op «lie wijze voor de kinderen
gezorgd, ook de ouders dier kinderen
meerendeels Katholiek koesterden ver
langens, en gevoelden behoeften, waarin
kón en moest voorzien worden.
Als parochianen behoorden zij tot de
parochie Hansweerd, maar niet alleen de
muntend geschikt zdj'n. De Katholieken
worden hierbij eervol vermeld, getuige de
volgende passage.
„Ook mag gezegd, dat uit de ge-
loovige kringen steeds me r mannen
opstaan, die uitnemend wetenschap
pelijk zijn toegerust en een hooge
re positie kunnen innemen. Vooral
onder onze Roomseh.Katho-
lieke 1,andgen o oten treedt
ditverschijnsel steeds meer
naar voren,1) en ook onder ons
heeft de Vrije Universiteit hierloe in
niet geringe mate meegewerkt."
Deze zinsnede bewijst, hoe de „Stan
daard" het goede weet te waardeeren,
waar het zich ook voordoet.
Zulk een ruime blik en breed? opvat
ting verdienen hulde.
Wij spatieeren.
BELGIË
De mieuwe legerwet maakt, hoe meer
.wjj' daarvan lezen, op ons een uitn|em|en-
den indruk -en het wordt ons steeds on.
begrijpelijker, dat zoovele onzer geloofs-
genooten daartegen 'zulk een ernstig be
zwaar hebben gevoeld en zooveel ru
moer meenden he moteten maken.
Zoo vinden we in het Kajmerverslag
de verschillende vrijstellingen die Wor
den aangenomen, -en die werkelijk met
■alle denkbare belangen en mogelijkhe
den rekening houden.
Definitief worden vrijgesteld:
lo. de bedienaars der eere'Jiensten.
2o. Zij, die zich uitsluitend en op
voortdurende wijze wijden aan de werk
zaamheden van teen zendingswerk bui
ten het land, goedgekeurd door de aan.
gestelde overheden van een der eere
diensten bedoeld in artikel 117 der Grond
wet.
Vrijgesteld worden voor één jaar.
„Ie. Zjj, die deel uitmaken van ©ene
geestelijke gemeenschap, in het land ge
vestigd
„2e. Zij, die zich voorbereiden tot het
lager onderwijs, of tot 't middelbaar on
derwijs van den logeren graad, in Staats
normaalscholen of in de normale inrich
tingen aan het toezicht van den Staat
onderworpen."
„De leerlingen voorzien van ©en di
ploma van bekwaamheid. Te rekenen van
de afgifte van dit diploma, wordt hun
een tijd gegeven va.n twee jaar om als
onderwij'zer te worden opgenomen in een©
openbare school, of in eene vrij© school."
„De vrijgestelden van de vier voor
gaande reeksen zijn verplicht, geduren
de drie maanden en wiel in den loop
van het jaar volgende op dat hunner in
schrijving, esn onderricht tot opleiding
als verpleger van gekwetsten te volgen,
of bij exaam te bewijzen, dat zij de
noodige kundigheden bezitten tot waar
neming van die bediening."
„Ingeval van mobielverklaring, worden
zij voor den dienst opgeroepen en ge.
verre afstand, ook het totaal ontbreken
van een begaanbarem weg, maakte het on
mogelijk ooit de parochiekerk te bezoe-
zoefcen; om dezelfde reden konden zij
evenmin zich begeven naar de hulpkerk
te Rilland, maar moesten bij allerhande
weersgesteldheid anderhalf uur en soms
meer over een vlakken dijk naar Woens-
drecht, gelegen in een ander Bisdom, om
daar de H. Mis te hoor en, kinderen te
laten doopen, te trouwen, zelfs om hun
Paaschplichten te vervullen I Onwillekeu
rig veroorzaakte dif veel verzuim en dien
tengevolge verslapping in het geloot.
Wie goed geloovig was, zocht zoodra
mogelijk een gemakkelijker gelegenheid
om brood to verdienen en tevens practi-
seerend Katholiek te kunnen zijn, en zoq
zou langzaam maar zeker het nieuwe
doipe ontvolkt worden, althans wat de
Katholieken betreft.
De eigenaars van den polder begrepen
gelukkig ydat hun eigen belangen nauw
verbonden waren met die der bevolking1,
en wenschten de eerste nederzetting van
degelijke grondarbeiders te handhaven. Om
hen aan zich; te verbinden en te verplich
ten, boden zij op zeer aannemelijke voWrt-
bruikt bij menschlievende, voor 't leger
nuttige (instellingen, indien geen enkele
hunner broeders een diensttermijn uit
doet of uitgedaan heeft.
„Zij1 krijgen geene militaire uitrusting
en hun dienst heeft geene uitwerking op
de verplichtingen hunner broeders."
„Zij1, ■die op onafgebroken wijze in
dienst van den Staat zijn in de kolonie."
In tweede lezing zal Visart een amen
dement voorstellen, ten behoeve van de
leerlingen va.n zeevaartscholen en varende
als zeeofficieren.
Verder worden tijdelijk vrijgesteld:
„De ingeschrevenen die, zonder een
ernstig nadeel te ondergaan, hunne stu
diën of hun leertijd niet kunnen onder
breken, of tijdelijk de landbouw-, nijver
heids- of handelsinrichtingen veriatien
welke zij' voor eigen rekening of voor
die hunner ouders exploiteeren.
Zij; die bewijzen ida,t bun arbeid bij
draagt tot het onderhoudheizij1 lo. van
hunne echtgenoote, met of zonder kind;
2o. van hun vader en moeder of van
een dezer; hetzij 3o. van hunne grooot-
oudere of van een dezer; hetzijl de. van
hunne broeders en zusters of van ©en
dezer.
Volgen de vrijstellingen wiegens
lichaamsgebreken, ©enigen Wettigen zoon
of afstammeling van niet bemiddelde
oudere, grootvaders of familie, vader we
duwnaar met een of meer kinderen, enz.
DUIT SC 11 LAK D.
Een gemeenschappelijk schrij-
v e n der bisschoppen. Naar uit
Rome wordt gemeld hebben de Duitsche
bisschoppen tot den Paus bij gelegen
heid van zjjn jubiié een gemeenschappe
lijk schrijven gericht, waarin zij den H.
Vader in treffende woorden geluk wen-
schen.
Mathias Wiese. f Naar de „Köln.
Volksztg." uit Werden a. d. Ruhr ver
neemt, is aldaar de zeer verdienste
lijke leider van de Centrumpartij te Es
sen, ide fabrikant Mathias Wiese, gisteren,
middag op 77.jarigen leeftijd overleden.
Wiese Was een der meest markante
persoonlijkheden uit de Duitsche Cen
trumpartij, die heel zijn leven onver
vaard en manmoedig .de rechten der Kerk
verdedigde. Zelfs Windthorst noemde
hem iin een der vergaderingen van den
Katholiekendag van 1885 als een der man
nen, idie na hem hel Katholieke vaandel
moedig |in de hand zouden nemen en
verdedigden.
In de donkere dagen van den kuituur
kamp en laler ook heeft zijn gloeiende
welsprekendheid heel wat zegenrijke da
den gewekt, terwijl zijn organisatie-talent
hem de Centrumpartij te Essen tot een
organisatie ontwikkelen deed, die velen
anderen organisaties ten voorbeeld was.
Daardoor legde hij hetgeen zijn woord
wekte, in zijn organisatie vast.
De Centrumpartij verbest veel in hem.
I;M» i:i,A\i>
De aangekondigde Congomeeting beeft
Vrijdagavond in Albert Hall plaats gevon
den.
waarden ©en terrein aan, midden in den
polder, waarop een Katholiek kerkje kon
gebouwd worden, terwijl zij alle hulpmid
delen tot den bouw gaarne en gratis ten
dienste stelden.
Weldra weiden onderhandelingen, aan
geknoopt toet den Zeereeiiw. Pater Archanr
gelus, destijd Gardiaan van het klooster
te Rilland, dia reeds maanden lang, iedere
week, langs den spoordijk anderhalf uur
ver naar het schoollokaal wandelde, ten
einde aan de kinderen van verschillenden
leeftijd het zoo allernoodzakelijkst cate
chismusonderricht te geven. Zijn (jlver be
greep, dat in deze uitgestrekte polders
missionarisarbeid was te verrichten, en
menig schaapje kon behouden oil terugge
bracht worden. Daarop overlegde hij met
den parochie-pastoor, en, na diens goed
keuring en aanmoediging, met den Hoog-
eerw. Pater Provinciaal van de Orde der
Capucijnen, en nergens tegenkanting ont
moetend, werd het plan eindelijk ter goed
keuring opgezonden naar den Bisschop
van Haarlem. Ook daar volle instemming,
onder bepaling, dat de Paters Capucijnen
voorlQopig het nieuwe kerkje mochten be
dienen, totdat de .toename der bevolking
De corr. van. de N. R. Ct. meldt daar
omtrent:
De aartsbisschop van Canterbury zat
voor; in zijn openingsrede gaf hij ©en)
uitvoerig en aaneengeschakeld overzicht
zjcht der geschiedenis van len Kongo
sedert de ontdekking door Stanley. De
voorzitter zette uiteen welke verantwoor
delijkheid Europa droeg bij de vesti
ging van den Kongostaat, en wees in
zonderheid op Engeland's verantwoorde
lijkheid ten deze. Zonder de medewer
king van Engeland toch waa de Kongo-
conventie nimmer tot stand gekomen).
Engeland mag niet dulden dat het wanL
beheer in den Kongo voortduurt, onver
schillig wie daaraan schuldig staat.
De spreker was van oordeel, dat d«
door België in den Kongo ingevoerde her
vormingen onvoldoende zijd, maai' bij
zeide vertrouwen te allien 111 het edele
en schrandere Belgische volk. Dit moge
op het ©ogenblik' nog niet volledig be
grijpen, welke gruwelen in den Kongd
worden bedreven, maar eenmaal zal het
ontwaken en .dan zal het er op staan,
dat het afschuwelijke in den Kongo heer-
schende stelsel wordt afgeschaft (dave
rende bijvalsbetuigingen). De spreker be.
val den volgenden sprekers aan, gema
tigd in hun taai te zijn, waaraan echter
niet allen gevolg hebben gegeven.
Dominé Clifford stelde een molie voor.
Hij brandmerkte koning Leopold als ©en
dief van land in den Congo, die daar
voor behoorde te worden getuchtigd, en
die geen .oogenblik verlrouwenswaardig
of geloofwaardig is.
Enkele in de zaal aanwezig© Belgen
kwamen liegen dezie taal van den den
heer Gilford op: de aartsbisschop van
Canterbury had echter van te voren ver
klaard, dat den aanwezigen Belgen geen;
gelegenheid kon worden geschonken om
in de Albert Hall te antwoorden op die
tegen koning Leopold en België gericht©
aanvallen. Zij1 zouden later elders daarop
kunnen antwoorden,.
Dat is al een héél fraaie taktiek.
Het eind was een motie
Met veel verontwaardiging erin na
tuurlijk; wat is een motie zonder dit
gevoel
De reis van. Koning Manuel.
Zondagmorgen heeft de Portugeesche
koning de rij van feestelijkheden onder
broken met een bezoek aan het Katho
lieke college'van Beaumont, waar hiji te
vens zijn Zondagsplichten ging vervullen
en een plechtige M.s bijwoonde. Het
oude beroemde college, dat zoo rijk is
aan historische herinneringen ligt aan den
voet van het groote Windsor-woud op
drie mijlen van het koninklijk kasteel.
Het wordt bestuurd door de Jezuïeten en
de leerlingen hehooren tot de eerste fa
milies van Engeland, Frankrijk, Spanje,
Portugal, ja zelfs van Zuid.Amerika.
Toen de koning uit de automobiel van
koning Eduard stapte werd hiji door een
eerewacht ontvangen, die hem naar fte
met bloemen rijk versierde kapel ge
leidde, waar de Portugeesche monarch
de H. Mis bijwoonde.
Na afloop werd geluncht en vervol
gens de verschillende mepkwaairdigbe-
den, waaraan het college zoo rijlk is, be-
m
de oprichting eener parochie noodzakelijk
zou maken.
Een eerste telling wees op 70 a 80 com
municanten. Hierdoor kwam men tot het
besluit, dat het houten gebouw, dat in
1904 te Rilland als hulpkerk had dienst
gedaan (en in 1906 bij den jvatersnood
tot toevluchtsoord voor de vluchtelingen
werd ingericht), ruimte genoeg aambopd
om als. eerste kerkje in den polder te ge
bruiken. De bekende Eerw. Broeder Felix
wist als kundig architect weldra een plan
netje te ontwerpen, volgens hetwelk ©en
geschikt priesterkoor kon worden aange
bouwd, terwijl een sierlijk torentje het
geheel zs.ii bekronen. De aannemer Plom
pen van Rilland-Bath. belastte zich, tegen
behoorlijke vergoeding, met het uitvoe
ren der werkzaamheden, waarmede hij
thans zoover is gevorderd, dat na ver
loop van enkele dagen zijn arbeid zal
voltooid zijn.
Met machtiging van Z. D. H. den Bis
schop van Haarlem, zal de plechtige inze
gening geschieden door den Zeereerw.
heer Pastoor van Hansweerd, terwijl het
kerkje gesteld wordt onder de bescher
ming van den H, Adrianus van Hilvaren-
zichtigid. Daarbij werd koning Manuel plot
seling verrast door het saluut dat de
leerlingen hem brachten het college
heeft n.l. een corps van vrijwilligers, dat
onder aanvoering staat van een der pro.
fessoren. Koning Manuel drukte allen
leerlingen en hunnien ouders, die in groe
ten getale aanwezig waren, de hand en
luisterde met zichtbare ontroering naar
de redevoeringen, die verschillend© leer
lingen o.a,. ook .een Portugeesch student
tot hem richtten. Hoogst dankbaar en nog
ouder den indruk van het gesproken^
drukte de hooge bezoeker met warmte
de handen der jonge sprekers.
Alvorens het college te verlaten rr^eg
de koning dat de studenten ©en dag va-
cantie zouden krijgen. Dat verzoek werd
natuurlijk ingewilligd.
Het behoeft niet gezegd, hoe enthousi.
ast de leerlingen waren over het bezoek
van den jongen koning, die hen zoo heel
vertrouwelijk had toegesproken en als
een vriend van allen de hand had ge
schud.
Kamerverkiezing Gulpen.
Officieel zijn candidaat gesteld: Jhr.
Mr. Ch. Ruys de Beerenbrouck (Ka,th.) en
L. M. Hermans (S. D. A. P.) te Arnhem.
Dr. Kuyper's verklaring in de Tweede Kamer.
In Iden loop der debatten beeft de heer
Van Nispen (Nijmegen) namens de katho
lieke Kamerfractie verklaard, dat zijl bet
verband tussehen de decoratie en da
geldschenking niet bewezen acht; dat zij'
integendeel de verklaring van dr. Kuy
per zeer aannemelijk acht en haar ver
trouwen in den leider der antirevolutio
naire partij niet is geschokt.
(Zie pnder Tweede Kamer.)
De opvolger van baron Van Heeckeren.
Het Ifaagsche Correspondentiebureau
bericht ons, dat de benoeming is te ver
wachten van mr. W. B. R. van Weideren
baron Rengers, buitengewoon gezant en
gevolmachtigd minister te Boekarest ©n
te Belgrado, tot gezant te Stockholm, te
vens te Christiania en Kopenhagen, ter
vervanging van baron van Heeckenen van
Keil. (N. R. Ct)
Naar men aan de N. Ct. mededeelt,
is in den ministerraad besloten, dat geen
rijksbeambten aan de werkzaamheden der
a.s. 10-jaarlijksche volkstelling zullen
mogen deelnemen.
Uit Sneek meldt men, dat men aldaar
in ongerustheid verkeert over de stoom
boot Handel en Nijlverheid, die Zater
dagmiddag van Amsterdam is vertrokken.
Omtrent den hij Aal ten gepleegden
moord op ilten arbeider Kahlenberg, uit
Spork, meldt men nog, dat de dader,
de arbeider R., in twist was geraakt
met zijn slachtoffer, met wiens zuster
hij verkeering wilde aangaan, waartegen
Kahlenberg zich verzette.
beek, .een onzer Gorouimsche Martelaren.
Een naast het kerkje staand huis wordt
betrokken door een Pater en een Broe
der, welke er zullen verblijven alle
Zaterdagen, Zondagen en feestdagen, ten
einde in alle geestelijke behoeften der
bevolking te voorzien.
Zoo wordt langzamerhand geheel dit
gedeelte van Zuid-Beveland weer in rijn
vroegere eer hersteld. Waar sedert de
Hervorming hoven Goea geen enkele 11. K.
kerk meer bestond, daar werd 31 Maart
1868 de parochie Hansweerd opge
richt; uit haar ontstond 14 Juli 1894 de
parochie Ierseke; toen volgde de alge-
mieene hulpkerk te Rilland 21 Maart
1904, en nog in Nov. 1909 zal het kerkje
van den H. Adrianus te Völekerpol
der in gebruik worden genomen. Moge
Gods zegen ook; op dit werk rusten
Een woord van hulde mag hier niet
ontbreken aan den; energieken herder der
parochie Hansweerd, die op zoo uitste
kende wijze vooi' de geestelijke behoeften
der hem toevertrouwde kudde zorgt!
