Dr. Kuyper heeft gesproken
No. 137.
Zaterdag 20 November 1909
Vijfde Jaargang.
Verschijnt eiken MAÏHIAG-. WIEHSIA6- tn «OUD.
Dit mier bestaat nit 8 Dlaflziiflen.
EERSTE BLAD.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten {0.95
Afzonderlijke nummers k contant- 0.05
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. Administratie: Gangepoortsfraat C 209, GOES.
Ftecl ameberie li ton 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 15 regels f 0.50iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 x oerefcend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct A contant.
Donderdag 18 November is een emotie
volle dag geweest voor de Tweede Ka
mer der Statengeneraal.
Nadat de socialist Troelstra van half
twaalf tot half vier zijn politieke be-
grootingsspeech had gehouden met aan
het einde een vinnigen aanval op Dr.
Kuyper, tra,d te vijf minuten na half
vier de gesmade staatsman 's lands ver
gaderzaal binnen, vroeg en veritreeg
©ogenblikkelijk het woord, ondanks het
geroep van den heer Ketelaar, die in
liet liefelijk dialect der Amsterdamsche
proletariërs den voorzitter toeschreeuw
de: „In haai wasj 'r niet baai!
Haai wasj 'r niet baaiII In zuiver
Nederlandsch vertaald, wil dit zeggen:
„En hij was er niet bijl Hij was er niet
bijl"
To-en las Dr. Kuyper onder diepe stilte,
met duidelijke stem, waarin nu en dan
even de toon der ontroering klonk, de uit
eenzetting voor van het gebeurde met de
ridderorde-kwestie. Hij1 releveerde eenige
vergissingen zijnerzijds in datums en
plaatsnamen en eenige vergissingen door
ile aanvallers begaan. Voorts erkende hij,
te zijn gewikkeld geweest in „de draden
van een weefsel, dat hij niet doorzag",
„van een der personen eetn verkeerde
voorstelling te hebben gehad" >en „niet
te hebben gehandeld naai- eisch van goede
voorzichtigheid en vroed beleid"'. Als
conclusie hield hij echter staande:
lo. dat de pan den heer Rudolf Leh-
mann verleemde decoratie volkomen ge
rechtvaardigd was
2o. dat spr. met zijn eerlijk woord pile
verband tusschen die decoratie en de
door hem als voorzitter van het Cen-
ti-aal-Comité ontvangen gelden blijft ont
kennen;
3o. Idat het eerste steekhoudende argu
ment waaruit het tegendeel moet blijken,
nog tot spr.'s kennis mloet komen.
Dr Kuyper eindigde en toen was
hij blijkbaar ontroerd met te verkla
ren, dat het hem diep zou grieven, in
dien na deze verklaring door zijne te
genstanders, die hij* hoog acht, niet zou
worden geloofd aan zijin woord. Hij zal
zich echter van elke verdere discussie
over deze zaak stipt onthouden. Aan de
consciëntie zijner tegenstanders iaat hij
het over te beslissen of hun optreden
in deze zaak alleen 's lands eere gold
dan wel eene .persoonlijke wraakneming,
hij is voor zich overtuigd, wel onvoor
zichtig te zijn geweest, maar 'in geen en.
kei opzicht te hebben g.ehandeld in strijd
met zijn geweten.
Luide bravo's weerklonken en een
breedo kring van gelukwenschende vrien
den omringden den 70-jarige, in 's lands
'dienst vergrijsd.
De voorzitter hief de zitting aanstonds
op. Zeer onder den indruk' ging de Ka
mer uiteen.
De Maasbode zegt: Wij zeggen gaarne,
dat de geheele indruk, die deze reldje
gaf, deze iwas, dat een oprecht, eerlijk
man hier aan het woord was. Blijkbaar
geloofde ook het meero-ndeel der linker
zijde daarin.
Heden avond bevat de Maasbode de
oorspronkelijke tekst van Dr. Kuyper's
verdediging, door heul welwillend pan
dat dagblad afgestaan.
Provinciale Staten van Zeeland.
Najaarszitting.
Vergadering van Vrijdag 19 Nov. 1909,
des morgens te 10 uur.
Voorzitter mr. H. J. Dijckmeester, Com
missaris der Koningin.
Tegenwoordig 39 leden. Afwezig de hee-
ren Hennequin, Hocke Hoogenboom en
Hollestelle, allen met kennisgeving.
Behandeld wordt een voorstel van Ged.
Staten tot ide wijziging van 't reglement
op de wegen en voetpaden en tot ver
nieuwde vaststelling van dat reglement.
Op het gewijzigde reglement zijn door
genoemd college wederom twee wijzigin
gen voorgesteld; één om in Art. 2 op te
nemen de wegen en voetpaden in water
schappen, welke gedeeltelijk in eene
andere provincie zijn gelegen, voor zoo
veel in het onderwerp is voorzien krach
tens de voor die waterschappen vastge
stelde bijzondere reglementen, en ten
tweede om het in werking treden van
het nieuwe reglement te bepalen op 1
Mei 1910, in plaats van op 1 Januari 1910.
In twee afdeelingen werden algemeene
beschouwingen over dit voorstel gehou
den, lo. om de wenschelijkheid te betoo-
gen, dat de bepalingen van het reglement
ook werden toegepast op de zoogenaamde
wekkens, dat zijn doodloopende wegen,
waarvan de overweging docr verschillende
leden van Gedeputeerde Staten werd
aanbevolen; 2o. om, gelijk door één lid
geschiedt, het verlangen uit te spreken,
dat ten gerieve der pol.tieambtenaren bij
bij het opnieuw drukken van het nu te be
handelen reglement te verleenen onthef
fingen, welke wensch door niemand ge
deeld werd; 3o. en wel voornamelijk can
gelegenheid te hebben, enkele noodig ge
oordeelde wijzigingen buiten het voorlig
gende voorstel van Gedeputeerde Staten
onder de aandacht der in de betrokken
afdeeling zitting hebbende leden van dat
college te brengen, ten einde daarmede
door Gedeputeerde Staten nog rekening
zal kunnen gehouden worden, daar in
deze bijeenkomst alleen een besluit zal
kunnen vallen, omtrent de door Ged. Sta
ten voorgedragen wijzigingen.
Ook bij de avtikelsgewijze behandeling
werden verschillende op- en aanmerkingen
gemaakt, die aan Ged. Staten aanleiding
geven om nogmaals verschil lende wijzi
gingen voor te stellen, grootendeels kwes
ties van redaetioneelen aard.
Ged. Staten stellen voor enkele wijzi
gingen te brengen in. 't reglement op de
bescherming van trekhonden in Zeeland,
waardoor bepaald wordt, dat de trekhon
den voorzien moeten zjjn van een muil
korf, volgens een door Gedeputeerde Sta
ten vast te stellen model. Verder wordt
door die wijzigingen verboden een hond
zoo aan te spannen, dat hij stilstaande
niet kan liggen, ten slotte worden in het
vervolg handwagens, waarvoor handen ge
spannen zjjn, gelijik gesteld met honden
karren.
Blijkens het afdeelingsverslag werd in
eene afdeeling door een lid bezwaar ge
maakt tegen het verbod om meer dan 3
honden voo-r een kar te spannen; hij
achtte het beter om eene warenmassa voor
te schrijven voor iederen trekkenden hond.
In twee afdeelingen werd met het pog
op de Rijksregeling gevraagd, of deze wijL
zigingen niet achterwege hadden kannen
blijven. Nog werd de wenschelijkheid uit
gesproken, eene bepaling op te nemen, dat
op een hondenkar niet meer dan één
persoon plaats mag nemen.
Ged. Staten handhaven hun. voorstel.
Ged. Staten stellen voor eene wijziging
aan ta brengen in het besluit der Staten
van 16 Juli j.l. tot vorming van een re
servefonds ten behoeve van de Pre-vin-
ciale Stoombootdiensten; en wel om uit
punt 4° de laatste zinsnede te doen ver
vallen. Tegen deze zinsnede, luidende:
„voor zooveel dit tot betaling der kosten
van schad-evaringen noodig zal zijn", is
door de directie van het grootboek be
zwaar gemaakt.
In een afdeeling begreep een lid niet,
waarom de opmerking van de 'Directie
van het grootboek is gemaakt; hij meent,
dat bij wegvalling der aangegeven bepa
ling toch een andere aanduiding zou noo
dig zijn. Hij' wenscht in plaats van „voor
zooveel" te lezen „zooidra".
In een andere afdeeling zagen een paar
leden in het behoud der aangegeven, zin
snede een voorzichtigheids-maatregel; zij'
vreezen, dat bij .wegneming daarvan, in
-den loop der jaren een te groote vrijheid
van handelen er het gevolg van zou kun
nen zijn, waardoor misbruik zou kunnen
ontstaan.
Ged. Staten handhaven huin voorstel.
Hierna is aan de orde het voorstel van
Ged. Staten- om in te trekken ljet besluit
der Staten van 11 November 1909, waarin
besloten werd! over te gaan tot den aan
leg en de exploitatie van een paarden-
tramweg van Hansweert naar het station
Vlake; en om na het verkrijgen van de
noiodige vergunningen over te gaan tot
den aanleg en de exploitatie van een
Decauvi lle-tram tusschen genoemde plaats
en station.
Over dit voorstel werd in de afdeelingen
door vele leden het woord gevoerd. Be-
zwaren werden gemaakt tegen de hooge
kosten van aanleg en materiaal, het te
laag berekenen! van exploitatie-kost-en, het
niet nauwkeurig berekenen kier kosten en
het ontbreken van het advies van den
hoofdingenieur. Ook werd opgemerkt, dat'
een Décauville-tram minder veilig zou
zijn. Hetzelfde lid, dat deze bezwaren ter
tafel bracht, meende pok dat in verband
met het eindig-en der concessie voor den
stoomboatdienst Zie. ikzeeMidde I hu: g,
deze 'dienst op andere wijze zal moeten
wiorden geëxploiteerd] met eene gewijzigde
richting, in verband waarmede dan de aap-
van een stoomtram dooi- Zuid-Beveland
noodzakelijk zal zijn.
Van andere zijde werd de noodzakelijk
heid van aanhouding van het voorstel be
pleit.
Ook werd het denkbeeld geopperd om
Hansweert met het station Kruiningen in
plaats van met Vlake te verbinden, pf
de boot te laten doorvaren naar Vlake.
Ook werd door enkele leden het voorstel
van G-ecL Staten warm1 verdedigd.
Bij de stemming verklaarden .zich 13
leden vóór het voorstel, 9 er tegen, ter
wijl 16 zich hun stem voorbehielden.
Goedgekeurd wordt een voorstel van
Ged. Staten om een gedeelte sloot onder
de gemeente Schoonüij'ke te verkoopen
aan J. Dhondt aldaar.
Naar aanleiding van een adres- van het
bestuur van het Nederlandsch verbond
van vakvereenigingep om in de bestek
ken van werken, welke door de Provincie
worden aanbesteed, voorschriften te geven
omtrent loon en arbeidsduur, stellen Ged.
Staten voor om evenals* vroeger met dclr-
dergelijke verzoeken is gedaan, ook dit
verzoek in hun handen te stellen ter
afdoening.
In geen der afdeelingen verzette men
zich tegen dit voorstel.
Het voorstel wondt zander stemming'
aangenomen.
Thans komt in behandeling de voorstel
len van Ged. Staten oan af te wijzen het
verzoek van de stoomtrammaatschappij
BieskensMaldeghem, om f.nancieelen'
steun uit de Prsvinciaie fondsen voor den
aanleg en de exploitatie van eene stoom-
tramlijn van Cadzand naar Oostburg; en
om aan eene op te richten NederJandsche
Maatschappij een renteloos .voorschot uit
de Provinciale fondsen te verleenen voor
■den aanleg en de) exploitatie van een tram
weg met electrische beweegkracht van de
Nederlandsche grens bij Retranchement
uit do richting Knock© naar Breskens piet
zijlijnen van Cadzand langs- het badhuis
naai- de haven van Cadzand en van Cad
zand naar Oostb-uig.
^.Ged. Staten stellen voor te bepalen, dat
het voorschot zal bedragen één derde der
'kosten van aanleg met inbegrip* van aanj
koop van het rollend materieel, tot een
maximum van f339.000, verminderd met
de tegen 4 pCt. gekapitaliseerde waarde
der bijdragen die door belanghebbenden
(gemeenten, polders of derden) worden
verstrekt. Ged. Staten stellen o-. a. de vol
gende voorwaarden voor: Bovengenoemde
bijdragen moeten een gekap*italiseei|dje
waarde van f 56.456 bedragen,feijnde
f 79.880 bruto, te storten in ten hoogste
twintig jaarlijksche termijnen. Voor 1 Juli
1911 moet ten genoegen van Ged. Staten
het bewijs worden geleverd, dat genoemd
subsidie is toegezegd en dat het benoodig-
do aandeeien-kapitaal geheel is geplaatst.
Voor 1 Juli 1913 moet de geheele onder
neming in exploitatie komen en daarna
blijVen. Dagelijks, zonder verplichting'
voor den Zondag, moeten ten minste ze
ven ritten heen en weder worden, vol
bracht tot vervoer van personen en goede
ren, welk; aantal voor de zijlijn van Cad
zand naar de haven van Cadzand voor
bepaalde tijdvakken' roet goedkeuring van
Ged. Staten kan verminderd worden tot
ten minste drie.
Over dit voorstel werd in de afdeelingen
buitengewoon lang gediscusseerd, en of
schoon in het algemeen de leden overtuigd
schenen te zijn van de wenschelijkheid
van het tot stand komen van een tram
weg in het westelijkst gedeelte van Z.-
V laanderen, bleken omtrent het voorstel
de meest uit-eenloop-ende meerlingen te be
staan.
Behalve leden, die zich met het voorstel
van Ged. Staten jn zijn geheel konden
vereenigen, waren er tegenstanders van
het verleenen van een renteloos voorschot
in het algemeen, tegenstanders van het
verleenen van zoodanig vo*a.schol van
eene electrische tram; anderen, die steun
wilden verleenen aan de electrische hoofd
lijn KnockeBreskens, maar voor de zij
lijn CadzandOostbupg een renteloos
voorschot aan de Stoomtrammaatschappij
BreskensMaldeghem wenschten gegeven,
te zien, en weer anderen, die aan laatstge
noemde onderneming alleen hunne mede
werking meenden; te mogen verleenen.
Uit het lijvige afdeelingsverslag melden
wij nog, dat o. a. in alle afdeelingen van
gedachten werd' gewisseld over de vraag,
welke aanvrager van de zijlijn Cadzand
Oostburg de prioriteit kou hebben.
Ook werd: de mogelijkheid besproken,
dat de Belgische -regeering geen concessie
voor de tram zal geven.
Andere leden verdedigden het voorste)
van Ged. Staten.
Ged. Staten stellen voor eene subsidie
van f 100 voor twee jaren toe te staan
aan J. F. Taalman-de Poorter te Philippine
voor zijn omn'ibusdienst tusschen het dcup
Philip-pine eis het station Philippine.
Volgens het afdeelingsverslag ging men
in alle afdeelingen met het voorstel mede-.
Het voorstel wordt aangenomen.
Naar aanleiding van een desbetreffend
verzoek stellen Ged. Staten voor om eene
subsidie van f 150 voor twee jaren toe
te staan aa.n de Maatschappij tot bevor
dering van Landbouw -en Veeteelt in Zee
land, tem behoeve van een cursus in hoef
beslag.
Alle leden vereenigden zich in de af
deelingen m*et het voorstel. Het voorstel
wordt aangenomen.
Ged. Staten stellen voor aan het hoofd
bestuur der Algemeene Vereeniging voolr
Bloembollencultuur te Haarlem een be
drag van f 100 to-e te kennen, voor de
in 1910 aldaar te houden Nationale Bloe
mententoonstelling.
In alle afdeelingen werd dit voorstel
bestreden. In eene afdeeling verklaarde-
een lid zich tegen het subsidieeren van
tentoonstellingen in het algemeen, waar
tegen een ander lid opkomt, betoogende
dat tentoonstellingen kunnen (Henen om
hen, die de cultuur niet kennen, voor
te lichten en om den handel in de ge
legenheid te stellen, kennis te maken mat
de cultuur in afgelegen streken, zooals
bijvoorbeeld Zeelandhet eerste lid is wan
oordeel, dat de kweekers zeJf hiervoor
reclame moeten maken *en dat daarvoor
geen geld uit de Provinciale Kas moet
worden gebruikt.
Het resultaat der gehouden stemmingen
was, dat 23 leden zich vóór het voorst-el
verklaarden, 5 -daar tegen, .terwijl 8 le
iden zich hunne stem wenschten voor te
behouden.
Alsnu wordt owetgegaan tot de behan
deling yan een voorstel van Ged. Staten
om aaa de vereeniging tot Christelijke
verzorging van Krankzinnigen in Zeeland
een nieuw voorschot te verleenen van
f 52.500, waardoor de Provincie recht krijgt
op 100 in plaats van 70 plaatsen voor
armlastige krankzinnigenen om bij dit
bedrag te voegen f 45000, zijnde het nog
resteerende van de bij Statenbesluit toe
gezegde f 175000. Het totaal van het nu
te verleenen voorschot bedraagt dus nu
f 97500.
Volgens het afdeelingsverslag vereenig-
de men zich in twee afdeelingen algemeen
met dit voorstel.
In da derde afdeeling was één lid, dat
bezwaar opperde tegen het reeds nu noteej-
ren van een bedrag van f 52.500 voor 30
plaatsen, welke eerst van 1912 af met
3 per jaar beschikbaar .worden.
Van de zij-de van Gedeputeerde Staten
werd daartegen aangevoerd, dat eerst de
overgebleven f45.000 zullen worden ge
vraagd, terwijl de nog resteerende f52.500
later zullen warden betaald, wanneer be
hoefte bestaat.
De overige leden der afdeelingen ver
eenigden zich met het voorstel.
God. Staten stellen voor over te gaan
tot het sluiten van twee geldleemngem,
beide rentende 3VS pCt. Een groot f 60.000
ten behoeve van den tramweg Hans-weert
Vlake, en één groot f 97.500 ten eip-de
het bovengenoemde voorschot aan de Ver
eeniging tot Christelijke verzorging van
Krankzinnigen te kunnen verleenen.
In geen der afdeelingen werd bezwaar
gemaakt tegen deze geldleeningem.
In verband met de genomen besluiten
betreffende het aangaan van bovenge
noemde geldleeningen, stellen Ged. Staten
voor de neodige wijzigingen in de begroe
ting voor 1910 aan te brengen.
In alle afdeelingen vereenigden zich d*e
leden met het voorstel.
DE BERAADSLAGINGEN.
Wegen en voetpaden.
Bij ide behandeling van het reglement
op de wegen en voetpaden werd dooi
den heer Fokker de wenschelijkheid be
toogd, dat het reglement ook zal wor
den toegepast op zoogenaamde wekkens,
dat zijn d'Oodloopende wegen.
De heer Fruijitier had bezwaar tegen
het voorstel van den heer Fokker, om-
(dat hij meende dat de wekkens g-een
oipenbare wegen zijn en dus de Prov.
Staten daar feitelijk geen zeggenschap
hebben.
De heer Bolle meende daarentegen (lat
de wekkens wel degelijk in h*et regle
ment dienen te worden opgenomen ein
hij gaf *een (Uiteenzetting wat eigenlijk;
die wekkens wel zijln, die vooral op
Schouwen worden aangetroffen en, soms
1000 -en meer meters lang zijln.
De heer Fokker verdedigde nog pa-
der zijn -voorstel en in antwoord op de
opmerking van Ged. Staten 'zeide hij dat
het juist de bedoeling is- de wekkens
als openbare wegen te beschouwen en
dus ook -voor deze wekkens een vaste
regeling vast te pt-ellen.
Men zou een grooten dienst bewijzen
aan verschillende eigenaren dooi- de
wekkens in het .algemeen reglement op
te nemen.
De heer de Bouwmeester wara het niet
eens met de heeren uit Schouwen. Ook-
op Walcheren worden die wekkens aan
getroffen Idoch heeten idaar wegelingen
en hij zou ,het betreuren, als het voorstel
werd aangenomen. Hij noemde het in
strijd met het algemeen belang.
De heer Bolle zeide dat men op- Schou
wen om toezicht schreeuwt, en hijl beval
het voorstel van den heer Fokker ten
zeerste aan.
De heer Lucasse geloofde ook dat het
amendement van den heer Fokker geep;
aanbeveling verdient.
Nadat ide heer Bolle het amendement
Fokker nog nader had verdedigd en de
heer Fruijtier het had bestreden, werd
het amendement in stemming gebracht
en verworpen 'met 31 tegen 8 stemmen,
nadat ook de heer Heijse zijn stem; te
gen het amendement had gemotiveerd,
dat hij .ontijdig achtte.
Bijl art. 55 werd doo-r den heer Merckens
een a mendement voorgesteld op het
v-oorstel van Ged. Staten.
Hij steld en.1. voor dat wegen en
voetpaden wegens onvoldoend onderhoud
enz. tijdelijk kunnen gesloten wordep.
De heer Fruijtier achtte dit niet noo
dig, daar het vanzelf spreekt.
Het amendement-Merckens werd aan
genomen met 23 tegen 16 stemmen.
Bij art. 82 wordt een wijziging voor
gesteld door den heer Lucasse over op
te nemen een bepaling van een ter
mijn tusschen afkondiging en het verbod
tot het vervoeren van zware vrachten
bij Öooiweer -en de inwerkingtreding.
In verband 'met de in de practijk ont
stane bezwaren deed hij dit voorstel.
De heer Giljam had bezwaar tegen het
amendement van den heer Lucasse omdat
de tijd tusschen de afkondiging en de
inwerkingtrading voldoende zou zijln om-
de beste wegen in dien tijd te bederven*
en de heer Fruijtier deelde de bezWaiep
van den -heer Giljam *en ook de heer
de Veer kon zich niet met het amende
ment van den heer Lucasse vereenigein,.
De heer Lucasse zei d*e dat het de
bedoeling is 'te weten wanneer de be
paling ingaat en dat weten de landbou
wers niet wanneer de bepaling met mid
dernacht wordt afgekondigd en dan volgt
altijld een bekeuring.
De heer Hombach zou een midden-
voorstel aan de hand willen doen door
evenals in Duitschlamd een vlag van dep
toren te laten waaien, dan weten de
lapdbouweTs, wanneer de bepaling in
gaat.
Het amendement Lucasse werd ver
worpen met 32 tegen 7 stemmen.
Bij art. 96 wordt door den heer Hom
bach voorgesteld, dat geleiden van zlee
loopenide naast publieke wegen van eeln
uur na zonsondergang, tot een uur voor
zonsopgang moeten voorzien zijln vau een
iichtuitstralepde lantaren.
De heer Van Waesberghe verklaart zich
tegen dit amendement, dat in de prac-
tijk vooral moeilijkheden zal opleveren.
De heer Hoimbach deelt de bezwaren
va.n den heer Van Waesberghe niet en