gazijn
fjassen
I00RN"
Lange Delft 3D. I
Het geheimzinnige teeken.
ANDER,
ELBURG.
MEISJES.
No. 184
Zaterdag 18 November 1909
Vijfde Jaargang.
Verschijn! eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
igen fabrikaat
f f 3,75.
en Jassen
soorten.
Mantels.
s-Mantels.
■-Mantels.
ien-Rokken.
ij e n
en Tricot
schoenen.
neren.
TWEEDE BLAD.
Een merkwaardig Beleg.
Jassen.
3,50.
ZIJN GEVAARLIJK.
Jmten van. uw leven, gaat
nieren om) gefiltreerd te
J bet de nieren bereikt,
Iden met vejgiftige onzui-
pneer het de nieren v e r-
zuiverste bloed van het
I de nieren niet behoorlijk
luw geheele gestel lang-
Jftigd, want de in het bloed
Fergiften verspreiden ziek-
Fjor het geheele lichaam.
Ik, prikkelbaar en afgemat
lap wondt verstoord en is
tijids hebt gij een gevoel of
Iken, wanneer gij u in het
lat gij op met een ellen
rug en met pijn in de
gen zijn dof en opgebla-
„rden en enkels, zlwellen
Ut een onnatuurlijke kleur
W groote of zeer kleine
[ij vochtig weer zijn uw
en rheumatisch.
uw nieren verwaarloost,
'schiktheiid om het bloed
[Lezen, en breidt uw kwaal
lit tot lendenjicht, kwel-
.an, niersteen, waterzucht,
Hsche rheumatiek en ver
leren. (6)
erengeneesmiddeJ kan de
oster's Rugpijn Nieren Pil-
voor de nieren en blaas,
heelen de nieren, en hel-
un kracht te hei-winnen
in van het bloed en het
vloeibare onzuiverheden,
er's Rugpijn Nieren Pillen,
hand teek ening van James
oos, zijn te Goes verkrijg-
ma Nathan Emanuël en
>ij den heer Joh. de Roos,
L57. Toezending geschiedt
vangst van postwissel a
of f 10.voor zes doozen.
••••••••••••••••I
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers k contant- 0.05
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 'a namiddags.
Kantoor v. d. Administratie: Ganzepoortstraat C 209, GOES.
fteclameberiehten 25 Ct, p. r. Bij abonnement speciale prjjs.
Advertentiën van 15 regels f 0.50iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 x cerefcend.
Dienstaanbiedingen 6 regels voor 25 Ct, k contant.
IV. Z i e r i k z e e.
(Vervolg.)
De vurige partijganger van den Pi-ins,
Keersenmaker, die in de lente van het
volgende jaar lid werd van den pas op-
gerichten raad voor zaken van staat en
oorlog te water en te lande, talmde dus
niet, om de Katholieken te beschermen
en de uitoefening van hun godsdienst te
Verzekeren. Hij werd krachtig geholjpen
door den predikant-volksmenner Datheen
uit Vlaanderen, die zich tijdens de be
roerte in ons land duchtig geroerd heeft.
Zeer kort na de overgave der stad, ont
ving het stedelijk bestuur een brief van
Datheen, Raad en Commissaris van den
Doorluchtiger! vorst en heer den Prins
van Oranje en Graaf van Nassau, zooals
hij zich betitelt, waarin hij zegt, volmacht
te hebben, om in politieke en religieuze
zaken goede orde te stellen, tot rust en
behoud van de „vrome ingezetenen" en
tot bevordering der eere Gods. Onder zijn
zegel en handschrift gaf hij op zijn beurt
volmacht aan den predikant Jacob Barn
zelis tot „reiniging der kerken". Ontvan
gers en rentmeesters moesten aangesteld
worden voor de goederen der kerken,
kloosters en kapellen, ten einde predi
kanten, schoolmeesters, enz. eerlijk te
onderhouden. Barzelis liet er al even
min gras over groeien. Omstuwd door
eenige krijgsmakkers van hopman Cloot
stapte hij1 naar hot stadhuis en wendde
zich dreigend tot den raad. De altaren
in de St. Lievenskerk moesten tot het
laatste toe afgebroken en van stadswege
opgeruimd worden. Mocht het bestuur in
gebreke blijven, dan zou hij het zelf doen,
maar ten laste en op kosten van de kerk.
De heeren maakten bezwaar, zochten uit
stel. D'e altaren konden onmogelijk wegge
broken worden, zonder de pilaren, waarop
het gewelf der kerk rustte, aanmerkelijk
te beschadigen. Zij wenschten de komst
af te wachten van den gouverneur, Jhr.
Arend yan Dorp, en van den Prins zelf,
die toen nog in Duitsohland vertoefde.
Werkelijk won de regeering het advies
in van den gouverneur, maar het gnt-
woorid is onbekend.
Het volgend jaar waren al de kerken
Kalvinistisch en schoolmeesters prentten
aan de jeugd de nieuwe leer ju.
Was het Treslong niet die zeide, dat
er niets beschadigd zou worden, niet de
waerde van een ey?
V. Toestand te Goes.
Wanneer Goes tot een stad is verhe
ven, bleef onbekend. Alleen weten we,
dat gravin Jaooba van Beieren, die hier
meermalen op het Slot Oostende vertoef
de, hare getrouwe stede, daar open,
kï-anck ende onbevest gelegen, toestond
zich door wallen en grachten en poorten
te beveiligen tegen opdagende vijanden,
In 1572 verkeerde de stad in een alles-
En gij zijt overtuigd, dat ik mij
'dit vertrouwen nooit onwaardig zal ma
ken
Dat weet ik zeker!" antwoordde
de dokter, op zulk een toon van over
tuiging, da.t het weisje er door werd in
genomen.
Daarom voel ik mij ook veiplicht"
antwoordde dan ook Carlotta, „dat ik
u, (die u dadelijk zóó geïnteresseerd hebt
voor een arm, hulpeloos, onbekend meis
je als ik ben, uit dankbaarheid het een
en ander moet zeggen van wat miji zoo
zeer aan het hart ligt."
Dat weet ik reeds," viel doctor
Hamilton haar in de rede
Zij zag hem een oogenbük verbaasd
aan
U wilt den man uitvinden, die uw
vader vermoordde, niet waar?"
En ik zal hem vinden 1" riep het
meisje uit, vastbesloten.
Alaar bij1 al haar wilskracht kon zij
met verhinderen, dat heete tranen bij
behalve bloeienden toestand. Gedurende
de laatste 40 jaren hadden watervloe
den en vuur het geteisterd, ztoodat de
burgerij verarmde en velen een goed heen
komen zochten.
Vreeselijk had het gestormd op den
5en Nov. 1530, sinds de wind tusschen
8 en 9 unen des morgens van het W.
naar het N.-W. was geloop-en. Het water
was met buitengewone snelheid gerezen
en stroomde op den middag nog twee
uren voor den vollen vloed reeds over
do kruinen der dijken en de straten der
steden. De Oostwatering werd geheel ver
zwolgen. Ook de dijk van de Westwate
ring brak op meer dan één plaats door,
vele dorpen liepen onder en de Ganze-
of Zuidpoort leed aanmerkelijke schade.
Toen is Borssele tevens onder water ge
raakt. De stormvloed! van twee jaar later
voltooide in het Oosten en het Zuidwesten
het vernielingswerk.
Groote geldelijke opofferingen had de
burgerij zich te getroosten, om alles weer
in een behoorlijken staat te brengen. Er
braken dure tijden aan en de nering, die
voor een goed! gedeelte van het platte
land moest komen, was slecht. De stad
kon zich bevrijd! achten van haar mede
dingster Reimerswaal, dat daar, deerlijk
gehavend, nog op een eilandje lag en
al ras geheel verdwijnen zou, maar wat
baatte bet haar? Door sterfte en vertrek
verminderde het aantal inwoners zeer en
in 1539 was het noodig te bepalen, dat
niemand op een boete van 25 Karelsgul-
dens mocht 'weigeren een stadsamtot te
aanvaarden, dat hem opgedragen werd en
dat men toch met eenige waardigheid
wenschte te vervullen.
Toen kwam die brand van 1554. Buiten
de stad bij de oude haven had men eenige
zoutketen. Men verbrandde de derrie
laagveen in zout water gevormd en
de asch kookte men met zeewater, waar-
dooT men wit zout verkreeg. Een dezer
keten nu genaakte in brand. De vlam
sloeg over op 3e andere keten en op
meestoven in de nabijheid. Een felle
Noordoosten wind joeg de vonken over
de wallen stedewaarts en van de vier
huizen gingen er drie verloren. De blusch.-
middelen waren no# gebrekkig, de huizen
leverden gereede brandstof. Wijselijk werd
na de ramp bepaald, dat de woningen geen
„weeke" daken riet of stroO' meer
mochten hebben, maar gedekt moesten
zijn met, schaliën". Van deze gelegenheid
is gebruik' gemaakt tot verbreeding van
sommige straten. De regeering kwam de
bouwers te hulp, maar toch veroorzaakte
de brand van 28 Mei weer veel verhui
zingen naar elders.
De watervloeden van 1561, 1563 en
1573 lieten da stad mede geenszins on
gerept.
Telde Goes vroeger 3 a 4000 commu
nicanten, thans waren er niet ten volle
1400 meer. Geen 300 huizen waren nog
bewoond. Het baljuwschap was eertijds
200 gulden waard, in 1563 nog geen 60
gulden. In 1571 werd Floris Schaeck' bal
juw en hij had aan den Koning voor de
civile boeten, die hij ten zijne bate deed
innen, te betalen 100 ponden van 40 groo-
deze woorden over hare wangen biggel
den: dien vreeselijk'en nacht van het on
geluk had zij dus nog niet vergeten.
En als gij den moordenaar gevon.
den zult hebben, zijt gij dan van plan
den dood van uw vader te wreken?"
Het vuur, dat door haar tranen heen,
haar uit de oogen schoot, toen Hamilton
dit gezegd had, was voor dezen vol
doende bewijs, da,t hij het geheim van
h.aar had doorgrond.
Gerechtigheid en wraak' zijn twee ge
heel verschillende 'dingen," zei Hamil
ton. „Gij moogt uw betere natuur niet
onderdrukken, uw leven niet verbitte
ren door gedachten als welke gij1 thans
voedt."
- Als ge deze regels leest, zult ge
misschien beter hegrijpen wat ik ge
voel."
En uit de plooien van haar corsage
haalde zij een toegevouwen stuk pa
pier te voorschijn.
Op haar- gelaat kwam plotseling een
hartstochtelijke trek.
Hamilton vouwde het papier open en
las het volgende, dat, met fraaie letters
in het ltaliaansch geschreven was:
„Als ik in Engeland vermoord word,
dan geschiedt dit door een daad van
dubbel verraad. In onze naaste omgeving
ten in plaats van 150. De balju|w had
een stedehouder of plaatsvervanger, twee
dienaars, enz. te onderhouden. De schout
verving den baljuw bij afwezigheid en
hield alsdan rechtszitting met de heeren
van de Weth. Hij zorgde tevens voor
het invorderen der boeken. Later is het
Schoutamibt vervallen of liever met het
baljuwschap vereenigd. Het werd in zijn
tijd verpacht door den rentmeester Be-
westen-Schelde, een man van aanzien en
gewicht. In bizondere gevallen stonden
de bedienden van de extra-ordinaire com
pagnie of de Roode Roede de justitie
ten dienstegrafdelvers, wakers, zout-
meters, spuitbewaanders, enz. Heel bar
schijnen de heeren, met de rechtsbedoeling
belast, niet opgetreden te zijn, naar een
rijmpje te oordeeien, dat uit dien tijd moet
dagteekenen
Wie wil stelen en niet wil hangen,
Ga naar Goes en late zich vangen;
Want de heeren van Ter Goes
Zijn zoo zacht als appelmoes.
De scherprechter kwam niet voor nie
mendal uit Middelburg en het oprichten
van het schavot bracht ook uitgaven mee.
Het zag er dus allesbehalve rooskleurig
uit in de veste, toen de dagen naderden,
waarvan Kardinaal de Granvelle, wiens
naam onafscheidelijk verbonden is aan
de gebeurtenissen in het begin van de
Nederlandsche beroerten, zeide: „Wel ge
lukkig zij, die gestorven zullen zijn zonder
de eltenrilo te aanschouwen, welke aan
staande is en ons elk oogenbük kan
overvallen 1"
Het is eenvoudig onbegrijpelijk, hoe de
stad elk jaar 67500 gulden kon opbren
gen aan Alva 6 jaar lang, en toch be
dacht men verschillende middelen om dit
geld te vinden.
geld te vinden. L.
Voor de laatste maal Ferrer.
Onder dezen titel schrijft de Telegraaf,
voor zoover we kunnen nagaan het eeni
ge liberale of neutrale orgaan in Neder,
lanld', (dat er ruiterlijk voor uitkomt, zich
ia ide Ferrerzaak vergalloppeerd te heb
ben, het volgende:
Francisco Ferrer dood en begraven;
zijn testament, (dat hem al niet tot eer
mag strekken, gepubliceerd; de laatste
man van de laatste protestmeeting uit
geschreeuwd. Alles rustig, de storm is
bedaard; tijd om een paar verstandige
woorden te spreken en aan te hooren.
De toeeste menschen, die niet aan pro
testmeetings hebben meegedaan, die hoog
stens eenige oogenblikken innerlijk ver
ontwaardigd geweest zijta, hebben toch
iets gemeen gehad, met de meetinggan-
gers, met ide luidst verontwaardigden, met
de felsten tegen Spanje en zijn jongen
koning. Dit: ze hadden eveneens zel
den of ooit van Ferrer gehoord en wis
ten evenmin, wat hij voor een sinjeur
was.
Tot hun aller governo een stuk van
zijn levensgeschiedenis. De bron, waar
uit wij' putten, zij hier genoemd: Maxi-
bevindt zich een verrader; wijl zijn reeds
verraden. Deze schurk schijnt zijn aan
dacht op mij te hebben laten vallen,
om de infamie, die hij zelf begaan heeft,
van zich af te wenden. Jk ben echter
aan .onze zaak trouw gebleven. Als het
uitkomt, zooals ik vrees, dan is ons
lot nabij! En ik hen niet hij machte om
het af te wenden. Maar gijl, lief kind,
zult ten minste niet twijfelen aan de
eer van uw vader, want dk heb ze steeds
vlekkeloos bewaard. Beschouw deze
woorden als een eed, dien ik doe. Blijf
bedaard, houd u stil en zwijg, anders
zou ook u het noodlot treffen. God ze-
gene en behoede u! Leef wel! Leef
wel I"
De brief was niet onderteekend.
Carlotta wachtte, tot Hamilton hem ge
heel gelezen had en de oogen tot haar
Dat is een boodschap van uit het
graf," zei ziji zacht en groevig. „Mijn
vader had deze regelen voor mij' be
stemd; maar dk las ze eerst, toen hij'
dood was."
Zesde Hoofdstuk.
U las idit bericht dus pas, toen
het reeds te laat was Jjet ongeluk te
miliaan Harden in de „Zukunft"; der
halve onverdacht niet-clericaal, even
min door dik en dun monarchaal; een
man, idie gerust durft zeggen, waar het
op staat en niet gewoon is iemand te
sparen.
Francisco F.errer werd geboren in 1859
en in ;1880 tot lijninspecteur bij het
Noordelijk spoorwegnet in Spanje be
noemd. Na een 4-jaxigen diensttijd ont
slagen, begaf hijl zich met vrouw en 3
kinderen naar Parijs, waar hij eerst een
kroeg hield en later als taalleeraar in
zijn onderhoud trachtte te voorzien. Na
dat hijl bij -een oude, rijke dame (Er
nestine Meunier) in de gunst gekomen
was, liet hij' zijn huwelijk ontbinden en
nam zijn vtouw de drie kinderen af.
Niet echter .oiml ze hijl zich te houden,
maar .om hun moeder te krenken.
Mevrouw Teresa Ferrer schoot op den
man, die haar hour kinderen ontnomen
had en in de verdediging, welke zij bij
de 10e kamer van het Parijsche ge
rechtshof indiende, schreef zij: „Mijn le
ven aan de zijde van dien man was
een voortdurend martelaarschap. Mijln
dochter heeft hijl van mij weggenomen,
de jongste terstond na de geboorte, en
mijn vragen, waar zij zich ophielden, nooit
beantwoord. Dat ik op hemi schoot, was
krankzinnigheid. Over die daad heb jk
berouw, maar dk heb zooveel geleden;
dat ik durf hopen op uw medelijden."
Zij bedroog zich niet in haar hoop.
Francisco Ferrer was intusschen spoe
dig met de oude juffer intiem geworden.
De man, die het vermogen van Ernes
tine Meunier beheerde, een zekere beier
Coppola, verhaalt daarover in de Cor-
riere della Sera: Ferrer gedroeg zich
als een strenggeloovig man van oercon-
conservatieve beginselen en wast daar
mee te bereiken, ,dat mijn cliente hem
voor hen Crèche, idie hij te Barcelona
wilde stichten en besturen, jaarlijks een
bedrag van 16.000 francs beloofde. Toen
zij stierf (van de cèche stond nog geen
steen op den anderen,) liet zij Ferrer
na haar huis in de rue des Petites Ecu-
ries te Parijs, dat geschat werd op drie
vierde millioen francs, bonevens waar
schijnlijk nog andere zaken.
„De opbrengst van idit huis zou die
nen voor het onderhoud van de model-
crèche. Ferrer besteedde het geld ech
ter voor de stichting van zijln atheïs
tische en anarchistische scholen en mis
bruikte zoo het vertrouwen van een
vrouw, waarvan hij wist, dat zij zeer
kerkelijk gezind was, en die bij testa-
menteele beschikking een groote som
gelds voor het lezen van zielmissen be
stemde. Mijn voornemen om Ferrer te
dwingen het testament naar den geest
daarvan uit te voeren, kon dk niet vol
brengen, omdat mij de gedocumenteerde
bewijzen ontbraken."
Na het overlijden van de goede oude
Ernestine was Ferrer een welgesteld en
voor Spanje zelfs een rijk man, die zijn
geld goed kon besteden, de schoone jonge
dame Soledad Villafranca tot gezellin
kon kiezen en in Parijte, waar hij vaak
vertoefde, op aanzienlijken voet kon le-
verhoeden, waarop de brief doelt?" vroeg
Hamilton.
Ja," zei het meisje. „Het was den
tweeden 'dag nadat gij mij hier in het
hospitaal hadt gebracht, dat ik mij' her
innerde dezen brief te bezitten. In mijn
vertwijfeling en mijn verdriet had ik
hem heelemaal vergeten."
En wanneer kreegt gij hem?"
Kort voor ons veirti'ék van Parijs.
Mijn vader ze,li toen: Bewaar dezen
brief goeid voor mij; maar ongeopend;
wees er voorzichtig mede, opdat nie
mand hem'in handen Krijgt; en onder
géén 'Omstandigheden moogt ge het zegel
verbreken, tenzij wanneer ik langer dan
vier en twnitig uur van je wegblijf."
Werd gijl nooit ongerust of bezorgd,
naar aanleiding van dit gezegde? of
waart ge noodt nieuwsgierig te weten wat
in den brief stond?"
Neen, volstrekt niet. Ik wist een
heeleboel van mijns vaders leven en ik
[dacht altijd dat het een of ander ge
wichtig document was, dat hij zelf niet
bijl zich wilide dragen."
Van uws vaders leven, zegt gij'?
Mag ik' vragen, wat gij' daarmede be
doelt?" vroeg Hamilton.
O ja, Iï heb besloten u mijln leven
en dat van mijn vader te vertellen,
ven. In Frankrijk, evenals in Spanje
weid hij door de politie nauwkeurig in
't oog gehouden.
Hij' ging om met alle leiders van het
internationale anarchisme, beval de pro
paganda van de daad aan en stichtte
in zijn vaderland schoten, waarvan hij
zelf zegt, dat „ziji de kinderen in plaats
van hjin voor te liegen dat men hen
wilde opvoeden tot brave arbeiders, koop
lieden of ambtenaren, met revolutionai
ren geest moeten vervullen en zoo de
bestaande maatschappij reeds bij den
wortel moeten uitroeien."
Om zijn eigen kinderen bekommerde
hijl zich niet en gaf er niets om, dat een
dochter van .hem, den peseta-millionair,
in 'n fabriek moest werken en een an
dere als een klein m'eisje van een Pa-
rijisch theater iden Weg van alle kleine
theatermeisjes moest opgaan
Ferrer wend beschuldigd als aanstichter
van een .aanslag op den koning, echter
vrijgelaten en niet gehinderd in zijn leer
programma, hoe duidelijk het ook anar.
chistisch bleek te zijln. Dan in Barcelona
tijdens den opstandhij werd gevonden,
gevat, voor den krijgsraad gebracht en
met algemeene stemmen veroordeeld.
De held v,an de historie!
Men 'moge nu nog bovendien bedenken,
idat de vrijdenkers dn Spanje reeds lang
tot een geweldige macht waren georga
niseerd, eer Ferrer bij: de Parijsche Pont-
Neuf .achter het buffet stond, dat in alle
provinciën van het koninkrijk Spanje en
vooral in Calatonië akatholieke en atheï-
tische scholen reeds in overvloed wa
ren, voordat Ferrer lijlninspecteur bij het
Noordernet werd. Eén ding echter is zijn
werk, één ding heeft hijl in Spanje inge
voerd: scholen, waarop de kinderen, van
hun prilste jeugid (af onderwezen wor
den volgens de evangeliën van Krapot-
kin, Bakoenin en Ravachol.
Onder de meetinggangers 'en stille of
luide betoogers, die zich min of meer
gedroegen als partijgangers' voor Ferrer,
zal het aantal toch niet zoo groot ge
weest zijln. idergenen, die dicht bij het
anarchisme staan. Maai' men propageerde
door te protesteeren immers voor vrijheid
van elk beginsel en elke leer.
Ook voor een leer, die in de praktijk
werkt met nitro-glycerine, knalkwik en
(dynamiet? Zou men werkelijk in koe
len rade wenschen, dat de Spaansche
regeering gezwicht was voor de betoo
gingen in het buitenland en Ferrer had
losgelaten, om hem elders weer zijn anar
chisme te laten prediken en opstanden
en koningsmoorden te laten organises-
ren?
Wij hebben ons met ons pro.Ferrer-
ismie een weinig geblameerd; zijln een
weinig sentimenteel geworden, omdat
het woord vrijheid, de naam van het
'dierste goed, wat dikwijls klonk en er
gesproken werd van inquisitie, een woord
dat dn het vaderland altijd spreekt tot
hot bloed en Jiet in beroering brengt.
Na den storm; alles rustig; tijd om
een paar verstandige woorden te spre
ken en aan te hooren.
In zijn artikel over Ferrer wijst Har
ten minste zooveel van den laatste als
ik zelf weet. Misschien zijt gij in staat
mij te helpen, wie weet? Maar bedenk
wel, doctor, dat ik u [dit alles vertel onder
het zegel van de strengste geheimhou
ding
Mijn ambt staat u daarvoor borg,
dat ik geheimen weet te bewaren. Maar
ik wil u bovendien nog wel de verze
kering geven, signorina, dat gij: tegen
over mij' kunt spreken als tegenover een
trouw en belangstellend vriend."
Welnu dan. Gij' weet, Italië is het
moederland van tal van geheime ge
nootschappen. Van deze zelf weet ik
niets af. Maar mijn vader is altijd een
hartstochtelijk bestrijder geweest van
het Italiaansche wanbeheer.
„"Bij' een geheim genootschap sloot hij
zich echter eerst aan op den dag, dat
zijn eenige zoon, bij een oproer te Na
pels, voor zijn oogen door een soldaat
aan de bajonet werd geregen."
„Mijln arme moeder stierf van verdriet
om den dood van haar zoon," ging Car
lotta voort, „smart en 'kommer richt
ten haar ten grave."
(Wordt vervolgd.)
