No. 184
Zaterdag 18 November 1909
Vijfde Jaargang.
Verschijnt eiken MiiHDM-, I0EISDH- ei VRIiOAGAVOHD.
BUITENLAND.
8 bladzijden.
EERSTE BLAD.
UIT ZEELAND.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers A contant-0.05
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Kantoor v. d. Administratie: Ganzepoorfstraat C 209, GOES.
Reclameberiehten 25 Ct, p. r. Bij abonnement speciale prigs,
Advertentiën van 15 regels f 0.50iedere regei meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X nerekend.
Dienstaanbiedingen 5 regeb voor 25 Ct, k contant.
Jezuïeten.
i.
Den 21sten October j.l. bevatte het ge-
illustreerd bijblad van Het Volk, be
kend, of beter gezegd berucht onder jlen
naam van De Notenkraker, een
plaat, waarop Ferrer stond afgebeeld in
staande houding, geheel in een mantel,
waarop de woorden Vooruitgang en
Beschaving voorkwamen en recht
tegenover hem vieï Jezuïeten-paters, die
het geweer op den anarchist aanleggen,
Onder de plaat stond te lezenHet
ware strafpe 1 eton.
Den 17en October werd op het T'ra-
falgarplein te Londen door de verzamelde
Ferrerbetoogers een motie aangenomen;
waarin o. a. het volgende voorkwam:
„Deze vergadering geeft je-
vens uiting aan den afschuw,
dien alle beschaafde jnacnen
en vrouwen gevoelen voor de
folterende Jezuïeten, die met
hun militaristische bondge-
nooten dagelijks onschuldige
menschen aan hun bijgeloof of
feren en in het moderne Span je
al de gruwelen van de Inquisi
tie hernieuwen".
Den 13en October werd door de Ferrer
betoogers te Brussel in den stoet een
pop medegevoerd, voorstellende een Je
zuïet, met den geldzak in de eene en he.t
zwaard in de andere hand.
Zie, lezer, zoo vervalscht men de Ge
schiedenis I Zoo geeft men de brutaalste
leugens, den meest barren omzin aan
de goedgeloovige menigte te slikken, zoo
plant men in do gemoederen, der ono-nt-
wikkelden afgekeerdheid en haat voor per
sonen, die zij zouden moeten eeren on
hoogachten.
Daarom mag wel eens met een enkel
woord worden aangeduid, wat er zoo> pi
waar is van al die beweringen door de
Feraerbetoogers over de Jezuïeten geuit
en of deze religieuzen werkelijk den spot
en laster verdienen, waaraan zij bloot
staan.
Ons dunkt, dat hieruit zelfs voor den
Katholiek nog wel jvat te leereu valt.
De Jezuïeten behoorea tot eene reli
gieuze orde, dat >vil zeggen tot eene door
de Katholieke Kerk goedgekeurde vereem-
ging, wier leden zich eene volmaakteren
levenswandel en de onderhouding1 der
Evangelische Raden1) ten doel stelten
volgens een bepaalden regel.
Hun stichter was Ignatius van Loyola,
een Spaansch edelman, die door de lec
tuur van de levens der Heiligen tot in
keer gekomen, van zijn wereldsoh leven
afzag en met eenige volgelingen eene oudje
stichtte, die aan het heil der zielen in
den meest uitgebreiden zin des woords
zou arbeiden, overal waar de paus zulks
zou verlangen.
Reeds spoedig na de stichting van jde
„Sociëteit van Jezus", zooals Ignatius' in
stelling werd genoemd (1540), trok zij
da aandacht door de groate werken, die
hare leden verrichten èn als geleerden,
èn als missionnarissen èn als opvoeders
der jeugd. Tal van pausen schonken ach
tereenvolgens aan de Jezuïetenorde be
wijzen van hooge goedkeuring en onder
scheiding, en niemand minder dan onze
Hugo de Groot, een der beroemdste man
nen van zijn tijd, legde van hen deze
getuigenis af: Hunne zeden zijn on
bevlekt, hunne kennis is dege
lijk, hun gezag ophetvolk groot
wegens de heiligheid van hun
levenDe jongste van alle
geestelijke orden hebben z ijl nu
reedsallevroegereinberoemid-
heid overtroffen2). En zijn getui
genis staat niet alleen.
Doellinger, de later tot de oud-Katho
lieken overgegane Duitsche theoloog, zegt:
De zed el ij k e reinheid der Je
zuïeten-orde is onbevlekt ge
bleven. Hare werkzaamheid in
de missies is de schoonste blad-
zijde hirer geschiedenis. Bij'
v t e r e n, bij wilde zoowel
als bij beschaafde, slaagde
hare werkzaamheid uitste
kend. Frederik de Tweede van Pruisen
getuigde van de Jezuïeten: „Ik heb
nooit betere leermeesters,
nooit getrouwere onderdanen
gevonden". De beroemde protestant
Bacon roemt hun onderwijs: Neem, zoo
zegt hij, de scholender jezuïeten
tot voorbeeld, er zijn geen be
tere.
Gedurende de zeven jaren, al
dus Voltaire, die ik bij hen heb
doorgebracht, heb ik hensteeds
een werkzaam en ingetogen
leven zien leiden. Geheel hun
tijd was verdeeld in de zorgen
voor ons en indevervulling der
voorschriften vanhunne p tr en
ge levenswijze3).
Wij zouden deze getuigen nog met tien
tallen andere kunnen vermeerderen, ach
ten echter de bovenaangehaalde, juist wijl
zij afkomstig zijn van niet-Katholieken,
voldoende om aan te toonen, dat de vol
gelingen van Ignatius allesbehalve die
bloeddorstige, domme, beschaving-hatende
monniken zijn, als onze hedenjdaagsche
anarchistische en socialistische volks
menners willen doen geiooiven. Trouwens
het is een historisch feit, dat de maat
schappij, wat kennis en beschaving aan
gaat, den Jezuïeten groote erkentelijkheid
verschuldigd is. Eerlijke mannen beken
nen dit dan ook volmondig. Ten onzenjt
deed het voor eenige jaren (de niet-katho-j
lieke) professor Blok in eene apenbare
rede, en nog voor eenige weken bracht
do president der Vereemgde Staten in de
Jezuïeten-universiteit te Milwaukee een
eeresaluut aan de nagedachtenis van den
Jezuïet Marquette, die de Mississippirivier
ontdekte. Van wetenschappelijk oogpunt
beschouwd is er misschien geen klooster
orde die op zoovele en zoo veelzijdige
beroemdheden kan hogen als. de Jezuïeten
orde. Bellarminus, Toletus, jSua-
rez, Possevinus, Busenbaum,
Sirmond, Kircher, Segneri, de
Bollandisten, Liberatore, Bal-
lering Fr an z e 1 i n, S ecch i, fC 1 eut-
g e n enz. zijn namen, die zoowel in de
theologische als in de natuurwetenschap
pelijke wereld een zeer goeden klank heb
ben. Ook op dit oogenblik houden do
Jezuïeten de oude tradities hoog; zij be-
kleeden voorname leerstoelen, dirigee-
ren tal van colteges en seminariën, staan
aan het hoofd van astronomische en weer
kundige observatoria, beheeren bibliothe
ken en archieven, redigeeren uitmuntende
tijdschriften, alsCivilta eatto-
lica4), Etudes religieuses5),
StimmenausMariaLaac.h6), The
Month'), Studiën op godsdien
stig en wetenschappelijk ge
bied 8). Wij Katholieken mogen inzon-
der met vrome dankbaarheid erkennen,
hoezeer God Zijne Kerk heeft willen ver
heerlijken door tal van martelaren en hei
lige belijders, die hun aardsche leven
doorbrachten in de Sociëteit van Jezus,
een Franciscus Xaverius, een Petrus Cla-
ver, een Aloysius, een Petrus CanisiuS,
wier levensgeschiedenis de bewondering
afdwingt, zelfs van den meest onverschil
lige.
Waarlijk, zoo ooit, dan mag hier het
vaderlandsche spreekwoord worden toe
gepast: „Het zijn de slechtste vruchten
niet waaraan de wespen knagen".
Maar leeren de Jezuïeten dan geen ver
keerde dingen, heeft de paus hen zelfs
niet moeten opheffen?
Hierover in een volgend artikel.
1) De religieuzen van beider kunne
in de Katholieke Kerk verplichten zich
door eene bijzondere gelofte tot voort
durende armoede, zuiverheid en gehoor
zaamheid.
Eigenlijke monniken, zooals Francis
canen, Benediktijnen, zijn de Jezuïeten
niet Zij zijn reguliere geestelijken,
d.w.z. geestelijken, die aan een bepaalden
regel zijn gebonden.
2) Nederlandsche Jaarboeken en Histo
rie, 1681, blz. 211.
3) Voltaire ging ais jongen hij de Je
zuïeten ter school. Ook Pomfeal, de groote
vijand der Jezuïeten in Portugal, ging in
zijn jeugd op een college der paters. Paus
Clemens XIV, die de Jezuïeten ophief,
had aan hen bet kardinaalspurper te
danken.
4) door de Italiaansche Jezuïeten.
5) door de Fransche
6) door de Duitsche
door de Engelsche
s) door de Nederlanidsche
UIT DE PERS-
De minister van kofoniën.
Eeri gelukkig debuut, zoo beoordeelt
„Land eu Volk'1 'h ministers eerste rede in
de Tweede Kamer:
Diegenen, als mr. Van Deventer en
dr. Bos, die niet hebben meegezongen
in het koor, dat den nieuwen minister
van Koloniën als absoluut onbekwaam
voor zijn ambt by voorbaat uitkreet,
zyn door de eerste rede van den minis
ter aanvankelijk in het gelijk gesti ld
Deze rede vestigde den indruk, dat
de portefeuille van Koloniën is toever
trouwd aan een man van ernst, van
eerlijkheid eu van een sterk gevoel
van verantwoorde'ykheid voor de be
hartiging der gewichtige belangen, aan
hem toevertrouwd.
De minister heeft afdoende aange
toond, dat voor het verwijt, als zou hij
in zake de zending afwyken van het
beleid zyns voorganger, nie' de minste
grond bestaat. En de beleedigende
onderstelling van „De Standaard'als
zeu de minister zijn naam maar hebben
geschreven onder de schriftuur van een
liheraal ambtenaar, wees hjj met ver
achting van de hand.
Pr. Kuyper was afwezig.
Natuurlijk, de zwakke zijde van den
minister is het gebrek aan kennis, op
persoonlijke ervaring gegrond. Ook
hierover heeft de heei De Waal Male-
fijt zich op sympathieke wyze uitge
laten. H« t gebrek a n persoonlijke
ondervinding drukt den minister zoo
verklaart hijMaar tocli heeft ook dit
gemis aan ervaring het voordeel, dat
hij bewaard is voor den waan, als zou
hy alles wel zelf weten en zich nier
heeft testoren aap. afwijkende adviezen
van deskundigen.
Het debuut van den minister is
gelukkig geweest.
Wy kunnen hieraan toevoegeu. dat de
minister er tevens in is geslaagd den indruk
weg te nemen, als zou hy op het stuk van
„zeuding" in onze koloniën een eenigszins
liberaal standpunt innemen.
De uitvoering der Tiendwet
„Het Hdisgezin'' schryft o a.
Wy hebben op de binnenplaats van het
postkantoor te 's Hertogenbosch de resul
taten der Tiendwet aanschouwelijk voorge
steld gezien in den voi m van ingepakte
correspondenties, die hierover op het bur eau
der Tieudcomuiissie te 's Hertogenbosch
zijn afgewerkt. De brieven vourloopig
ruim 45.U(jO waren daar opgestapeld,
om met de klerken te worden gefotografeerd.
Deze reuzenarl eid vas gepakt in 9 post
zakken en werd in den voermiddag op 3
wagens vervoerd van het bureau der Tiend
commissie naar het postkantoor*
Iu 't geheel zyn niet m nderdau 135.U1 0
zegge houderd-vyf en negentig-duizend, per-
ceelen behandeld, waartoe de duizenden
brieven moesten worden in elkaar gepend.
Deze eerste bezending bezat ongeveer het
driekwart voor het geheel. Vóór 10 Nov.
moet de heele massa verzonden zijn
Daar op het bureau der Tiendcommissie
de noodige ruimte was, hebben drie ambte
naren der posterijen ter vergemakkelijking
van hun werk, gedurende vijf weken daar
gewerkt aan de stempeling en het inschrij
ven van de brieven, die alle geadviseerd
moeten verzonden worden.
Aan de brieven zelf heeft een personeel
van 32 man gewerkt tot 's avonds halttieü,
do meesteu van ;s morgens 7 uur. Alle
stukken moesten vóór het in zee zen Jen
gecollationneerd worden en op elk stuk
moest, behalve de naam der Tiend, ook
aangegeven worden de tiend bare vruchten,
hetgeen geschiedde door middel van een
cyclostyle.
ELAN»
De Lord-Mayor's optocht in
Londen, die andere jaren altijd uit een
opeenvolging van historisch.allegorische
figuren bestaat is ditmaal van een heel
ander aanzien geweest. Het waren nu
weest soldaten van vrijwilligerscorpsen,
waarvan vooral de jongens veel succes
hadden bij het publiek.
Aan 'n feestmaal in de Gildenhal spra
ken behalve minister Asquith ook admi
raal Seymour en minister Haldane, de
een namens de vloot, de ander uit naam
van het leger. De laatste betoogde dat
leger en vloot moeten samenwerken. Ad
miraal Seymour zeide dat de toestand
op de vloot zeer bevredigend is, de of
ficieren zijn beter geschoold en met meer
plichtsgevoel vervuld dan vroeger het ge-
val was.
Op 's Konings jaardag (die tegelijk valt
met iden optocht) is Sir John Fischer ,de
admiraal der vloot, tc-t pair van het
Koninkrijk gemaakt, een onderscheiding
van belang, omdat de Koning nu als het
ware partij kiest vóór Sir John Fisher
tegenover Lord Beresford.
De Engelsche k i e sr e c h tvr ou
we n. De plechtigheid van de instal
latie van den nieuwen Lord Mayor in
de Gildenhal te Londen is Dinsdag weer
op ruwe wijze door stemrechtvrouwen
verstoord. Na den maaltijd was het dank.
gebed uitgesproken en de Lord Mayor
voor zijn toost op den Koning opge
staan. Nauwelijks had hij tien, twaalf
woorden gesproken, of een werptuig vloog
door een der geschilderde glazen bo-
van het standbeeld van Wellington, een
paar voet van de galerij waar de hof
dames zaten, en maakte een groot gat
in de mooie ruit. Tegelijkertijd hoorde
men „Stemrecht voor vrouwen!" van bui
ten roepen.
De politie ging op zoek naar de boos
doensters. Dezen meldden zich vrijwillig
bij een onderofficier van de politie aan.
Het waren twee meisjes, juffrouw Paul
en juffrouw Amelia Brown, die zich als
schoonmaaksters verkleed en zich den
geheelen dag in het gebouw schuil ge
houden hadden. Op de trap hadden zij
zich opgesteld bij een raam^ waardoor
zij de bankethal konden overzien, en,
zoodra de toost ingesteld werd, trok een
van beiden haren schoen uit en sloeg
met den hak een klein driehoekig ruit
je van het gekleurde raam in. Het stuk
je glas vloog door de zaal. Op het po-
litie-buxeau gaven zij ais haar woon
plaats het hoofdkwartier van de sociale
en politieke vereeniging voor vrouwen op.
Beiden zijn tot gevangenisstraf of geld
boeten veroordeeld. Zij kozen het eerste.
CHINA.
Begrafenis der Keizer i n-W e-
diiwe. Dinsdag is het stoffelijk over
schot van de Keizerin-Weduwe uit de
Geheime Stad in de paleiswijk 'te Peking
overgebracht naar de laatste rustplaats in
de Oostelijke Graven. Het was een groot-
sche, prachtvolle begrafenisplechtigheid.
De mijlenlange weg was voor idezen
stoet speciaal geëffend. In het cortège
liepen tal van hooggeplaatste Chineesche
(ambtenaren en ook vele priesters; iclie
wierook brandden. De stoet was echter
niet zóó laiig en ook niet zóó indrukwek
kend als bij de begrafenis van den vo-
rigen Keizer. Alle leden van het diplo
matieke korps te Peking begeleidden den
lijkstoet over een korten afstand. De
kist was bedekt met een rouwfloers van
gele zijde, waarop drakenfiguren waren
geborduurd, en waarvan de slippen door
80 personen werden gedragen. Er was
veel volk, maar ook veel politie op de
been.
De Prins-Regent is iets verder met
den stoet meegegaan dan de westersche
diplomaten, maar toch ook slechts tot
een eindweegs buiten den stadsmuur van
Peking.
AMERIKA
Paery naar de Zuidpool.
Kapitein Scott die nu druk bezig is met
het bijeenbrengen van gelden voor een
Britsche Zuidpool-expeditie die 't vol-
gend jaar zal vertrekken, vindt in Pae
ry een mededinger.
Paery heeft bekend gemaakt, dat hij'
een tocht naar de Zuidpool zal maken
on die binnen 5 jaar bereiken, onder
de auspeciën van de Paery-Pool-club.
1» IJ 1 TSO II LA X O.
Eindelijk! Het ontwerp eener
grondwet voor Mecklenburg is dan einde
lijk gereed gekomen. Volgens dit ont
werp zal de nieuwe Landdag 106 afge
vaardigden tellen, van welke 50 worden
verkozen hij algemeene, publieke, in
directe verkiezingen (drie-klassenstel-
sel), 25 door de ridders worden aange
wezen, 25 door de steden, 5 door de
groothertogen (deze leden worden voor
hun leven benoemd) en een door het
vorstendom Ratzeburg.
Kiezer is ieder, die 25 jaar oud is,
een jaar belasting heeft betaald en eigen
huis en haard heeft.
Een afgevaardigde kan slechts worden
gekozen in de plaats zijner inwoning.
MAROKKO.
De Spaansche campagne in
Marokko. Men is opeens in Madrid
zeer optimistisch gestemd geworden over
den oorlog in Marokko. Ja, men zegt er
zelfs, dat men de krijgsverrichtingen in
het Rif als geëindigd mag beschouwen.
De bezetting van Hidim zou zoo ongeveer
de genadeslag voor de Moren geweest
zijn.
Zoo spreekt men ïn Madrid, maar met
een enkelen blik op de kaart van het
land, kan men zich er van overtuigen,
dat, indien het al waar mag zijn dat
de oorlog gestaakt wordt, dit zeker niet
geschiedt omdat de Spanjaarden hun doel
bereikt hebben. De Spaansche troepen
hebben eenige plaatsen in de vlakte be
zet en iop die manier een heel smalle
kuststrook binnen hun gebied gebracht.
Maar in de bergen is slechts een en
kele Goeroegoetop bezet, zoodat van een
overwinning op de Rifkabylen geen spra
ke kan zijn. Wanneer de Spanjaarden
den strijd staken, dan is het omdat de
nieuwe liberale regeering den onpopulai-
ren oorlog niet langer wil voortzetten;
zij heeft zich 'daarom met den Sultan in
verbinding gesteld en deze heeft ge
tracht de stammen tot rede te brengen.
Sint Elizabethvereeniging.
Goes. Deze vereeniging van liefdadige
dames, die in 't voetspoor tredende van de
heilige landgravin van Thüringen, de ar
me kraamvrouwen in hare moeilijke
stonde bijstaan met het verschaffen van
warme kleeding en dekking voor moe
der en kind, had Donderdag eene kleine
tentoonstelling gearrangeerd van hetgeen
door de damesleden voor den aanstaan
den winter was bijeengebracht. De dames
van het bestuur leidden ons welwillend
rond langs stapels dekens, lakens, sloo.
pen, wollen ondergoederen, mutsjes; doek
jes, truien, kapers, kousen, peluws, ma
trassen, kussens, kortom een heelen bed
den- en manufactuurwiinkel. De vrien
delijke presidente wist de herkomst en
bestemming ider verschillende stukken
met een enkel woord te verduidelijken,
en eenmaal aan het praten over |de
schoone stichting, |die thans een kleine
15 jaar bestaat, raakte zij niet uitgepraat.
Eén ding echter was voor haar en hare
medebestuurderessen een bron van te.
teurstellingdo geringe belangstelling
van het Katholieke Goes in haar liefde
werk. En niet ten onrechte. Eenige vrien
den en bloedverwanten van de leden
uitgezonderd, kwam zoo goed als nie
mand de tentoonstelling bezoeken, of
schoon deze toch op behoorlijke wijze
in de courant was aangekondigd.
Niemand van 'de honderden, die des
Zondags onze Kerk vullen, scheen er
aan te denken om. eens te gaan zien
wat de Katholieke liefdadigheid voor
onze lahmen tot stand weet te brengen.
Dat de wakkere dames van „Eliza
beth" zich evenwel niet Laten ontmoe
digen 1 Ook hare patrones heeft bijl de
uitoefening harer ontelbare, vaak held
haftige liefdewerken te kampen gehad met
koelheid, spot, tegenwerking, zelfs van
hare naaste bloedverwanten en toen zij
eens een doodzieken 'man naar haar ka
mer had laten brengen, om. dien daar
des te gemakkelijker te kunnen verple
gen, stormde haar vertoornde echtge
noot driftig ide kamer binnen, rukte de
gordijnen der legerstede open en zag
jden gekruisigden Heiland! Toen
smolt zijn hart. Diep ontroerd beloofde
hij zijne edele vrouw haar nooit meer
in hare liefdewerken te zullen storen.
Mogen de vele onverschilligen, die
thans het werk der Elizabethvereeniging
negeeren, door het besef van de waar
heid der aloude, schoone spreuk: „Wie
