No. 106
Donderdag 9 September 1909
Vijfde Jaargang.
Verschijnt eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
BUITENLAND.
UIT ZEELAND.
BINNENLAND,
Sociale Berichten.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers k contant-0.05
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 'a namiddags.
Kantoor v. d. Administratie: Ganzepoortsfraaf C 209, GOES.
Reclameberiehten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Advertentiën van 1—5 regels f 0.50iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 x nerekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. k contant.
V' De Geschiedenis miskend
Onze oudere zuster „Zelandia" plaat
ste 'in haar nummer van 4 Sept. j.l. de
navolgende driestar
De geschiedenis miskend.
Onze jongere, zuster, de „N. Z. C'rt.",
is in de wolkicn over enkele woorden,
welke de grijze keizer van Oostenrijk
hij del Andneas-H of erf eesten heeft willen
sprekien.
Dezle enkele woorden van Frans Joser,
welke de „N. Z. Crt." in verrukking
brachten, luiden:
Mijne lieve VoralbergeïsBe
waar de deugden uwer vaderen, leert,
uwen kinderen Godsvrucht, liefde tot
dien arbeid en aanhankelijkheid tot
het vaderland. Dan zal u,w toekomst
gezegend zijn. God zij met u.
Het is te begrijpen, dat als men de
geschiedenis niet raadpleegt, men door
enkele woorden in geestdrift geraakt,
welke echter niet gewettigd is.
Wanneer de komende geschiedschrij
ver te oardeelen zal hebben over den
huidigen Oostenrijkschen keizer, dan
zal deze hem vermoedelijk niet rang
schikken ondier edele vorsten, die
door zijn heulen met het liberalisme,
Rome aart den Paus deed ontnemen, ©n
zijne erflanden, het land van den H.
Stefanus lem van Maria Theresia, over
leverde aan Joodsche rijkskanseliers
als «en Von Beust en een Andrassy,
waardoor Oostenrijk thans zoo diep ges
vallen is, dat dia hoofdstad van dit rijk
berucht is wagens hare ovtorgroote zede
loosheid.
■Met allia respect voor de historische
kennis onzer oudere zuster, meenen wij
toch haar betoog, als zouidien wij de Ge
schiedenis hebben miskend, te moeten te
rugwijzen als niiet ter zake dienende.
Wij hebban de Geschiedenis in het ge
heel niet op het tapijt gebracht noch een'
historisch oordeel over Trans Jozef uit
gesproken, maar gewoonweg geconsta
teerd, hoo goed het ons deed, de opwek
king tot godsdienstzin, vaderlandsliefde
en arbeidzaamheid te liooren. uitgaan
van den) troon, vanwaar ons meestal niets
dan do koude officieel© taal der otdkette
tegtenklinkt.
Wanneer „Zelandia". zich de moeite wil
getroosten in onze Katholieke bladen het
relaas der Haferfeesten na te slaan, zal
zij bemerken, hoe daar overal óp sym
pathieke wijze over Frans Jozefs optre
den wordt gesproken en bijzonder liet
ongekunstelde en hartelijke zijner „vader
lijke" woorden wordt geprezen.
Mocht soms onze uitdrukking „edel
vorst", op Frans Jozef toegepast, voor
„Zelandia" een steen des aanstoots zijn,
dan bedenk© zij, dat zelfs kennis en erudi
tie niet vrijwaren van het vellen van een,
eenzijdig oordeel. Onze oudere zuster be
hoeft slechts te overwegen, in welke hoog
gestemde bewoordingen de kardinaal
aartsbisschop van Wennen in 1908 den
jubileerenden keizer namens de Oosten-
rijksche geestelijkheid gelukwenschte, om
tot de gevolgtrekking te komen, dat
Frans Jozef, ondanks zjjnie tekortkomin
gen waarover ten slotte niet dan met
groote voorzichtigheid een oordeel mag
worden geveld ook in het oog der
Kerk het. praedicaat. „edel" niet mag
worden ontzegd.
Het feit, dat Frans Jozef sinds de ver
overing van Rome door Victor Emmanuel,
geien bezoek meer heeft willen brengen
aan het „teene Italië", bewijst, dat de
door „Zelandia" geïncrimineerde hande
lingen van, den Donaumoinarcto meer het
werk zijn geweest van. zijne raadslieden),
wier invloed over hem zegevierde, dan
van hem) ziel ven.
Een oordeel vellen is gemakkelijk,
maar een juist oordeel te vellen is een
hoogst delicata zaak en zeer moeielijk,
zelfs voor een historisch onderlegd per
soon,, als „Zelandia" blijkt te willen
wezen.
bij het zien van de vreeselijke verwoes
ting en slachting onder inboorlingen, die
het stelsel Van koning Leopold tengevolge
heeft gehad. Moet tusschon dit feil en
de koele ontvangst van den prins door
liet Belgische Hof misschien verband wor
den gezocht?
ZWEOElf.
Reuter meldt, dat, ofschoon het sta
kingscomité haid aangekondigd, dat He
arbeid eerst eergisteren. Maandag, her
vat zou worden, de werklieden in een
aantal takken van bedrijf reeds Zaterdag
aan den arbeid zijn gegaan. O.a. heeft
het geheele personeel van de telefoon-
fabriek Eriksson, te Stockholm, 1.200
man sterk, verlof gekregen om den ar
beid te hervatten. Hij1 een aantal werk
gevers, die aangesloten zijn bij den Bond
van Zweedsche werkgevers1, zal eveneens
heden weder worden gewerkt, ofschoon
besloten was, dat hier de staking zou
voortduren. Zoo spreekt dus de geest
van verzoening en toenadering duidelijk.
Over dezen eersten. stap tot den vrede
is onder de heele bevolking groote vreug
de te bemerken.
Zaterdag staakten nog ongeveer 238.000
arbeiders, dat is op- den 3"Ósten dag der
staking' nog 84 IpCt. van 'die aanvankelijke
staakten.
ENGELiND.
Koning Edward terng. De ko
ning is, terugkeerende uit Mariënbad, te
Londen aangekomen.
Een opzienbarend huwe 1 ij1 k.
Te Londen is Donderdag het burgerlijk
huwelijk voltrokken van Hermann Karei
Ostheim, oud 23 jaar, graaf van het Duit-
scJio rijk', zoon van prins Wiilhelmi van
Saks en-Wei mar en prinses Gerta van
Ysenburg-Büidingen-Wiachtersbach, met
mej. Wanda Paota Lottero, oud 25 jaar,
dochter van een kapitein lor koopvaardij'.
Prins Hermann is officier in het Duitsche
leger geweest, en later, wegens de schul
den, die hij maakte, onder curateele ge
steld. Onlangs heeft hij1 van zijn aanspra
ken op den troon van Saksen-W,eimar af
stand gedaan en den naam van graaf
Ostheim aangenomen. Bij. het huwelijk
waren een aidvok'aat. en zijn klerk de Be
tuigen.
RUSLAND.
Waar mi. Het gemeentebestuur van
Moskou heeft plotseling de Voor 8 Sept..
ter gelegenheid van iele doorreis van den
Czaar naar do Krim bepaalde feesten
afgelast.
Nader wordt gemeld
Sedert den opstand van 1905 mijdt de
Czaar'Moskou, maar men ha|d gedacht, dat
zijn wrok tegen (de oude hoofdstad nu be
koeld was en h'ijl er nu, op reis naar het
Zuiden, eeuige dagen 'zou blijven. Dat zal
echter, volgens een bericht uit Petersburg,
niet gebeuren. Als reden geeft men op,
dat er weer een samenzwering ontdekt is,
aan: 't hoofd waarvan de zoon van een ge
neraal zou staan. Er zijn 'n aantal samen
zweerders in hechtenis genomen, naar
't heet.
Ty ph u s-epildemi e. In 't Zuiden
van Rusland is een epidemie van „ge
vlekte" typhus uitgebroken. In Kieff
werden Maandag 4600 gevallen behan
deld.
TURKIJE.
De nieuwe koers in Macedo
nië. De Oostenrijksche en civiele agen
ten hebben van hunne regeeringen de offi-
cieele mededeeling ontvangen, dat hunne
missie zal eindigen op 14 September a.s.
Op idien zelfden datum zullen ook' de
financieele commissie en do generale in
spectie dn Macedonië van hare taak wor
den ontheven.
BELGIË
He „Patriote" meldt, dat prins Albert
van België uit den Kongo is teruggekeerd
met een zeer slechten indruk van het
vroegere bestuur. Het blaid verneemt, dat
de prins ten hoogste verontwaardigd was
AMERIKA.
Thans zijn to New-York berichten ge
komen van Deary, dat hij eveneens den
Noordpool hcieft bereikt.
Peary is reeds drie-en-vijftig; liij heeft
zijn helele leven besteed aan het nastreven
van zijn ideaal: het bereiken der Pooi,
teneinde daar als Amerikaan de sterren
en strepen te kunnen planten.
Dit was feeds Peary's achtste of negen
de expeditie. Tot dusver echter was het
bereiken dor Pool hem altijd mislukt. Maar
voor de uitbreiding1 onzer geografische
kennis omtrent Noorid-Groenland en do
eilanden-wereld bewesten Smith Sond en
liet Kanobekiken, speciaal van GrantlanÜ,
h-etoft Peary uitnemende verdiensten. Hij
beschouwde den weg door Snüthsonid als
de «enige mogelijke, althans de gunstig
ste route ami de Pool te hereiken. Op
zajn tochten in Peary de eerste geweest
om de Noordpunt van Groenland om te
gaan. Hij had reteds tevoren twee tochten
uitgevoerd over het eiland-ijs, dat Groen
land bedekt, naar de Noordoost-kust. De
Noord- en Noordwestkust van Grantland,
de binnenlanden van Grant- en Grinnell-
land, en ook die noordspits van Heibeig-
lanid heeft hij geëxploiteerd. Op het zee-
ijs ten noorden van Groenland en Grant-
land heieft hij tal van koene sledetoch-
ten haar het noorden uitgevoerd. Den
21en April 1906 bereikte hij een breedte
van 87° 06'. En ditmaal, 6 April 1909,
zou. hij de Pool hebben bereikt, er al
thans vlak hij zijn gekomen.
S p o o r w e g a a n s lag. Men heeft
dezier dagen melding gemaakt van een
brutalen en geslaagden trein'roof, gepleegd
bij Lewistown, in dien staat Pennsylvanië.
Bij dien aanslag kwam het gelukkig niet
tot eert ontsporing, want <1© op de rails
geplaatste versperring werd nog tijdig ge
zien. Maar 'de trein moest stappen, de roe
vers sloegen hun slag en zijn met een
niet onaanzien lijken buit weggekomen.
Blijkbaar is dit succes de aanleiding
geweest tot een nieuwen aanslag, die een
allernocdlottigst verloop! heeft gehad. Niet.
ver van Newcastle, ook in 'Pennsylvanië,
hebblen dieven Zaterdagmorgen den groio-
ton sneltrein van New-York naar Chicago
doen ontsporen. Er was een rail los
geschroefd en uit de richting gebogen.
Gelukkig had die machinist op het laatste
oogenblik nog tijd om: die rem aan te zet
ten, anders waren de gevolgen van den,
aanslag nog ernstiger geweest. Een ma
chinist en oen goedeTenconductéur wer
den gedood, twintig passagiers en nog
(enige lieden van; het personeel liepen
kwetsuren op, en een paar wagens lo
gen inj brand. Do plegers van den aanslag
kwamen op hot kritieke oogenblik niet
voor den draad; blijkbaar walton, zij' ge
schrokken voor dien omvang van het aan
gelichte kwaad. Er is een beloaning van
•f 25,000 toegezegd voor de opsporing varn
de schuldigten.
Cholera.
In verband met het ziektegeval te Am
sterdam kunnen wij medodeelcn, dat de
28-jarige van Kempen is overleden. Hoe
wel de uitslag van het bacteriologisch
onderzoek nog niet definitief is vastge
steld, is de man opgegeven aan den
burgerlijken stand als te zijn overleden
aan cholera.
Nog is in de observabiebarak' opgeno
men G. Frederiks uit de Albert Kuyp-
straat, die toen hij: op weg was naar zijn
werk, door een zware diarrhee wepd over
vallen. De man is vrijl goed. De uitwerp
selen zijn ter onderzoek naar den ge
zondheidsdienst opgezonden.
Maandag werd te Dordrecht J. de H„
wonende Hellingen 120, ongesteld en 's
avonds werden de brakingen en diarrhee
zoo hevig, dat de ontboden geneesheer
onmiddellijk opname in het Ziekenhuis
gelastte, waar de man een half uur la
ter overleed. Het huis werd onmiddellijk
ontsmet onder leiding van het hoofd van
den ontsmettingsdienst, dr. Jong. De
vrouw en kinderen werden ter observa
tie opgenomen en maken het good. De
overledene had tot en met Zaterdag ge
werkt op een houtboot van Rusland, die
weder vertrokken is en waarvan de equi
page, allen Hollanders, volgens genees
kundig onderzoek volkomen gezond was.
Op verzoek der Roermondscho Gezond
heidscommissie, zal de processie naar
O. L. Vr. in 't Zand uit Breda op heden
en morgen niet plaats hebben. (Tijd.)
Dr. Kuyper.
Br. Kuyper is Dinsdagavond met den
sneltrein uit Keulen gezond en wel in
het vaderland gearriveerd.
De Nieuwe Rotterdamsche
Courant, een liberale courant,
d. w. z. een blad dat altijd netjes en hof
felijk is - alleen clericalen zijn lom
perds en botterikken plaatst in zijn
avondblad van 7 September nog gauw oen
hatelijk stuk om den christen-staatsman
af te takelen.
Terecht hekelt De Maasbode in
scherpte taal de hoogst onliberale wijze
waarop do N. Rotterdammer Kuyper be
strijdt.
't Blijft altijd! waar: haat verblindt, ziel I's
de schrijvers in de(n) g'rooLe(n) 'Rotter
dammer I
Dr. De Visser.
Dr. J. Tli. de Visser predikant der Ned.
Herv. Gem. en lkl van de Tweede Kamer
heeft van zijne gemeente te Amsterdam
afscheid genomen. Hem wérd namens vele
leden een aandenken met album aange
boden.
De Trappisten-quaestie.
Van eene zijde, die goed ingelicht kan
wezen, verneemt de „Nbr." het volgende,
dat zij echter niet zonder reserve mededeelt
De gewezen abt Verbruggen heeft zich
onderworpen en Rome heeft al zijne straffen
opgeheven. Bovendien zal, in plaats, dat hij
beschouwd wordt als afgezetene abt, hij
geacht worden te zijn „demissionaire".
Waarschijnlijk, als u deze mededeeling zult
ontvangen, kunnen er al religieuzen in het
klooster terug zijn, zoo niet, dan zal het toch
spoedig gebeuren pn zal alles weder zijn
ouden gang gaan.
De generaal der Trappisten is op het
oogenblik in Holland of België, om alles te
regelen en te beslissen. Wat de schulden
betreft, die zuilen waarschijnlijk wel door
de OHe gedekt wordendit zal op het
goneraal Kapittel beslist worden, dat den
12 dezer maand geopend wordt.
R. K. Levensverzekering.
De „Eerste R. K Levensverzekering Mij",
gevestigd te Haarlem, zond ons een brochure,
waarin haar arbeid wordt gekenschetst als
„een economisch middel tot bereiking van
een zedelijk doel."
De brochure is tegen billijken prijs ver
krijgbaar.
Algemeen kiesrecht. Uit Rotter
dam schrijft men:
Nadat Zondag op „Woudestein" onder
Oud-Kralingen eene openluchtmeeting ten
gunste van Algemeen kiesrecht had plaats
gehad, bewoog zich de lange stoet van be-
toogers des namiddags met vaandels en
banieren, begeleid door muziek, door de
straten onzer stad. De politie had daarbij
de orde te handhaven.
De moord te Rukfen. Zaterdag is
te Utrecht het stoffelijk overschot van den
te Rukfen vermoorden belastingambtenaar
Van Berne, onder veel deelneming, ter aarde
besteld.
3 Kransen dekten de lijkbaar. Het woord
werd gevoerd door den heer Batens, commies
te Rukfen, den heer Ruymbeke, den ambte
naar, die bij het vreeselijk feit tegenwoordig
was, en den heer Schoenmaker, den voor
zitter van de aideeling Rosendaal van den
Commiezenbond
Beperking Zondagarbeid.
Vanwege het ministerie van Landbouw
Nijverheid' en Handel is onderstaande cir
culaire, geteekend door minister Talma,
verzonden.
„Ik heb de eer u te berichten, dat
bij mijn departement een wettelijke rege
ling in studie is genomen, teneinde zoo
veel mogelijk Iden arbeid op Zondag te
verbieden of te beperken van allo ar
beiders, die in de onderneming' van een
ander voor loon werkzaam zijn.
De voorbereiding van dit wetsontwerp
eischt, dat nauwkeurig worde nagegaan,
weïk'o arbeid thans op Zondag wórdt ver
richt en in hoeverre dez'e noodzakelijk
is. Zooals uit het bovenstaande blijkt,
kunnen bij' dit onderzoek personen, die
huiselijke diensten verrichten, buiten be
schouwing blijvenIdcze toch kunnen niet
geacht worden in een onderneming werk
zaam! te zijnoverigens zal het. onderzoek'
allen moeten om Vatten, die in ruimen
zin als arbeiders kunnen worden aange
merkt.
Het zal Idorhalv'e ook moeten lóopon
over kantoor- en handelsbedienden en
anderen, die door het gewone spraakge
bruik niet als arbeiders worden aange
duid, maar toch voor loon in een onder
noming werkzaam zijn in (te fabrieken of
werkplaatsen, op welven, in mijnen, pak
huizen, restaurant», badinrichtingen, in
het algemeen in eenige inrichting, waarin
een onderneming is gevestigd, maar ook
met betrekking lol hen, Idiie buiten zulke
inrichtingen hun arbeid verrichten, bij
voorbeeld de arbeiders bij bouwwerken,
bij het herstellen en onderhouden van
gebouwen, bij den aanleg en liet onder-
boud va,n gas-, water- en eleetrischo ge
leidingen, van wegen, straten, dijken, ka
den, bruggen sluizen, de arbeiders in de
bedrijven van jacht, vdsscberij enz., even
eens over de arbeiders bij! vervoermid
delen, het personeel van trams, de beman
ning van schepen, koetsiers, vrachtrij
ders enz., met. dien verstande, dat het
personeel van de gewone spoorwegen en
de spoorwegen, vallende onder de wet
van 9 fluli 1900, Staatsblad no. 118, bui
ten beschouwing kan blijven, daar om
trent (deze personen in |de laatste jaren
reeds een uitgebreid onderzoek' is inge
steld. Mede zijn reeds voldoende gege
vens verkregen met betrekking tol. ar
beiders, werkzaam dn de bedrijven van
landbouw, tuinbouw, boschbouw, Veehou
derij', en veenderij, zoodat. te hunnen aan
zien geen nader onderzoek wordt ver-
eischt.
Ik zou het op liooge nprijb stellen,
indien de vereenigingen van arbeiders,
zoomede de vakveroenigingen van werk
gevers en vereenigingen, waarvan zoowel
werkgevers als arbeiders Md kunnen zijn,
bij dit onderzoek hare medewerking wil
den verleenen, door aan den heer bur
gemeester, door wien haar deze circu
laire wordt toegezonden, vóór 15 Sep
tember e.k. een antwoord te doen toe
komen op de volgende vragen
a. In welke bedrijfstakken, waarover
de werkkring dér vereeniging zich uit
strekt, worden binnen haar ressort des
Zondags (d.w.z. gedurende het etmaat,
aanvangende to middernacht tusschen Za
terdag en Zondag en eindigende te mid
dernacht tusschen Zondag en Maandag)
door arbeiders werkzaamheden verricht?
h. Van welken aard zijn de werkzaam
heden, die in eiken bedrijfstak, in vraag
a.' bedoeld, des Zondags worden verricht?
c. Welke is de duur v'a.n die werkzaam
heden op Zondag?
d. Worden die' werkzaamheden gedu
rende het geheele jaar op Zondag ver
richt, of slechts gedurende een bepaal
den tijd van het jaar en zoo ja ge
durende welken tijd va.n het jaar?
e. Worden die werkzaamheden in den
regel steeds aan dezelfde arbeiders op
gedragen, zoodat deze gedurende het ge
heele jaar of een bepaald gedeelte er
van eiken Zondag werk hebben te ver
richten? Zoo niet, hoc is dan gewoonlijk
de Zondagsarbeid geregeld en om de hoe
veel weken heeft elke arbeider een ge
heel vrijen Zondag?
f. Waarom wordt het verrichten van
arbeid 'op Zondag, in de bedrijfsvakkén,
in vraag a bedoeld, nood zakelijk geacht
en welke belangen zouden door afschaf
fing van den Zondagsarbeid worden ge
schaad (Tel.)
Middenstandsactie.
In de maand November zal te Parijs een
congres worden gehouden van de Association
de Défense des Classes Moyennes. Onze
landgenoot dr. J. Nouwens te Heeswijk is
uitgenoodigd om daar te spreken over de
organisatie van den middenstand in Neder-
land en heeft deze uitnoodiging aangenomen.
Goes In do gemeenteraadsvergadering
van Dinsdag, onder voorzitterschap van
den heer burgemeester, werden de herko
zen gemeenteraadsleden geïnstalleerd en
opnieuw bjenoamü in de verschillende com
missies, van: wie 11® zij lid waren. De heer
Bonner als lid der aanslagcomimissfe, de
heer Kakebeeke van de reclameco-mmissie,
