IEKEN
ellen
:uken.
QÜIJLER.
flzel!!
In Geklopte Cokes,
erk B (sloffen).
S, Utrecht.
No. 125
Donderdag 22 October 1908.
Vierde Jaargang.
BUITENLAND»
icites.
ichelkolen.
IOKELAAR,
.Znid-Beveland".
lechts
Itweill,
n.
ch geld
loop van Effecten.
TH. HENDRIKSE.
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
Verschijnt eiken MAAIDAG-. WOENSDAG- te VRDDABAVOHD.
Een nieuw soorf speelholen.
I
El
bevelend,
Itsingel, Goes.
-H. Hendriksk.straat
tjksche dienst.
terdam-Gouda-Amsterdam
He tuMchMliggends plaatsen,
ek van GOES
middag 12 uur.
an AMSTERDAM
morgen 5 uur.
|an ROTTERDAM
lavond 8 uur.
Amsterdam bij W. DE
SRSCHURE, Kloveniers-
irdam bij de Directie J. en
[IT, te Dordrecht bij S.
en te Goes bij den Agent
Is.
3prijs per kwartaal
75 cent
95 J,
l. Patronaten
ooruitbetaling.
Pdam.
3.65, bij 10 Kilo f0.64, bij
10 Kilo f0.68, bg 25 tot
tEUZEL
(ilo a f 0.64 per Kilo,
f 7.per bus.
den rembours.
>rting toegestaan
len borgtocht,
ade.
in het hotel de Kinderen
NIEUWE EEEIIWSCHE OBI
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers h contant-0.05
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
taalt' drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Bureau LANGE VORSTSTRAAT, GOES.
Advertentiën van 1—5 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct, a contant.
Reclameberichten 25 Gt. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Openbare instructeurs
Voor eenigen tijd hebben we er de aan
dacht op gevestigd, hoe in Frankrijk een
schandelijke aanslag werd gepleegd op de
vrijheid van het onderwijs, doordien de,
ouders het zullen hebben goed te vin
den, dat hun kinderen in de leerboeken,
allerlei infame zinnetjes te lezen krijgen,
zooals bv. „iemand, die aan God gelooft,
is een stommerik".
We voegden daarbij „Het openbaar on
derwijs hier te lande heeft dit aggressief
karakter nog niet aangenomen".
Het orgaan V o 1 k s o n d e r w ij s",
deze woorden aanhalend, voegt ons toe
„nee, daarvoor zijn wij te Christelik".
(Het blaadje schrijft Kollewijnsch).
En het had gewild, dat we eens „ge
toornd" hadden tegen hen, die de open
bare school afkammen.
Helaas, dat we niet aan dat verzoek
kunnen voldoen.
Het is o. m. de schuld der openbare
onderwijzers zelf.
De goede onder deze niet te na gespro
ken, zijn te velen hunner in het roode
vaarwater verzeild geraakt.
Een socialistisch onderwijzer', ook al
moet hij „neutraal" onderwijs geven, is
voor ons niet de man, om onze kinderen
te onderwijzen.
Een onderwijzer blijft een onderwijzer,
ook buiten de school. Ook buiten de school
heeft hij invloed op de leerlingen. Zijn
doen en laten buiten de school, wordt
door hen gadegeslagen en strekt niet zel
den ten voorbeeld.
En hoort dan, welke geest er in kringen
der openbare onderwijzers heerscht uit
een schrijven, dat een Amsterdamsche
onderwijzer Van D e t aan het Volk
schreef, dd. 2 Oct. j.L Daarin heet het:
„Ik heb steeds de aansluiting (van
den Bond van Ned. Onderwijzers) bij
de arbeidersbeweging verdedigd en zal
dat blijven doen, met alleen om deel
te nemen aan groote arbeiders-acties,
maar ook om samen met de arbeiders
beweging den opmarsch te maken naar
een betere maatschappij. Zij de solda
ten, wij hun instructeurs. Maar daar
voor dient men ons een salaris te geven,
waarvoor wij wat beschaving kunnen
koopen".
De openbare onderwijzer de instructeur
der arbeiders om hen te voeren „naar
een betere maatschappij I" Is het wonder,
dat de openbare onderwijzer hoe meer
en meer het vertrouwen verliest?
En is het wonder, dat vele gemeente
raden huiverig zijn de onderwijzers-sala
rissen te verhoogen?
De burgerij, de belastingbetalers mogen
de heeren onderwijzers betalen. En nu
komt er een en zegtWij moeten een goed
salaris hebben; daarmee moeten we be
schaving kunnen koopen; en dan dan
zullen wij de instructeurs worden der
arbeiders om de burgerij omver te knik
keren, om den „opmarsch te maken naar
een betere maatschappij"!
'tls wèl openhartig gezegd.
Immers: het brengt den Hontenisser
Kamerzetel in gevaar.
Hontenisse is lang geen vast (district.
Men zal er hard moeten werken om het
te behouden.
Nu zal de heer Van Dalsum daar
de stemmen gaan versnipperen, en alzoo
de kans dat de vrijzinnige gekozen wordt,
vergrooten
Dat is onverantwoordelijk.
Kamercandidaat.
Onderstaand bericht schrijft men uit
Zeeland aan De Tij d
„ln den „Zeeuwsche Koerier" deelt
de heer H. A. v. Dalsum te Hulst mede,
dat hij bij de Kamerverkiezingen van
1909 zich als Katholiek candidaat zal
stellen tegenover iederen door de Ka
tholieke Kiesvereeniging in het district
Hontenisse te stellen candidaat, al js
die ook de tegenwoordige afgevaardig
de, de heer Fruytier.
De heer v. Dalsum verklaart zich
verder bereid, zijn candidatuur te zul
len intrekken, indien de geestelijkheid
van het district Hontenisse, bijtijds rui
terlijk verklaart te hebben gedwaald in
haar optreden tegenover hem".
Het motief, waarom blijkens boven
staande de heer Van Dalsum zich
candidaat voor de Tweede Kamer wil stel
len, lijkt ons niet hoog gezocht.
Indien de geestelijkheid verklaart te
hebben gedwaald in haar optreden tegen
over hem, dan zal de .heer Van Dal
sum zijn candidatuur intrekken; zoo niet,
dan zat hij...den boeman spelen!
Dit optreden, zoo. niet drijven, van den
Hulster notaris is ons onbegrijpelijk.
Het is gevaarlijk en onverantwoordelijk
tegenover de Katholieke partij.
Verkiezingspraktijken.
De Nederlander mocht wel terecht
de opmerking maken, dat het bij de ver
kiezing te Ommen, waar dr. Kuyper en
mr. de Meester candidaat waren, toe
ging als bij „den heksensabbath in 1905",
toen de campagne; ook tegen dr. Kuyper
liep.
Een frappant staaltje gevien we hier van
de hoogstaande strijdwijze der vrijzin
nigen.
In een der; plaatsen van het kiesdistrict,
te Harden berg, weid door de vrijzinnig
heid volgend verkiezingsbiljet rondge
strooid
„Aan de Kiezers I
Dr. Kuyper is reeds verkozen te
Sneek, dus raden wij u ten sterkste aan,
teneinde een niienwe stemming te voor
komen, Uw© stem uit te brengen op Mr.
De Meestal", die door den beer Lobman
zoo geprezen werd!"
L o h m a n, die voor Kuyper te
Nijverdal sprak, de lofprijzer van D e
Meester!...
We zullen er maar vierder bet zwijgen
toe doen.
„Er is in den laatsten tijd ©en aantal
hoogst gevaarlijke speelholen dn ons land
aan 't werk, veel gevaarlijker zielfs dan
de Club de Bienfaisanoe en diergelijke.
Eerstens omdat ze 't voornamelijk op den
kleinen man gemunt hebben; tweedens
omdat ze het cachet van ©en gewone han
delszaak aannemen; doch vooral omdat
ze in een branche optreden waarin hun
slachtoffers niet bekend zijn en diezen niet
van te voren weten waarin ze zich be
geven wat met. de heeren leden der rou
lette-clubs wèl 't geval is. Immens, wie
naar een dergelijke club gaat, doet |dit
om te dobbelen; de ongelukkige echter,
die in de nieuwere speelholen terecht
komt, bemerkt eerst zijn flater, wanneer
hij totaal is uitgekleed.
Er zijn in ons land, waarschijnlijk aan
gelokt door de sinds de Amerikaansch©
beurscrisis sterker dan ooit te voren aan
den dag gekomen speculatiegeest der Ne
derlanders, een aantal „effectenkantoren"
uit den grondl verrezen, die van zulk laag
gehalte zijn en zooveel kleine meinschjes
in 't ongeluk storten, dat het hoog tijd
wordt dat hun bedrijf aan de kaak ge
steld wordt, ©n zij zelf worden uitgeroeid.
Onder allerlei mooiklinkend© Fransch©
of Engelsche namen vindt men in onze
groote steden ©en aantal effectenhuizen,
die met verleidelijk gestelde circulaires en
annonces van halve en heele dagblad-pagi
na's de goê-gemeent© in hun strikken lok
ken en overhalen tot „speculeeren". Zij
vermelden dan dat „de winst onbegrensd,
het risico daarentegen tot een minimum
beperkt" is. En het publiek vliegt ©r bij
bosjes in. Ziehier in het kort, ho© deze
kantoren „werken". Bij een degelijk effec
tenkantoor koopt men „op prolongatie"
een of ander fonds ©n stort meestal 10
procent van de koopsom, zoogenaamd sur
plus; dit bedrag dient om eventueel© da
ling in dit fonds (dat door het effectenkan
toor bewaard wordt) te dekken. Wordt
er nu door stijging van den koers winst
op het fonds gemaakt, dan wordt naar
keuze van den kooper óf alleen de winst
uitbetaald en het fonds verder hij dein
effectenhandelaar gelaten, óf men krijgt
de winst en de gestorte dekking terug en
heeft verdier niets met het kantoor tie ma
ken.
Bij de zoogenaamde „buckiet-shops" ech
ter doet men; dat veel gemakkelijker. Daar
behoeft men slechts! een procent of drie als
dekking te storten, ©n daarmee is idain
elk mogelijk verlies gediekt. En indien er
WmS}i 'lel' pochte papier behaald
wordt, dan ontvangt men èn de winst èn
het gestorte surplus. Dat lacht de moesten
natuurlijk erg toe! Maar nu de praktijk!
Allereerst wo(rdt, hoezeer men ook op be
taling van gemaakt© winst aandringt, deze
onder allerlei denkbare voorwendsels een
voudig geweigerd. Doch bovendien koopt
men, als leek in 'tvak en .vol vertrou
wen in 't advies van den bekwamen lei
der der zaak, fondsen die „heel toevallig"
nooit rijzen, doch bijna altijd dalen! jlin
men is dan ook-meestal zijn gestort sur
plus kwijt!
Hoe sommigen dier" heeren dit opknap
pen? Nemen wij bijv. dia London and
Paris Exchange. Deze firma publiceert in
Londen een financieel blad, waarin ze
een of anderj fonds geweldig afkamt. Door
deze ongunstige critiek beangst, verkoopt
de „geachte clientele" bet papier tegen
lagen prijs, hetgeen de firma zrch haast
voor een prikje op te koopen. De koers
daalt beneden den aankoopprijs en't
gestorte surplus komt in de zakken der
firma, terecht. Maar ook in Holland (Ver
spreidt ze een blad, natuurlijk met ©an!
geheet anderen naam. En daarin nu he
melt ze 't zelfde fonds op, 'twelk zie ginds
heeft afgebroken en voor eeti beetje geld
heeft bemachtigd. Met groot© winsten wor
den dan deze fondsen hier" weer van de
hand gedaan, nu, weer door gunstige
adviezen van haar blad in Holland. ïViet
andere fondsen doet z© vice versa. iËji
zoo heeft ze eerst in Engeland en later
hier haar „simplussen" verdiend!
Sommige dier banken zijn, na eerst ©en
aantal menschen straatarm te hebben ge
maakt, plotseling verdwenen, om straks
met een nieuwen naam weer op te dui
ken. En door hun gewetenloosheid zijn
reeds en worden nog dagelijks honderden
kleine luijden hun zuur verdiende en in
jaren bijeengescharnelci© dubbeltjes ont
stolen. Want betreurenswaardig doch on
loochenbaar is 't, dat in ons land ook in
den kleinen man de zucht tot spelen sterk
leeft.
'tls te hopen, da,t tegen dergelijke vam-
pyrs een verdelgingsstrijd gestreden wordt.
Wij vragen ons1 af, of deze speelholen niet
evengoed als alle andere vervolgd dienen
te worden.
En laat nu, de groote, pers beginnen met
het weigeren dezer immoreels annonces,
want zij weet toch heel goed, dat genoem
de „effectenkantoren" niet slechts bestaan
van. bedrog, doch ook van de meest ver
fijnde oplichterij!"
Dit stukje is door ons aan het Volk
'ontleend.
We gelooven niet, dat het overdreven
is; althans het' stelt zeker' beslaand© zwien-
delarijen aan den kaak en het bevat daar
om een in' acht te nemen waarschuwing.
De usance, dat men bij ©an „degelijk
effectenkantoor" fondsen koopen kan
door slechts 10 procent te storten, achten
we ook verkeerd.
Daardoor wordt tegemoet gekomen aan
de speelwoede, waarbij komt dat die 10
procent „surplus" niet altijd een zekeren
waarborg vormen, omdat het kan voor
komen bij een „'krach", dat in 'n paar
dagen, of nog korter de daling .meer
bedraagt dan 10 procent.
Dit is gezien voor ©en jaar of acht,
negen, bij deti bieruchten „Amerikaanschen
krach".
Ons dunkt, „degelijke" effectenkantoren
moesten niet medehelpen de speculatie
zucht in dej hand te werken, door de men
schen in de gelegenheid te stellen fondsen
voor een tiend© van de waaide te kunnen
koopen.
Door dit in de financieel© wereld gang
bare stelsel heeft menigeen zijn spaar
duitjes verloren, is menigeen zelfs zijn
met moeite verworven kapitaaltje kwijt
geraakt.
Dit 10 procent-systeem beeft den onder
gang bewerkt van! menig gezin.
Al was het slechts hierdoor, dat [het
de kaars van het 'ns-willen-wagen heeft
helpen opvlammen tot de laaie toorts der
ontembare speelmanie.
YM'ATItV.
Afwachting. Voor de vierde of
vijfde maal ligt de patiënt in een toestand
van verdooving. Men verzekert elkaar, dat
er een keer gekomen is; dat. de crisis
overwonnen is, en. we ons nu op den weg
van betei-schap bevinden; dat in één
woord het gevaar voor een Turksch—
Bulgaarschen oorlog voorbij of althans
sterk verminderd is,
Volgons bericht van 17 dezer uit Parijs,
had de Fransch© regeering haar vertegen
woordigers te Konstantinopel en Sofia ge
last, de regeeringen van Turkije en Bulr
garij© tot matiging en bezonnenheid te
vermanen.
Zulk een raad werd te Sofia ook door
Oostenrijk gegeven na een protest van den
Turkschen zaakgelastigde te Wesnen tegen
de buitengewone troepenbewegingen in
Bulgarije.
Dat Tsaar Ferdinand zelf een oorlog
wenscht of zelfs op een oorlog zou aan
sturen, gelooft niemand. Hij is geen man
voor militaire avonturen. Maai' hij kon
worden meegesleept en op het oogenblik
door zijn regeering en de volksstemming
is niet met zekerheid te zeggen of dit
gevaar als verdwenen mag worden be
schouwd.
De crisis in O os tenrjjk. Men
verneemt uit Boedapest, dat de binnen-
landsch© crisis in Oostenrijk als zeer
érnstig wordt beschouwd.
Oorlogsmaatregelen. Te Saloni-
ki zijn reeds 74 wagons met munitie aan
gekomen, verdere treinen worden ver
wacht. Uit Saloniki worden zij naar fle
Turksch-Bulgaarsche grens verzonden. De
commandant van het 3e Macedonische le
gerkorps heeft, op bevel uit Konstanino-
pel, den onder-aanvoerder aangezegd zich
voor elke mogelijkheid gereed tie houden.
Verder moeten te Saloniki ©en groot
aantal paarden zijn aangekomen.
Volgens het „Berl. Tag." onderhandelt
de Bulgaarsche regeering te Londen over
een leening, na te Parijs reeds met goed
gevolg in dezen zin stappen te hebben
gedaan.
Belichten over ©en aanstaande milliar-
denleening van Turkije heeton voorbarig;
intusschen schijnen reeds vóór de crisis
onderhandelingen daartoe te Londen te
zijn begonnen.
De Hongaarsche regaering brengt een
decreet in gereedheid, waarbij de uitvoer
van wapenen en munitie van Hongaarsch
grondgebied volstrekt verboden wordt. Alle
schepen die den Donau afvaren, zullen
van nu aan doorzocht wordeneen schip,
dal wapenen en munitie vervoerde, werd
Vrijdag aangehouden.
Deze voorzorgen worden in 't bijzonder
ten opzichte van Servië genomen.
Baron Von Aehrenthal bewaart niettemin
zijn gerustheid. Dank aan de verstandhou
ding tusschen de mogendheden (zoo ver
klaarde hij Zaterdag) is er geen neden
voor ernstige bezorgdheid.
Montenegro verklaart zich door Oosten
rijks oorlogstoebereidselen tot mobilisatie
genoodzaakt. De stemming is in het vor
stendom zenuwachtig. Te Cettinje zegt
men dat sterke afdeelingen Oostenrijksche
troepen nabij de gnenzen staan en flat
naar- Cattaro oorlogsmateriaal wordt ver
zonden. Oostenrijk daagt dus uit, heet het
te Cettinje, en Montenegro wijst de ver
antwoordelijkheid voor de „gevolgen van
een conflict" af.
Kroonprins George van Servië moet tot
den minister van Buit. Zaken gezegd heb
ben „Gij reist naar Europa met ©en moei
lijk© zending; in geen geval moogt gij
vergeten, dat gij spreekt uit naam van
250,000 bajonetten. Voor niemand moogt
gij wijken, want hij, die als woordvoerder;
van 250,000 bajonetten optreedt, heeft
geen reden te vreezen en concessies 1©
maken. Slechts wanneer gij uit naam van
een kwart millioen bajonetten gesproken
hebt, kunt gij naar het vaderland terug-
keeren'".
TRAS li It IJ K
Mi ni s ter cri si si in Frankrijk.
In de Fransohe Kamer kwamen eergis
teren de interpellaties aan de orde be
treffende de talrijke .ongelukken die jn
den laatsten tijd bij de marine plaats had
den. Delcassé, oud-minister van Buiten-
landsche Zaken, hield een scherpe rede
tegen Thomson, den minister van Marine.
Het ongeluk op de „Jéna" bijv., verze
kerde hij, had voorkomen kunnen worden.
Do minister van Marine antwoordde,
dat bepaalde feiten waren te wijten aan
zijn voorgangers; hij verklaarde, dat ge
durende zijn bewind al het mogelijke was
gedaan om verbetering te brengen in den
toestand.
Nu werd de motie in haar geheel aan
genomen. Dit geschiedde zonder hoofde
lijke stemming; bijna alle leden waren
er voor.
Minister Thomson heeft nu ontslag ge
nomen.
De Fransche marine onder het
anti-clericaal bewind.
Honderd-negentig dooden, 75 millioen
aan geld. Dat zijn de verschrikkelijke ver
liezen, door de Fransche marine in flri©
jaren vredestijd, onder een regeering, die
zich meer bekommert om den oorlog tegen)
den godsdienst dan om de nationale ver
dediging, gelden.
Van het legeil is de desorganisatie over
geslagen naar de marinede rampen heb
ben niet opgehouden de Fransche marine
in rouw te dompelen, sedert de heer Com
bes de toekomst der vaderiandsche marine
aan Pelletan in handen gaf.
Tevergeefs trachten deze politici, die ad
ministrateurs van eene groote marine ge
worden zijn, hunne schuld en verantwoor
delijkheid van zich af te weipen. De offi-
ciëele rapporten bewijzen afdoend de ver
antwoordelijkheid der openbare machten
en der administratie.
De rapporteur Morris verklaarde in de
conclusie van zijn rapport aan den Senaat
na de Jena-rarnp, dat op het ministerie
van marine wanorde heerscht. Dat is het
gevolg van'het gemis aan samenhang, dat
onder Clémenceau bij' alle regeeringslicha,-
men bestaat.
Men meende, dat een minister van ma
rine zich uitsluitend aan zijn departement
moest wijden. Onder het regime van Clé
menceau gaat 't anders. Dat toont de
schout-bij-nacht Monceron aan, waar hij
schrijft„Wij houden niet op, volgens
ons recht en onzen plicht de .gebreken
van ons mateiiaai bekend te maken, maar
de minister kan onze rapporten niet le
zen, hij heeft andere dingen te doen".
Het materiaal! De heer G. Thery voert
op dit punt een geregelde campagne tegen
minister Thomson. Zoo bewijst hij o. m. dat
de torpedo-booten, dragende die nummers
tusschen 325 en 355 in dienst zijn gesteld
met machines, die niet aan de bij contract
gestelde eischen voldoen.
Toen verscheidene van deze torpedo's
voor de eerste maal werden beproefd,
bleek, dat de manometers niet jn orde
waren. De bouwmeesters haddien 100.000
francs boete moeten betalen. Met één pen-
ncstreek veranderde de minister deze
boete in 50.000 francs. Sedert dien is ©en
dezer torpedo's, de 333, ontploft, wat aan
negen zeelieden het leven kostte.
Het kruit is volgens getuigenis van ka
pitein le Bris, commandant der „Pothuan"
niet veel waard. Hiet is slecht samenge
steld. Het bekende kruit B is niet stevig
genoeg, verscheidene ontploffingen hebben
dit bewezen.
De bouw der geschuttorens schrijft de
commandant der „Pothuan", is betreurens
waardig wij kunnen de stukken, die in
deze torens staan, niet gebruikende man
nen hebben geen plaats om te manoeu
vreeren, daar deze toestellen te nauw zijn.
Een ander zeeofficier, deel uitmakende
van den staf dei' „Pothuan", kapitein Mer-
veilleux du Viguaux, constateert met va
derlandslievende droefheid
In het maritieme mechanisme zijn
overal leegten, maar een der voornaamste
wielen ontbreektde generale stafDe
generale staf heeft in 't geheel geen rech
ten".
Na, dit alles wordt de conclusie van
kapitein Daveling duidelijk, die over de
Fransche marine schrijft:
„Ons tegenwoordig stelsel! geeft aan onze
marine een gevel, die indrnk maakt, maar
er is niets achter. Het is ©ene marine in
schijn".
De juistheid vau het sensationeele be
richt van den „Figaro", meldende, dat de
H. Stoel dezer dagen aan de geestelijkheid
van Frankrijk verboden had eiken cursus
welken ook aan de Staatsuniversitei
ten te volgen, terwijl vroeger slechts het
volgen der lessen in de geschiedenis en in
de wijsbegeerte verboden was, zoodat men
thans zou staan tegenover een nieuw ©n
meer uitgebreid verbod, wordt door den
„Univers" betwist, terwijl bet blad de
juiste toedracht uer zaak uiteenzet. Het
is waai', zegt de „Univers", dat kardinaal
Merry del Va.l in een dezer dagen tot het
Fransche episcopaat gericht schrijven
spreekt over bet bezoeken van Staatsuni
versiteiten door de geestelijken. Doch de
H. Stoel neemt geen nieuw standpunt in;
hij bepaalt zich tot het eischen van strenge
inachtneming der circulaire van 10 Octo
ber 1907, waarin o. a,. de bisschoppen ten
dringendste worden uitganoodigd voor hun
•lil
I M
