stelling
udeling
k
age
and,
itoonstelling
oudeling
JV-CAR
October
ES
i den
Donderdag 15 October 1908.
Vierde Jaargang.
BUITENLAMP.
BINNENLAND
kinderen houdt,
op de
van de
No. 122
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
Verschijnt eiken MAANDAG-JfOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
RIJWIELFABRIEK
DE VIERKLEUR
'S-GRAVENHAGE
RIJWIELFABRIEK
DE VIERKLEUR
'S-GRAVENHAGE.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers 5 contant-0.05
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Bureau: LANGE VORSTSTRAAT, GOES.
Advertentiën van 16 regels £0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 9 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. A contant.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speoiaie prijs.
Het Socialisme in 't gedrang.
In een uitnemend artikel betoogde d e
Standaard dezedagen, dat het Socia
lisme de vroege.- gepredikte revolutie
wel van zijn program heeft moeten afvoe
ren, om heil ,e zoeken bij1 die evolutie,
de gewone ontwikkeling aller dingen.
Zoo moes. va.ni de a 1 ge mlee ne w e r k-
staking, dat machtige wapen, worden
afstand gedaan.
De algemeen® werkstaking wordt i i de
praktijk .ganschelijk afgekeurd: mien laat
dit blikken sabeltje nog o.vier in de handen
der anarchisten.
Het „revisionisme" in de S. D. A. P.
heeft gezegepraald, en men zoekt door
een zoo. groot mogelijk aantal Kamerze
tels machtig tei worden, invloed uit te oefe
nen op den gang van zaken der parlemen
taire machine.
Langs den parlementairen weg zoekt het
Socialisme de macht aan zich te trekken.
In die nieuwe evolutie-strooming be
wegen de sociaal-demokraten zich nu in
de mees ie la nden.
Natuurlijk dreigen ze nog wel met
revolutie als van ouds, maar zoo als de
tijger met de afgeknipte nagels, leder weet
dat hiervan toch niets komt.
En als op hun congressen nog mannen
van 't oude gilde zijn, die principieel tegen
de nieuwe evolutie!eer' opkomen, da,n geeft
't. de hevigste debattien, maar onderwijl
blijft de toestand gelijk die was.
Men zoekt Kamerlid te warden. Men
poogt „Genossen" in het parlement te.
brengen. En dan debatteert en dan stemt
men om gelijk' te krijgen, maar blijft steeds
in kleine minderheid.
Nu ware hiertegen op zich zelf niets in
te brengen. Zelfs zou het een ware uit
komst zijn, indien de Sociaal-democraten
van nu voortaan aan de nieuwe evolutie
leer trouw bleven. Maar het leelijke van
't geval is, dat ze langs dien nieuw gekozen
weg nooit hun doel bereiken.
Men ziet dit aan landen, waar .ze- nu
reeds twintig en meer jaren over het alge
meen stemrecht beschikken, en met volle
kracht hun mannen in het parlement koot-
den zenden.
Immers, in wat schrille (proportie tot
het geheele aantal leden traden ze in zulke
landen niet in het parlement op Op zijn
hoogst bereikten ze één tiende va,n de
zetels.
Bij ons nog minder.
En werden hun candidaten niet door
do liberalen gesteund, dan zouden ze uit
eigen kracht zelfs die kleine minderheid
niet halen.
Om nu langs genoemden wieg in ons
land, dooir herziening; van de Grondwet, de
staatsmacht om te zetten, zouden ze over
tweederden in beide Kamers moeten
beschikken, en onder }mn warmste pleit
bezorgers is er1 immers niet één, die, in
de stille binnenkamer, zulk een succes
ook maar van' verre voor mogelijk houdt.
En hierin nu juist ligt het gevaar.
Eerst hebben ze de revolutie-theorie er
aan gegeven, wijl ze zagen dat 't daarmee
niet ging. Nu prikkelen ze de schare met
belofte van algemeen stemrecht, en wan
delen op het evolutie-pad.
Maar als nu straks de opgehitste massa
inziet, dat het langs dien nieuwen weg
nog minder gaat, wat anders staat ons
dan te wachten, dan dat die massa, dien
slag van de wanhoop gaat wagen?
Natuurlijk om er dan zeker in ondier- te
gaan, maar- met een ondergang die juist
over de misleide schare niets, dan
het bangste wee en de bitterste el
lende zal brengen.
Het Oebed in de Kazerne.
Wij trokken reeds de aandacht op een
order van den Minister van Oorlog, waar
bij voorgeschreven wordt, dat bij de ge
meenschappelijke maaltijden eenige oogen-
blikken van stilte moeten worden inacht
genomen om gelegenheid te geven tot
bidden.
Deze order is door alle geloovigen ïn
den lande met voldoening ontvangen.
In de (liberale) „Nieuwe Courant" komt
een inzender tegen deze order op.
Hij beweert, dat de eerbiediging van
het gebed door andersdenkenden niet be
reikt wordt, dat de neutraliteit in het le
ger er door wordt geschonden, da,t die
niet bidden er door worden geërgerd en
dat alles veelal tier wille van naam-chris-
tenen.
In datzelfde blad komt eten a,nderle in
zender tegen deze beweringen op en
scbrijft o. m.
„Ik kan den inzender desnoods toe
geven, dat er in de bewust» dienstorder
iets onaangenaams ligt. Doch dan is het
dit, dat hij; noodig was. Dat al di© niet-
bidders uit wat beginsel dan ook -
zonder dwang niet zoover zijn gekomen
om anderen niet te hinderen in wat dezie
erkennen als behoefte of plicht dat
is inderdaad beschamendMaar dat kan
de minister niet' helpen. O.'s protest gaat
wel wonderlijk naar den verkeerden
kant.
De waarde van het gebed aan tafel,
kan hier in het midden blijven. Voor
O. is het blijkbaar slechts, oen ledige
vorm. Het is bekend, dat niet allen er
zoo over denken. E.n zieker blijft het, in
die omgeving zelfs ook nog na het
stilte-gebod ©en, kloek getuigenis, een
karakterdaad, waarvoor eenige waardee
ring niemand zou misstaan. De jongen,
die mij eens yierbeld», dat hij in de ka
zerne zijn gebied niet had nagelaten
ook niet weggestopt staat, dunkt mij,
hooger, dan de kameraden, die hem
daarvoor spotwoorden en ook wel mieter-
tastbare dingen naar het hoofd wierpen.
Wat is er toch tegen, dat dit dien ka
meraden voortaan zal worden belet?
Doch dat daargelaten het is een
feit, dat er zijn, die ook in cle kazerne
willen bidden; da,t er ouders zijn die
wenschen dat hun jongens dit daar ook
zullen doen. Mag dit nu zelfs niet meer
mogelijk worden gemaakt?
Ik verbaas mij inderdaad da,t iemand
hierop neen zegt; vooral iemand, die
opkomt voor het respeoteeren van „alle
oprecht gemeende godsdienstige over
tuigingen".
Maai- 'tis waai- ook, die bidders zijn
„veelal naam-christenen!"
Zulk een uitlating werpt licht op den
man, die haar doet, en maakt dat ik van
mijn verwondering over zijn schi-ijvien
bekom".
Ook „de Standaard" komt tegen de be
weringen van bovenbedoelden inzender
op, en is van meening, dat in ©en christen
land „wel wat verder diende gegaan te
worden.
Er moet niet gezegd worden:
„Gebeden wordt hier niet, maar zijn
er die het doen willen, dan zullen de
anderen een oogenblik niet praten en
geen r-umoer maken".
Neen, als de maaltijden beginnen, diende
liet te hoe ten
„Nu bidden mannen I maar wie niet
wil behoeft het niet t© doien".
Wat „de Standaard" voorstelt zou zeker
beter passen ondier Christenen; maar wa,t
nu is ingevoerd is toch reeds dankbaar
aanvaard als een grooten stap op den
goeden weg.
Viviani.
Men kent den Franschen minister V i-
v i a n i, die het bestaan beeft in de Kamer-
de woorden ie spreken, dat de lichten aan
den hemel moesten worden uitgedoofd.
Deze minister blijkt consequent te zijn.
Nu weer heeft hij in het publiek woor
den gesproken, die van ©an ongeloovig©
kunnen worden verwacht.
'tWas bij het graf der slachtoffers van
den mijnramp te Etienne dat de heer Vi
viani sprak:
„Begraven gedurende jaren in den
nacht der mijn, zijn ze thans voor altijd
gevallen in een nog duisterder nacht...."
Een „duistere nacht" na het leven: 'tis
de troostelooze leer, welke de ongeloovige
wereldbeschouwing huldigt.
Viviani blijft consequent!
KAI.KVV.STATHV,
Er is ©enige verbetering waar te nemen
in den dreigenden toestand op den Balkan.
De politieke hemel is nog wel zwaar be
wolkt, maar ziet er niet zoo dreigend meer
uit. Er is een betrekkelijk© rust gekomen.
Een der- donkerste plekken ,was Servië,
maar 't ziet er meer naar uit, of de ge
spannen toestand daar- spoedig door ©en,
ontlading zal worden gevolgd. De Servi
sche gezant te Wteteuen heeft aan ver
scheidene leden van het corps diploma
tique de verzekering gegeven van de vre
delievende gezindheid zijner regeering. De
binnenlandsche toestand is minder gun
stig.
Daar trekt vooral do wankelende troon
van Koning Peter onze aandacht. Ziehier
wat gisteren uit Belgrado aan de „N. Fr.
Pr." uit Belgrado werd geseind: „Het ge
lucht gaat, da,t Koning Peter afstand heeft
gedaan van de regeering. Groepen betoo-
gers loopen door de straten en houden
demonstraties tegen Oostenrijk-Hongarije.
Maar de betoogingen waren ook gericht
tegen Koning Peter, aan wien d® verant
woordelijkheid werd toegeschreven voor
het échec, da,t de buitenlandscbe politiek
van Servië had geleden".
De wind waait vandaag allerwegen uit
den vredehoek, zelfs in Servië. Volgens de
berichtgevers is in Servië het oorlogsge
vaar, althans voor het oogenblik, geweken.
De Skoepsjtina, heeft besloten alles over
te laten aan de regeering. De regeering
is vrij gelaten, naai- bevind van zaken
te handelen. Niet meer gehinderd door
den druk dien zij ondervonden van de
verschillende groepen del- volksvertegen
woordiging hebben de ministers nu ver
klaard tot de Skoepsjtina, dat Servië ge
heel alleen staat en ingeval van oorlog
niet op ©enigerlei hulp van buiten zou
kunnen rekenen.
Daarbij krijgt de Chronicle van Massing-
ham uit Konstantinopel telegrafisch (be
richt, dat de Turksche hoofdstad, dank zij
de kalme waardige houding dier jong-
Turksche partij', thans de rustigste plaats
in den Balkan is. De Turken volharden
echter bij het weren van goederen uit de
Oostenrijksch-Hongaarsche monarchie; ja,
We beweging tegen de Oostenrijkse!» arti
kelen breidt zich uit. Het Turksche volk
weigert zelfs roode mutsen te koopen, om
dat het bekend is, dat deze mutsen alle
vervaardigd worden in Oostenrijkse!» fa
brieken. De Turken koopen alleen maar
meer echte witte en grijze Turksche mut
sen. Do stoombooten va(n de Oostenrijk-
sche Lloyd krijgen reizigers noch goederen
te vervoeren.
De Oostenrijkse}» gezant heeft bij den
grootvizier te Konstantinopel zijn beklag
gedaan over den boycott. De grootvizier
antwoordde vrij stug, dat de Turksche ue
geering hier niets mede heeft uit te staan.
Zij kon het Turksche volk niet dwingen,
te koopen wat het niet verlangt.
Tusschen Servië en Montenegro zijn ver
geten de oude veefen, en prins Peter van
Montenegro, jongste zoon van Nikolaas
1 hij is 19 jaar en studeert te Weienen
in de rechten seint aan den kroon
prins van Servië, oud 21 jaar, dat hij ver
rukt is van diens vurige (aal, tot het
Servische volk gesproken. „Ik omhels u
hartelijk", zegt hij verder, „en bid God, dat
wij elkaar spoedig zullen ontmoeten op
het blo„edroode slagveld". Een gloeiend te
legram van prins George van Servië was
't antwoord.
Van praktischer geest geeft de vorst van
Montenegro blijk door aan den keizer van
Rusland te seinen, dat slechts één ding
nu de Serviërs (van Montenegro' en van
Servië) kan bedaren, nl. die verdeelinlg
van het sandzjak Nowibazar tusschen Ser
vië en Montenegro', en te verzoeken, da.t
deze oplossing op het program dier bon-
ferentie wordt gebracht.
Ook verzocht prins Nikolaas in zijn
telegram aan tsaar Nikolaas, om nu den
Russischen kruiser Cherson ,dien de tsaar
eens Montenegro heeft aangeboden, te zen
den; immers is ait. 29 van het Berlijnsohe
verdrag nu vervallen en het schip mag
thans .de vlag van Montenegroi in de haven
van Antivari hijschen!
De Skoepsjtina hervatte de geheime zit
ting en verleende een buitengewoon cre-
diet aan den minister van Oorlog van
16,000,000 francs.
Fit t.VKKIJK
De arbeiders hebben geen va
derland.
Het congres der „Compagnie générale
Hu Travail" heeft met 681 tegen 421 stem
men en 43 onthoudingen eene motie aan
genomen, waarbij verklaard wordt, dat,
daar het leger steeds meer en meer tegen
de stakende arbeiders gebruikt wordt, men
de jonge recruten er steeds op wijzen
moet, dat zij deel uitmaken van het groots
gezin der werklieden, en dat bij conflicten
tusschen „kapitaal" en „arbeid", zij ver
plicht zijn tegenover hunne broeders-arbei-
deis van hunne wapenen geen gebruik te
maken.
Het congres herinnert verder aan de
formule der „Interna,tionale",, luidende „de
werklieden hebben geen vadeiland".
Daar de oorlog dus een aanslag is tegen
de arbeidende klasse, zullen de arbeiders
op iedere oorlogsverklaring antwoorden
met het uitroepen der algemeen© revolu
tionaire staking.
De lessen van Hiervé hebben dus vrucht
gedragen. Ofschoon nog altijd eien stevige
minderheid haar gezond verstand behou
den heeft.
Waar blijft toch de man, di© eindelijk
aan dit staatsgevaarlijk! gedoe met fiksohen
greep ©en eind© maakt.
Om Bossuet te ergeren!
De gemeenteraad van Dyon bestaat uit
louter letterkundige :en geestige lieden, iets
wat niet altijd samengaat.
Als mensehen, die behoohen tot het ver
lichte deel dier natie, ging hunne letter
kundige liefde natuurlijk uit tot Emile
Zola.
De wakkere vroed© vaderen van Dyon
hebben nu de „place Saint-Jeau" waar
het huis staat, waarin Bossuet geboren
is, omgedoopt in „place Emile Zola".
Hoe geestig en charmant! En met welk
een fijn letterkundig begrip. Voortaan zal
,inen de vreemdelingen kunnen inlichten...
Bossuet, de reuzengeest, waarop zijne
vaderstad Dyon trotsch mag zijn, is ge
boren.... „place Emile Zola"
Men heeft dezen fijn-geestigen zet nog
willen onderstreepen, door bet hordje,
waarop in zwierige letters „place Emile
Zola" geschilderd staat, te bevestigen aan
het Bossuet-huis zelf. En da,t huis staat
niet op een hoek of in het midden van
het plein, maar aan het einde ©ener hui
zenrij.
ESGUMIVl).
De rechtstoestand der Katholieken.
In den laatsten tijd is herhaaldelijk de
emancipatie-acte van het jaar 1829 ter
sprake gekomen, die! in 26 de uit oefening
van elke oeremtonie van den Rooansch-Ka-
tholieken godsdienst ©in het dragon van
kerkelijke gewaden buiten de kerken, on
der bedreiging met een boete va;n 50 pond
stealing, verbiedt,
In 1842 werd deze acte nogmaals be
krachtigd. Buitendien zijn de Katholieken
in Engelapd nog aan de volgende wettel
onderworpen
1. Volgens de „Bill of rights" van 1688
zijn Roonisch-Katholiekeii van den troon
uitgesloten. Wanneer <J© koning Katholiek
wordt of een Katholieke vrouw huwt, gaat
de troon zonder meer op den ©erptvol-
genden Pretestaptschien erfgenaam1 over.
2. Een wet va,n 1848 machtigt de kroon
diplomatieke betrekkingen met den sou-
verein der pauselijke sitaten te onderhou
den. Op grond van deze wiet worden ook
.sedert het in bezit nemen der kerkelijke
staten de betrekkingen met het Vaticaajr
voortgezet. Ondertusschen verbiedt die
zelfde wet de toelating van een Roomsch-
Kntholieken of geestelijken hoogwaardig-
heidsbekleeder in diploma,Heken dienst bij
het hof van Engeland.
3. Gewoonlijk woadt beweerd, dat een
iRoomsch-Kalholiek het ambt van lórd High
Chancellor niet mag bekleeden. Inderdaad
verlangde een wet van 1627 van iiederen
bekleedter van dit ambt de aflegging van
een eed, dien een Katholiek onmogelijk
af kon leggen. Deze wet werd in 1736
vernieuwd. Ofschoon de wet vau 1672 ge
durende de regeering van koningin Vic
toria werd opgeheven, bleef die van 1736
bestaan. De emancipatie-acte van 1829
heeft het verbod nog eens met nadruk
herhaald. In 1868 werd weliswaar de oude
eedsformule door een nieuwe vervangen,
di© echter ook voor de Katholieken on
aannemelijk was. Bij diezelfde wiet werden
échter uitdrukkelijk opnieuw de Katholie
ken van bepaalde civiele betrekkingen uit
gesloten. In 1871 werden ondertusschen
de laatste tegen de Katholieken gerichte
wetten (afgeschaft, en in het jaar daarop
besliste de Attorney general, dat wettelijke
beletselen tegen het bekleeden van het
ambt van loijdl High Chancellor door Katho
lieken niet nrieer bestonden. Op dit punt
zijn echter de kroonjuristen het op dit
oogenblik nog niet onderling eens.
4. De emancipatie-acte van 1829 bevat
bepalingen, die tot de langzame onder
drukking van alle Katholieke kloosteror
den moesten leiden. Daarin wordt geëischt
(lo inschrijving van alle leden van geeste
lijke orden in Engeland; dergelijk© perso
nen wordt het betreden van Engelahds
grondgebied zonder bijzondere toestem
ming verboden, evenals tenslotte ide op
name van nieuwe leden in de mannen
kloosters. Deze bepalingen hebben echter
geen betrekking op vereenigingien van we
reldlijke priesters, die niet door geloften
zijn gebonden.
5. Roomsch-Katholieken, die als grond
bezitters in Engeland patroons van Fro-
testantsche gemeenten zijn, mogen het pa-
ti'onaatsrecht niet uitoefenen.
6. In sommige kerspelen, waar de predi
kant der Engelsche Kerk door de inwo
ners der gemeente wordt gekozen, mogen
de Katholieken aan deze verkiezing geen
deelnemen, terwijl dit wel aan de Joden
en leden van andere secten is toegestaan.
7. Volgens een wet van het jaar 1791
mogen Katholieken in geen openbare
school les geven of scholen in de universi
teitssteden Oxford en Cambridge oprich
ten.
8. Roomsch-Katholieke priesters mogen
geen lid van het Engelsche Lagerhuis zijn.
Eveneens bestaat ditzelfde verbod voor
geestelijken der Engelsche High-Church
voor de laatsten echter alleen daarom,
omdat zij volgens de opvatting der wet
reeds een andere vertegenwooadiging be
zitten.
9. In Katholieke kerken mogen huwelij
ken alleen in tegenwoordigheid en na toe
stemming van de ambtenaren van den
burgerlijken stand gesloten woïcten.
10. •Stichtingen en giften vooa' geestelijke
doeleinden wonden in den regel toegela
ten. Ondertusschen zijn' dergelijk© geschen
ken aan kloosters verboden, in zooverre
zij niet voor instellingen van liefdadigheid
of opvoeding, door deze in stand gehou
den, zijn bestemd. Daarom zijn stichtingen
voor missen voor overledenen bijv. niet
geoorloofd.
DVimUUSD.
De liberale pers gaat in Duitschland
steeds voort met priesters verdacht te
maken. Nu wist weer de „Freisinnige Zei-
tung" te berichten, dat de bisschop van
Eichstatt aan vier candidaten de priester
wijding had ontzegd, wijl ze medewerkten
aan liberale bladen. De bisschop zelf, mgr.
dr. Von Mergel deelt nu mee dat er
niets van waar is.
AJIEKIK.4.
De oogst in Canada.
Betreffende den graanoogst in het Wes
ten van Canada, lezen wij de volgende bij
zonderheden.
Dit jaar wordt de oogst geschat op 110
millioen busbeis, en afgerekend de 10 mil-
lioen busbels welke voor zaad en plaat
selijk verbruik moeten dienen, blijven er
100 millioen bushels; welke dienen verzon
den te worden.
Gerekend nu dat er 60 pond graan op
een busbei gaan, dan krijgt men eon totaal
gewicht van drie millioen ton, welke aan
15 ton per wagon het gebruik vergen van
200.000 wagons! Als men nu nagaat dat
een trein gemiddeld uit 30 wagons bestaat,
dan komt men tot het verbazend totaal
van 6666 zulke treinen om het graan uit
het westen te voeren.
Uit het station Bonaventure vertrekken
regelmatig 70 treinen per dag. Op deze
basis gen omen, zou het 95 dagen duren
alvorens al de graan treinen Montreal ver
laten hadden, of in andere wooa-den ge
zegd, een vol seizoen. Uit een ander ge
zichtspunt bezien, indien men die 6666
treinen achtereen op d© lijnen moest plaat
sen, zouden zij ©en afstand dekken van
1365 mijlen, bijna de afstand tusschen
Montreal en Winnepeg.
De groote hoeveelheid graan wordt door
middel van binnenschepen langs de groot»
meeren naar de havens van Montreal en
Buffalo gevoerd.
De waarde van; de graanoogst wordt dit
jaar op 85 millioen dollars geschat.
De Koningin.
Naar men meldt, blijft de gezondheids
toestand van de Koningin uitstekend. De
rustkuur wordt ten strengste volgehouden.
H. M. verlaat weinig hare vertrekken en
mag niet veel loopen en steeds gelijk
vloers.
Sneek.
Dr. A. Kuyper is gister alleen candidaat
