IF'S
TTEN
ndt
ratel,
DUIF
IRUES.
straat D 5 en 6.
Idelburg.
Dinsdag 22 September 1908.
Vierde Jaargang.
waardig,
te bevelen.
No. 112
DERS
JONCURREERENDE
BRANDER
tns proef.
lypotheekbank
nk.
tJ.
■ENMANTELS.
Siersteenen.
In flambards,
Ireedje, Goes,
s Regensburg
MMi
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
De Goesche R. K. Centrale en
het Kiesrecht.
De derde Sociale Week.
Een onderhoud met Mgr. v. d. Wetering.
BUITENLAND.
I n
lus
ga er dan mee naar
le soorten
■krijgen zijn - -
|e nieuwe
ITISCH en
.ICHT GEVEND.
dt deze terug genomen.
100% verkrijgbaar te
circulaires aangaande
solide belegging worden
botheken f 1.461.192,50.
(van der vliet.
En van de
Ibevelen.
JASSEN, enz.
van 124 uur te
,e ontbieden voor alle
iUNSTTANDEN enz., bij
ider. St. Jacobstraat,
J WE
HE fflWSCHE COdRHHT
Abonnementsprijs p. 3 taaanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers k contant- 0.05
Advertentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
Unlf drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Advertentiën van 1—5 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. a contant.
Itcclamebericbten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Zij die zich met I October a.s. op
dit blad abonneeren, ontvangen de tot dien
datum verschijnende nummers gratis.
De R. K. Centrale „Goes" heeft
gistermiddag een belangrijke vergadering
gehoudende bekende 15 vingen, het kies-
rechtvraagstuk betreffend, die door dien
Algemeenen Bond zijn uitgeschre
ven, zouden worden behandeld en beant
woord.
De Centrale zou dus uitspraak doen in
zake kiesrecht.
Van de zes bij de Centrale aangesloten
plaatselijke kiesveneenigingen waren er
vier vertegenwoordigd door 8 afgevaardig
den.
De afgevaardigden van H e i n k n s -
zand en Hansweert waren afwezig.
Nadat de voorzitter, de heer Lambers
van O v e z a n d de vergadering had ge
opend, en na eenige opmerkingen van al
gemeenen aard tot d© behandeling der
15 gestelde kiesrechtvragen overging,
vroeg dhr. Claessen het woord, om er
op te wijzen, dat zijns inziens de Gantraje
(dat zijn de afgevaardigden uit de bestu
ren der plaatselijke aangesloten kiesver-
eenigingen) de bevoegdheid miste o-m zich
in deze uit te spreken, maar dat zoo
danige uitspraak eventueel behoorde te
geschieden door de aangesloten kiesver-
eenigingen zelf.
De voorzilter bleek een andere meening
toegedaan. En zoo ging men over tot de
behandeling der vragen, oen gewichtig
precedent scheppend, ten aanzien van de
autonomie der kiesverenigingen.
De verschillende vragen werden beant
woord in den zin, dat men tot de volgend©
conclusies kwam:
lo. De Centrale acht het wenschelijk,
dat de Bond zich oved de regeling van het
kiesrecht uitspreke.
2o. De Centrale is van oordeel, dat de
tegenwoordige kiesrechtregeling aan zoo
groote gebreken lijdt, dat oen nieuwe rege
ling wenschelijk is.
3o. De Centrale meent, dat een nieuwe
kiesrechtregeling niiet zoo- urgent is, dat
de sociale wetgeving zou moeten achter
aan komen.
4o. De Centrale is van meening, dat de
grondslagen van het kiesrecht in de
Grondwet thuis behooren.
5o. De Centrale ontkent, dat het kies
recht is een den burger van natur©
toekomend recht, maar een bevoegdheid,
die door de Overheid wordt, toegekend
aan die burgers, die vermoed worden de
geschiktheid om te kiezen te bezitten.
6o. De Centrale verklaart zich vóór Al
gemeen Kiesrecht, met uitzonderin
gen voor gevangenen, krankzinnigen, ©nz.,
mits door de aanneming van Algemeen
Kiesrecht de coalitie geen gevaar loope.
De voorzitter brengt hierbij onder de
aandacht een artikel van dr. Hofmann
uit Gouda in „het Centrum", waarin
deze meedicielang deed van een aan hem
gedane verklaring van d r. K u y p e r zelve,
waarbij de leider der anti-revolutionairen
het uitsprak, dat het aanvaarden van Al
gemeen Kiesrecht door de Katholieken,
niet perse tot scheuring of breuk leiden
zou.
7o. De Centrale is van meening, dat
bedeelden niiet van het kiesrecht be
hooren te worden buitengesloten.
8o. De Centrale spreekt zich uit vóór
Stemplicht.
9o. De Centrale verklaart zich in hot
algemeen vóór Evenredig© Verf©
genwoordiging. 8
lOo. De Centrale acht de invoering ©ener
Evenredige Vertegenwoordiging niet van
zooveel belang, dat ©en oplossing van het
kiesrechtvraagstuk zonder haar (de E. V
onbevredigend dient te haetm.
llo. De Centrale is tegen meervou
dig k i esrec h t.
12o. De Centrale oordeelt het tijdstip
niet gekomen, waarop ook aan d e
vrouw in meerdere of minden© mate het
kiesrecht behoort te worden toegekend.
Al de besluiten werden genomen met
al ge me ene stemmen.
Tot afgevaardigde naar den Bond werd
gekozen de hear Lambers, en diens
mandaat, overeenkoms.'dg bovenvermelde
besluiten, vastgesteld.
Zaterd ag a vo nd
werd door den Weleerw. heer Lambert
Poell, uit Tilburg de laatste les gegeven,
Onderwerp „gemeente-exploitatie en Socia
lisme".
Spr. noemde hetgeen in deze week be
handeld was een inleiding op zijn les de
beantwoording der vraag is gem. exploi
tatie en socialisme hetzelfde?
Het is dus vooreerst noodig om te weten
wat het wezen is van het socialisme
wien men socialist kan noemen.
Socialist nu is hij, wie zegt, dat het
menschdom volgens zijn natuur, zijn we
zen, in goederengemeenschap moet leven,
zoodat privaatbezit onrechtvaardig is, d. i.
hier: tegennatuurlijk tenzij met toestem
ming der gemeenschap. Daaruit volgt dat
wie socialist is, in den zuiveren zin van
het woord niet moet streven naar verstaat-
lichung maar naar verwereldlijking van
alle goederen'.
Practisch heeft het denkbeeld ook bij
de socialisten als doel zijn waarde verlo
ten: het reine communisme hoeft uitge
diend. Het socialisme als zoodanig is ver
deeld in allerlei soorteneconomisch socia
lisme, parlementair socialisme, staatssocia
lisme, enz. Er is ook een Duit^ch, een
Fransch en een Spaansch. socialisme, dat
alles is verschillend maar da,t alles is
toch socialisme.
Het socialisme zet op als stelregel, dat
de wereld is gemeenschappelijk bezit, dit
gaat dan tegen de natuurlijke orde der
dingen. Want al datgene wat is van eten
ander, kan niet het onze zijn. Ze erkennen
zelf, dat. een algemeen wereldcommunisme
een onmogelijkheid is. Ze doen er dan af
de gemeenschappelijkheid der genotmid
delen, doch houden over bet kapitaal en
den grond, dat moet zijn gemeenschappe
lijk. Maar waarom moet dat het eigendom
der gemeenschap zijn? Omdat volgens de
leer der socialisten, privaat eigendom on
rechtvaardig is. Volgens hen worden ar
moede en ellende hoe langer hoe grooteir
en dat is de schuld van dat privaat eigen
dom.
Om hunne stellingen te bewijzen en in
gang te doen vinden, wijzen de socialisten
ons Katholieken vooral gaarne op de eerste
Christenen, die leefden ook in gemeen
schap van goederen. Zeker, maar da,t de
den ze vrijwillig. Ook in onzen tijd heb
ben we dat nog, in onze kloosters. Ook
daar doen de bewoners afstand van het
eigendom, om bovennatuurlijke redenen,
om God te dienen en hiernamaals daar
voor buitengewoon beloond te worden. En
ondanks dat, houden velen het niet vol.
Kom dan nu eens met hetzelfde bij de
heel gewone inenschenDaarbij wat wien-
schelijk is, is nog niet noodzakelijk, wat
noodzakelijk is moet mogelijk zijn en juist
zijne mogelijkheid heeft bet socialisme
niet bewezen. De proeven daarmede ge
nomen zijn allen mislukt.
Spreker citeert uit Calhrein ©enige pas
sages, waaruit blijkt, dat ook deze schrij
ver het gèmeente-socialisme practisch on
uitvoerbaar acht. Het kan niet doorgevoerd
worden in een afzonderlijke coöperatie,
het kan niet in een afzonderlijke gemeente,
niet in een afzonderlijken staat, bet kan
niet anders dan internationaal. Het is een
wereldoide, die wil dat alles gemeen
schappelijk zal zijn over de geheel© wereld.
We vragen nu, vervolgt spreker, wat is
gemeente-exploitatie, waar is haar begin
en waar haar einde. Het ligt in de natuur
der inenschen, dat ze zich zelf willen hel
pen. De mensch wil zich zelf door de we
reld slaan. Hij wil niet dat anderen hem
zullen helpen en voor hem alles zullen
beredderen. Wij leven met de menschen
maar niet alleen voor hen. Er staat ge
schreven, dat we onze naasten moeten lief
hebhen, maar er staat ook geschreven, dat
als onze naaste ons ergert, wij dan van
hem moeten afzien. Zielfs moeten wij va
der en moeder verlaten, om God te die
nen en onze eeuwig© bestemming te be
reiken. Daarom wil een huisvader voor
zich zelf en zijn huisgezin zorgen
en daarvoor arbeiden. En daarom
moet en wil een huisvader" iiets weg
leggen voor ziju ouden dag. En dat mag
niemand wegnemen. Dat is van dien man
en dat blijft het, daar mag niemand aan
komen Hieruit volgt, dat iemand eigendom
moet kunnen hebben. Dat zegt ook dr.
Raaymakers in zijn boek Arbeidsloon. Wijl
dat zoo is, hebben wij daartoe niet de
toestemming noodig van den Staat of van
de gemeente, maar dat is ons natuurlijk
recht. De taak der gemeente is, mede te
werken en de menschen in staat te stellen
hun algemeen welzijn te bereiken. In alles
waarin dus de menschen te kort schieten,
wat ze niet kunnen, dat mag of dat moet
de gemeenschap doen. Monopolie-bedrij
ven zijn ei' qm te voorkomen, dat de men
schen elkaar uitbuiten.
De gemeente mag eigen markten inrich
ten, eigen bakkerijen om te voorkomen, da,t
de menschen door den bakker in den nek
worden gezien. Eigen melkinrichtingen om
de water en melkboeren te weren, enz.
Alles wat goed en noodig is in het belang
van het algemeen, mag de gemeente doen.
Dat hoeft niiet bewiez|en te ,zijn als. tweemaal
twee is vier, maar dat mag geschieden, als
menschen met hun redelijk verstand tot
het besluit komen, dat zoo iets goed is.
We kunnen hierin zoover gaan als te be
wijzen is, dat iets redelijk pn goed is.
De zeer interessante, met goede moppen
afgewisselde rede van kap. Poell, werd
door de talrijke vergaderden met blijkbaar
groot genoegen gevolgd. Het was ©en der
mooiste avonden der Soc. Week.
Z o nd ag mor ge n,
om half elf, werd in de kapel van het
Allerheiligste Sacrament, aan de Een-
drachtstraat, een plechtige H. Mis opge
dragen als kerkelijke sluiting der 3e So
ciale Week.
Gecelebreerd weird door den Z.eerw.
heer prof. J. D. J. Aengenent, adviseur
der „K. S. A." Resp. als diaken, subdiaken
en ceremoniarus fungeerden de Weleerw.
heeren Th. v. d. Burg, Lambert Poell en
J. Horstman. Door het weesmeisjes-koor
werd pp zeer lofverdienende wijze een
twee-stemmige Mis .uitgevoerd.
Na het Evangelie hield Rector A. v. d.
Berg, adviseur van het pi. com. te Rot
terdam een toespraak tot de deelnemers
aan de Sociale Week. De tekst van den
gewijden redenaar wanen da woorden uit
het Evangelie van den Zondag: „Zoekt
dan. eerst het Rijk Gods en Zijne gerech
tigheid, en dit alles zal u worden toege
worpen".
Het „Te Deum Laudamus", dat na de H.
Mis werd aangeheven, werd spontaan door
do aanwezigen meegezongen. De heele
godsdienstige plechtigheid in bet intieme
kapelletje maakte ®en diepen indruk en
was werkelijk hartverheffend.
Een redacteur van „do Tijd", die tege
lijk met den Aartsbisschop van Utrecht de
terugreis maakte van het Londensche Eu
charistisch Congres, mocht de hooge eer
genieten een onderhoud inlet mgr. v. d.
Wetering te hebben.
Aan het verslag van dit gewichtig onder
houd ontleenen we bet volgende:
„Evenals vroeger, sprak Mgr., is ook
le Londen weder door vele bisschoppen
de >vensch uitgesproken, dat een volgend
Eucharistisch Congres in Nederland zou
worden gehouden. Hoe graag ik dat ook
zou zien, er zijn bezwaren geldelijk©
en andere aan verbonden, die het niet
gemakkelijk maken aan dien wensch te
voldoen. Het katholieke Zuiden, Maastricht
b.v., zou er misschien in aanmerking voor
kunnen komen, ook met het oog op een
eventueel© Sacramentsprocessie. Doch er
is in dezen nog niets besloten, en er
hadden nog geen serieuze besprekingen
over deze zaak plaats; zeifs ziju reeds
als plaatsen, waar de eerstvolgende Eu
charistische Congressen zullen samenko
men, Jieulen en Canada vastgesteld. De
gemengde bevolking in Holland maakt ma
nifestaties als die, welke aan zulke Con
gressen zijn verbonden, erg moedelijk. En
wij willen natuurlijk niemand kwetsen of
do goede verstandhouding storen, die ©r
op het oogenblik bestaat. Maar wiel is op
het Congres. ,te Londen leen ander plan,
waarvoor Pater Alberdihgk Thijm zich zeer
heeft geïnteresseerd, een groeten stap na
der tot zijn1 verwezenlijking gekomen.
Evenals in Holland denk b.v. aan de
Vereeniging der Martelaren van Gorkum,
zullen ook in Engeland gebeden-verbon-
den worden opgericht om de bekoeling
Van ons land af te smeeken. Ik heb er
reeds mijn schriftelijke goedkeuring aan
gegeven en "Mgr. Bourne, de energieke
aartsbisschop van Londen, met wien ik
de zaak besprak, zal er nu spoedig werk
vau maken. Ook in ons land moest meer
dan tot dusver gebeden worden voor den
terugkeer onzer dwalende broeders, en
niet zonder bijzondere redenen hebben de
gezamenlijke bisschoppen in ons land daar
op nog enkele jaren geleden met zooveel
nadruk aangedrongen. Onze eerste Aposte
len, die aan Nederland bet ware geloof
hebben gebracht, zijn uit Engeland geko
men, en nu het katholieke volk daarginds
met zijn gebed het onze zal steunen, moge
de goede God barmhartig op ons land
nederzien..."
En over de vakorganisatie liet
Mgr. zich uit:
„Natuurlijk heeft de geestelijkheid zich
niet te mengen in zaken, die volstrekt bui
ten haar bevoegdheid liggen, in technische
quaesties, b.v. de samenstelling van grond
stoffen .e. d. Maar- dit neemt niet weg, dat
tot de vakbeweging een menigte zaken van
zedelijken aard behooren. Ik voor mij zou
het een geluk achten, indien wij, bisschop
pen, ons niet met de moderne vakbeweging
behoefden te bemoeien, want zij geeft veel
zorgen en onaangename ervaringen. Maar
het is onze dure, herderlijke plicht. Als
de Nederlandsch© vakvereenigingen zich
dan ook in de Duitsche beweging
(de vereeniging in gemengd Christe
lijke bonden. Red, „N. Z. C.") lieten
meesleepen, zou zich het Episcopaat in
ons land daar met alle kracht tegen ver
klaren. Maar gelukkig is dit niet het geval
en bepaalt zich de verkeerde geest tot de
textielarbeiders van den bond U n i t a s.
Het heet, dat de textielarbeiders een groote
macht moeten ontwikkelen en zich daar
om moeien aansluiten bij de Duitsche vak
beweging. Maar daarmee blinddoeken zij
de werklieden. Aan de inrichting van cori-
fessioneele vakvereiemgingen zijn natuur
lijk bijzondere moeielijkbeden verbonden,
maar zij kunnen immers federatief samen
werken en zoo' bij all© bijzondere gelegen
heden yoor hun arbeidersbelangen in ge
meen overleg opkomen. Hoe dit zij, zonder
ons met den zuiver materieelen kant der
zaken te bemoeien, willen wij ons het
recht niet laten ontnemen om te waar
schuwen a's de werkliiedienheweging of een
lichtzinnige actie den verkeerden kant uit
gaat ©n om dan te roepen: Halt 1"
IT.VI.IË.
Vrijdag, den dag van zijn 50-jarig pries
terjubilé, gebruikte Z. H. Paus Pius X
in de Jubileummis den kostbaren kelk,
hem als een geschenk aangeboden dooi
de katholieke jongelingen va,n alle natiën.
Woensdag is het geschenk der Venetia-
nen, een troonzetel, door d© pelgrims aan
den Paus ten geschenk© aangeboden. Het
kunstwerk is uit noten- en cederhout ge
sneden, is 4.25 meter hoog en 4 meter
bieed. Aan beide zijden van het voet
stuk zijn twee vrouwelijke figuren aange
bracht: geloof en liefde; rechts en links
van den zetel ziet men St. Ptetrus en St.
Marcus. Boven den troon zweeft ©en duif,
waalhoven het wapen des Pausen is aan
gebracht. Een baldakijn uit kostbaar, kar
mozijnrood fluweel bekroont het geheel.
Het voetstuk draagt het opschrift: „Pius
X, op zijn vijftigjarig priesterjubileum van
de Venetiaansche pelgrims".
Toen kardinaal Cavalaii Woensdag den
H. Vader het geschenk der Veneliërs, ©en
pauselijken troon, aanbood, zeide hij in
zijn toespraak het volgende:
Gij kent ons bijna allen, wij waren het
voonverp uwer zorgen, wij herinneren ons
uwe liefde, uwe wijsheid, uwen ijver; wij
zijn gelukkig u als de hoogste glorie van
ons land te begroeten; wij zijn trotsch op
de kracht, die God u geeft om Zijn© rech
ten te verdedigen; gij zult altijd de teeder
beminde Oppeipriester zijn. D© troon, dien
wij u aanbieden, zal zijn een duurzaam
monument van ons geloof en van onze
verknochtheid aan den H. Stoel.
Z. H. werd diep ontroerd en snikte,
terwijl velen om hem heen ween den. Hij
antwoordde óp de toespraak:
„Verwondert u niet over zulk© ontroe
ring, uwe tegenwoordigheid herinnert mij
aan bekende plaatsen, bevriende personen,
onuitsprekelijke vreugde, in een woord,
50 jaren van mijn priestefsambt te midden
van u doorgebracht.
„Ik sidder bij öe gedachte dat ik reken
schap aan God zal moeten afleggen voor
zooveel genaden, maar ik vertrouw op de
barmhartigheid des Heeren.
„Ik dank u voor deze liefdebetuigingen
bij gelegenheid van mijn jubilé, welke be
wijzen de handhaving van het geloof in
het mij zoo dierbare Venetië; ik dank u
voor dezen troon, van waar de Pausen
voortaan hunne besluiten voor het heil
der wereld zullen doen hooren; de herin
nering aan Venetië blijft boven dezen
troon zweven".
Daarna dringt de Paus aan op gehoor
zaamheid, vooral de gehoorzaamheid der
priesters aan hunne oversten: de Paus
haalt het woord van Christus aan„Ik
ben de Goede Herder, de anderen zijn
herders verbonden aan Christus door de
gehoorzaamheid".
De kwaal van alle tijden was de onge
hoorzaamheid Non Serviam is een
maal in den Hemel zelf gezegd, maar he
den klinkt die kreet verder dan ooit over
de wereld: Het modernisme, bet autono-
misme komen voort uit de ongehoorzaam
heid.
Zonder de gehoorzaamheid, zegt de
Paus tot de priesters, zijn het Geloof,
de Hoop en de Liefde niet mogelijk.
Pius X belast de aanwezigen aan de
Venetiërs te zeggen, dat de Paus aan hen
denkt en hen zegent en bunne gebeden
verzoekt. Na den zegen juichten de pel
grims.
Vrijdagmorgen heeft de H. Vader d© H.
Mis opgedragen in de Zaal der Zaligspre
kingen en daarbij den kelk gebruikt, hem
door de katholieke jomgelingsveiieenigingen
aangeboden als een geschenk van het
nieuwe, bel komende geslacht.
Deze kelk is ©en meesterwerk van den
Romeinschen juwelier Cravanzola; hij is
32 centimeter hoog en met verschillend©
symbolische voorstellingen gesierd. Op de
cuppa drie bas-reliefsde Kruisiging, de
instelling der H. Eucharislie en de Verrij
zenis daartusschen engelenkopjes in slin
gerende ranken. Op den massieven voet
weder drie bas-reliefsde overreiking der
Sleutels, het Scheepje van Petrus en Jesus
te midden der kinderen gezetendaar zijn
de tusseheniuimten aangevuld met koren
aren en schelpen.
Verder zijn er drie met brillanten om
geven figuren, die bet geloof, de hoop en
de naastenliefde voorstellen.
Toen de H. Vader den vertegenwoordi
gers der jonge mannen audiëntie verleen
de, en een toespraak tot hen hield, ge
waagde Z. H. van het Eucharistisch Con
gres, waarover hij met voldoening sprak
en hij verzocht, voor de bekeering der af-
gedwaalden te bidden.
Een woo.rd van Pius X. De „Se-
maine religieus© de Grenoble" geeft als
historisch het volgende:
„Vóór eenïgen tijd verleende de Heilige
Vader audiëntie aan een geestelijke uit Pa
rijs, die het zijn plicht achtte, aan Zijne
Heiligheid groote inschikkelijkheid te vra
gen voor diegenen, dia op ©an dwaalweg
zijn geraakt meer door ontevredenheid
dan door boosheid:
„Allerheiligste Vader, zou hij gezegd
hebben, ik ken veel ontwikkelde vrijden
kers, die het goed meenen en waar-van
men de katholiek© sympathieën niet moet
ontmoedigen. Maak de wiegen breeder, sluit
niet de dennen voor ben, die willen bin
nentreden".
„Mijnheer de abbé, antwoordde Pius X,
het Evangelie zegt, dat de breiede weg
de weg des verdarfs is, en dat alleen de
smalle weg, die der zaligheid is. Geef mij
geen raad die anli-evangelisch is, mijnheer
de abbé. Daarenbovenwij sluiten nie
mand buiteno, neen, wij sluiten niemand
buiten; maar misschien is het wijs gehan
deld, zekere deuren gesloten te- houden,
om niet sommigen uwer vrienden in ver
leiding te brengen vau weg te gaan".
Het jubilé van den Paus is Vrijdag met
groote plechtigheid o a. gevierd te Castel-
franco in de kerk, waar Pius X priester werd
gewijd door den bisschop van Tripoli.
FRANKRIJK
Een telegram uit Lorient meldt, dat
om egelmatigheden plaats hadden bij de
uitdrijving uit de pastorie der geestelijkheid
van Palais, hoofdplaats van het eiland
Belle-Isle.
Een deurwaarder vergezeld door den
kantonrechter en een politie commissaris
scheidden aan de pastorie aan. De pastoor
weigerde te openen. Een slotenmaker trachtte
tevergeefs de deur open te breken. Toen
liet men stormrammen aanrukken, die de
deur openrameilen, terwijl uit een boven
de deur gelegen venster de pastoor, om geven
door zijn kapelaans zijn protest liet hoofen.
De gendarmen drongen in de pastorie door
en dreven de priesters er uit. Het volk
ontving hen met gejuich en begeleidde hen
