!filü
EL, Goes.
Donderdag 10 September 1908.
Vierde Jaargang.
tKKEN.
at, GOES, f
Utrecht.
TRIJD
JVo. 107
lumorist.
Entree SOIREE 50 ets
a
e Woning,
luizige en
Cultivators
IZIJNEN.
INT- VESTEN
h geld
op van Effecten.
1 HENDR1KSE.
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
De derde Sociale Week.
BUITEN 1^ND_
)ES.
ld
H. TER HALL
RIKA DAVIDS enz.
feestelijkheden.
HET BESTUUR.
|te standen te GOES,
[de
Vakkennis onnoodig.
Inpersonen wordt niet
Bte Hypotheek gevestigd
ligd DRUKWERK
LE COINTRE.
p, bij 10 Kilo f0.63, bij
P, bij 10 Kilo f O 68, bij
JZEL
ininsteus 100 Kilo of 4
75 per hus.
rembours.
Itoegestaan.
teermachines.
n onovertroffen in
pn.
i-Zaaimaehines.
EN,
HAAT.
EN VOOR
i borgtocht.
3
Ut
n het hotel de Kinderen
NIEUWE ZEEUWSCHE HNUU
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers h contant- 0.05
AdveTtentiën worden ingewacht op Maandag en Woensdag vóór
half drie en Vrijdag vóór een uur 's namiddags.
Adveïtentiën van 15 regels 0.50iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. a contant.
Reclameberichten 25 Gt. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Gemeente en Sociale quaestie.
Maandagochtend begonnen de lessen.
Prof. J. D. J. Aengenent, van Warmond,
behandelde bovenstaand onderwerp.
Spreker zette de algemeene beginselen
der kath. sociologie uiteen en stelde de
begrippen „gemeente" en „gemeentelijke
overheid" en die betreffende den aard der
sociale quaestie vast. Er heerscht, wat deze
laatste betreft, ook onder vele Katholieken
vaak nog een hopelooze verwarring. Men
neemt het deskbeeld te beperkt en acht al
het „socialerig doen" als van geen ander
doel dan om aan de werklieden hooger loon
te verschaffen. Toch is de slechte toestand
der arbeiders slechts een uitvloeisel van
een geheel systeem van economische dwaling
geweest, waarin ook de middenstand en dé
landbouw betrokken waren. Bovendien
vergeet men vaak nog, dat de economische
toestand in hooge mate beheerscht wordt
door de zedelijke en godsdienstige begin
selen omtrent rechtvaardigheid en naasten
liefde. En aangezien hiermede weir de
politiek en juridische denkbeelden in nanw
verband staan, komt men eerst na een goed
begrip van het logisch verband daarvan
tot een juist inzicht van de taak der bur
gerlijke overheid. Hiermede wordt niet
bedoeld de Staat, maar de gemeente. Deze
kan om allerlei redenen meer doen dan de
Staat. De gemeentelijke overheid heeft een
minder uitgebreid gezichtsveldzij heeft
te doen met een mindere verscheidenheid
van belangenzij kan hare verordeningen
gemakkelijker handhavenzjj kan bij ver
andering van toestanden hare verordeningen
lichtelijker wijzigen. Dat er nog zoo weinig
door de gemeente op sociaal gebied gedaan
is, komt door het onvolkomen begrip van
het wezen eener gemeente. Een gemeente
is oorspronkelijk niet een territoriaal, maar
een personeel verband van familiëa, die
ook elders konden verblijven. Zij is niet
uit deu Staat voortgekomen, maar gaat
deze vooraf. Zij is een natuurlijke samen
voeging; hare rechten en haar autonomie
mogen daarom niet door den Staat met
voeten worden getreden.
Zóó bestond de gemeente in de middel
eeuwen Zij had wel het Rijksgezag boven
zich, maar de Staat greep niet door in
hare economische regelingen, sommigen
werden zelfs vrije steden die hare eigen
vertegenwoordigers hadden in het gezag
en groeiden zelfs in Italië op tot geheel
zelfstandige persoonlijkheden. Eerst later
begon de staat zich boven de gemeente te
plaatsen, en daarvoor was reden, maar toch
meent Toniolo, dat de Staat ook nu nog
zjjn hoogere macht ontleent aan de vol
tooide bevoegdheid der gemeentelijke auto
riteit. Ziedaar de christelijke opvatting
van den aard der gemeente. De nieuwe
denkbeelden der renaissance hebben, door
den Staat als een atomistisch wezen te
beschouwen, geen plaats meer kannen laten
aan eenig corporeel leven en wierpen niet
alleen de economische, maar ook de gemeen
telijke organisatie achteruit. Iedere stad of
gemeente als een onderdeel van den Staat
beschouwend, en eigen karakter slechts
in zooverre erkennend, ais dit aan het
geheel ten goede komt, zoo heeft men een
hoofdstad, een residentie, een handelsstad,
een grensstad, een havenstad enz Ieder
dezer jgemeenten is nu gebonden aan het
geheele belang. De gemeentelijke overheid
is zoowel naar de zijde van den Staat als
naar die van de burgerij begrensd. Nu is
dit stelsel nog lang niet geheel overal door
gedrongen, en is er reeds een viij sterke
reactie tegen ontstaan. Jammer genoeg heeft
het gemeente socialisme niet medegewerkt,
om tot een goede oplossing, een goede bestu
deering van het vraagstuk te komen, eene
oplossing, die met het socialisme niets uit
staande heeft.
Staan eenmaal de begrippen „sociale
quaestie" en „gemeente" recht, dan komt
men vanzelf tot het doel der gemeente als
burgerlijke maatschappij, welke laatste
volgens de christelijke wijsbegeerte wordt
gerangschikt onder de noodzakelijke maat
schappijen, in welk beginsel zjj alleen staat,
maar waarvoor zij het historisch en het
psychologisch bewijs bezit, zooals spreker
uitvoerig aantoonde. Indien de noodzake
lijkheid der burgerlijke maatschappij, door
God zelf gewild wordt aangonomen
wat zoowel liberalen als socialisten loochenen
dan heeft de gemeentelijke overheid tot
taakde rechtsbescherming der burgerij
op economisch terrein, het verleenen van
hulp en aanvulling van particulier initiatief,
en het nemen van initiatief, als de burgers
in gebreke blijven of moeten blijven.
De gemeente moet niet doen, maar helpen
doen, niet laisser faire, maar aider
fairezij moet, zelf doende, toch niet
alles doen, maar bij baar doen zoo mogelijk
don Staat voorgaan en wachten tot het
particulier onvermogen duidelijk gebleken
iszij heeft, om haar taak goed te ver
vullen, volgens spreker, nooiig een sociaal
bureau, welks werk is het houden van
enquêtes, het inwinnen en verstrekken van
inlichtingen en het voorbereiden der daaruit
gebleken noodzakelijke verordeningen De
taak van zulk een bureau, door spreker
in zjjn program ontwikkeld, acht hij niet
in strijd met het algemeen beginsel, dat
het particulier initiatief moet voorgaan
Daar zijn toch algemeene en betrekkelijke
belangen, die beiden door de overheid het
best kunnen behartigd worden langs wet-
telijken weg. Een en ander zal nu in den
loop der week door de verschillende sprekers
nader worden toegelicht.
De gemeente en de klein industrie.
Hierover sprak Mr. D. A P. M. Kooien
's middags
In ons land aldus begint spr.
heeft het liberalisme de geesten afkeerig
gemaakt van het idee, dat de overheid
zich met het helpen der klein industrie
dient in te laten. Deze bemoeienis wordt
evenwel door ons gewettigd genoemd, niet
in het minst door het feit, dat deze stand
treurige tijden beleeft. De klein-industrie
waaronder wordt verstaan dat deel van
den middenstand, hetwelk alleen of met
enkele knechts of leerlingen een bedrijf
uitoefend is in de klem geraakt. De
opkomst en ontwikkeling der groot-industrie
in de negentiende eeuw bracht de klein-
nij veren in benarde omstandigheden.
Is dan deze stand tot verdwijning ge
doemd?
De wetenschap en de ondervinding ant
woordenneen. De maatschappelijke orde
ning zou met deze verdwijuiug niet gebaat
wezen Vrjj algemeen wordt toegegeven,
dat de klein-nijverheid een onmisbaar
element vormt in de sociale orde, dat recht
heeft op belangstelling. Een arbeidsveld
zal steeds voor haar openliggen.
Spr. wijst vervolgens op een aantal
middelen, die tot opheffing van gezegden
stand kunnen dienen: Goede regeling van
het leerling wezen en het beschermen van
uitvindingen. Voorts het vak-onderwjs
(waaronder ook de patroon-leergangen)
gezamenlijke inkoop van grondstoffen, goed
koop crediet, gebruik van kleine machines,
enz. Al deze middelen kan de middenstand
zelf aanwenden wanneer hij zich vereenigt.
Welke taak voor de overheid hier is
weggelegd, toont spr. uitvoerig aan Waar
om zouden ook de Nederlandsche gemeenten
zich de sterk gedrukte kleiD-industris niet
kunnen aantrekken De gemeente kon zelfs
veel gemakkelijker iets doen dan de btaat.
De taak, welke de gemeente ten deze heeft
op-te-nemen, kan verdeeld worden in vier
punten: 1. Zorg voor goed en geëigend
vak-onderwijs ook door het steunen van
patroons leergangen. 2 Bevorderen van de
klein-industrie (gemeenten die gasfabrieken
en electrische centralen exploiteeren,
moeten voor krachtverbruik lagere ta
rieven stellen, desnoods motoren be
schikbaar stellen enz. 3. Steun verleenen
aan de vereenigingen van klein-nijveren.
4. Goede regeling van het aanbestedings
wezen. (Door het invoeren van een stelsel
var beurtwerb voor de verschillende am
bachtsbazen in de gemeente woonachtig
en door verdeeling van het uit-te-besteden
werk in kleinere deelen, geschikt voor de
kleinere patroons.)
De gemeente en de handeldrijvende
Middenstand.
Over dit onderwerp sprak 's avonds
dhr. Jules Schaepkens Jr.
Spr. begint met te herinneren aan den
nog niet ver achter ons zijnde tijd, toen
de middenstand zich met recht kon beklagen,
vergeten te zjjn in het openbare leven De
middenstand deed in organisatie niets,
en er werd niets voor hem gedaan
Door sommige gemeenten werd in de
laatste jaren begonnen met in te grijpen
ten opzichte van een deel der soc. kwestie
nl. het arbeiders-vraagstuk. De jeugdige
organisatie van den middenstand oefende
nog te weinig invloed op den gang der
gemeentewetgeving, om afdoend en blij
vend de aandacht op zich te doen vestigen.
Dit nu moet anders worden. Wat zal
echter hiertoe noodig zijn Spr. meent
van den kant van den middenstand een
krachtig vereenigingsleven. En van den
kant der Gemeente een plichtmatig inzicht
in alle kwesties, die de openbare belangen
van den middenstand raken.
Teneinde nu een juist beeld te erlangen
van de plaatselijke nooden en behoeften
van dezen stand, is kennis der plaatselijke
toestanden een eerste vereischte. Om tot
die kennis te geraken, verdient vóór alles
volgens spr.'s meening het houden
van plaatselijke enquêtes aanbeveling. Zulk
een enquête kan een basis vormen, waarop
door de gemeente kan gebouwd worden.
Zij zal hetnoodige licht verspreiden omtrent
hetgeen noodzakelijk of gewensoht is.
Spr., die ook een blijvende, aparte afdee-
ling voor sociale aangelegenheden, ter
verzekering van eene vaste leidiDg in de
gemeente gewenscht acht behandelt dan
achtereenvolgens verschillende punten voor
den middenstand van belang, en waarbij
het optreden der gemeente, voor een goede
regeling of anderszins, van gewicht is. Zoo
bespreekt hij Credietbanken en Informa
tiebureaus, Belastin gen,Monopoliebedrjj ven,
de oneerlijke concurrentie, winkelsluiting
en Zondagsrust, Marktwezen, Middenstands
kamers enz.
Sprekers betoog werd met veel belang
stelling gevolgd.
De gemeente in het Vakonderwijs.
Dinsdag.
Hierover sprak Dr. J. Nouwens, O. P.
's morgens.
Spr. wil het vakonderwijs nemen in zijn
meest uitgebreide beteekenis, dus zoowel
het handels- als het vakonderwijs. Hiervan
zal hij bespreken het meer uitgebreid of
zg. middelbaar-, en het eenvoudig of lager
vakonderwijs.
Duidelijk zal het zijn, dat het vakonder
wijs van het grootste belang is, zoowel voor
den staat als de provincie en de gemeente,
en niet minder voor de individuen. Iedereen
voelt, dat men zonder onderwijs niet tot
bekwaming kan komen. Men kan zich zelf
bekwamen, zeker. Maar met onderricht
gaat het beter en vlugger. Er zijn zegt
spr. in Nederland vakken, die beslist
slecht gekend worden en daarom slechte
resultaten opleveren. De concurrentiestrijd
moet derhalve al tot het vakonderwijs bren
gen. Zonder een goede vakopleiding zijn
alle andere middelen om den middenstand
te keipen, vruchteloos.
Tot dusverre liet de vakopleiding veel te
wenschen over en spr. vreest wel, dat er
nog heel wat jaren zullen verloopen eer de
jeugd in het algemeen deze opleiding krijgt.
Daarom moet men trachten door patroons-
leergangen aanvullend te werken Voor de
middenstandsvereenigingen ligt hier een
prachtig terrein open.
Voor het jongere geslacht moet het vak
onderwijs zoo worden ingericht, dat op een
goeden grondslag worde voortgebouwd. De
lagere school moet voorbereiding geven.
Spr. dringt aan op een afzonderlijke wet
geving op dit gebied de huidige toestand
die alleen bevoegdheid geeft aan leer
aren, die in het bezit zijn van acte M. O
is gewoonweg bespottelijk.
Spr. behandelt vervolgens de vragen, hoe
kan verbetering in den hedendaagschen toe
stand op het gebied van het vakonderwijs
gebracht worden en wat kan de gemeente
ten deze doen.
Op de eerste plaats is het in het belang
der gemeente, dat de plaatselijke industrieën
blijven voortbestaan en bloeien. Vakop
leiding is daarvoor noodzakelijk. Daarom
kan het voor de gemeenten plicht zijn, om
schalen of cursussen te stichten vooral
wanneer het particulier initiatief te kort
schiet. Elke vakopleiding, die voldoenden
waarborg biedt voor deugdelijkheid, ver
dient van gemeentewege gesteund te worden.
Deze steun kan gegeven worden door
voorlichting en door subsidie. Daarenboven
toone de gemeente belangstelling in het
vakonderwijs en geve daardoor moreelen
steun.
Men moet merkt spr. ten slottv op
ook we! onderscheid maken tusschen
groote en kleinere gemeenten. Indien een
of an-iere vakschool of cursus voor een
kleinere gemeente niet kan worden gegeven,
dan moeten verschillende gemeenten samen
werken
Namens eene commissie van een 20 tal
middenstanders en vrienden van Dr. Nou
wens uit de Bisdommen Haarlem, Roer
mond en Den Bosch, biedt onderstaande
uitvoerende commissie na de rede van Dr.
Neuwens hem eeD lauwerkrans aaD, als
huldiging van den nieuwen Ridder in de
orde van Oranje Nassau. De com. bestond
uit de heeren Verbeek, R 'dam, pres.
Kellenaers, Meerlo (L Secr. kap Schram,
St. Odiliënberg, B. A. Verkuyl, Boxmeer,
leden.
De aanbieding van dit eereblijk ging
met veel geestdrift gepaard.
In den loop der ochtendvergadering kwam
het volgend telegram in, dat met wenschen
voor het welslagen van den BredascheD
Katholiekendag werd beantwoord
„Het dagelijksch bestuur van den Breda-
schen Katholiekendag te Hulst, erken
nende het nut der Sociale Week, wenscht
bestuur alle succes".
IT ALIÊ.
De tijdelijke macht des Pausen.
Mgr. Bourne, aartsbisschop van Westmin
ster en primaat van Engeland, heeft aan
de „Westminster Gazette" de volgende
verklaring gedaan
„Het is van het grootste gewicht voor
de Katholieken van de geheele wereld, dat
het Hoofd der Kerk een volstrekte onaf
hankelijkheid geniet in de uitoefening van
Zijn Herderschap. Daarom is het noodig,
dat Hij niet de onderdaan is van den een
of anderen wereldlijken souverein, want
de belangen van dezen souverein kuiiDen
met zijn geestelijke macht in botsing komen."
Wat de Italiaansche garantie-wet be
treft, heeft Mgr. Bourne verklaard dat de
Katholieken deze als van geenerlei waarde
beschouwen. Zij is in het leven geroepen
door een parlementaire meerderheid, een
zeer onstandvastig element. De macht, die
haar heeft gemaakt, kan haar morgen weer
ongedaan maken, De Katholieken willen
een onafhankelijkheid, internationaal gega
randeerd.
FRANKRIJK.
Bevordering van groote ge
zinnen. In de Fransche gemeente Val-
labrègues stelde de burgemeester aan den
raad voor, aan onvermogende hoofden van
gezinnen, die ten minste vier kinderen
hebben, waarvan de oudste, hetzij jongen
of meisje, nog geen 14 jaar is, een uit-
keering van 5 fr. per maand uit te beta
len. De uitkeering zou worden verstrekt
voor elk kind boven de drie. Een weduwe
wier oudste zoon nog geen 14 jaar is, zou
voor al haar kinderen behalve de oudste,
die uitkeering ontvaDgen. Zoodra in een
gezin, waarvan verschillende kindoren recht
hebben op de uitkeering, de oudste 15
jaar wordt, vervalt de uitkeering voor één
kind. Hun, die eigenaar zijn vaneen huis,
zou men eersl wat kunnen geven voor de
kinderen boven het vierde. In zijn toe
lichting wijst de voorsteller er op, dat
hoof Jen van talrijke gezinnen, die slechts
van hun dagloon moeten leven, evenzeer
recht hebben op hulp als arme oude lieden.
De gemeenteraad vond in het voorstel
de uitdrukking van de gevoelens van soci
ale solidariteit, die door de ware vrienden
van de democratie worden gekoesterd, en
meende, dat de ontvolking van het land
erdoor zou worden tegengegaan en het
schoolbezoek bevorderd Het college stelde
dus een bedrag van fr. 500 beschikbaar en
bepaalde, dat de uitkeering niet wordt ge
geven, als het kind niet tot zijn 13e jaar
de school bezoekt.
ElVdEIiAH».
Hef eucharistisch congres.
De kardinaal-legaat Vine. VanuteUi, die
het congres moet voorzitten, is gisteren te
Londen aangekomen. Hij is de gast vam
den aartsbisschop van Westminster. De
Kardinalen Ferrari en Mathieu zijn den
zelfden dag aangekomen. Kardinaal Lecot,
aartsbisschop van Bordeaux is wegens ge
zondheidsredenen belet het congres bij
te wonen. Er zullen acht leden van, het
H. College aanwezig zijn, namelijk de kar
dinalen VanuteUi, legaat van den Paus;
Fischer, van Keulen; Gibbons, van Balti
more; Mathieu, van Rome; Ferrari, van
Milaan; Sancha, van Toledo; Logue, van
Armagh en Mercier, van Mechelen.
De aartsbisschop van Westminster heeft
een boodschap ontvangen uit Madrid, in
naam van 50.000 Spaansehe katholieken,
den wensch uitdrukkend, dat Engeland
opnieuw het eiland der heiligen worde.
Hij. ontving ook een schrijven over het
congres van kardinaal Lorenzelli.
De hertogin van Norfolk nood'igt in een
brief in de „Tablet" al de katholieken,
die in de buurt (der kathedraal wonen,
uit, hun woningen te versieren als de
groote processie met het H. Sacrament,
die Zondag a.s. plaats heeft, voorbijtrekt
De katholieken buiten Engeland hebben
voor die versiering zooveel bloemen toe
gezegd, dat er een hijzonder schip beL
steld is, om al die bloemen over te bren
gen. De eerewacht, bestaande uit katho
lieken van alle streken des lands, telt
reeds 12.000 leden.
Biji gelegenheid der grootsch© proces
sie op Zondag a.s. rijden uit alle deelen
van Engeland bijzondere goedkoop© trei
nen om de duizenden personen, die aan
die jfrocessie willen deelnemen, naar Lotii
den over te brengen.
Het protestantsche Londensohe blad
de „Daily Telegrbph" publiceert in ex-
tenso het program van het Eucharistisch
congres en schrijft een artikel vol waar
deering en sympathie over dit congres1.
Ook de niet'-katholieke „Times" schrijft
er met veel waardeering over.
Voor de namen der Nederlandsche gees
telijken, die het congres zullen bijwonen,
zie men onder de rubriek Kerknieuws.
DIJITSi HX IDfD.
Grieven der Katholieken in
Duitschland. De Katholieken van
Duitschland hebben indertijd gezegevierd
over den aanstichter der Kulturkampf en
in de laatste jaren menig recht heroverd,
dat hun zoo langen tijid onthouden was
geworden. Toch zij men echter op zijn
hoede, zich den toestand al te rooskleurig
voor te stellen.
De heer Marx heeft hierover een duide
lijk woordje gesproken in zijn rede „De
tegenwoordige toestand der Katholieken
in Duitschland", gehouden op het laat
ste Congres te Dusseldorf. De Jezuïten
en andere Orden zijn nog altijd niet toe
gelaten. In Pruisen kan geen, enkele reli
gieuze Orde zich vestigen zonder vooraf
toestemming te hebben verkregen van de
Ministers van Binnenlandsche Zaken en
van Eeredienst. De Orden kunnen, zelfs
geen nieuwe leden aannemen zonder ©en
soortgelijke toestemming.
Volgens de Grondwet van Saksen megen,
binnen het Rijk geen kloosters of abdijen
opgericht en geen religieuse orden toegela
ten worden. Leden van geestelijke orden,
die zich wijden aan de verpleging van
zieken, mogen dit alleen doen als parti
culiere personen, en dan jrog maar met
speciale toestemming der Staatsoverhe
den. In Wurtemberg en Baden bestaat
geen enkel© geestelijke orde voor mannen!.
In Mecklenburg bepaalt de regeering,
waai' en hoe dikwijls de H. Mis mag ge
celebreerd worden. In Brunswijk mag ©en
priester, die geen Brunswijker van ge
boorte is, alleen de H. Mis lezen wanneer
hij daartoe verlof heeft verkregen van den
Minister van Staat. In sommige gewesten
van het Duitsche Rijk worden de Katho
lieken stelselmatig geweerd uit de hoo
gere apenbare ambten.
Maar met verloop van tijd zullen al
deze grieven opgeheven worden. Het Cen
trum tenminste zal wel zorgen, ze één
voor één pp te ruimen.
Vooroordeelen. Een kostelijk
staaltje van Protestantsche denkbeelden
over katholieken, lezen wij in de „Köln.
Volksz.".
Een Protestantsche dame, geboren en
opgevoed in het „verlichte" Franfurt
a/Main, die later in Aken ging wonen,
had gedurende eenigen t.ijd een katho
liek meisje in huis, wist echter in den
beginne niet, dat het meisje katholiek was.
Toen zij dat pas tater ontdekte, was zij
stom-verbaasd. Want. het was toch zoo'n
flink, eerlijk meisjeDezelfde dame wan
delde te 'Aken steeds midden over de
straat, omdat zij op de trottoirs zoo dik
werf viak langs Roomsche geestelijken,
wie weet, wel Jezuïeten voorbij moest en
die menschen wilden immers niets anders
dan de uitroeiing der Protestanten I
Toen eens een collecteerend prdepries
ter abusievelijk ook bij haar aanschelde,
en zij zelf open deed, deinsde zij bij het
gezicht van den goeden Pater ontzet te
rug, uitte een doordringenden gil en. sloeg
hem de deur voor den neus dicht
Een Jezuïet, die haar blijkbaar had wil
len vermoorden I
O sancta simplicitas!
De echoone dagen van de sociaal-demo
cratie zijn voorbijhier en elders en overal
