irdes.
RFKWAST"
IlilERIKX,
Donderdag 2 Juli 1908.
Vierde Jaargang.
Mijnt eiken MAANDAG-, WOfHSBAG- tn VIIIDMM).
FEUILLETON,
BUÏTENLAND
Iet AGENTSCHAP
dit blad is te
levestigd bij dhr.
:straat 0 78.
Borstlijders.
No. 77
Turfkade, Goes.
eid.
RMINDERING.
S, Utrecht.
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
„Neutraal" Onderwijs.
Over Oorlogsgeruchten.
IMT 5D>£ PERS
worden verzocht eene
tot en met 14 Jmj
|op den feestdag of in
;enea op iederen dag
J h o e d j e in een Kerk
Inden in de Basiliek
1 in de Kerk van de
HEULEN, Boekhande-
verkstraat te G o e a
[oedekenskerke
Dames URSULA en
■27 Amsterdam.
I 11
>81
I helpen voor 't hevig
til heul. het piepen der
verslijmen der longen,
tcrevelingen in de keel
latte andere middelen
pmt dan in vertrouwen
pn welbekende
empillen
lAKEN, apotheker te
Jerling der gasthuizen
|kroond met het eere-
fereld Tentoonstelling
fluimen gemakkelijk
edig verminderen Zij
f genezen alzoo de ont
ogen.
doos 62 V2 een».
voor Holland Firma
Co., te Middelburg;
les bij Gebr. Mulder;
bij DE ROOSte
LUITWIELERte
tAASte Rilland bij
te Tholen bij W. POT-
bbendijke bij DE COK.
truine Teer,
\is, Carbolineum,
en per liter. 4
de Verfkwast" a 60
s bjj J. A. VISSER,
Co., Lange Delft;
kte Ter Neuzen bij
ORNte Oostburg bij
|RS; te IJzendijke bij
MANte Bergen op
ER.
f 0.60, bij 10 Kilo a f 0.58,
ilo i f 0.65.
f 0.70, bij 10 Kilo f 0 68,
i, f 0.65 per kilo.
JDUZEL
in veer a f 6.25 per bus, btö
de prijs f 0.57.
ID VET.
25 Kilo, prijs per Kilo f 0.56.
staat en franco huis, voor
embours.
Tel. Inferc. 209-
toegestaan.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers k contant- 9.05
Bureau: LANGE VORSTSTRAAT, GOES.
Advertentiën van 1—5 regels f 0.50iedere regel meer 10 Gt.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. it contant.
Reclameberichten 25 Gt. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Men heeft kunnen lezen, hoe in Frank
rijk in naam der vrijheid en der neutrali
teit wederom een schandelijke aanslag is
gepleegd op de vrijheid van onderwijs.
De ouders zullen het om der neutra
liteit. willehebben goed te vinden en
er in te berusten, dat hun kinderen Sn leer
boeken zinnetjes te lezen krijgen als„het
Katholicisme moet worden onteerd en in
den modder verstikt", of „iemand, die aan
God gelooft is een stommerik", en zin
netjes, waarin geestelijken worden voorge
steld als wormen of varkens.
De strijd daar tegen het Christelijk on
derwijs wordt op de meest oneerlijke, cy
nische wijze gevoerd.
01 ,wat te zeggen van de brutaliteit,
waarmede, na dezen nieuwen aanslag op
do vrijheid der ouders, in de memorie van
toelichting op het wetsontwerp wordt ver
klaard:
„Ongetwijfeld hebben de ouders, die hun
kinderen aan den Staat toevertrouwen, het
recht, te eischen, dat hun geloof en hun
innerlijke overtuigingen noch bestreden,
noch gekwetst worden door een agressief
onderwijs" 1
Het recht te eischen, dat bij het onder
wijs hun geloof niet bestreden wordt! Maar
de strekking van dit wetsvoorstel is juist,
dat de ouders zich met het onderwijs hun
ner kinderen niet mogen bemoeien, i
Het openbaar onderwijs hier te lande
heeft dit agressief karakter gelukkig nog
niet aangenomen.
Geven we toe, dat in den regel' het open
baar onderwijs werkelijk „neutraal" is.
Is het dan niet anti-godsdienstig?
In zooverre godsdienstloos onderwijs in
direkt anti-godsdienstige resultaten bereikt,
ongetwijfeld wel.
Juist omdat in klassen met „gemengde"
leerlingen de „neutraliteit" moet worden
in acht genomen, mag over godsdienst [niet
gesproken worden.
Godsdienstonderricht derhalve wordt op
de openbare school niet gegeven.
En nu is het toch wel zeker, dat gemis
aan godsdienstonderricht in de school ee'flj
fatalen indruk moet maken op het kind.
Het kind ziet allerlei onderwerpen be
handeld en gedoceerd; het wordt onder
wezen in talen, in de geschiedenis der
volken en der aarde en nog zooveel andere
zaken meer.
En juist wat het eerste en het hoogste
zijn moet de godsdienst wordt met voor
name onverschilligheid voorbijgegaan, be
schouwd als iets onnuttigs ter vorming
voor het maatschappelijk leven.
Dat kan niet nalaten op het kind indruk
3. Onze-Lieve- Vrouwepolder.
In het Noordwesten van Zandijk, in
het noordelijkste gedeelte van het eiland
lag, in het laatst van de 13de eeuw een
uitgebreid schor, dat heer Wolfaert liet
indijken en in vruchtbaar land herschep
pen met het gevplg, dat zich daar velen
kwamen vestigen uit andere streken. Deze
aanwas behoorde tot Serooskerke of, ge-
Ijjk het oudtijds ook genoemd werd,
Alardskerke. Hierheen of anders naar
Zandijk moesten de nieuwe bewoners van
den Wolfaartpolder, pm hun godsdienst
plichten te vervullen en de kinderen te
doen doo.pen en onderrichten. Het was
aldra een toestand, die dringend verbete
ring éischte, te meer, wijl de parochie
kerk te Serooskerke te klein werd.
Om aan de bezwaren te gemoet te komen,
gaf onze Graaf Willem III of de Goede
den Middelburgschen Abt de beschikking
over eenige inkomsten, om ze ten bate
van den Polder aan te wenden; tevens
gelastte hij zijn zwager Wolfaert II van
Borsselen eens om te zien naar de ge-
Schikste plaats voor een kapel. Dit ge-
te maken.
En zoo nu nog maar in het huisgezin de
godsdienstige opvoeding degelijk werd ter
hand genomenMaar ook op dit stuk blijft
veel te wensc.hen over.
Het is dan ook zoo, dat er voor het
'Katholicisme velen reeds in de kinderjaren
verloren gaan, omdat de school „neu
traal", zoo niet vijandig tegenover het. Ka
tholicisme staat en de Katholieke opvoe
ding dikwijls te wenschen overlaat.
Wij kunnen het Katholiek onderwijs Piet
genoeg, waar het is, op prijs stellen, en
waar het niet is, wenschen.
Want aan de komende tijden hebben wij
na te laten een krachtig Katholiek geslacht,
dat van den ouden stam niet is ontaard.
lleeds in 1868 hebben de Nederland-
sche Bisschoppen, bij gezamenlijk schrij
ven, aangegeven, hoe de Kerk aangaande
het onderwijs denkt.
Deze zienswijze laat zich in de volgende
weinige woorden samenvatten
De Kerk wil, dat de jeugd in
de wetenschappen onderwezen
worde; maar zij eischt tevens, dat
dit onder wijs in alle opzichten
katholiek en godsdienstig zij.
Van de eene zijde wil zij niet, dat de
jeugd in onwetendheid opgroeie; maar van
de andere zijde keurt zij niet elk onderwijs
goed. Zij verwerpt niet alleen alle ongods
dienstig, maar ook alle godsdienst
loos, onzijdig onderwijs, waar
bij de godsdienst is uitgesl'o-
t e n. Het eerste verfoeit zij als verderfe
lijk; het andere keurt zij af, als minstens
onvoldoende en gebrekkig; het eerste mag
nimmer, het andere slechts bij ge
brek aan beter, worden aange
wend.
Wanneer men dus-niet in de gelegenheid,
is onderwijs te ontvangen op eein Katho
lieke school, dan kan men zijn toevlucht
nemen tot de openbareen nog slechts op
voorwaarde, dat in die school niets onder
wezen worde in strijd met den godsdienst
en de zedeleer.
Maar dit is de gewenschte toestand niet;
het is een droeve noodzakelijkheid.
Want in hun mandement schrijven de
Ned. Bisschoppen:
„Echter beschouwe men het bijwonen
van het onderwijs in zulke school Jopen
bare) nimmer anders dan als een droevige
noodzakelijkheid, niet als de gewone han
delwijze in een regelmatigen toestand vap'
zaken".
De Duitsche briefschrijver van „De
Tijd" zendt aan zijn blad een interessant
schrijven, waarin wordt uiteengezet, hoe
schiedde Donderdag vóór Pinksteren, 23
Mei 1314.
Deze kapel nu, zoo eenvoudig moge
lijk opgetrokken en alleen van het hoogst
noodige voorzien, zou vermaard en door
vreemdelingen, zelfs uit verre landen, be-
zocht worden, meer dan eenige kerk op
Walcheren. Wanneer ik u thans ga ver
tellen, hoe die kapel is geworden bet mid
delpunt van de alom beroemde beevaarts
plaats 0. L. Vrouwepolder, heb ik
hiervoor geen andere gegevens, dan 't geen
Reygersbergh ons in zijn kroniek, ten
jare 1551 gedrukt, meedeelt.
Heer Wolfaert had zijn lastgeving vol
bracht en de bouwmaterialen waren aan
geschaft.
Onderscheidene godvruchtige en geloof
waardige personen zagen nu des avonds
en des nachts meermalen groote lichten
op een zelfde plek gronds. Hieruit werd
besloten, dat daar, naar des Hemels be
schikking, het heiligdom verrijzen moest
en nergens anders. En alzoo geschiedde
dergelijk begin, zoo „miraculose-
lijck heeft, allicht groote verwachtingen
opgewekt bij sommigen en toch, hoe onge-
loofelijkEen kapelletje van alle siera
den ontbloot, geen beeld, geen schilderij
men in dat land bij alle loopende ge
ruchten over oorlog en vrede denkt.
Aan het slot van zijn betoog schrijft
de correspondent:
Wij hebben in Europa nu bijna veertig
jaren lang de zegeningen van den vrede
genoten.
Hehben wij ons die zegeningen niet
waardig getoond?
Is Europa een Capua geworden, waai
de weelde is binnengedrongen, waar wuft
heid en zedeloosheid de kracht van het
volk ondermijnen
Helaas! wanneer men in de verschil
lende landen .rondziet, zijn overal spo
ren van verbastering en verval te ont
dekken.
De godsdienst wordt vervolgd, de on
tucht heeft, met den koningsmantel der
kunst omkleed, zich overal in het open
baar de heerschappij toegeëigend, de gru
welijkste dingen worden door een vuile,
sleetits 0]i winstbejag beluste pers in den
breede uitgemeten en aan ©en onrijp en
gretig publiek als alledaagsche kost ge
boden.
Gaat het zoo voort, dan is eéh zuivering
van de lucht zoo onvermijdelijk als een
onweer in den zomer.
De oorlog is een ontzettende geesel, om
daarvan bevrijd te blijven, moeten wij
zonder ophouden den Hemel aanroepen.
Maar wanneer diezelfde Hemel dag aan
dag besmet wordt door de pestwalmen,
die uit het menschdom, dat den vrede
misbruikt en in dierlijk genot verzonken
is, omhoog stijgen, dan inag men vra
gen, of de scherpe geesel niet de voorkeur
verdient hoven de peluw en bet donzen
bed der liederlijkheid
Wij weten niet, wat binnen kort of lang
zal gebeuren.
In den doolhof der internationale poli
tiek kan niemand binnendringen, die niet
in de geheimen is ingewijd, en Wie er zich
in waagt, loopt kans te verdwalen.
En niet alleen wij, buitenstaanders,
moeten onze onwetendheid bekennen, die
slechts raden en gissen kan; maar ook
de hoofdspelers zelf in deze actie, die
gelooven te schuiven, worden geschoven
door den Eene daarboven, voor Wien de
dragers der Kronen niets anders zijn dan
nietige waterbeekjes,"die Hij naar welge
vallen leidt naar den oceaan der eeuwig
heid.
Vertrouwen wij op Hem!
Dat is de beste geruststelling in de som
berheid van het dreigende weer en al de
dagen van ons leven.
matie, die men links noodzakelijk scheen
te achten met het oog op zekere wrijving,
zou, volgens het blad, het oogenblik dan
ook al zeer ongelukkig gekozen zijn.
Men kan zich niet voorstellen, dat een
gemengd democratisch en nog veel min
der, dat een gemengd conservatief mini
sterie zou optreden en krachtig regeeren.
Voor een Vruchtbare wetgeving is ontegen
zeggelijk een homogene Rechterzijde en
een Kabinet dat daarop steun vindt, noo-
dig. Wat reeds het laatste Rechtsche
Ministerie zich had voorgenomen te doen,
moet thans worden ten uitvoer gebracht;
afwerking der meest urgente soc. wetge
ving en daarna o. m. behandeling van. het
kiesrecht-vraagstuk. Ook 'tleger-vraagstuk
vereischt eene definitieve oplossing. De
medewerking van leden der Linkerzijde
zal daarbij gaarne worden aanvaard. Maar
een krachtige en homogene Rechterzijde
is toch in elk geval onmisbaar. Des
noods moet zij alléén de zaken tot af
doening en uitvoering kunnen brengen.
Naar het „Centrum" schrijft, zijn de
vooruitzichten der Rechterzijde uitste
kend, mits slechts aan deze voorwaarden
worde voldaan
zij blijve, wat wel niemand anders ver
wachten kan, getrouw aan haar Christe
lijke beginselenzij voere een vooruitstre
vende, volkslievende politiek; zij neme
zich evenzeer tegen vrij-liberale als tegen
socialistische ideeën in acht; zij drijve
de inwendige meeningsverschillen, niet op
de spits; en zij orkenne en eerbiedige in
hare onderscheiden groepen, naast ieders
rechtmatige vrijheid, de bestaande, orga
nisatie, zonder welke elke partij met anar
chie wordt bedreigd.
De Rechterzijde.
Het „Centrum" bespreekt de positie der
Rechterzijde, die, meent het blad, vooral
gedurende de laatste jaren, zeer sterk ge
worden is. „De tijd, dat het liberalisme
óf zelf regeerde, öf kon laten regeeren en
ganseh het Staatsbestuur direct of indi
rect overheerschte, is voorbij". De par
tijen der rechterzijde „zijn verreweg
zelfs de sterkste, en zij zullen dus
ongetwijfeld de meerderheid in de Tweede
Kamer heroveren, wanneer de noodige
eensgezindheid en samenwerking behou
den blijven". Voor een andere partijfor-
alleen maar het onontbeerlijke. Wat een
hemelsbreed verschil met de buurtkerken,
met de andere dorpskerken op het eiland,
om nu van Middelburg maar te zwijgen.
Hoe dan ook, de bewoners van den
Polder waren uitermate verheugd, dat
geen weer en wind, geen soms onbegaan
bare wegen hun meer beletten zouden,
aan de behoefte van bun hart te voldoen.
Het geloof was groot in die dagen en het
moest al erg bar zijn, als zij het H. Mis
offer verzuimden bij te wonen op de da
gen, dat de Kerk het gebiedt. Des te meer
deerde hen daarom de armoede van het
kapelletje.
Bij een kunstschilder te Middelburg
kwam op zekeren dag een Polderbewoner,
die ons niet nader wordt aangeduid dan
als „een devoot persoon". Hij vooral was
begaan met de armelijkheid van liet
kerkje. Er behoorde toch ten minste een
voorstelling te zijn van onze goede Moe
der, niet waar? Hij bracht den meester
een „bardeken oft tafereelken" -en zijn
vriendelijk verzoek was, „datmeft daer in
een beeldeken van Maria schilderen
zoude". Daarin, het zal dus misschien
een paneeltje geweest zijn, met een lijst
omgeven. Do schilder ging er op in en
ITALIË.
Op het Va ti ca an. Op den voor
avond van het feest van St. Petrus en
Paulus, heeft de Paus de Vaticaansche
basiliek bezocht en daar langen tijd in
gebed doorgebracht.
Voor het feest was de basiliek prach
tig versierd. Het beeld van SL Piet-er was
versierd en met de pontificale gewaden
en met de tiara bekleed.
Kardinaal Rampolla, aartspriester dei-
bas,iliek, heeft de plechtige Vespers ge
officieerd, geassisteerd door Mgr. Paee-
lera, titulair-aarlsbisschop van Nicosië en
kanunnik der basiliek.
Een .goede les. De „Scintilla" van
Perugia had lasteringen verspreid ten op
zichte van Mgr. Saritopoalo, secretaris
van Mgr. Bisleti. Mgr. Santopoalo ver
volgde het anti-clericale blad en daagde
het uit, de lasteringen te bewijzen. De
directeur van de „Scintilla" is tot vijf
tien maanden opsluiting, tot duizend lire
schadevergoeding en tot de kosten ver
oordeeld.
EAUFXAAO
Sedert gistermiddag hebben strijdlustige
stemrechtvrouwen te Londen onafgebro
ken in Caxton-hall vergaderd, alwaar me
vrouw Pankhurst voorzat, die, toen de
afvaardiging het bericht bracht, dat mi
nister Asquith weigerde de dertien af
zette het voorwerp tegen een muur van
zijn atelier, zouden wij deftig zeggen, om
het, als het eens geviel, af te werken.
Het leed niet lang, of daar verscheen
in 's meesters werkplaats „een jong-elinck",
die op heuscheu toon vroeg, of er eenig
werk voor hem was op dat pas. Het be
zoek kwam niet zeer gelegener was
„niets sonderlincx te wereken". Dan, jat
dat tafereelken hij wees h-et met. d-;
hand aan moest met een „Mariënbeol
deken" bemaald worden. De jongeling
scheen er mee ingenomen en zonder toe
ven begaf hij zich naai' boven, om „oip
den solder" ongestoord te kunnen werken
Het werd noentijd. De meester li-et. den
jongeling aan tafel nooden, maar hoe men
riep, gehoor kreeg men niet; hoe men
zocht, men vond hem niet, en nooit ver
nam men, „waer hij vervaren was".
Maar de jongeling had in dien korten
tijd een werk volbracht, waarnaar de huis-
genooten in stomme opgetogenheid staar
den, zoo schoon, zoo hemelsch schoon
was de Lieve Vrouwe daar op den ezel.
De meester bezichtigde met een kenners
oog het schilderstuk en hij roemde het
als „perfektelijcken volmaeckt".
Daar overschreed de devote persoon
gevaardigden te ontvangen, verbolgen uit
riep: ,,'tls schande; zelfs de Tsaar toont
betere manieren dan Asquith!"
De vergaderden besloten daarop de
monsterbetooging door te zetten. Een ont
zagwekkende, wanordelijke volksmenigte
krioelde op het plein voor het parlement
rond. Alle toegangen tot het Lagerhuis,
behalve die voor de leden bestemd, ble
ven échter afgesloten, terwijl d-e politie
alle vrouwen, die poogden binnen te drin
gen, terugwees en een groot aantal- op
bracht
In den omtrek van het parlement zijn
talrijke gevechten geleverd, waarbij bloed
vloeide en velen gekneusd of gewond
werden. De politie zorgde er echter zoo
goed mogelijk voor, dat het straatverkeer
niet belemmerd werd^
CII IA A.
De Chineesche Missiën.
Het decreet door den keizer van China
ten gunste der Katholieke missiën op 15
Maart 1899 uitgevaardigd is door een
nieuw decreet herroepen. Dit decreet Stelde
vast, dat indien de bisschoppen met de
plaatselijke autoriteiten zaken hadden te
regelen, zij zich konden wenden tot de
onderkoningen en de gouverneurs; de vi
carissen en de aartspriesters tot de schat
bewaarders, provinciale rechters en inten
danten; en de andere priesters tot de
prefecten der eerste en tweede klasse, de
onafhankelijke prefecten, de onder-prefec
ten en de verdere ambtenaren. Deze wiet
was door de bemoeiingen van den Fran-
schen gezant Pichon en van mgr. Eaviei;
tot stand gebracht. Deze daad was de
laatste van eene geheel© reeks, waaruit
do welwillende stemming der hoogene krin
gen tegenover het Katholicisme bleek. jMgr.
fa vier had trou,wens steeds de beste be
trekkingen met invloedrijke leden der Chi
neesche regeering onderhouden.
Een nieuw Keizerlijk decreet schaft nu
het decreet van 15 Maart 1899 af. Het
decreet beweert, dat de bisschoppen en
andere missionarissen geen officiëele
plaats innemen en dat zij dus, wat hun
rang betreft, niet op dezelfde wijze kunnen,
behandeld worden als ambtenaren vap dep;
Staat. Verder wordt voorgeschreven dat
alle bepalingen betreffende de betrekkin
gen tusschen missionarissen en ambtena
ren worden opgeheven.
FBASKKIJK.
Een werkman der Fransche marine,
wien een vordering tot schadevergoeding
tegen den Franschen Staat door de recht
bank te Cherbourg is toegewezen en die
'ondanks zijn uitvoerbaar vonnis geen geljd,-
kan loskrijgen, heeft den Minister van Ma
rine doen weten, dat hij executoir arrest
op de zich te Cherbourg bevindende oor
logschepen en marinegebouwen gaat leg
gen!
ZWITNERLASD.
De bergen vragen weer hun
offers. Drie toeristen uit Luzern wiSdep
Zaterdag met een gids, van het station
Eismeer van den Jungfrauspoor ujt, het
Mönchjoch beklimmen. Vroolijk jodelend
gingen zij opweg. Maar toen zij nog maar
een kort poosje langs den Eigerwand klim
mende waren, deed er zich een fluitend ge
luid hooren, en dadelijk daarop werd een
uit den Polder andermaal des schilders
drempel. Hem werd evenwel de tijd niet
gelaten, om de vraag te uiten, die hem
op de lippen zweefde. „Ha, dat is de
besteller van het Mariabeel-dje", riep de
schilder, zoodra hij den binnentredende
gewaar werd. „Kom maar eens mee!"
En de meester ontblootte met eerbiedige
hand de wonderschoone schilderij, toon
de haar zijn bezoeker en verhaalde daar
op in den breede van hot verschijnen
en verdwijnen van den jongeling. Van,
loon kon en mocht volstrekt geen sprake
zijn. Hij hadde zich schuldig gerekend, als
hij iets gevorderd had, Want hij hield zich
overtuigd, „dattet deur die ghehenisse
Gods geschilderd was ende bij miraculen
volbracht".
Het ging natuurlijk niet aan, deze beel
tenis het werk van een Engel des He
mels eenvoudig mee te nemen en naar
den Polder te dragen, alsof het een gewoon
voorwerp ware. De kroniekschrijver laat
ons echter iu het onzekere, hoe de over
brenging geschiedde. Hij bepaalt zich er
toe te zeggen, da.t het gebeurde „met
groter eeren ende reverenlien".
(Wordt vervolgd.)
