Donderdag 11 Juni 1908.
Vierde Jaargang.
No. 68
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEÜWSCHE EILANDEN.
VHSthünl alken MAANDAG-, WOENSDAG- s» MUM.
EVENREDIGE VERTEGENWOORDIGING.
Uit den geloofsstrijd in
Frankrijk.
BUSTEN LAND.
BINNENLANDT
NIEUWE ZEEÜWSCHE COURANT
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes fO.?5, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers a contant- 0.05
BureauLAHGE VORSTSTRAAT, GOES.
Advertentiën van 1—5 regels f0.50; iedere regel meer 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. a contant.
Reclameberichten 25 Gt. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
(Ingezonden.)
III. (Slot.)
indien we in 1901 gestemd hadden vol
gens het stelsel van den heer Z., zouden;
er 10 Lijsten zijn geweest: 3 van rechts,
3 van links, 1 van de Soc.-Dem. en nog
3 kleine Lijsten: van de Christen-Dem.
(Breda en Tilburg), van de Radicalen
(Winschoten) en van de Vrije Soc. (id
Er zijn toen uitgebracht 456606 stemmen,
maar hiervan moeten afgetrokken de 1737
st., door de laatstgenoemde partijgroepjes
beliaald. Op de 7 Lijsten zijn dus uitge
bracht 454870 st. en het kiesquotient be
draagt 4549.
Voor ons doel kunnen wij volstaan met
ons hoofdzakelijk te bepalen tot Lijst I,
die der R. K waarop de meeste stemmen
zijn uitgebracht, omdat 10 Kamerleden bij
enkele kandidaatstelling zijn gekozen en';
nog 13 bij volstrekte meerderheid van1
stemmen. Deze Lijst wijst een totaal aan
van 127215 st Deelen we dit getal nu
door 4549, dan bekomen we tot uitkomst
27, d, w. z. de R. K. hebben het recht in
de 2e Kamer 27 zetels te bezetten. Er blij
ven dan nog over 4392 st.
Op gelijke wijze wordt gehandeld met
de overige 6 Lijsten,. Elke Lijst heeft ook
een overschot, want het zou wel een witte
raaf zijn, als de deeling juist opging. Na
deze bewerking moeten jiog 4 zetels toe
gewezen worden. Deze vallen ten deel
aan de Lijsten met de .grootste resten:
I, III, IV en V. De Anti-Rev. zijn erg on
fortuinlijk: van hen blijven 2109 stem
men zonder uitwerking.
De R. K. hebben dan recht op 28 ze
tels. Reeds 23 afgevaardigden zijn ver
kozen verklaard: 10 zonder en 13 met
stemming. Maar 'welke districten zullen
nu nog Sen katholiek afgevaardigde naar
de 2e Kamer zenden? Daartoe heeft men
na te gaan, welke kandidaten de meeste
stemmen hebben behaald (buiten de ge
kozenen) en tevens de meeste van hun
(nog onbezette) districten. Zoo waren te
Enschede op Lijst I 4296, op Lijst V 2271
en op Lijst IV 3321 stemmen uitgebracht
en werd de R. K kandidaat dus'Üfgevaar-
digde. Evenzoo in deri Haarlemmermeer,
të'Katwijk, te Loosduinen en tè Brëukélen.
De Schr. heeft ongetwijfeld een zeer
verdienstelijk werk verricht en de zèer
velen, die ook in ons land gaarne de
E. V. zagen ingevoerd, heeft hij groote-
lijks aan zich verplicht. Alle menschen-
werk heeft gebreken, kleine of grödte, en
zoo zal er hier ook wel iets té wijzigen
vallen en aan te vullen.
Vooral de toewijzing der nog onbezette
zetels schijnt aan bedenking Onderhevig.
In die districten, waar geen der kandi
daten de volstrekte meerderheid bekomen
heeft, wordt de zetel toegewezen aan hem,
die de meeste stemmen behaald heeft,
maar Hontenisse valt ten deel aan een'
Liberaal, ofschoon hij maar 1566 st. ge
had heeft en de Katholiek 1689. Evenzoo
's GravenhAge I en Utrecht II. In Amster
dam VIII waren uitgebracht 301 st op
een R. K., 574 op een A. R., 334 op een
U.-L., 102 op een S.-D. en 596 op een
V.-D., en het is de Socialist, die afgevaar
digde wordt 1 De schrijver is begonnen
■met lijsjt 1 die der R. K. Nog 5 zetels
kwam deze partij toe, en Breukelen, waar
de R. K. 1944 st. behaalde, was de laat
ste in de rij, dus moest Hontenisse den
Liberaal geschonken worden. Maar dan
volgt ook hieruit, dat er niet altoos to
voldoen zal zijn aan de tweeledige voor
waarde: de meeste stemmen van hun lijst
en de meeste van hun district/
En nog iets anderedat hij de toewijzing
der zetels in nog open districten niet;
dezelfde kandidaten zullen verkozen
verklaard worden, met welke lijst men
ook begint, en dat is toch óók van belang.
Spreken we ten slotte de hoop uit, dat
E. V. zich niet al te lang late wachten'
L.
Bemoedigend.
De gemeenteraad van Amsterdam heeft
06h der laatste dagen een nieuwen wet
houder moeten benoemen.
Dat is niets bijzonders.
Die gemeenteraad echter is overwegend
liberaal en benoemde tot wethouder een
antirevolutionair, n.l het Kamer
lid mr. De Vries.
Dat is wel iets bijzonders.
En wat het meest bijzondere, het op
vallende en tevens het bemoedigende is,
is dat het hier de keuze gold voor een
wethouder van O n d e r w ij s.
Het opvallende, het bemoedigende is,
dat de liberale gemeenteraad der hoofdstad
alzoo het toeziaht op haar lager, middelbaar
en hooger Onderwijs (want Amsterdam
heeft een stedelijke Universiteit) heeft
gelegd in de handen van een vertegen
woordiger der Rechtsche Partij.
De Amsterdamsche gemeenteraad heeft
duidelijk willen uitspreken, niet gediend te
zijn van de „palstaanders" en „frontmakers".
Deze wetboudersverkiezing stelt alzoo
in bet licht, dat ook in vrijzinnige kringen
het doorzicht gekomen is, dat „frontma
kers" en „palstaanders" uitnemende ele
menten zijn ten gebruike van een verkie-
zingstrijd, maar dat de goede zorg voor het
openbaar onderwijs bet liberale troetel
kindje in hunne handen minder veilig is.
Er is kentering gekomen, die niet kon
uitblijven.
Niet zonder bezorgdheid werd ook in
liberale kringen waargenomen hoe het
radicalisme en het socialisme de veelbe
geerde baker werden van het openbaar
onderwijs.
Zonder boeldspraak hoe een socialistische
geest zich al meer en meer vaardig maakte
over de openbare onderwijzers, en hoe nood
wendig te dier oorzake de bij het onderwijs
zoo onontbeerlijke begrippen van tucht
en gezag er bij inboetten, ja gevaar
liepen te verdwijnen.
De ondervinding te Amsterdam had dan
ook geleerd
De daar verkregen uitkomsten waren
dan ook oorzaak, dat meerdere libe
rale raadsleden den vrijzinnigen heer
Ketelaar (nog wel een onderwijs-spe-
cialiteit, lid van dien Raad en der Tweede
Kamer) het ambt van Wethouder van
Onderwijs niet wilden zien toegekend
Dat mogen we noemen een teekenend,
een bemoedigend verschijnsel.
Want bet bewijst, dat er ook onder de
vrijzinnigen menschen gevonden worden,
die de belangen van het Onderwijs beter
zien toevertrouwd aan een man van Rechts,
dan aan een „frontmaker".
Burgemeestersbenoemingen
Men weet, dat daarover nog al eens ge
schreven is. Nu is onlangs tot burgemeester
van Zierikzee Mr. Moolenburgh be
noemd, een liberaalen naar aanleiding
van die benoeming schreef het „Utr. Dag
blad" om.:
.Waar bovendien de groote meerderheid
van de gemeente Zierikzee de vrijzinnige
beginselen huldigt en ook Mr. Moolenburgh
een trouw aanhanger is der liberale partij,
is ook uit dit oogpunt de keuze van H. M.
de Koningin ten zeerste toe te juichen
..De „Stichtsche Crt." teekent hierbij
aan
„Hier wordt dus in de overeenstemming
in politieke denkwijs tusschen den candi-
daat en do meerderheid der gemeeutenaren
een motief gezocht voor zijn benoeming".
Precies het stelsel van mi
nister Kuyper.
„Waar blijft nu het „Utr. Dagbl." met
zijn af keuring van Dr. Kuypers stelsel
Begrijpt men dan niet, dat ook Antire
volutionairen, Christ.-Historiscben en Room-
schen, even goed als de Liberalen graag
een burgemeester hebben, die hun geest
verwant is? En hebben de eersten daar
niet evenzeer recht op als de laatsten?
Is het stelsel alleen goed, als de Liberalen
er profijt van hebben, en verkeerd als het
te onzen bate strekt i
Men zou het haast zeggen 1'
Och wat, rechten, die hebben wij immers
nietwe hebben alleen plichten in de oogen
van links. Rechten hebben alleen de vrij
zinnigen I
Ziehier nog wat „Onze Courant" schrijft
„Zooveel mogelijk burgemeesters, wier
geestesrichting overeenstemt met die der
meerderheid van de gemeente, een zeer
gezonde regel.
Als echter min. Kuyper dien regel toe
paste in anti-liberale gemeenten, dan kwam
met groot misbaar de fameuze Van Rij de
brandklok kleppen
Nu echter is die regel zeer juist.
Nu hij toegepast wordt op het vrijzin-
nige Zierikzee't Is toch altijd gemak
kelijk, als men twee pannetjes tegelijk op
het vuur heeft staan 1"
- -- "li "tri-
De katholieke Kerk moet van hare vij
anden dikwijls het lasterlijk verwijt hoo-
ren, dat zjj overal eene geldkwestie van
maakt, en dat het haar en hare priesters
slechts om het geld te doen is.
Dit wordt gezegd van de bewonderens
waardige instellingen, die in de H. Kerk
bloeien, de kloosterorden, opgebouwd voor
een voornaam deel op de heilige deugd
der armoede. Maar ook wordt op deze
manier de aanval gericht tegen de Kerk
in het algemeen en tegen haar Opperhoofd,
den Paus van Rome
Er zjjn nu eenmaal in onze dagen vele
menschen, die zoozeer opgaan in het aard-
sche, het stoffelijke, dat zjj overal ron
dom zich geen ander streven meenen te
ziendat zjj het niet mogelijk achten, dat
iemand uit «en hoogere.een bovmnatuurljjke
beweegreden kan handelenja dat zij het
vermogen niet meer hebben, om zulk een
hooger streven te kunnen waarnemen.
Natuurlijk is volgens dezulken bjj de
Katholieke Kerk die zij slechts kennen
uit liberale of anti-godsdienstige dagbla
den een handelen om een zuiver gees
telijke reden ten eenenmale buitengesloten.
Indien de vjjanden der Kerk echter
willen zien, hebben zij de laatste jaren
eenige malen een heerlijk bewjjs van het
tegendeel kunnen ontwaren.
De Paus van Rome weigerde tot twee
maal toe de millioenen francs, door de gods-
diensthatende Fransche regeering aange
boden aan de Kerk, wanneer zij ook slechts
zijdelings hare goedkeuring wilde schenken
aan de wet tot scheiding van Kerk en Staat,
zoo onrechtvaardig in hare toepassing.
In 1906 verwierp Pius X deze wet en
verbood de oprichting der z.g. associations
cultuelles, vereenigingen voor den Eere-
dienst, los van een hooger kerkelijk gezag
Daardoor verloor de Kerk van Frankrijk
al bet stoffelijke wat zij bezat. Ieder oo-
genblik kon men het sluiten der kerkge
bouwen verwachten, de inhoud der ker
ken werd geïnventariseerd als zijnde staats
eigendom, met geweld van wapenen wer
den bisschoppen en priesters uit hunne
woningen gezet: de bisschoppelijke semi
naries werden gesloten, nadat de bewoners
er uit verdreven waren.
Met de gelden van vrome stichtingen
handelde de Staat zooals hij verkoos. Zulke
gevolgen had de Paus voorzien, en toch
weerklonk opnieuw het woord van Petrus
non possumus, wij kunnen, wij mogen niet
anders handelen Met geld was de Kerk
niet te overreden.
Later kwam het denkeeld der oprich
ting van vereenigingen van Priesters tot
Onderling Hulpbetoon. De Regeering zou
toestaan, dat deze de bestaande Hulp- en
Pensisenkassen der geestelijken konden
overnemen tevens zouden aan haar de
godvruchtige fundaties worden overgedra
gen, bezwaard met de verplichting tot
het lezen van zielmissen.
De Kerk van Frankrjjk wachtte ook nu
met geduld de beschikking des Pausen af.
Dezer dagen heeft Rome gesproken.
Pius X richtte een schrjjven tot de kar
dinalen van Frankrjjk, waarin de oprich
ting ook van deze vereenigingen verboden
werd.
Wanneer men nagaat, welke gewich
tige beweegredenen den Paus voerden tot
dit besluit, dan zal men zien, hoe geen
stoffelijke beweegredenen des Paus hebben
kunnen bewegen.
Christus heeft gewild, dat zjjne Kerk
oen hiërarchische instelling zoude zjjn
Petrus plaatste Hjj aan haar hoofd als
den eersten Paus. Onder den Paus zouden
de Bisschoppen, de opvolgers der Apostelen,
de Kerk besturen.
Tegen dit beginsel, waarop het gebouw
der H. Kerk rust, gaat de strjji der
Fransche kerk vervolgers. Dat is gebleken
bjj de scheidingswet met hare op zich zelf
staande associations cultuelles. En nu weer
met de vereenigingen tot onderling hulp
betoon.
Beide vereenigingen zouden door de
Fransche regeering slechts erkend worden,
indien zjj geheel onafhankelijk stonden
van het gezag van Paus en Bisschoppen.
De vereeniging van Priesters, opgericht
tot onderling hulpbetoon, zou beschouwd
moeten worden als een gewone vakver-
eeniging, waarbij geen enkele priester zou
mogen geweigerd worden. Een prieBter,
in opstand tegen de Kerk, zelfs een afval
lige priester, zou volgens het voorstel der
Fransche regeering uit bedoelde vereeni
ging niet kunnen geweerd worden. Daaren
boven zouden de geschillen niet door de
kerkelijk® overheid, maar door een regee-
ringslichaam worden uitgemaakt.
Men vraagt, zegt de Pans, aan de Fran
sche geestelijken zich te vestigen als een
afzonderlijk lichaam en in zekeren zin hun
karakter van priesters in gemeenschap met
den Apostolischen Stoel te vergeten.
De priesters hadden dus het recht niet,
hetwelk alle Fransche burgers bezitten,
om uit hunne vereeniging alle onwaardige
leden uit te sluiten.
Daarom sprak Pius X ten tweede male
namens de Kerk van Frankrjjk het „non
possumus" uit. Het geld legde hier geen
gewicht in de schaal.
Reeds gaven de Fransche kardinalen in
een schrjjven blijk van hunne onderwer
ping aan 's Pausen bevelverschillende
bisschoppen volgden reeds, en weldra zal
men vernemen, hoe de bisschoppen en
priesters zich ook in deze kwestie scharen
rondom 's Pausen troon.
Wie staat in deze zaak hoogerde
Fransche regeering, die geld bood om de
onafhankelijkheid der Kerk te koopen, of
Christus' Kerk, die den zuiveren geest van
haar Goddeljjken Stichter wil bewaren,
ten koste van het grootste geldeljjh nadeel
(N. K.)
FRANKRIJK.
Nieuwe vervolgingsmaatregelen
De „Journal officiel" van Pinksteren bevatte
weer een heele reeks decreten, waardoor
93 congreganistische instellingen of scholen
gesloten werden verklaard.
Zoo zet de Fransche regeering haar anti-
clericale campagne ongestoord maar door.
Telkens nieuwe slagen, telkens nieuwe
slachtoffers.
In een Engelsch katholiek blad vinden,
we nog aangaande het Londensche bezoek
van president Fallières een Inzonderheid,
die in de uitvoerige Imededeelingen der
grrrooote pers ontbrak.
De president bezocht het Fransche zie
kenhuis in Shaftesbury Avenue, en schonk
daar de orde van verdienste aan. de su
perieure. Deze is een... fransche reli-
gieuse, zooals het geheele ziekenhuis door
Fransche Zusters wordt bediend.
In zijn eigen land zou hijl haar niet heb
ben mogen huldigen: hij moest om dat
te kunnen doen. oversteken naar* den bo
dem van het protestantsche Engeland.
AMERIKA.
Taft over de Katholieke Kerk.
William H. Taft, een der meest geziene
staatslieden der Vereenigde Staten en de
meest in aanmerking komende candidaat
voor het presidentschap, heeft, als gouver
neur der Philippijnen, de geestelijkheid en
de Katholieke missionarissen aan het werk
gezien. Hjj heeft de onderhandelingen tus
schen Rome en Washington geleid, beoogende
te komen tot eene regeling van den toestand
der Katholieke geestelijkheid in de nieuwe
Amerikaansche kolonie eene regeling,
die thans tot genoegdoening van beide
partjjen in werking getreden is Toen hjj
aan het congres verslag uitbracht van zijne
zending in de Philippjjnen, zeide hjj o.m.
het volgende
„Een der grootste rampen, die de Philip
pijnen hebben getroffen, is de verwoesting
der Katholieke kerken geweest De Katho
lieke Kerk heeft daar den vrede en de
goede orde gehandhaaid. Het is van groot
belaDg voor de regeering, dat de Kerk
worde ondersteundIk beschouw den toestand
alleen uit burgerlijk oogpunt. De Katholieke
Kerk is de grootste Christeljjke macht ter
wereld. Ik behoor niet tot deze Kerk, maar
wie haar, te midden, der bevolking van dit
land, aan het werk heeft gezien, moet het
ontzagljjke goed dat zjj doet, erkennen."
PORTUGAL.
Naar de Standard uit Lissabon verneemt,
heeft de commissie, die de rekeningen van
het koninkljjke huis nagaat, ontdekt dat
dom Carlos niet de eenige was, die onws'tige
voorschotten kreeg. De kon -moeder Maria
Pia heeft een f 2 500,000 te veel genoten.
Al werd haar heele toelage, die een f 150,000
hedraagt, ingehouden, dan zou het een zestien
jaar duren voor het bedrag aangezuiverd
was. Maria Pia zegt, dat zjj te weinig kreeg
om haar koninklijken staat op te houden.
PERZIË.
Verschillende berichtgevers te Teheran
melden onrustbarend nieuws. Die van de
Times seinde gisteren De verwachte staats
greep nadert. Zondag ontbood de sjah
aanzienlijke onderdanen bij zich en liet er
eenige gevangen zetten. Een bekende reac
tionair benoemde hQ tot gouverneur van
Teheran. Een manifest bedreigt alle woel
geesten met straf. Troepen bezetten de stad.
TWEEDE KAMER.
Onteigening in de gemeente Kruiningen, Schore
en Wemeldinge.
In zijn antwoord óp het Voorloopig Ver
slag omtrent het wetsontwerp tot verkla
ring van het algemeen nut der onteigen
ning van eigendommen in bovengenoem
de gemeenten, noodig voor den bouw van
derde schutsluizen voor het kanaal door
Zuid-Beveland te Hansweert en te Wemel
dinge, merkt de minister van Waterstaat,
naar aanleiding van het in het verslag in
twijfel trekken van de noodzakelijkheid der
voorgenomen werken (een twijfel, welke
gegrond werd op de onderstelling dat men
bij tijdelijk buiten gebruik raken der groote
schutsluizen zich zoolang wel zou kunnen;
behelpen met de kleine sluizen) op, dat
hij niet gaarne zou beamen dat de scheep
vaart van dit behelpen niet meer 'dan
„eenige" belemmering zou kunnen onder
vinden. Voor een aanmerkelijk deel zou de
scheepvaart zelfs volstrekt gestremd zijn.
Niet alleen de Belgische, maar ook de
Nederiandsche en Duitsche scheepvaart
hebben belang bij de zaak.
i
St.-Radboud-stichting.
Onder voorzitterschap van Mgr. Van de
Wetering, Aartsbisschop van Utrecht, werd
onlangs een gecombineerde vergadering,
gehouden van het Bestuur der Sint-Rad-
boud-Stichting en de Diocesane Comité's.
Naar wij vernemen, werd verslag uitge
bracht over de werkzaamheden van het af-
geloopen jaar. Hoewel nog niet overal,
parochiale comité's konden opgericht, wor
den, en enkele der comité's nog geen ba-
roep op de offervaardigheid der Katho
lieken hadden gedaan, gaf toch de uitslag
reden tot groote tevredenheid.
Wij zijp niet in de gelegenheid om cij
fers mede te deelen, maar het valt, naar
onze meening, niet te betwijfelen, dat de
bijdragen een begin van verwezenlijking,
der doeleinden, van de S. R. S. reeds nu
mogelijk maken.
Wij bedoelen de vestiging van bijzondere
leerstoelen.
En mocht dit vóór het aanstaande stu
diejaar nog niet kunnen gebeuren, zonder
twijfel zal het kunnen geschieden, wan
neer in de eerstvolgende algemeene ver
gadering een volledig overzicht over d®
te verwachten jaarlijksche bijdragen gege
ven wordt.
Het ligt echter niet in het plan van
het Bestuur om, zooals wellicht onze te
genstanders hopen, door de verwezen
lijking van een naastliggend doel, het
groote doel der S. R. S. op den achter
grond te schuiven.
IntegendeelWat het eerst aan de beurt
komt de bijzondere leerstoelen n.l.
en een onmiddellijk te bereiken voordeel
meebrengt, moet beschouwd worden als
een middel, dat ons nader brengt tót het
doelde Katholieke Universiteit.
Steun voor de Pers.
Wij lezen in de „Voorhoede":
Het staat nu als een paal boven water,
dat de oud-liberale „Nieuwe Courant" een
jaarlijksche subsidie van ten hoogste acht
duizend gulden ontvangt van de „Vereeni
ging van Nederiandsche Werkgevers".
Het Bestuur heeft 't nu zelf gepubliceerd.
De „Nieuwe Courant" is piet een of
ander neutraal blad, maar het heeft zich
óp politiek gebied beslist partij ge
steld. Men kan zelfs zeggen, dat zij de
meest welsprekende woordvoerster is van'
het oud-liberalisme, zooals dit in Syllabus
en Rerum Novarum veroordeeld is.
Bekend is ook, dat deze zelfde „Nieuwe
Courant herhaaldelijk zeer scherpe arti
kelen heeft bevat tegen, Üo Katholieke Kerk.
Ik herinner me bijv. nog een! uitvoerige po
lemiek tusschen „Nieuwe Courant" en
„Het Centrum", waaruit dit overtuigend
bleek. Ook „De Tijd" polemiseerde vaak
met de „Nieuwe Courant". En wat was
schier dagelijks in de „Nieuwe Courant"
