itograaf
ig 8 Mei.
De Boesche Oorlog.
IT, Goes.
'erzekering.
IUWUJ
No. 56
Dinsdag 12 Mei 1908.
Vierde Jaargang.
Oranje".
v
ïk van
1GINRICHTIHGEK.
Prijscourant gratis.
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
[ljettan.
icht. -m
HSOL!
atten an Veldmuizen.
Oude Jenever.
IJDER fe Goes.
AT ÜB A.
ook des Zondags.
lek
iche Orgels
ELBURG.
HORDIJK's BANK.
in en flambards,
108, Breedje, Goes.
'ESMELK,
i Suikerziekte,
fEUïLLETÖW,
UIT DE PER&.
I'
[iTEN, LINOLEUMS, 3
JAFELKLEEOEN, g
VEN, enz.
O
RATIS GEMAAKT.
Abonnementsprijs p. 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers a contant-0.05
te verdelgingsmiddel
voor
|j" menschen,
eenvoudig in toepassing.
\f0.20, f0.40 en fO-75.
<•0.30, f 0.60 en f I.—
an in bussen van Va Kilo
Ie 5000 pillen fl.
er voor Goes en omstreken
PORTE, Apotheker.
Greote Markt, Gees
Jt merk
r>;
In bij' den Heer
lab. fl.-.
lab. 4- pr. f 2.—.
couranten
RANTIE. r~
|Kt;.\ IVItnlW-
relden zin.
fcilerlmid en
trden.
pr voor Zeeland
[vervaardigen van do
am aanbevelen.
foLIE J ASSEN,
^sselingsziekte te 's Gravenhui
nstelling te Weenen 19®
TR1CIA" te Z0ETERMEER
Advertentiën van 1—5 regels f 0.50; iedere regel m»r 10 Ct.
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. a contant.
Reclameberichten 25 Gt. p. r. Bij abonnement speciale prijs,
Dr. v. d. Brink en de Godsdienst.
In den afgeloopen winter heeft men,
in onderscheidene plaatsen den afgo
dwaalden. priester v. d. Brink laten op
treden, om te spreken over Godsdienst
en sociaal-democratie.
Dat zou, meenden de roode toeenen, er
ingaan 1 Als een priester, zij het dan ook
verdwaalde priester, het zegt, dan zal men
het toch wel willen gelooven, dat men
zeer goed geloovig Christen en tevens lid
van de S. A. P. kan zijn.
Of het spreken van den heer v. d. Brink
bekeerlingen heeft gemaakt, wij weten
het niet, al betwijfelen we het zeer.
Hoe dit evenwel zij, in het „Volk" van
Zaterdagavond j.l. is duidelijk gebleken,
wat de heer v. d. Brink onder Godsdienst
verstaat.
Hij schreef onder meer:
„Mij dunkt, dat het moderne proleta
riaat juist in hooge mate godsdienstig
is en ook zijn medestrijder Franky. d.
Goes.
Ik versta dan onder „modern prole
tariaat" het denkende deel der .arbei
dersklasse, het deel dat zicli juist de
proletarische, levensbeschouwing heeft
eigen gemaakt, die mannen en vrouwen,
die mede beseffen het groote gewicht
der historische taak, welke deze onze
klassen heeft te vervullen.
Die godsdienstigheid uit zich in de
levenswijze, in geheel het optreden van
den modernen arbeider. Men ontwaart
daar geheel wat anders dan in versuft
kerkelijke of z.g. religieus overspannen
arbeidersgroepen.
Godsdienst is niet het op geregeld©
tijden ter kerke gaan.
Dit kan hoogstens middel zijn om
tot godsdienst (dienst van het goede)
to komen en men blijft maar al te veel
stilstaan bij het middel zonder veelal
te geraken, tot het doel.
Er zijn honderden ongodsdienstige
menschen, die 's Zondags onder .den
preekstoel zitten, er zijn zeer vele gods-
dienstig-en die nooit een voet zetten over
den drempel van een kerkgebouw (tmzij
om een monument te bezichtigen).
Tot deze laatsten behoort v. d. Goos,
die immer op mij den indruk maakte
een hoogst godsdienstig man te zijn."
Zie, nu weten we 'tl
Godsdienst is, volgens dezen zoo jam
merlijk afgedwaalden priester, niet anders
dan in dienst te slaan van het goede want
het goede, dat is God.
„Godsdienst", zoo zegt hij, „in den
waren zin des woords, is doen, handelen,
zich moeite getroosten voor het beter
stoffelijk welzijn, het hooger geestelijk
opvoeden onzer medemenschen".
En zoo is, volgens hem, ook de heer
v. d. Goes, die het bestaan van Ged als
Schepper van hemel en aarde loochent,
Nog maar altijd kwamen anderen aan
raden, zoodat er weldra twee lange rijen
boerenwagens stonden van ,die 'sHeer-
hendrikskinderenpoort tot aan
het dorp van dien naam en van de G a n-
zepoort tot aan het „Blaubeens.
h o e f k e n Het moet een toeiel aardig
gezicht geweest zijn, die reeksen helder
witte huiven en die trappelende en ion-
geduldig klauwende, paarden op 'dezen
heerlijken Junidag, dat alles schitterend
in, gouden zonneschijn. Veel minder aar
dig vonden het de boerenknechts, voor
wie het poëtische geheel verloren, ging,
vervuld als ze waren door wrevel we
gens het prozaïsch wachthouden bij de
paarden en het gemis van de pret, die zij
in Goes meenden te maken. En gansch
onaardig was het zien van die zachtwap-
perende huiven voor die Goesenaren,
welke den vorigen dag zoo vreeselijk ge
schrokken waren op het geschreeuw, dat
de vijand op de veste aanrukte. Die hui
ven waren tenten, men kon het duidelijk
van de wallen zien, en de stad ging nu
in optima forma belegerd wordeni
Het schrikbeeld verdween wel, toen be
ter uit hun oogen kijkenden de menschen,
gerust stelden, maar de wagens bleven;
onverbiddelijk geweerd en de boeren kon
den hun koopwaar door het klinket in
ook „godsdienstig".
Zoo zijn alle sociaal-democraten, al
willen zij van een Godsbestaan niet
weten en al spotten zij met alles, wat
ons heilig en dierbaar is, toch „godsdien
stig", want zij dienen „het goede".
Men moet het maar weten!
Maar wij vragen, is dit geen spelen
met woorden, is dat geen openlijke be
driegerij van het volk?
Men heeft wel eens gesproken van de
„leugen in de taal", welnu, hier heeft
men haar zoo brutaal en zoo kras
mogelijk.
Ook ter Rechterzijde worden er gevon
den, die in de naïeve meening verkeecen,
dat de strijd van 1905 vooral een strijd
was tegen den persoon van dr. Kuyper.
Ware deze laatste er maar niet geweest,
zoo redeneert men, dan zou de aanval
op tiet Rechtsche Kabinet veel minder
scherp zijn gevoerd.
En ook voor het heden trekt men daar
conclusies uit.
Nu moet men echter lezen, wat V. D.
in de Mi d d el b ur g s c he Courant
schrijft
Onder het opschrift „Waakt I" publi
ceert hij een uiterst vinnig artikel tegen,
het Kabinet.
„Het Kabinet HeemskerkTalma is in
zeker opzicht haast nog gevaarlijker Kabi
net dan eerr Kuyper-ministerie", dus be
gint hij.
Dan wordt hevig uitgepakt tegen het
ministerie en zijhe leden, die naar V.-D.'s
oordeel zoowat niets goed doen en, die
het land met „groot gevaar" bedreigen.
„Heemskerk en Tal ma zijn in
oogmerk niet anders dan Kuyper" zegt
de schrijver, „alleen het tempo, wordt
anders genomen". En hij besluit:
Waakt 1 Waakt togen het 'vermeerderen
van den invloed van een regeering, die
u niet zal en niet kan brengen, dat wat
ge al te lang hebt ontbeerdeen krach
tige, eerlijke, breede, democratische,
vooruitstrevende politiek. Dat elke tus-
schentijdsche verkiezing van uw onver
zwakte waakzaamheid een nieuw en op
wekkend bewijs leverei
Duidelijker kan het al niet.
Rechts tegen Links was, is en blijft de
leus, welke ook de naam of de signatuur
zij van het Kabinet.
Bevoegdheid.
In de Roomsche Staatspartij geeft de
behandeling van het Kiesxechtvraagstuk
aanleiding to,t eenige discussie. Nu ver
schillend© kiesverenigingen uitspraak
hebben gedaan, wordt hier en daar ge
zegd, dat men kiesverenigingen niet be
de stad brengen of moesten onverrichter
zake weer "naar huis rijden, bang als de
regeermgspersonien waarschijnlijk waren
voor opstootjes bij de overgroot© druktei
van dezen dubbelen marktdag.
Wanneer tijdgenooten o,ns deze zonder
linge dingen verhalen, denken we onwil lies
keurig aan spotvogels, die er pret in von
den dag aan dag het volk bij den neus
te nemen. Maar de regeering nam het
volstrekt zoo niet op, de hoeren beseften
ten volle hun verantwoordelijkheid, om
de rust te bewaren en de ingezetenen te
beschermen in hun persoon letn hun eigen
dom; want bij zoo'n gelegenheid ontbrak
het ook toen niet aan lieden, die gaarne
tot daden van geweld pvergaan, thans
uit roofzucht en geloofshaat. De Edel-
achtbaren vergaderden soms 7 of 8 ma
len daags en wanneer men oen- Roomsch
mensch op de publieke straat ontmoette,
kon men er zeker van zijn, dat de onver
mijdelijkheid hem naar buiten had ge
dreven.
In den beginne juichte mien bij het op
halen van de Roomsche wapens, maar
het leed niet lang, of 3e Onroomsch©
leden, van do burgerwacht vingen aan te
klagen, dat de Katholieken stilletjes thuis
konden blijven, terwijl zij bij nacht pn
ontijde de wacht hadden te houden hij de
poorten. En wat een schrik somsEens
weer lag de geheel© burgerij in zoeten
slaap verzonken, alles was bladstil, toen
de brave wacht was het niet aan 'de
Ganzepoort? uit zijn droeve mij
mering over het lot van vrouw en kin
deren, als heit. straks meenens werd, op-
voegd kan achten om over een zoo ge
wichtig vraagstuk een oordeel uit te spre
ken. Tegen die onbevoegdviePklaring komt
P. in de Gelderlander op. De nood
zakelijke consequentie van dat onbevoegd
verklaren, zou, zegt de schrijver, er toe
leiden, dat er een autocratisch bewind
opstond; een soort van „verlicht despo
tisme"; en dat is toch uit den tijd. De
schrijver zegt, dat men hier goed onder
scheiden moet:
Zegt men, dat het volk de bevoegdheid
mist om zelf wetten te maken, dan mee-
nen, we daarmede accoord te kunnen gaan.
We; gelooven ook niet, dat ooit een ernstig
man deze bevoegdheid heeft op-geëischt.
Maar het is iets geheel anders het volk
de bevoegdheid te ontzeggen zelf wetten
te maken dan te weigeren zijne uitspraak
te vernemen over de wetten, die het wil
gemaakt zien.
Iemand die zich een huis wil bouwen,
kan zeer goed zeggenik wil mijn huis
met zóóveel kamers, zoo en zoo groot en
met een behoorlijken gevel. Maar aan den
architect moet hij overlaten de beslissing,
of er voor de fundamenten moet geheid
worden, hoe dik de balken moeten zijn die
een bepaald gewicht te torsen hebben, de
teekening van don gevel, in een woordde
technische uitvoering.
Zon ook het volk, als het bepaalde wet
ten verlangt.
'tls volkomen bevoegd te zeggen: wij
willen een wet, die het mogelijk maakt,
dat het recht spoedig zijn loop heeft; een
wet, die onze zonen niet langer dan noodig
is' naar de kazerne reept; een wet, die den
werkman in staat stelt zich te verztkeren;
voer den ouden dag enz. enz.
Maar als nu zulk een wet gemaakt wordt
dan heeft niet het volk de bevoegdheid
te zeggen, ho© de procedure geregeld zal
worden, hoe de militaire oefeningen moe
ten plaats hebben, welke premies zullen
betaald worden enz. de uitwerking de
zer technische bijzonderheden is het werk
van den architect, in casu deti wetgever.
Eerst wanneer zich een duidelijk en al
gemeen verschil van gevoelen tusschan
de deskundigen openbaart, zal in sommige
gevallen een beroep gedaan moeten wor
den op do meening dor meerderheid
een onvolmaakte weg, maar de best-mo
gelijke in deze onvolmaakte wefeldj
Waarom veranderen?
vraagt het „H. v. A.":
Als! ge de oppositie moest gelooven, dan
is de katholieke regeering in België een
schande voor' onzen tijd en shunt België,
door .die regeering, op don eersten rang
der achterlijke volkeren.
We weten nu wel, dat ze daar zelf niets
van gelooven en in hun eigen) gemoed
geschrikt werd door een groote plons in
do vestinggracht. Daar hadt ge hot nu,
daar kwamen, ze aangestormd of liever
aangezwommen, als weleer de Bataven,
die lang verwachte, vermaledijde vijan
den uit het Oosten en het Zuiden. Zon
der toeven alarm geslagen, dat spreekt.
En als de toegesnelde dapperen, zich op
alles voorbereid houdend, de wapens
.stevig in do vuist knellen, zien ze een
grooten hond op den kant klauteren (en
het water uit zijn haren schudden. Aan
de kloeke en die zich jegens die rustige
burgerij zoo verdienstelijk makende bur
gerwachters ternauwernood een schuwen
blik gunnend, snelde het beest, dat zijn
moester uit hiet .oog verloren had, huis
waarts.
Ingevolge die klachten wierden de degens
en het schietgeweer aan de Roomschei
huizen terugbezorgd met het bevel detr
Overheid, voortaan weer nevens de an
deren op beurt de wacht te betrekken,
onder dè burgerkapiteins.
Evenwel, niet lang meer. Na oen dag
of acht maakten de heeren plotseling «.en
einde aan het kluchtspel, zouden we zeg
gen, als er niet zooveel .angst was uit
gestaan. Ziende, dat het gepeupel, in
weerwil van het verwijderen van allerlei
„stronkelsteenen" oproerig bleef ten dat
do handen „jookten naer plundering", en
vrec'Zende, dat, zoo het spelletje eenmaal
aan den gang raakte, ook 's lands gebou
wen gevaar zouden loopen, hoeft het de
Regeering goed gedacht, de Edelmogiende
Gecommi teerde Raden te Middelburg
in stilte op de. hoogte te brengen van
de overtuiging hebben, dat het gouver
nement minstens een even goede figuur
maakt dan om 'teven welk gouvernement
de oppositie zou kunnen samenstellen.
Maarde cliché moet toch blijven
dienen, net zooals de katholieke dompers
blijven, ondanks hun eigen vrij lager, mid
delbaar en hooger onderwijs en ondanks
de) lessen van hoogere wetenschap, die de
primaat van België in staat isi aan do
feniksen te geven, die de clericalen, aan
zooveel per dag, voor dompers uitmaken.
De groote. machtspreuk over de „ach
terlijkheid" van België, tengevolge van zijn
katholiek gouvernement, was over twee
jaar: allerwege wonen wij de ontwa
king der liberale gedachten bij;
de reactie is overal verpletterdalleen
België vomit een zwarte vlek op de kaart,
enz. enz.
Laat ons eens zien.
in Engeland krijgen de liberalen klop
ping op klopping en gaan ze doodeenvou
dig de onderwijswet intrekken, de eeniga
die hen min ot meer aan onze liberalen
deed gelijken;
In Holland is het liberaal ministerie
reeds vervangen door een kabinet van ge-
loovigen, protestanten en katholieken;
In Duitschiand is het' liberalisme mach
teloos ondanks het nationale „Bloc" en
gaat Rijkskanselier prins von Óülow een
bezoek brengen aan den Paus, om wel
te toonen, dat de Duitsche regeering vrede
wenscht met de katholieken;
ln Italië verwierp de Kamer voor eenig©
weken het wetsontwerp, vragende afschaf
fing van het godsdienstonderwijs in de
lagere school;
in Oostenrijk heeft de katholieke partij
met! do uitbreiding van het stemrecht hare
macht versterkt.
Blijft Frankrijk 1
Nu recht nitgesprojken, is ©r één kiezer 'in
België die het Fransche regiem hier, in
België zou willen ingevoerd zien, 'tis te
zeggen, hij gemis aan eene conservatieve
meerderheid en de machteloosheid van het
liberalisme der heeren Hymans en Franck,
eene regeering Jansen-Lorand-Vander-
velde
Men aanziet de Belgische kiezers toch
niet als van hunne, vijf zinnen beroofd,
niet waar?
Welke reden zouden ze dan .hebben om
van regeering te veranderen?
De „liberale ontwaking" is veranderd
allerwege in eeaen diepen slaap. Laat ze
slapen, ook hier in België; dat is het
eenvoudigste middel opdat ze geen kwaad
zouden uitrichten
ITALIË.
Van het Vaticaan. De H. Vader
heeft Maandag den prins en de prinses
Aloys von Loewenstein in audiëntie ont
vangen; daarna volgde een collectieve
audiëntie voor de leden van het Centraal
comité den- Duitsche katholieke congressen,
den toestand, met het gevolg, da,t een
compagnie soldaten herwaarts kwam en
de stad al heel spoedig haar rustig aanzien
terugkreeg. De poorten konden voortaan;
ongesloten blijven, de wachten onbezet
zou de burgerij er rouwig om geweest
zijn?
Doch, waarom niet eerder die soldaten
De stedelijke besturen bezaten destijds
een zeer groote mate van zelfstandigheid;
en zagen nauwkeurig toe, dat aan hun
keuren en privilegiën niet in het minst
getornd werd. Ook zulten de heieren slechts
zeer ongaarne erkend hebben, dat zij on
machtig waren voor de rust en de veilig
heid hunner onderhoorigen ie zorgen.
Op H. Sacramentsdag en den feestdag
van de H. H. Petrus en Paulus, alsmede
de daarop volgende Zondagen konden de
Katholieken niet ter H. Mis, maar op den
4en Zondag na Pinksteren vulden zij wieer
hun armelijk, maar geliefd bedehuis.
De anders gezinden 'meden pog Jarig
de Roomsche winkels. Een gevoelige, wn
pijnlijk© slag voor hen, die niet meetel
den en zoo onverdiend.
Verwonderlijk, zal de lezer reeds bij
zich zelf gezegd hebben. In de stad alles
op stelten en het Goesche land in on
verstoorbare rust, want daar- hooien we
niets van.
Nu, rustig was het o-p de dorpen juist
niet. Hoe kon het in Goes regenen, zon
der dat het ten minste druppelde in de
omgeving?
Toentertijd kwamen Overkantiers en Bra-
banters hier eiken zomer in vrij gTooten
onder graaf Drostei-Vischering, de bis
schoppen van Fulda en Hildesheim, ver
scheidene Duitsche prelaten te Rome ver
blijvende, de socioloog abbé Hitze, Mgr.
Werthmann, prelaat van Baden, en ver
scheidene andere katholieke notabelen.
Graaf Droste las een adres van hulde
voor, waarop de Paus antwoordde met een
lofbetuiging aan de Duitsche katholiekict
congressen, welker eenheid en eendracht
jaarlijks zulke heerlijke vruchten ople
veren.
De Paus begaf zich daarna met de aan
wezigen naar de Troonzaal, waar kardi
naal Ferrata hem het comité van den Bond
delf Duitsche vrouwen en meisjes voor de
missiën voorstelde.
Gravin von Stolberg, presidente van
dien' Bond, las een adres voor, vervolgens
ging de Paus naar de constistorie-zaal,
waar! verscheidene honderden vrouwen en
jonge meisjes uit Duitschiand bijeen kwa
men. De Paus hield daar een toespraak tot
hen, welke vertaald werd door Mgr. Baum-
g ar ten, Duitsch prelaat te Rome.
Nadat de Paus in zijne particuliere Ver
trekken was weergekeerd, gingen de prins
en de prinses von Loewenstein en een
deputatie Van de beide comité's den staats
secretaris Mgr. Merry del Val complimen
teeren
AMKKIKA.
De Duitsche Kabelmaatschappij seint uit
Mexico, dat de afgezanten van de Veree-
nigde Staten en Mexico- naar Costarica zijn
vertrokken om hiet vaste scheidsgerecht
voor Midd-eil-Amerika, waartoe op de vre
desbijeenkomst te Washington besloten is,
in te stellen. Alle staten van Middel-
Amerika hebben ook reeds hun afgezanten
benoemd, behalve Guatemala. Blijft Col-
rera, de president, weigeren isien afgezant
te benoemen, dan zijn dwangmaatregelen
van d© zijde der Vereenigde Staten on
Mexico waarschijnlijk.
CHIAA.
Baron Hajasji heeft aan hef Wai-Woe-
Poe (dep. van buit. zaken) te P-eking mede-
deeling gedaan van de namen van vier
Chineesche kooplieden, die openlijk de
tegen de Japanners gerichte boycot-bewe
ging aanprijzen. Hajasji hoeft nu het ver
zoek' gedaan, dat de Chineesche rsgeering
dit voor de toekomst aan de bewuste vier
heeren zal beletten. E-e-n verzoek, dat veei
weg heeft van een bevel.
De Paters Jmzarislen bezitten in China
zeven groo-te missie-staties met meer dan
216.000 Katholieken, onder bestuur van
6 bisschoppen, 156 Europeesche en 113
inlandsche priesters.
Meel' dan 200 geestelijke zusters zijn
de missionarissen behulpzaam.
De Lazaristen hebban in hunne- zeven
districten, meer dan 1200 kerken en ka
pellen gebouwd en 14 seminaries opge
richt met 440 seminaristen. Het aantal
getale maaien en helpen oogsten, .maar
thans -dreef men ze den lande uit, het is
te begrijpen.
Ook bij de Roomsche boeren lieten de
dorpsbesturen, uit wijze voorzorg, de
wapens inzamelen. Het was voor een
Roomsch mensch uiterst gevaarlijk pp
Junidagen hier of daar te blijven plakken,
want geen enkel dorp kon men binnen-
raken, of men stiet op ©an wachtpost van
gewapende (Prote.stan Ische) hoeren, die
den reeds om zijn late wandeling ver
dacht© zonder veel omishig onder den to
ren zouden opsluiten. Onder tromgerof
fel werden de mannen naar hun post ge
bracht, onder tromgeroffel afgelost, ge
heel naar den eiisch. Dat men vaak op oen
ketel sloeg óf een teeg bier- of azijn-
tonnetje waar, drommel! zou men zoo
eensklaps .al die trommen vandaan 'ge
haald hebben? -- deed volstrekt niets af
aan den ernst der zaak. Alle samenscho
lingen streng verboden en gewaard. Nau
welijks waren ©an 'paar- Katholieken pp
den weg in gesprek, of men was er als
do kippen bij, om ze te scheiden. Zoo
werd het smeden van allerlei verraderlijke-
plannen en het beramen van gruwelijke
aanslagen op het leven en de veiligheid
van rustige burgers wijselijk voorkomen.
Op de klaphanken werd levendig gerede
neerd over het brandschatten der Room
sche hoeven, maar zoover kwam het niet,
gelukkig.
(Wordt vervolgd.)
