No. 134,
Dinsdag 12 November 1907.
Derde Jaargang.
"BurrEHLMa
"WnmAlTD."
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
GEVALLEN GROOTHEID.
NIEUWE ZEEUWSCHE COURANT
Abonnementsprijs por 8 maanden roor Goes f0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers A contant 0.05
GEÏLLUSTREERD ZOHDAGSBLAD
roor abonné's f 0.371/,, roor niet-ahonnë'»045
Advertentiën van 1^5 regels f 0.50iedere regel meer 10 Ct
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. A contant.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prjjs.
Als rhorbecke eens uit zijn graf kon op
staan, om zich te vergewissen, hoe het.
staat met zijne men mag wel zeggen
door hem gevormde eertijds zoo mach
tige en in eer en aanzien zijnde liberalfe
partij1
Want machtig is zij geweest en in eer en
aanzien ook, vooral in de jaren '54'64.
Machtig, omdat zij slechts eene afgeleef
de partij, de conservatieve, en een
paar andere nog in wording, de Katho
lieke ien de antirevolutionaire
partijen tegenover zich had.
En door haar machtuitoefening en door
haar machtsvertoon kwam zij: in eer en
aanzien.
Haar naam, liberaal, reeds had too-
verkracht tot aanwerving van volgelingen,
borgde beschaving en ontwikkeling hij hem,
die er zich mee tooide, al was hij de
meest onbeholpen boerenpummel of gee.s-
telooze baliekluiver.
De hoogheidswaanzin was haar zoozeer
in het hoofd geslagen, dat zij aan hare
idiootste volgelingen het recht toekende,
om met geringschatting, met minachting
zelfs, neer te zien op een ieder, die libe
raal zijn noch heeten wilde.
Ia, verleidelijk was ze in die jaren de
liberale partij', en hare volgelingen waren
legio in ons land.
En toen de ontnuchtering begon, stond
o. a. de Katholieke bevolking versteld, dat
zij zoo liberaal was!
Met weemoed zou Thorbecke's hart
worden vervuld, als hij nu eens zien kon,
wat gr van zijne partij geworden is, en
evenals de Romeinsche Imperator zou hij
droevig uitroepenWaar zijn mijne legioe
nen gebleven!
Onder twee opzichten heeft die eminente
man met al zijn Staatsmanswijsheid op
merkelijk gefaald.
Eerstens dat hij de doorwerking van het
liberale beginsel tot uiterste consequen
tie nooit heeft kunnen, misschien niet wil
len inzien; dat het beginsel zijn volgelin)
gen op een hellend vlak plaatste, waarop
in den loop der tijden eene .geleidelijke
afschuiving zijner partij' langs Liberale
Unie, radikale partij naar de sociaal-demo
cratische partij' onvermijdelijk moest plaats
hebben en dat het van Staatkun
dig indifferentisme, (onverschilligheid)
gaan moest naar volslagen ongeloof in
praktische belijdenis.
Van zijne weleer zoo grootsche en mach
tige partij zou hij alleen nog een oud,
afgeleefd restje terugvinden, het z.g. Oud-
liberale clubje, zich vermeiend in de
herinnering aan een afgesloten glorieus
verleden, doch den grond onder zijn voe
ten voelende wegzinken en, om niet ge
heel onder te gaan, zich bij1 verkiezingen
moetende vastklampen aan de verrader-
kjkste reddingsplanken.
Op een terrein van practisch Staatsbe
leid heeft het Thorbecke ook aan door-
richt ontbroken.
Hij, die toch geen ongeloovige was, en
tevens in 't openbaar heeft beleden, dat
o.a. het geven van onderwijs eene taak
was van particuliere krachten,
heeft zich nooit kunnen indeuken, dat ware
godsdienstzin aan de geloovige bevolking
2nlk 'n kracht, zou geven, om na vaststelling
van de Onderwijswet van 1857 in betrek
kelijk korten tijd het bijzonder lager onder
wijs tot bloei en ontwikkeling te brengen,
zoodat hij het grondwettelijk „Overal)"
ln te absoluten zin hielp uitvoeren; in
andere woordendoor de regeling van het
openbaar schoolwezen hielp hij: aan de
ontwikkeling en bloei van het bijzonder
onderwijs een grooten hinderpaal in den
Weg leggen, alsof verwezenlijking Van zijd
bovenvermeld onderwijsbeginsel eerst in
eene onafzienbare toekomst kon worden
verwacht.
En toen van die kracht van den gods
dienstzin reeds zoo talrijke bewijzen te tas
ten waren, bleef op 'tstuk van onderwijs
zijn oog nog beneveld en beging hij de
zelfde fout met zijne Wet. op 't Middelbaar
Onderwijs.
Wat Thorbecke evenmin voorzien heeft
is, dat zijne geliefde neutrale scholen, voor
al de Middelbare en Universiteiten, waar
voor van zijn indifferent-staafkundig stand
punt, leeraren ook indifferent op het stuk
van het geloof het meest gescliikt werden
geacht., ©en geslacht zouden kweeken, dat
in jeugdigen overmoed meeïundeels voor
de doorwerking van de liberale beginselen
niet zou terugdeinzen en met de gevolgen
er van zich zeer behagelij'k zou gevoefen.
Ja, als Thorbecke nog op ons wereld-
tooneel kon terugkeeren, zou hij zich scha
men over hetgeen van zijn liberale partij
is overgebleven.
Nu wordt er wel eens aan herinnerd, bij
verkiezingen althans, dat de liberale partij'
heeft meegeholpen aan de invoering van
de R. K. Kerkelijke hiërarchie, om er hij te
voegen, dal. de Katholieken zich wel on
dankbaar betoonen, als zij; de liberalen en
hunne afvallige bondgenooten Unie
liberalen, radikalen en sociaal-democraten
bestrijden.
Men zou juister spreken, als gezegd
werd, dat de liberale partij heeft meege
holpen, om de beletselen weg te
nemen, die de invoering van die hiërar
chie verhinderden.
Maai' om een uitdrukking te bezigen,
door Prof. Treub te Goes, by eene ver
kiezingslezing uitgegalmd men moeteen
ezel of een gewetenloos menseh zijn, om
op dit stuk van dankbaarheid of ondank
baarheid te gewagen.
In niet één politiek woordenboek komt
dankbaarheid of ondankbaar
heid voor.
Wèl de woorden: geven en nemen,
op 't terrein van practische of reaal-poli
tiek.
Daarenboven, die beletselen waren
rechtstreeks in strijd met het .liberale
hoofdbeginsel, dat de Staat tegenover elke
geestelijke beweging of richting neutraal
behoort te zijn; niet één godsdienst, niet
één kerkgenootschap mag bevoorrechten;
da,t er in den Staat vrijheid van godsdienst
moet wezen, binnen de perken der open
bare orde en rust.
De liberale partij kon destijds hare
medehulp niet onthouden zonder beginsel
verzaking.
En men mag niet vergeten, dat de Katho
lieken reeds jaren Jang voor hun vrijheid
en grondwettelijk recht opkwamen en dat
Katholieke afgevaardigden, als Storm,
Dommer van Poldersveld, Luyben, Mei-
linck, Meeuwsen, Mutsaers in de Tweede
Kamer op de bres stonden.
In zyjn bekende „Schets eener Parlemen
taire Geschiedenis" schrijft dan ook de
liberaal, mr. W. J. van Wel de ren
baron Rengers, over de houding der
liberale regeering ,ten opzichte der April
beweging
„Het is aannemelijk, dat het
gouvernement de gelegenheid
heeft willen aangrijpen, om de
Katholieken, wier steun des
tijds ONMISBAAR was, door gro o te
vrijgevigheid aan zich te bin
den".
Zoo is 't met deze beperking, dat men
voorjiet woord „vrijgevigheid" in de plaats
moet stellen „Recht", volgens de Grond
wet.
'tWas het uitwerpen van den spiering
om den kabeljouw te vangen.
Hoe een ietwat politiek onderlegd
mensc.h met het praatje van ondankbaar
heid nog durft voor den dag komen, is
dan ook onbegrijpelijk.
Heiligschennis.
In de maand April drongen tijdens een
predikatie vier individuen te Brussel de
kerk Sainte Marie binnen, kabaal makend.
Een dezer sujetten schreeuwde dien kan
selredenaar deze uitgezochte woorden toe
„Dief, leugenaar!"
Hij werd verwijderd en had zich dezer
dagen voor den rechter te verantwoorden
wegens het verstoren van den ©eredienst.
Zijn advocaat hield te zijnen gunste een
lang pleidooi, trachtend te bewijzen, dat
men gerust ongestraft een priester op den
kansel kon beleedigen, onder voorgeven,
dat... een preek geen deel uitmaakt van
den eeredienst!
Zoo'n advokaat zou in Frankrijk zaken
maken I
De rechtbank oordeelde vrij'spraak toch
wel wat al te kras en veroordeelde het
individu tot10 gulden boetevoor
waardelijk!
Als men in Duitschland een ongepast
woord over den grooten Keizer spreekt
kan men wegens majesteit-schennis ge-
ruimen tijd achter slot en grendel gera
ken, maar als in België de Koning der
Koningen in zijn eigen Huis, tijdens een
godsdienstoefening, door geboefte schan
delijk beleedigd wordt, dan is de straf
10 gulden boete voorwaardelijk
In Frankrijk, het rooverland, kan het
niet minder!
ITtA.MilïIJh.
Uit Evreux worden aan de „Univers"
een aantal schandelijke heiligschennissen
gemeld, die daar in een drietal kerken van
het diocees gepleegd zijn. Den bisschop
kwamen de jammerlijke feiten ter oore, toen
hy mét eeD groot deel van zijn geestelijk
heid in de kathedraal de maandelijksche
retraite hield. Mgr. deelde met tranen in
de oogen de feiten aan de priesters mede
en hield daarop met hen als daad-van-eer-
herstel een kruiswegoefening.
In een van de drie kerken had men de
H. Hosties over den grond geworpen en
met voeten vertrapt
Het is weer een droef bewijs van den
schrikkelijken geest van ongeloof, die alle
hoogere aspiraties en gevoelens doodend,
in de harten van zooveel Franschen door
gedrongen is. Het verderfelijk werk van
'n Combes, 'n Waldeck-Rousseau, 'n Briand
begint vruchten te dragen.
En 't moet dan ook gezegd, dat de anti-
clericale bent geen enkel middel ongebruikt
laat om het volk en vooral de jeugd te
„verleeken", den godsdienst in hun hart
te verstikken.
Ook met de meest kleinzielige en flauwhar-
tigste middeltjes. Zoo is in de tweede uit
gave b. v. van een grammaire, die algemeen
gebruikt wordt op de volksscholen, alles
wat eenigszins op godsdienst betrekking
had, weggelaten om door andere uitdruk
kingen vervangen te worden. Zoo lezen de
kinderen nu niet meer van „een priester"
maar van „een automobiel" niet van „een
mirakel" maar van „de republiek", niet van
„de ziel" maar van „een fiets" enz. enz
„Waar de tegenstanders, zoo schrijft de
„Croix" terecht bij 't vermelden van dit
feit, met zooveel razernij strijden om hun
atheïsme te verbreiden, moeten wij ons zelt
meer dan ooit bevestigen in het geloof en
ons geschikt maken het te kunnen verde
digen."
In Frankrijk zijn weer een aantal
zusters uit hun kloosters verdreven. Het
volk bracht haar een huldebetooning. Te
Dinan werden de paters Franciscanen door
soldaten uit hunne kapel op straat ge-
Een eigenaardig geval deed zich te
Outenbray voor. De pastoor weigerde de
kerkelijke begrafenis aan een gemeente
raadslid. Hij zal daarvoor wel goede rede
nen gehad hebben. Het is wel zeker, dat
's mans gedragingen hem buiten de ker
kelijke gemeenschap hadden gesloten. Maar
nu ging de burgemeester maar voor pas
toor spelen en leidde zelf in de kerk den
lijkdienst.
Men weet, dat de Fransche regeering
van plan is de doodstraf af te schaffen Ze
wordt al sinds eenige jaren niet meer toe
gepast. Het is wel merkwaardig, hoe daar
tegenover de volksmeening staat. De „Petit
Parisien" had onlangs onder zijne lezers
eene volksstemming gehouden. Daaraan
werd door 1412347 personen deelgenomen.
Hiervan verklaarden er zich slechts
328692 tegen de doodstraf, de overigen
waren er allen vóór.
Deze stemming onder het volk is te
wijten aan de wandaden van den beruch-
ten kindermoordenaar Soleiland, die on
langs door het hof van gezworenen ter
dood werd veroordeeld, maar door presi
dent Fallières is begenadigd.
De broeder, die de bezoekers moet rond
leiden in de catacomben van Sint-Calixtus
te Rome, behoorende aan de Trappisten,
herkende eens tot zijn verwondering den
Franschen anti clericaal Pelletan, in een
Franschen toerist, die hem verzocht zijn
gids te willen zijn in de onderaardsche
gangen, waar de eerste christenen begra
ven werden. De broeder zei echter niets
en ging gewoonweg Camille Pelletan voor
in de somhere groeven.
Onderweg vroeg Pelletan wat voor been
deren dat waren in de wanden van de
lange galerijen, die ze doortrokken.
„Dat zijn" antwoordde de broeder, „de
overblijfselen van de eerste christenen,
die gemarteld werden tijdens de geloofs
vervolgingen. Ze weigerden, zooals tegen
woordig de katholieken in Frankrijk, de
regeering te gehoorzamen, en u ziet hoe
ze daarvoor boeten moesten".
..Oh!" meende Camille Pelletan, „wjj
in Frankrijk gaan niet zoo ver".
„Dat is wel gelukkig", antwoordde de
broeder spottend.
ITALIË.
De beleedigers van kardinaal
Merry del V a 1. De Rechtbank te Rome
heeft vijf personen, beschuldigd op 19
Augustus j.l. te Marino kardinaal Merry
del Val te hebben aangevallen, veroordeeld
tot gevangenisstraffen van 65 dagen tot 4
maanden, ofwel tot betaling van geldboe
ten van 41 tot 50 lire. Dit laatste middel
om zich aan de gevangenisstraf te onttrek
ken, maakt de uitspraak der rechtbank tot
een ware bespotting voor de katholieken.
Het heet nader, dat één van de beklaag
den is veroordeeld tot 46 dagen hechtenis
en de anderen zijn vrijgesproken.
DTITSCHLAA'D.
Kardinaal Fischer, aartsbisschop van Keu
len. heeft volgens een mededeeling van de
Köln Volk8z., weder verlof gegeven tot 't
bezoeken van de voorlezingen van den hoog-
lteraar in de theologie, prof. Schrörs te
Bonn.
De hoogleeraar schijnt dus bevredigende
verklaringen en verontschuldigingen te heb
ben geleverd, want dat de kardinaal in eeD
principieele zaak voor de Staatsmacht zou
wijken is een bewering die enkel door de
liberale pers geuit en door hare lezers ge
loofd kan worden.
De (gereformeerde) Heraut zegt na het
geval te hebben gemeld
„Eigenaardig is het, dat men van libe
ralistische zijde maar niet kan begrijpen,
dat een „Katholieke faculteit", wat haar
onderwijs betreft, niet staat onder het ge
zag van den Staat, maar onder dat der
Roomsche hiërarchie."
Inderdaad al wat de kerk betreft kan
men van liberalistische zijde maar niet be
grijpen.
EXOBLAKl),
Toen keizer Wilhelm van Berlijn via
Vlissingen naar Engeland vertrok,
moet hij er goed gezond en zeer opgewekt
hebben uitgezien. Tot de trein wegreed was
hij in druk gesprek met prins Bülow, van
wien hij hartelijk afscheid nam. In zjjn
gevolg reisden mede, o. a. de ministers van
buitenlandsche zaken eD van oorlog, von
Eisenhart-Rothe, waarnemend chef van het
geheime burgerlijke kabinetgeneraal graaf
von Hülsen Haeseler, chef van het militaire
kabinet; vice admiraal von Muller, chef
van het marine-kabinetgraaf von Eulen-
burg, opperhof- en huismaarschalk generaal
von Plessen, adjudant-generaal, twee vleu
geladjudanten en dr. Ilberg, de lijfarts. De
keizerin had vier hofdames bij zich, een
ceremoniemeester en een kamerheer.
Naar het Berliner Tageblatt uit Londen
hoort is 't Dog niet zeker, dat de keizer
op Wight zijn intrek zal nemen waarschijn
lijker is het, dat hij op de Hohenzollern aan
de zuidkust van Engeland zal blijven.
De Berlijnsche correspondent van de
Daily Mail heeft vernomen, dat koning
Eduard den keizer uitdrukkelijk verzocht
heeft in Engeland zijn stem te sparen, o. a.
door zijn toosten niet mondeling uit te
brengen, maar ze op schrift te overhandigen
aan dengeen, voor wien ze bestemd zijn.
(Ook menschen, die geen last van hun keel
hebben, maar minder welbespraakt zijn dan
de Duitsehe keizer, zouden wel gaarne,
wanneer ze toosten moeten, hun dronk op
die wijze uitbrengen, vermoeden wij.)
Van kwaad tot erger.
De „Standaard" schrijft:
De Vrijdenkers in Frankrijk hebben weer
een Congres gehouden, en tal van tresolu-
tiën aangenomen.
Een dier resolutiën toont weer, hoe fel
deze heeren legen de Christelijke Kerk
gekant zijn, en op wat bittere wijze ze
haar pogen te vervolgen.
Die resolutie luidt namelijk, dat bij
landswet dient verboden te worden, dat
iemand, wie ook, vóór het intreden van
zijn meerderjarigheid het dusgenaamde
Sacrament van den Heiligen Doop of van
het Heilig Avondmaal ontvange.
Men ziet hieruit, dat het Radicalisme
voor niets terugdeinst, en dat de strijd
volstrekt niet, gelijk de afvallige pa
ter Loyson waande, alleen tegen de
Roomsche Kerk gaat; de vijandschap
die hier zich roert, is even fel tegen het
Protestantisme gekeerd.
Dit bleek ten overvloede nog uit een
andere resolutie.
Op het Fransche eiland Madagascar
heeft de Gouverneur Augagneur, gelijk
men weet, de talrijke Protestantsche scho
len onderworpen aan bepalingen, die haar
bestaan feitelijk vernietigen.
Hiertegen was de heer de Pressensé en
ook de Ligue des Droits de l'homme in
verzet gekomen, als zijnde deze besluiten
van den Gouverneur tyTanniek en vrijheid-
dood end.
Maar ook hierover dacht het Congres
van Vrijdenkers heel anders, en het nam
twee resolutiën aan, om den Gouverneur
gelijk te geven, en het optreden van den
heer de Pressensé en van de Ligue te
veroordeelen.
De Protestanten in Frankrijk zullen het
zich dan ook. tè laat beklagen, dat ze,
het dreigend gevaar niet inziende, zich
met een zoet lijntje lieten vangen.
En dat niettegenstaande ook zij van
allen kant gewaarschuwd zijn.
De „Nieuwe Koerier" teekent hier
bij aan:
Het wordt hoe langer zoo duidelijker,
dat in Frankrijk de godsdienstoorlog gaat
tegen elke Godsidee. Niet enkel wil men
den katholieken godsdienst verlagen tot
een gedweeën slaaf van den Staat, maar
de toeleg reikt verder, men wil God en
elk begrip van God uit het hart der be
volking rukken.
In het begin zeiden de Regeeringsman-
nen, 'dat het enkel ging tegen de kloosters
toen het aan de kloosters zoo goed als
onmogelijk was gemaakt, de jeugd nog te
onderwijzen, en toen de meeste klooster
lingen waren verjaagd, begon men tegen
de wereldlijke geestelijken en de kerken.
Tegen alle recht in, heeft men de kerken
hare eigendommen en sieraden geroofd,
en aan de gemeenten of andere slichtingen
gegeven. De priesters worden nog „geduld"
in de kerken, zoolang de Regeering het
wil.
Thans blijkt het, dat het eigenlijke dool
was, allen godsdienst onmoge
lijk te maken, en in plaats van den
God der Christenen zal de Godin der
Rede, te voorschijn tredend uit de Lo
ges, de eenige zijn, die openlijk mag ge-
eerd worden.
Bij het begin der kerkvervolging hebben
de Protestanten in Frankrijk gemeend,
dat de strijd enkel ging tegen „Rome".
En de Protestanten aanvaardden de schei-
dingswet en genoten van de toegezegde
voordeelen.
Maar dr. Kuyper, aan wien men
als Staatsman een helderen blik niet kan
ontzeggen, doorzag de bedoeling, en waar-
