ïenle, 'akte. "oniek No. 126. Donderdag 2é October 1^07. Derde Jaargang. TONIEK. ftrecht. ïttsckijnl elta MUWU-, IIDBUt- tn ÏRIIDAGAVOKO. Apotheker, )0 EYEREN |d-Beveland". Vetwaren. KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN. Subsidie aan openbaar en bijzonder Onderwijs. De Sociale Vereenigingen en de Politiek. I, Glycerineieep. sp, Creollnezeep, ameliszeep, |chfyolzeep, allcyl; krachtige zeepen laar bij - GOES. POEH LEGGEN ^OPHOUDEND ■s gedurende de "te winterkouden ar voor 10 kippen eduidende uitgave .-J. VAN AKEN te ANTWERPEN. Belg» zelfs 's morgens refgeestig, ont- Jskracht, onder- zenuwstoringen, Ie ooren, zeuuw- |en, draaiingen, ltische pijnen, naagpijn, rnoei- Jpt water, vroeg- Indepjjn, steken 1 slaap vol droo- In bol in de keel, jgde maandston- puenza, vallende I Ziedaar de ge- akte. al deze kwalen worden door het on f 1.25 is t' 6.90. Holland bij firma te Middelburg Mulder; te Jde Roos; te |i t w i e I e r en ;and bij R a e s G o f f a ute f t e rte Krab- |i ck. dienst. n-Goada-Amsterdam ihenliggind* plntsm. GOES 19 12 uur. |STERDAM I e n 5 uur. lïTERÜAM n d 8 uur. terdam bij W. DE HU RE, Klo veniers- bij de Directie J. en s Dordrecht by S. Goes by den Agjeiat Kilo I eer, per bus f 6.40 oopig rembours. iBERTS A ZOON, Abonnementsprijs per 3 maanden voor Goes f0.75, daarbuiten f 0.95 Afzonderlijke nummers A contant „0.05 GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor abonné's f0.371/,, voor niet-abonnë's„045 BureauLANGE VORSTSTRAAT, GOES. Advertentiëh van 1—5 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 8 X berekend. Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. A contant. Reclameberichten 25 Ct. p. r. By abonnement speciale prys. We waren van meening, dat het alom bekend was, dat het bijzonder onderwijs niet in dezelfde gunstige conditie verkeert als het openbare; en dat met name in zake de subsidieering het openbaar onder wijs bevoorrecht is boven het bijzonder. In die meening hebben we ons vergist: een hier ter stede verschijnend vrijzinnig blad schreef dezer dagen, dat „dank zij Dr. Kuyper" de subsidie ook „gelijk" is. Over deze, zonder eenig bewijs neerge schreven bewering staan wij wel ietwat verbaasd, temeer, daar de redacteur van bedoeld blad op onderwijs-gebied niet ge heel vreemdeling in Jeruzalem is. Die „gelijkheid" willen we even nader belichten. Een openbare gemeente-school wordt onderhouden: le. door het Rijk; 2e. door de gemeente; 3e. dooT de .schoolgelden. Een gesubsidieerde Bijz. school wordt onderhouden le. door het Rijk; 2e. door de schoolgelden; 3e. door particuliere, vrijwillige bij dragen. Trekken we nu een vergelijking tusschen hetgeen het Rijk voor eene openbare school geeft en wat het verstrekt aan eene Bij zondere. En letten we daarbij eerst op de trak tementen. Voor alle onderwijzers, zonder onderscheid, betaalt het Rijk het m i n i- mu m-tr ak t e me n t. Een uitzondering moet echter gemaakt worden voor de onderwijzers,, die aan een school verbonden zijn boven het ver- eischte getal. Om een voorbeeld uit vele te noemen: Hier in Goes wordt o. a. voor enkele onderwijzeressen aan de Meisjesschool, School E, het minimum-traktement niet of slechts gedeeltelijk betaald. Deze betaling moet derhalve geheel of g e d e e 11 el ij k uit de GEMEENTEKAS plaats hebben. Begrijpt men nu, waarom onze Meis jesschool voor de gemeente zoo duur is? Geschiedenis uit den tegenwoordigen tijd. door Jean des Tourelles. Het Clericaal gevaar. De trein was nog niet afgeseind van het laatste station, .toen moeder Girodon methuhu,vos Ionder groot la waai voor het station te V. kwam rijden. Rood van den frisschen wind, die snij dend langs haar gezicht woei, en ook van het voortjagen van de vos, en tevens van aandoening, sprong de brave vrouw zeer vlug van haren wagen, bond haar paard aan de barrière tvan den weg, en nadat zij haar muts met een paar vingerstooten recht gezet had, liep zij regelrecht naar de stationsklok. Niet mogelijknog drie kwartier wachten!... Vijftig minutenverbeterde de stations-chef. Maargij zijt te laa,tl Ik begrijp dat! schertste de man met de galon om de pet, de treinen zijn altijd te laat, als vrouw Girodon haar „kind" verwacht. Eigenlijk is de goede vrouw er mee ge diend, dat. men haar op die wjjzie plaagt haar kind? zeker, zij is er wat fier op zijn er wel zes jongens zooals hare Gust!... "Og geen 28 jaar, en reeds gedecoreerd met een rood lintje, recht als een kaars, knappe jongen, en beleefd en niet alle- daagschEn een mooie positie!..! Wel hernam de stations-chef, na een oogenblik stilte, wat doet toeh uw Wordt een school, hetzij een openbare, hetzij een bijzondere, om de een of an dere oorzaak opgeheven, dan staan de onderwijzers naakt aan den d ij k. Maar niet alle, alleen die van de bijzondere school! De openbare onderwijzers kunnen wachtgeld krijgen, zonder er iets voor behoeven te doen. Dat wachtgeld gaat eindelijk over in pensioen en het kan zelfs het 4/s deel van 't salaris bedragen. Ook de gemeente draagt gedurende de eer ste jaren daaraan iets bij. Wat geeft het rijk nu nog meer voor 't onderwijs Als er een openbare gemeenteschool gebouwd wordt, bestemd voor 145 a 199 leerlingen en de kosten bedragen voor den bouw 'f 2 0.0 0 0, dan wordt door 't Rijk hieTvan direct f5000 aan de gemeente vergoed. Wie betaalt de overige f 15000 Die worden verstrekt uit de gemeentekas, die alle belastingbetalers hel pen vullen. En als nu een Bestuur eener Bijzon dere school een school van f20.000 bouwt? Dan ontvangt dat Bestuur uit de Rijkskas niets voor den bouw en de ge meente mag niets geven. Da.t verbiedt de Wet. Wordt nu zoo'n school, bestemd voor 145 a 199 leerlingen, bezocht door slechts 10 0 leerlingen, dan wordt er jaarlijks door 'tRijk f135.125 subsidie verleend. Zijn er 199 op school, dan bedraagt de subsidie f 19 7.8 0. Doch dan moet de districts-schoolopziener ieder jaar eene verklaring overleggen, dat de school a.an alle eischen voldoet. Anders wordt niets uitgekeerd. Vermindert het aantal leerlingen, dan vermindert de uit keering naar even redigheid. Wat doet nu de Gemeente voor de open bare school met het geld van alle be lastingbetalers, terwijl de Bijz. school hier van niets geniet? We zagen reeds: le. Ze betaalt geheel of gedeeltelijk de traktementen van onderwijzers en on derwijzeressen die in school aanwezig zijn boven 'tvereischt getal. En dat aantal is vrij groot 'in sommige steden. 2e. Ze draagt bij tot bet wachtgeld zoon in Parijs Hij doetwacht even die drom- melsche namen 'k Geloof nietliet is in de dag bladen Ha! hij js journalist?... Jaof liever neen jhij is re- pol' enfin, hij gaa.t uit opnieuwstij dingen .gij weet weleen hond over reden ©en vrouw verdronken een wagen, die omgevallen is een goed am bacht Hij verdient Op dat oogenblik klonk de electrische bel, snel en stootend in het bureau van den chefOp gevaar van nimmer het in komen van Gust te kennen, vloog de chef naar het. telegrafisch© sein, en de goede boerin ging met de hand boven haar oogen, en -een bonzend hart, den gezicht einder onderzoeken, waar een klein vlokje rook zichtbaar werd. Eenige oogenblikken later, stonden de moederlijke armen wijd openEen groole, sterke jongen, glimmend van pom made, wierp zich in di© armen Wat zijt ge groot geworden wacht even, voswat zal vader tevree zijn Zit je goed? jou, vos, jou leelijk dier!..; En je koffer? goed vooruit, vos Het paard wachtte niet op den gewonen zweepslag, en het wagentje, lieelemaal zonder veeren, begon piet alle kracht te horten en te stooten op de groot© keien, waarmede eene zorgvuldige administratie den weg van V. voorzien had. Ieder© stoot deed den mooien Gust smar telijk zuchten, hij, die zoo gewoon was aan jhet houten plaveisel en de wielen van cauoutchouc. JMét peil machinale be- van openbare onderwijzers, wier school wordt opgeheven. 3e. Ze betaalt 3/i deel van de kosten van den bouw 'der schoollokalen; en ten 4e heeft ze nog te zorgen voor eene woning voor 'het hoofd der school. Want 'die wordt door 'tRijk niet verstrekt.. Ook niet aan het B e- stuur eener Bijz. School. In deze 4 'gevallen staan dus de open bare en bijz. scholen gansch niet gelijk. We zouden Zoo 'meenen, dat de open bare scholen een vrij 'grooten voorsprong hebben. Nu komt nog 'tvoornaamste achteraan. Men zal begrijpen, 'dat de bijdragen in verschillenden vorm door het Rijk aan openb. en bijz. scholen verstrekt, lang niet voldoende zijn om die scholen te on derhouden. Hoe moet dat tekort worden aange vuld? Do wet schrijft voor, dat op de o p e n b. schelen een bill ij k schoolgeld zal worden geheven. Het zou niet onaai-dig zijn, als we van verschillende gemeenten, het bedrag eens nagingen, dat jaarlijks als schoolgeld ge heven wordt. Er zijn er namelijk, waai de hondenbelasting meer op brengt. Over 't geheel vormt het schoolgeld slechts een kleine post op de ontvang sten der gemeenten. Waar die schoolgelden zoo weinig op leveren, ligt het voor de hand, dat u i t de gemeentekas jaarlijks een groot bedrag moet worden genomen om de uit gaven van het onderwijs op de open bare scholen te bestrijden. Dat het bedrag niet zoo gering is, blijkt afdoende, als we even wijzen op het be drag, dat gemiddeld aan schoolgeld ont vangen wordt op 'de Bijz. school voor Chr. onderwijs in de Wijngaardstraat te G o e s. In weerwil van 'de verlaging met 1 Jan. 1.1. .bedraagt dit over 1907 nog ongeveer f3200. En nog is dit, gevoegd bij de Rijkssubsidie, ni©t voldoende om de reke ning te 'doen sluiten. Werd dit niet aangevuld met contribu- tië.n en collecten, dan zou het Bestuur aan 't einde 'van 't jaar nog voor een aan zienlijk tekort staan. En als nu een gemeente eens niet in weging, zette hij ieder oogenblik zijn kraag in evenwicht, en stootte een vloed van scheldwoorden uit, wat moeder Girodon niet belette, hem te zeggen: Maar, spreek dan tochgij zegt niets Ik kan niet moederdie steenen. Deugniet!... je bent dan altijd de zelfde kom, laat jk je omhelzen I je zult wat ieen veranderingen zien in hot dorp Zoo! Javerbeeld je, dat de oude Toi- nou dood is gegaan Toinon Watherinnert ge u vader Toinon niet meer? op wiens knie gij zoo dikwijls hebt gereden die u altijd suiker gaf zoo dat de caféhouders hem geen suiker meer wilden geven, omdat hij al de klontjes mee nam Ahja, Ahjagelukkig dat ge u her innert om acht uur 's avonds kreeg hij een toeval, negen uur was hij er niet meer. Maar! A propos, Gust. Wat dan, moeder? Wat is ,toch dat fameus© clerical© gevaar, waarvan uw dagblad altijd spreekt; clericaal gevaar hier, clericaal gevaar daar, men spreekt alleen van clericaal gevaar. Toen moeder Girodon deze ernstige vraag gedaan had, kwam liet wagentje juist in vollen draf de hoofdstraat inrijden. Op het geraas van dezen triomfantelijken intocht, kwamen vele hoofden aan den ingang van de deuren; wat was* ze ge lukkig, die brave moeder!Dat was in staat is om 'de kosten, die het onderhoud van eene openbare school meebrengt, te betalen, wat dan? Dan is het R ij k zoo goed om bij te springen. Er zijn dan ook vele gemeenten in ons land, die een buitengewoon subsidie van de Regeering voor het openbaar onderwijs ontvangen. Kan nu bet Bestuur eener Bijz. school de uitgaven voor het onderwijs niet be strijden, dan kan het nóch aankloppen bij de gemeente, nóch bij het Rijk, doch dan moeten d© schoolgelden weer verhoogd of de contribuanten dienen hunne gaven te verdubbelen. En blijkt dit ónmogelijk, dan zit er niets anders pp dan de school te sluiten en de onderwijzers op wachtgeld te stel len tenminste als 'tRijk dit uitbe- taalde aan bijzondere onderwijzers. Doch daar komt het niet van in. 'tls dus vrij duidelijk, dat er nog heel wat moet gebeuren, alvorens de bevoor rechting der openbare school boven de bijzondere geheel tot het verleden behoort, en dat men niet kan zeggen, dat de sub sidie bij beide nu precies „gelijk" is Z. II. Paus Pius X heeft den 18en Dec. 1903, het eerste jaar van zijn Pausschap, aan de katholieke wereld een Program van beginselen geschonken als leiddraad bij het voeren van sociale actie. Het was geen nieuw program, maar de 19 grond stellingen, waaruit het bestaat, waren ge trokken ujt de bekende encyclieken van zijn roemrijken voorganger Paus Leo XIII. De Paus zelf heeft dit program genoemd een Grondwet voor de Katholie ke Sociale Actie, en als zoodanig is het ook door de katholieke wereld ont vangen. Dit program regelt ook de verhouding, waarin de christelijke democratie staat lot de politiek. Altijd is dit een teers kwestie geweest, doch eene kwestie, die toch zoo weinig moeilijkheden biedt, wan neer men de woorden des Pausen slechts goed wil verstaan, door ze in verband te brengen 'met de Encycliek van Leo XIII, waaraan 'deze ontleend zijn. Toch is er in deze kwestie nog telkens sprake van verwarring van begrippen. En het gebeurt zelfs, dat op dit punt onze groote bladen niet vrij uitgaan. Enkele dagen geleden overkwam het zelfs de redactie van de „Maasbode". In zijn polemiek tegen de „Voorhoe derdaad gelukt! men moest er van spie ken! zeer zeker, dat Limancia, har© buur vrouw en vriendin geel zou worden van jalousie Men was weldra thuis. Vader Girodon, met zijn afgemeten pas, ging de vos uit spannen, en de mooie Gust, in den mooi- sten stoel gezeten, maakte zich gereed om het middagmaal eer aan te doen, toen ©ene opgeruimde, heldere stem aan den ingang van de deur gehoord werd: Welnujuffrouw Girodon, zijt ge tevree Of ik tevree bendat geloof ik mijnheer pastoor. Maar kom' toch binnen, mijnheer pastoor! Neen, ik wil u niet storen. Wel neen! kom kennis maken met mijn grooten... De priester trad binnen; een man van 30 jaar, met een helder oog, verstandig uiterlijk, heel eenvoudig in zijn manieren, geschikt om dadelijk in te 'ne men. In weinige woorden wenschle hij den jongen man geluk met zijn verblijf buiten, sprak hem van de vreugde, die hij aldus aan zijii© ouders schonk, wensehte hem een goede vacantie, en, bescbeidenlijk, ver wijderde hij zich. Ha Iriep moeder Girodon, zoodra de priester zich verwijderd had, dat is een pastoor! wat zijki we gelukkig met hem. Verbeeld je, dat sinds de zes maan den waarin hij hier is; alles reeds ver anderd is. Zoo riep Gust, terwijl hij zijn ooren spitste. Javooreerst zijn er geen onievrede- de" 'toornt het blad tegen mr. Aalberse en beschuldigt hem, dat hij „tegen pause lijke voorschriften in, de Kath. Soc. Actie „politiek laat 'drijven in een met zijn hulp „gestichte, onder zijn toezicht geredigeerde „en door zijne actie verspreide courant". Gaan wij nu eens na, of de Paus aan christelijke democraten verboden heeft „politiek te drijven", zooals de „Maas bode" zich uitdrukt, en in hoeverre hij het verboden heeft. De grondstelling in do Grondwet van Pius X, die over deze zaak handelt, luidt als 'volgt: „Daarenboven moet zich de Christe lijke Democratie nooit mengen in de politiek, noch ooit dienstbaar zijn aan politieke partijen of doeleinden. Dit is baar arbeidsveld .niet. Zij moet zijn een weldadige aktie 'ten bate van het volk, gegropdvest op 'het natuurrecht en de voorschriften des Evangelies". Deze grondstelling is door Pius X ont leend uit de encycliek G raves van Leo XIII. Maar wanneer men de overeenko mende plaats in de encycliek vergelijkt, zal mien zien, dat Leo XIII hier uitslui tend bedoeld heeft aan de katholieke so ciale actie te verbieden, om te streven naar eene verandering van den bestaan- den regeeringsvorm, om dezen n.l. door een democratischen 'te vervangen. Deze bedoeling des Pausen is nog dui delijker gebleken, toen na het verschijnen der Grondwet voor de Kath. So ciale Actie van Pius X sommigen we gens bovenaangehaalde korte grondstel ling begonnen te vreezen, dat Kus X in het verbod van politiek te voeren verder was gegaan dan Paus Leo in zijne ency cliek. Geven wij, om dit te weerleggen, het woord aan fr. Romuldus Peeters, die in dertijd op de Grondwet van Pius X de zoo 'zeer geprezen toelichting heeft ge schreven „Sommigen hadden zich al ongerust gemaakt, als haddo Paus Pius het verbod van politiek te voeren verder uitgestrekt dan uit 'de encycliek van Leo XIII blijkt. Deze ongerustheid 'was echter geheel en al ongegrond. Da 'verwijzing van Paus Kus naar de encycliek van Leo XIII toonde dit genoegzaam aan. De Paus wilde niet eene nieuwe wet geven, maar de leeringen van zijn grooten Voorganger beknopt slechts samenvatten. Alle twijfel hierom trent werd 'echter weggenomen door een belangrijk artikel 'in het alleszins betrouw bare blad 'Osservatore Cattolico van Milaan '(26 Jan. 1904), dat, van be voegde zijde ingelicht, mededeelde, dat de instructies van Pius X „niets in de leer der Kerk 'hebben vernieuwd. Wij meenen integendeel te 'weten, dat de uitleggingen, die aan het verbod van politieke actie nen meer in het dorp die man, ik weet niet, hoe hij 't gedaan krijgt, weet iedereen in te nemen. Bah! Zooals ik je zeg. En dan vereenigt. hij de jongelui in ©en groot huis, dat hij tegen zijn pastorie heeft laten bouwen, en daar speelt hij met hen en leert hen, alsof hij nooit iets anders in zijn leven gedaan hadEn dan 's winters houdt hij con ferenties voor de mannen, met groote beel den op doek geschilderd. Dat is allerleer- zaamstl En dan En dan, heeft hij een soort van bank uitgevonden, die hij noemt Een boerenleenbank? Juist zoo in plaats van 5 en meer percent te betalen bij den notaris, heeft men ©en sorteermachine aangekocht, waar door wij ons graan twintig stuivers duur der verknopen. Daarom dweept iedereen met hem, men moest hem eens wegnemen Maai- wat scheelt er aan? Inderdaad, de mooie Gust was van zijn stoel opgerezen, boosaardig van gezicht. Met stomme verbazing zag moeder Giron- <lon hem naar de deur gaan en met hate lijke blikken rond kijken Op de straat s tond de pastoor op eenigen afstand met. eenig© boeren rustig te praten. De jonge man beschouwde een oogenblik dat tooneel, dan hief hij een dreigende hand op, trok zijn wenkbrauwen samen, en riep uit: Het cleticale gevaar, ajrme moeder kijk kijk dat is daar!

Krantenbank Zeeland

Nieuwe Zeeuwsche Courant | 1907 | | pagina 1