Zaterdag 21 September 1907.
Derde Jaargang.
hrstkünl ellen HMKDiG- JKKIU- en MMVOHD.
HEI EERSTE JAARVERSLAG DER K.S.A.
BUITENLAND.
JNo. 112.
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
Korte Inhoud Zondagsblad.
Abonnementsprijs per 3 maanden voor Goes f 0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers A contant „0.05
GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD
roer abonné's f0.37l/f, voor niet-abonné's„045
BurtauLANGE V0R5TSTRAAT, GOES.
Adverientiën van 15 regels 10.50; iedere regel meer 10 Ct
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. k contant.
Reclamebericbten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Platen. Bossche landbouwtentoonstel
ling de laatste oudstrijder van 1830;
Spaansche stierengevechten; de carrica-
tuur teekenaar en houtsnijder Caran
d' Achede fotografie bij de strat'rechtplei-
ging; restauratie van den toren te Oirschot
met tekst.
Verhaal: Mededingers.
I. De Voorgeschiedenis der
K. S. A.
Dit hoofdstuk begint met er aan te her-
inneren, hoe op den .Sisten Jan. 1903,
den dag waarop de spoorwegstaking uit-
brak, in het „Katholiek Sociaal Weekblad"
een artikel verscheen van de hand van Dr.
0. Thissen te M. Gladbach, waarin de i
stichting en werkzaamheid van de „Volksf
verein für das katholische Deutschland"
verhaald werdenhoe in eien Naschrift
van dat artikel" wtfrd aangespoord en op-,
gewekt tot navolging van het voorbeeld
der Duitsche katholieken in Nederland;
hoe dit naschrift, buiten verwachting van
den schrijver, hij zoovelen in den lande
weerklank had gevonden; hoe de op dern-
zelfden dag uitbrekende spoorwegstaking
't aanschijn gaf aan een Katholiek Comité
van Actie, waaruit ten slotte de K. S. A.,
onze Volksvexein, zou groeien; hoe dit
Katholiek Comité van Actie op Zondag 22
Maart 1903 te Utrecht tot stand kwam,
en binnen enkele weken ruim 60 vergade
ringen organiseerde, 400.000 manifesten,
100,000 brochures en 30,000 platen gratis
verspreidde. Men begreep te moeten vast
houden aan deze twee begrippen: er moet
zijh centralisatie van de leiding, del-
centralisatie van de actie.
Hoe deze te verkrijgen?
In 't „Kath. Soc. Wkbld." van 2 Mei
1903 verscheen een artikel, getiteld: „Kal-
tholieke Actie Plan van Organisatie".
Dit plan (in het verslag uiteengezet)
werd gepubliceerd om kritiek uit te lok
ken, en voegde er onmiddellijk met nadruk
bij, dat er geene dergelijke organisatie
„zonder uitdrukkelijke voorafgaande goed
keuring der Bisschoppen" tot stand zou
mogen komen.
Het plan bleef echter zonder kritiek,
doch werd allerwegen met wanne insteme
ming ontvangen.
Spoedig daarna ward door eenige man
nen leen schema ontworpen, in hoofdzaak
overeenkomende met de thans bestaande
organisatie der K. S. A.
In dit schema was echter de sociale actie
niet van de politieke gescheiden, op wel
ken grond het, begin Juli 1903 aan het
Doorluchtig Episcopaat ter goedkeuring
aangeboden, deze niet mocht verwerven.
In Juli werd door de heeren L. Ridder
de van der Schueren, Henri Cramer en
Jos. Cuypers opnieuw het initiatief geuot-
men tot het tot stand komen der organij
satie, met inachtneming van deze uit
spraak van het Doorluchtig Episcopaat,
door welk dankbaar te herdenken initial
tief het tot stand komen der K. S. A. ten
slotte een feit is geworden.
Op hun verzoek stelde de latere Algej-
meene Secretaris vier concepten samen
(concept Algemeen© Statut.n voor de K.
S. A„ concept Reglement voor de Dioce
sane Comité's, concept Reglement voor
de Plaatselijke Comité's, concept Stich-
tings-Reglement), welke den 27 Aug. d.
a. v. aan Z. D. Hoogwaardigheid ter voor-
loopige goedkeuring werden toegezonden;
welke goedkeuring ook verkregen werd.
Half Jan. 1904 werd een vergadering gel-
houden te Utrecht ter bespreking dezer
concepten. De vergadering nam de cónf
cepfcen aan met enkele wijzigingen, en be
noemde het Stichtings-Comité. Den 21
April 1904 werd de goedkeuring van het
Hourluchtig Episcopaat op de aldus vast
gestelde Statuten en Reglementen verkre
gen. De K. S. A. was gesticht.
H. Samenstelling en werk
zaamheden van het Stichtingst
Comi té.
In dit hoofdstuk vinden wij: de namen
vermeld van de leden van het Stichtingsi-
Comité, alsmede de taak van dit comité
en het plan de campagne, zooals het op
een 16 Mei te Utrecht gehouden vergade
ring werd besproken en vastgesteld.
Vervolgens wordt er een overzicht ge
geven van de opbrengst der „openbare inr
schrijving", in 't nummer van 20 Aug. 19.04
van 't „K. S. W." gepubliceerd (ter bijeenj-
brenging van een Stichtingsfonds). De to
tale opbrengst bedroeg f 24,330.855. Een
bijzonder woord van dank wordt er ge(-
bracht aan ons Doorluchtig Episcopaat,
dat door zijn openlijk voorgaan de im
sclirijving zoo prachtig deed slagen; gelijk
ook aan alle anderen die hiertoe med-ö
werkten.
De moeilijkheid, gerezen door de vraag
op wiens naam en onder wiens beheer
zal het stichtingsfonds komen, daal' |er
geen rechtspersoonlijkheid bezittend li
chaam was, werd uit den weg geruimd
door de oprichting van de Vereeniging
tot bevordering van de Kath. Soc. Actie in i
Nederland. .Goedkeuring op de Statuten
van het Doorluchtig Episcopaat werd ver
kregen den 7 Juli 1905; Koninklijke goed?
keuring volgde bij Koninklijk besluit van
5 Aug. 1905, no. 81.
Op deze uiteenzetting volgt dan in het i
verslag
Een ieder, die dus aan jle K. S. A.I
een legaat wenscht te vermaken of een
groote gift te schenken, weet thans het.
adTes: men legateeile en schenke aan „dej
Vereeniging tot bevordering van de Kathol
lieke Sociale Actie in Nederland, gevesi-
tigd te Leiden".
Ten slotte vinden we hier melding ge
maakt van de laatste vergadering van het:
Stichtings-Comité (9 Juli 1905 te Utrecht)
waarop het Stichtings-fonds aan de tevens
vergaderende Centrale Vergadering der
K.'S. A„ welke de'bovengenoemde Vereeni
ging vormt, werd overgedragen, en waarna
het stichtingscomité zich ontbond.
Uit het verslag van den Secretaris van
't Stichtinga-comité bleek nog, dat er reeds
49 Plaatselijke Comité's waren opgericht
en wel: in 'tBisdom Utrecht 10; Haarlem
13; 's Hertogenbosch 16; Roermond 6;
Breda 4, terwijl 't aantal leden der aange
sloten Vereenigingen geschat weid op o®
geveer 40.000.
III. Centrale Vergaderingen.
't Jaarverslag geeft een overzicht van de
4 Centrale Vergaderingen, gehouden op 9
Juli 1905, 16 Oct. 1905, 2 April 1906 en
23 Oct. 1906. Op deze vergaderingen werd
onder meer vastgesteld: de voorloopige
samenstelling van het Centraal Bureau,
de wintercampagne, uitgave van de „Me.-
dedeelingen", benoeming van wetenschapj-
pelij'ke correspondenten, de begroeting van
't Centraal Bureau, lt organiseeren va,n een
Sociale Week te Utrecht.
IV. Samens te 11 ing, inrich
ting en werkzaamheden van het
Centraal Bureau van de K. S. A.
(1905—1906).
1. Voorbereiding en opening van het
Centraal Bureau (Oude Singel 78 te Lei
den) op 16 October. Na voorlezing van
verschillende verzonden en ontvangen te
legrammen pprak Professor J. D. J. Aen-
genent, Algemeen Adviseur, de Centrale
Vergadering in gloedvolle bewoordingen
toe, waarna Z.Eerw. de plechtige inwij
ding van het Centraal Bureau verrichtte.
Reeds Sn het eerste jaar,, ,werd 't Centraal
Bureau door tal v«n vreemdelingen be
zocht, zoo uit Italië, Frankrijk, België,
Warschau, Duitschland en ons land;
Aan 't Centraal Bureau waren werk
zaam, behalve de Algem. Secretaris, de
Heeren: J. W. Ratte, als eerste ambte
naar, A. H. J. Engels, tweede ambtenaar,
Jan Zwetsloot, eerste klerk, Theo Werter
(op 1 Juni 1906 vervangen door Jan van
Giezen) tweede klerk, terwijl (met het
oog vooral op 't 'groot aantal gevraagde
adviezen), als wetenschappelijk ambte
naar met ingang van 1 Jan. 1907 werd
benoemd de Heer Mr. A. Tepe, te Amster
dam.
Als volontairs werkten eenige uren per
week de Heeren: H. van der Velden,litt.
cand., G. J. Schoonerwoerd en J. Zwet
sloot, terwijl de Heer Arnold Smits, hoe
wel niet aan 't Centraal Bureau verbon
den, de vrij omvangrijke boekhouding tot
1 Jan. 1907 heeft willen voeren.
Na een woord van lof over den uitste
kenden geest van kameraadschap en voor
al groote liefde voor het werk, voor het
doel, bij het personeel, brengt het jaar
verslag een dankbaar eeresaluut aan den
Algemeenen Adviseur Prof. Aengenent en
aan den Heer Jhr. Mr. 0. van Nispen tot
Sevenaer, met wie omtrent alle zaken van
aanbelang voortdurend overleg werd ge
pleegd.
Uit hot nu volgende overzicht der werk
zaamheden van het Centraal B.ureau gun
nen wij hier, wegens de uitgebreidheid,
slechts eenige aanstippen.
Over de navolgende onderwerpen wer
den; enquête's gehouden, vlugschriften
uitgegeven en traden sprekers opKath.
Soc. Actie: Het WoningvraagstukDe Ka
tholieke Pers; R. K. Middenstandsvereeni-
gingen.
Schriftelijke Propaganda werd gevoerd
door4 't uitgeven van de Mededeelingen i
(de geheel-e oplage bedraagt 5000 exem
plaren; het getal der betalende abonnés
op 31 Dec. 1906 ongeveer 1750) 't ver
spreiden van vlugschriften (totaal 427872)
en vliegende blaadjes (totaal 64735) en
't verkrijgbaar stellen van kartons en bil
jetten met het opschrift: „medeburgers
koopt niet in winkels, waar zedekwetsende
artikelen; worden uitgestald of voorhan
den zijn" (totaal 2866), quitantieboekjes
voor Plaatselijke Comité's, (310 exempla
ren) en Vragenlijsten over 't Woningvraag
stuk (Vragenlijst I. 2322 ex., Vragenlijst
II 236 ex.).
,JJet totaal der verspreide gedrukte ge
schriften bedroeg 498.441.
Ook tal van circulaires gingen uit van
het Centr. Bureau.
Vooï de Bibliotheek werd aangekocht
voor een bedrag vab f 3068.02. Ook w.er-
den er geschenken voor de Bibliotheek
in dank ontvangen.
Over 92 onderwerpen waren goedgevul
de en geordende mappen met knipsels aan
wezig, alsook vele honderden exemplaren
van Statuten en Reglementen, over een
50-tal rubrieken verdeeld; ruim 100 vak
bladen werden geregeld gelezen, doch niet
verknipt.
Van de verleende adviezen wordt o.a.
Dit onderdeel van onze werkzaamheid
bij de oprichting als bijzaak beschouwd,
nam; spoedig een zoodanig© vlucht, dat
wij gerust kunnen zeggen, dat daarmee
verreweg het grootste deel van onzen tijd
in beslag werd genomen".
In Bijlage VI (blz. 84) vindt men een
volledig overzicht van de vóór 31 De
cember 1906 door het Centraal Bureau ge
geven adviezen en verstrekte bibliograr
fische inlichtingen.
In 1905 (Nov.-Dec.) werden 52 advie
zen en 14 bibliografische inliehtingen ge
geven. in 1906 bedroegen deze cijfers res
pectievelijk; 434 en 90.
Wie bedenkt, dat hierbij soms adviezen
waren van 10 a 15 bladen machine-schrift,
1 dat vele dezer adviezen vooraf uit
voerige correspondentie of besprekingen
vereischten, zal beseffen, welk een som
van nuttigen arbeid door deze beide ge
tallen wordt uitgedrukt.
Van 16 Oct. 1905—31 Dec. 1906 wer
den 105 spreekbeurten georganiseerd over
verschillende onderwerpen.
Hierop volgt eene uiteenzetting van de
„Sociale Weken" in het algemeen, alsmede
een, overzicht van de reeds ia Utrecht
gehouden eerste Sociale Week, met ver
melding van de waardeering, die deze So
ciale cursus van alle kanten mocht onder
vinden, en met een staat van het aantal
bezoekers.
Uit hot finanti ëele overzicht blijkt,
dat het over de jaren 1905 en 1906 geza
menlijk geraamde tekort zou bedragenl
f 9881,48, dus bijna het halve stichtings
fonds.
Doch hoe heel andei's, hoe veel voor
spoediger is het in werkelijkheid gegaan!
Volgens het Rapport door den Accoun
tant Jules Nijst uitgebracht, bedroeg het
werkelijk tekort over 1905-06 f 2831,845
Bij dit tekort is evenwel niet gerekend
de gift uit 't stichtingsfonds groot f 3318,52
voor de oprichtingskosten. Met dit bedrag
is dus de rekening van het Centraal Bu
reau gunstiger geworden, doch 't kapitaal
der vereeniging tot bevordering der K. S.
A. verminderd.
Onder de vorderingen is verder opge
nomen een bedrag van niet minder dan
f3596,17, hetwelk op 31 Dec. 1906 nog
afgedragen moest worden door de Dioce
sane Comité's, wat op 31 Mei 1907 nog
niet ten volle was geschied.
Hoewel de financiën zijn meegevallen
blijft versterking der inkomsten toch nog
dringend noodig, vooral met het oog op
de Bibliotheek (de post van f 1000 's jaars
immers, op de begrooting voor dit doel uit
getrokken, is veel te laag voor 't samen
stellen eener flinke wetenschappelijke so
ciale Bibliotheek) en met het oog op de
zoo noodige uitbreiding van 't personeel.
Lichtpunten zijn: er is geen commerci
eel© balans opgemaakt; anders moesten
minstens f 3000 zijn uitgetrokken voor de
waarde der bezittingen van 't Centr. Bu
reau. Vervolgens is 't kapitaal der veree
niging ttlot bevordering der K. S. A. in
1906 toegenomen met f 1355,65, waarte
genover weer staat, dat als kapitaal is
beschouwd, de vordering op 't Centraal
Bureau groot f5843,98.
De Sociale Week te Utrecht leverde fei
telijk een tekort op van f50.
Hiermede kunnen wij van het Centraal
Bureau afstappen.
De eindindruk welke dit verslag over
't eerste jaar (eigenlijk 14y2 maand) ma
ken zal, moet wel deze zijn: dat in dien
betrekkelijk korten tijd ontzaggelijk veel
werk is verricht, te meer, wijl in dien
tijd alles van den grond op georganiseerd
moest worden, en, om finantieele redenen,
het; personeel in verhouding tot het te
verrichten werk beslist veel te klein was.
Mogen velen, die dit gelezen hebben, er
alsnog toe besluiten het Centraal Bureau
in 't bijzonder en de K. S. A. in 't alge-
meen krachtig fiiiantieel steunen, dan zal
in de toekomst niet alleen het bestaan van
het Centraal Bureau verzekerd zijn, doch
zijn werkzaamheid nog meer kunnen wor
den uitgebreid tot heil van ons volk, tot
zegen in 't bijzonder van de Katholieken
van Nederland.
(Slot volgt.)
ITALIË.
Volgens het „Giornale d'Italia'' heeft Z.
H. de Paus aan de bisschoppen de instructie
doen toekomen om den priesters, die tot
de modernistische richting behooren, met
nadruk te wyzen op de bepalingen der
Encycliek. Het blad meldt verder, dat de
modernisten te Rome besloten hebben, in
de volgende maand te Rome een interna
tionale uitgeverszaak te stichten, die het
middelpunt worden moet voor de versprei
ding der internationale modernistische lite
ratuur. Het eerste dat zal worden uitge
geven, zal een boek zjjn, bevattende com
mentaren op de Encycliekdit boek zal
tegelijkertijd verschijnen in Italië, Groot-
Britannië, Frankrijk en Amerika.
Het anti-clericalisme. Maandag
was Zijne Eminentie kardinaal| Merry del
Val opnieuw het voorwerp eener vijandige
demonstratie te Castelgandolfo. Een zekere
abbé Lattuile, Fransch priester, die in de
aitoefening zijner bediening geschorst was,
riep, toen de kardinaal-staatssecretaris voor
het pauselijk paleis zich onderhield met den
vicaris der parochie„Weg met Merry del
Val 1" Ook schenen door hem eenige straat
jongens te zjjn opgehitst om vijandige kre
ten te uiten. Met den hoofdschuldige wer
den nog acht andere personen gearresteerd.
Lombroso die onlangs zulk een fraai
staaltje van zijn „wetenschap" gaf bij be
schouwingen over de handen van Solei
land, die niet van Soleiland waren noch
ook van een anderen misdadiger, maar
vyn. twee eerzame lieden, Lombroso is
er weer ingeloopen.
Onlangs vertelde hij in de revue La
Lettura te Milaan, dat hij spiritist ge
worden was, en wel vooral door het zien
van een photographic, die een stralenbun
del, uitgaande van een medium, te zien
gaf.
Nu komt een professor aan de hooge-
school te Genua, een der leiders van de
Italiaansche positivistische school, in een
brief vertellen, dat Lombroso zich weer
heeft laten beetnemen. Dat de photografie,
die een lichtbundel van spiritistischen oori
sprong moest voorstellen, eenvoudig ver
kregen was door een brandende kaars, ge
houden voor het objectief van het toestel.
Lombroso is zoo eerlijk, in een briéf
aan den professor en de dagbladen te
erkennen, dat hij zich vergist heeft; maar
tevens beklaagt hij zich, dat er menschen,
zijn, die zich tot taak hebben gesteld hem
erin Ite laten loepen.
Alsof het niet juist de taak der echte,
soliede wetenschap was, de waarheid van
dwaling te scheiden en niets voor waar
aan te nemen dan op zeerdegelijken grond.
FRANKRIJK.
Een overwinning! Woensdagoch
tend te uur heeft de Fransche Republiek
een nieuwe overwinning behaald. Niet op
Duitschland of op de Marrokanen, maar
op 80 kloosterzusters, Ursulinen, te
Blois. De secretaris-generaal van de prefec
tuur leidde de operatie en commandeerde
over een troepenmacht van agenten, gendar
men en 2 compagnieën van het 113e regi
ment infanterie. Nadat de gesloten deuren
van het klooster waren opengeloopen, zette
men de Zusters op straat. Dezen begaven
zich naar de kathedraal, omringd door een
driehonderdtal manifestanten die riepen
„Leve de Zusters!" Te 3 uur was de over
winning behaald en installeerde de zaakge
lastigde der Regeering zich in het verlaten
gebouw.
Fallières moet in dezen nazomer wel
prettige dagen beleven nu weer deze over
winning, nadat pas de kindermoordenaar
Soleilland voor het leven behouden gebleven
is. De sociale gerechtigheid is in Frankrijk
onder het republikeinsche regiem toch maar
alles
De Zusters moesten weg uit Fran
krijk, zoo decreteerde Combes indertijd, en
al wat ook maar eenigszins op de hoogte
was van vooruitgang, beschaving, vrjjheid
en dergelijke verklaarde hetzelfde met
deskundig gebaar. De Zusters waren niet
op de hoogte der wetenschap, en psychia
trie: zo bezwaarden bovendien de gemoede
ren met ernstige gesprekken, in elk geval
de Zusters moesten weg.
Thans z ij n ze weg, anderen doen haar
werk: Hoe die anderen, die beteren, die
wijzeren, die verlichteren dat doen?
Dezer dagen kwamen 17 teringlijders,
ontsnapt uit het sanatorium van Brevannes,
kuchende en hoestende hun beklag doen
bij den Directeur van de Assistance Publi-
que te Parjjs. Zij, de sterksten nog, waren
daartoe door hun zwakkere lotgenooten af
gevaardigd.
Door den verbaasden directeur onder
vraagd over het doel van hun komst, werd
het volgende geantwoord
Wij komen vragen om leven en om
gezondheid. Te Brevannes is het geen
leven. Het voedsel is onvoldoende en slecht,
de luchtkuur, waarvan men ons zooveel
heil voorspelde, bestaat niet.
In het sousterrain staan hoopen ligstoelen
en leunstoelen enz. opgestapeld, maar de
directie vindt het beter deze voorwerpen
te laten verrotten dan ze ons te geven.
Onze gemeenschappelijke spuwbakken wor
den tweemaal per week schoongemaakt en
ontsmet. De medische dienst is beneden
alles. Wjj zijn overgeleverd aan een dokter,
die onlangs typhus heeft gehad. Een van
ons, door den dokter herhaaldelijk onder
zocht, kreeg straf, omdat hjj den genees
heer niet had medegedeeld een houten
been te hebben.
Ziedaar het gevolg, wanneer christelijke
liefde door een burgerlijke administratie
vervangen wordt.
BELGIË.
Belgische Boerenbond. De Bel
gische Boerenbond heeft dit jaar, evenals
het vorige, van den 9 tot den 13 Septem
ber eene sociale boerenweek georganiseerd,
waarbij d® deelnemers, 115 in getal, prac-
tisch werden onderwezen in het boekhouden
van de boerenleenbanken en van andere
vereenigingen, en de wijze van oprichten
en werken van de verschillende vereenigin
gen tot verbetering van den veestapel of
tot gezamelijken aankoop en verkoop. Deze
week heeft veel succes gehad.
RUSLAND.
'tPogrom te Odessa. Zooals reeds
gemeld, had bij de begrafenis van den door
een onbekende gedooden politie-officier
Kartsjentenko te OdeBsa 'n pogrom plaats.
Uit den rouwstoet die vooral uit leden van
de waarlijk Russische mannen bestond,
werden, naar uit nadere berichten blijkt,
schoten gelost in de richting van het Jood-
sche ziekenhuis. De Joden zelf beantwoord
den het vuur niet, doch provocateurs losten
schoten op den stoet. Ze troffen de lijkkist,
waarop een ontzettende paniek ontstond.
De Russische mannen stormden, onder voor
wendsel dat de schoten uit het Joodsche
ziekenhuis waren gelost, gewapend op het
gebouw aan, de deur forceerend en het
vervolgens geheel doorzoekend. De genees-
heeren van het huis werden afgeranseld.
Op straat werden de revolvers nog weer
afgeschoten, waardoor verscheidene voorbij
gangers getroffen werden. Eindelijk joegen
politie en kozakken de waarlijk-Russische
mannen uiteen. Ondertusschen waren op
verschillende punten van de stad onlusten
uitgebroken. Overal werden tramwagens
aangehouden en de inzittende joden mis
handeld. Een bejaard Joodsch koopman werd
gedood.
