lurg.
KKEN
Het Spook in het Keizersslot.
No. 108.
Donderdag 12 September 1907.
Derde Jaargang.
CRANE,
Mint eiken MAAHDtG-, WOEXSDkG- in IMIIIMM
FEUILLETON.
N - R O U T S.
Ochtendvoeder
te Koudekerke.
IGE, Goes,
Oude Haven.
REUZEL.
6. J. EGBERTS.
5uid-Beveland".
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
TERUG VAN BREDA.
De Sociale Week.
J. B. GOVAERT v.
Landbouwer, Groede,
L. A. CIJSOUW,
en Windmolen de
dijk", Groede.
de kin gerust verkla-
eb het gevoederd aan
likens en zij doen het
KADZANDSCHE
i E R aanbevelenswaar-
5RT VAN LEUVEN,
ig. '07.
or Walcheren bi):
>3 Struikelblok,
van 1. M. de Koningin
aid lof het opbergen
rkrjjgen van eetwaren
:ramen, doch tonder
per kilo.
f 0.64
- 0.70
n 25 K°. - 0.63
100 K°. - 0.62
- 6.40
- 0.85
- 0.60
en en Vleesehwaren.
•den niet, manden en
ambours.
toegezonden.
Interc. 519.
een in Schouwen en
iderpand van Effecten
illijke voorwaarden.
sche dienst.
rdam-Gouda-Amsterdam
tuischenliggende plaatsen.
van GOES
iddag 12 uur.
AMSTERDAM
orgen 5 uur.
ROTTERDAM
ivond 8 uur.
msterdam bij W. DE
tSCHURE, Kloveniers-
im bij de Directie J. en
te Dordrecht bij S.
te Goes bjj den Agent
Abonnementsprijs per 3 maandeo voor Goes f0.75, daarbuiten f 0.95
Afzonderlijke nummers A contant0.05
GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD
voor abonaé's f 0.371/,, voor niet-abonné's«046
Bureau: LANGE VORSTSTRAAT^GOES.
Adverientiën van 15 regeb f 0.60; iedere regel meer 10 Ct
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 6 regels voor 25 Ct. A contant.
Reclameberichten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale pqjs
Wegens het Koninklijk bezoek op
Vrijdag a. s. zal dit Mad piet op dien
dag, maar Zaterdagnamiddag ver
schijnen.
Wij verzoeken H. H. Adverteerders
en Correspondenten hunne annonces en be
richten (voor het eerstvolgend nummer)
zoo spoedig mogelijk in te zenden, de berich
ten vóór 3 uur.
Vatten we onze indrukken samen over
de afgeloopen tweede Sociale Week, zoo
moeten we met dankbaarheid getuigen,
dat deze hoogere ontwikkelingscursus in
de sociale wetenschappen niet alleen be
staansrecht verworven heeft, maar tevens
voor zeer velen een behoefte geworden is.
Uit alle deelen des lands, ook uit het
buitenland, waren leergierigen samenger
stroomd om uit de daar gegeven lessen
het was te zien aan de niet-verflau-
wende opmerkzaamheid en diepe aandacht
meerdere kennis te putten ten opzichte
van het maatschappelijk vraagstuk, dat
in onze dagen rangen en standen beroert,
en om in zich op te nemen de middelen,
die moeten bijdragen en worden aange
wend om de Sociale Quaeslie in Katho
lieken geest op te lossen.
Uit den mond van eminente Katholieke
sociologen was daar een schat van kennis
te vergaderen.
Er werd niet zoozeer georeerd; men
legde zich niet toe op rhetorisch effectbe
jag; men hield geen propagandistische re
devoeringen.
Althans niet over 't algemeen.
Er moge al eens een enkele spreker ge
weest zijn, (b.v. dr. Nouwens) die zich
door het heilige vuur zijner overtuiging
liet medeslepen, om aan zijn les een tintje
van propaganda te geven, men leerde
toch, men verlustigde zich zelfs in zijn wel
sprekendheid, en met hem nam men zich
voor „kabouterwerk te verrichten", d.w.z.
te werken, al zouden de anderen
s 1 apen.
De redevoeringen van mr. Van W ij n-
bergen over het recht van werkstaking,
van prof. Aengenent over het vrou
wenvraagstuk en van mr. dr. Ch. Raaij-
makers, S. J. waren zoo klaar- en duidelijk
en weldoorwerkt, dat ze moesten in
slaan.
Vooral de les van den laatste over de
regeling van den arbeidsduur voor vol
wassenen was een meesterstuk.
an le Cointre, Goes,
16.)
Da gravin zelve vluchtte in een wit
nachtgewaad uit hare vertrekken naar bo
ven op het platte dak, waar zij naar hulp
rondkeek. Hare blikken vonden echter al
leen door faklcels verlichte straten, die
vol waren met burgers en soldaten, welke
allen dreigend de vuisten naar- haar uit
strekten. De gToote hoofdpoort lag ver
woest op den grond en uit het gillen
van de eigen knechten hoorde zij, dat haar
laatste uur geslagen had. Zij wilde niet in
de handen van de rechters vallen, die haar
op de pijnbank zouden leggen, en toen de
eerste Keizerlijke soldaten beneden haar
^P^ltrapi naaT ^en t3ren opstegen,
wilde kreten tegen haar uitstoot.end, stortte
zij zich in de diepte en bleef verpletterd
?P £Tet slotplein liggen. De soldaten en
het Nurnherger volk, die den Burg binnen
gedrongen waren, bonden het lijk der
doode gravin aan touwen, legden de doode
op een kalfsvel en sleepten het naar de
vildersplaats, waar zij. de overblijfselen
onder den galg begroeven. Van den vreem
den nader hoorde men nimmermeer wat
en hel blijft onzeker of hij wel ooit iets
van het vreeselijke lot van zijne geliefde
vernomen heeft.
En 't verheugt ons, dat we in „de
Tijd" lezen, dat dit blad deze redevoe
ring uit praktisch oogpunt van de belang
rijkste der heele Sociale Week houdt.
Wij vinden haar de beste.
En het verwonderde ons dan ook vol
strekt niet, toen we hoorden dat de ver
slaggever van „het Volk" o.a. na deze
rede moet verklaard hebben, niet te weten,
dat door een Kath. Socioloog aldus over
deze zaak werd gedacht.
Dat er al 'ns een enkele spreker niet
„meeviel", of mogelijk niet goed gedispo
neerd was welke Nurks zal daaruit, een
wapen smeden tegen het voortreffelijk
werk in zijn geheel?
Nietwaar, wij Katholieken, we zijn geen
sloopers; en al moge het te zijner tijd
nuttig zijn het fijne rapier der kritiek te
hanteeren, bij mannenwerk, als we
hebben te hooren gekregen te Breda, past
in onze knuist slechts troffel en cement.
En daarom ergere men zich niet b.v.
aan de uitdrukking van paterVanden
Eisen, die, toen hij .een kwart uur, vóór
de tijd verstreken was, zijn rede eindigde
met de opmerking: „fk ben 't moe, en gij
(hoorders) niisschien nog meer".
Natuurlijk had de Pater met deze ont
boezeming ongelijk, vooral tegenover een
auditorium, dat van heinde en verre ge
komen was, om van hem te loeren, en
nu wel ietwat „paf" moest staan, maar
desalnietteminwie zaL durven be
weren uit de rede van dezen Boerenbonds
man niets te hebben geleerd?
Wij althans hebben geen enkele rede
aangehoord, waaruit we niet geleerd
hebben, al waren het maar statistieke ge
gevens, zooals de Capucijnerpater Emma
nuel gaf.
Wel niemand dan ook kan betwisten,
dat er van deze Sociale Week voor zeer
velen is uitgegaan groote ontwikkeling op
Sociaal-economisch gebieddat deze Week
de kennis van d© Sociale Quaestie niet
zou hebben verbreed.
Zeker, bij meer dan een les zullen hoor
ders tegenwoordig zijn geweest, voor wie
het onderwerp te zwaar was, te diep ging,
te hooge vlucht nam.
Maar ook voor deze kan de bijwoning
der lessen niet geheel onnuttig zijn ge
weest.
Want, mannen van goeden wil als zij
waren, zal het daar verkregen inzicht in
hun betrekkelijke onwetendheid deze man
nen hebben geprikkeld om de studie van
het Sociale vraagstuk ter hand te nemen,
De Keizer gaf aan het leen van Nurn-
berg een anderen graaf en van lieverlede
werd het zonderlinge voorval vergeten en
alleen in stille avonden, als de burgers
om de tafel zaten, vertelde nu en dan
de een of ander van de Burggravin Katha-
rina von Hoheneck, dat monster van eene
Vrouw. Doch eindelijk had er plotseling
een nieuwe geschiedenis plaats, die eens
klaps al die verschrikkelijke voorvallen
weder in het geheugen terugbracht. In
den Burg van Nurnberg vertoonde zich
eene witte vrouw, die in een lang, slepend
gewaad door de gangen schreed en luide
klaagtonen uitstiet. De wacht had haar be
spied en gezien, dat zij de wenteltrap1
naar het platte dak opzweefde, en dan
zich over de borstwering heenboog, juist
daar, waar de Burggravin Katharina, naar
omlaag stortte. De verschijning geleek wat
grootte en gestalte aangaat sprekend op
de vildersplaats hegraven misdadigster.
De commandant van den Burg was een
vast beraden man, die terstond het spook
energiek aantastte. Men verhaalt, dat ook
hij eene ontmoeting met de Witte, vrouw
had, doch den volgenden morgen vond.
men hem met gebroken nek op het slot
plein liggen. Het zeldzaamste daarbij' was,
da.t op zijn voorhoofd zich vijf brandvlek-
ken vertoonden evenals hadden hem de
gloeiend® vingers van eene hand aange
raakt. Nog tweemalen moet zich dan do
witte vrouw vertoond hebben. Nadat zij
voer de derde maal zich door de wachten
althans de belangstelling er voor hebben
gewekt en levend houden.
En zoo zal het mogelijk zijn, dat deze,
een volgend maal, beter beslagen, ook
meer vruchten plukken, of, om in het beeld
te blijven, zullen smullebaarden van „het
neusje van den zalm", zooals „de Tijd"
do Sociale Week terecht betitelde als de
uitnemende werkzaamheid der K. S, A.
In het Noorden des lands zal het volgend
jaar de Sociale Week gehouden worden.
In welke plaats, is nog niet vastgesteld.
De keuze is natuurlijk aan het Centraal-
Bureau ten volle vertrouwd.
Maar, durven we vragen, zou het niet
wenschelijk zijn, in 1908 de Sociale Week
te Amsterdam te houden, de gemakkelijk
te bereiken hoofdplaats, waar zoo talrijke
Katholieken wonen, die nog heter dan
de vooraanstaande Katholieke inwoners
van Breda hoe is. 't mogelijk 1)
van hun belangstelling zullen doen blij
ken?
En dan iels later, zóó dal de sluiting
valt op den dag, waarop onze Paus Pius
X zijn gouden priesterfeest zal
vieren.
De dag van 18 September 1908 zou
o.i. ongetwijfeld bijzonder waardig zijn om
de volgende Sociale Week te. besluiten,
tot huldiging van den Paus, die alles in
Christus wil herstellen.
Arbeidsduur van volwassenen.
Spreker pater mr. dr. Ch. Raaymakers S. J.
Spreker begon met te zeggen, dal hij
't alleen zou hebben over den arbeidsduur
van volwassen mannen, niet vrou
wen, daar eerstens de tijd te kort is en
daar het vervolgens toch ons. streven
moet zijn den arbeid van volwassen vrou
wen af te schaffen.
Bij de bepaling der arbeidsduur van vol
wassen mannen moet in 't oog gehouden
worden
lo. dat de arbeider is individu
2o, dat hij is, of althans kan zijn huis
vader;
3o. dat hij is lid der gemeenschap.
Als individu moet de werkman zijn
Christen en moet hij in staat gesteld wor
den zijn plichten van den godsdienst te
vervullen. Zou 't ook niet wenschelijk zijn
dat de werkman veelvuldig©!- in de week
de H. Mis kon bijwonen en de H. Commu
nie ontvangen? Of is het Decreet van Pius
X over de veelvuldige H. Communie alleen
geschreven voor vrouwen en kapitalisten?
(Applaus). De werkman moet ook als huis
vader de plichten van zijn huisgezin kun
nen vervullen. Als lid der maatschappij
is het gewenscht, dat de arbeider tot meer
bespied waande, toen zijl uit do slaapkamer
van den Burggraaf zweefde, werd zij! in
lgngen tijd niet meer gezien. De graaf
echter stierf den volgenden dag en zijne
laatste woorden waren: „Ik zag in den
afgeloopen nacht de doode gravin Katha
rina von Hoheneck, in het witte kleed,
dat zij droeg, toen wij het slot bestormden
en zij zich van het dak wierp. Zij kondigde
mij den dood aan en uithare klagende
geluiden vernam ik, dat zij tot boete voor
haar misdaad tot aan den jongstcn dag als
witte vrouw door de halten van die slo
ten rondwaren moest, wier bewoners tot
hare familie of tot die van haren heimelijk
geliefde behoorden. In den Burg van Nurn
berg maakte zij een begin.
Dat, Uwe Majesteit, is de oudste
geschiedenis van de Witte vrouw, die ve
len zelfs tot rijk der verdichtingen,
willen terugwij'zen en beweren, dat de gra
vin Katharina von Hoheneck een natuur
lijken dood is gestorven. De groote meer
derheid echter houdt yast aan de oude
sago van de Witte vtouw. Ook hier in
den Keizerlijken Hofburg .moet het spook
zich meermalen vertoond hebben en tel
kens volgde er pen sterfgeval.
De hofarchivaris zweeg wederom en
keek naar den Keizer heen.
Deze lag met gesloten oogen in den
leuningstoel en scheen pver het gehoorde
na te denken. In de pauze, die nu ont
stond, vernam men he,t rollen van den
donder en Jiet inslaan van een bliksem-
ontwikkeling kome. Een werkman, die niet
ontwikkeld is, loopt groot gevaar zijn ge
loof te verliezen. Daarom eischen we volks
ontwikkeling. Maar volksontwikkeling
eischt weer beperking van arbeidsduur.
Een maximum van arbeidsduur vast te
stellen voor alle tijden en alle plaatsen is
niet mogelijk. Wel zijn ongeveer alle katho
lieke sociologen het eens, dat de arbeids
duur de tien uur nooit mag overschrijden,
hoewel in verschillende gevallen het maxi
mum nog lager zal moeten gesteld'worden.
De arbeidsduur moet geleidelijk worden
teruggebracht, niet in eens. Als bijv. de
arbeidsduur in eens van 12 tot 8 uur wsrd
teruggebracht zou dit zeer demoraliseerend
op de arbeiders werken en de industrie zou
zeer groote schade lijden.
.Verkorting van arbeidsduur heeft veel
tegenkanting .uit economisch oogpunt. De
arbeiders meenen 'dikwijls, dat de loonen
lager zullen worden, de ppfroons vreezen
dat de opbrengst van de productie minder
zal 'worden. Echter een bewezen feit is
het, dat de arbeidsduur aanmerkelijk kan
verkort worden in den tegenwoordigen tijd,
zonder dat de industrie schade lijdt. Bij
korter arbeidsduur werkt de arbeider gesta-
diger en beter en wordt de arbeid dus
intensiever.
Pauze,
Moet de verkorting van arbeidsduur
overgelaten worden aan het particulier ini
tiatief of moet de Staat tusschenbeide tre
den? Spreker wilde aantoonen dat de Staat
tusschenbeide moest komen. De patroons
zullen 't gezamenlijk nooit doen, want
niet onmiddellijk brengt verkorting van
arbeidsduur voordeel aan. Men doet 't
ook niet, omdat anderen 't eveneens niet
doen, omdat de arbeiders toch pi genoeg
vrijen tijd hebben, zooals men zegt omdat
de mensch van natuur vasthoudend! is,
enz. enz. Evenmin zullen de arbeiders
verkorting van arbeidsduur kunnen bewer
ken. De arbeiders over 't algemeen zullen
niet strijden voor verkorting van arbeids
duur, wel voor verhooging van loon.
Daarom is 't taak van den Staat verkor
ting van den arbeidsduur te bewerken.
Want verkorting van arbeidsduur is nood
zakelijk voor 't algemeen welzijn. In
Frankrijk is 10 Juli 1906 een uitstekend
wetsontwerp ter beperking van den ar
beidsduur tot stand gekomen, Over ,t alge
meen schijrét 't het beste een maximum ar
beidsduur per week vast te stellen, daar
dit grooter vrijheid geeft aan de industrie.
Sommigen achten 't voor een volwassen
man vernederend, dat de Staat ter be
perking van arbeidsduur zijn beschermen
de hand over hen uitstrekt. De volwassen
man moet zichzelf kunnen redden.
Maar waarom moet de werkman be
schermd worden tegen diefstal, tegen mi
croben, tegen burengerucht enz. en niet
tegen den verderfelijken invloed die op 't
physiek en moreel gestel van den werkman
door overmatigen arbeidsduur wordt uit
geoefend
Anderen beweren dat door beperking
van arbeidsduur de loonen zullen stijgen
straal. Zacht rinkelden <ie vensters en nu
richtte de Keizer zich een weinig op.
Genoeg, zeide hij met een ietwat
bedrukte stem, terwijl zijne oogen eene
starre uitdrukking aannamen. Het loopt
tegen middernacht, weldra zal de klok
daarbuiten beginnen te slaan. Nog ééne
vraag, eer ge heengaat, archivaris Hoe
heette de vreemde ridder, die deze burg
gravin Von Hoheneck, zij het dan ook in
direct, tot haai' wreede misdaad aandreef?
Do hofarchivaris was reeds opgestaan
en had zijn boek toegeslagen. Hij draalde
met een antwoord, toen een bevelende
blik van den Keizer hem trof.
Wordt de naam van dezen ridder
nergens vermeld, Dominikus? Gij' zet een
gezicht, alsof gij' dien zeer wel kendet.
Uw© Majesteit, zeide de archivaris
langzaam en met een zekere- vrees, het
w.as Theoi van Vlaanderen, genaamd de
„IJzeren spoor".
Eensklaps teekende het gelaat van den
Keizer een hevigen schrik. Zijne handen
tegen de tafel steunend, staarde Frans I
den archivaris aan, als had hij' deze niet
goed verstaan.
Theo van Vlaanderen? De broerier
van mij'n grootvader? Vergist ge u niet,
Dominikus
Majesteit, aldus staat in de oude kro
nieken te lezen.
Do Keizer kreeg weder zijn zonderlinge
kalmte terug en maakte met de rechter
hand een gebaar, ten toeken dat Domi-
(patroons) of dalen (arbeiders), of dat de
concurrentie met het buitenland onmoge-
jjjk zal worden. Beide beweringen berus
ten op de valsche meeniiig dat de produc
tie zal verminderen. De landen met kor
ten arbeidsduur staan niet achteraan wat
3o ontwikkeling der industrie betreft.
Om échter fn ons land een wettelijke
beperking van den arbeidsduur tot 8 uur
wt stand te brengen, zou "een onrecht
matige belemmering der vrijheid zijn. In
Frankrijk hebben de fabrieken van den
staat met achturigen arbeidsdag geen roos
kleurige resultaten opgeleverd. Het zou on
verantwoordelijk zijn, onze industrie aan
zulk een gevaarlijke proefneming te wagen.
Wij moeten ons wachten voor twee uiter
sten. Paul Lafargue, een zeer gematigd
socialist, beweert in Loi de la Paresse dat
de arbeidsduur na den triomf van het
socialisme niet langer zal zijn dan 3 uur.
Dat is overdreven. Stelten wij als eisch
den tienurigen arbeidsdag. (Langdurig ap
plaus).
Godsdienst en Sociaal-Demokratie.
Spreker: de heer A1 b. van der
Kallen.
De grondslag der moderne sociaal-de-
mokratie is het historisch materialisme,
dat is de materialistische geschiedenisbe
schouwing van Marx en Engels. Spreker
noemt verschillende schrijvers, die zulks
bevestigen, Cathrein, Engels, Kautsky en
Bernstein. Welnu, dit hist, materialisme
is met den godsdienst absoluut in strijd. In
den regel beweren de sociaal-democraten,
dat het hist. mat. veel onschuldiger is dan
het wijsgeerig materialisme, gelijk o. a. de
heer 'Schaper gepoogd heeft te bewijzen in
het bekende Sinterklaas-debat met Minis
ter Kuyper in 1901. Spreker toont aan,
dat hist, materialisme geen ander stel
sel is dan het wijsgeerige; slechts is op
het stelsel een nieuwe methode toegepast,
do dialektiek Van Hegel.
Marx en Engels, die oorspronkelijk aan
hangers van Hegel zijn geweest, hebben
diens idealisme, de leer, dat Idee en rea
liteit hetzelfde zijn, laten varen Voor het
materialisme van Feuerbach. Als een „be
vrijdend stelsel", schreef Engels, ver
scheen het materialisme van Feuerbach.
Maai- dat was niet genoeg ter verklaring,
„dat de geschiedenis pen proces is in voort
durende wording". Marx en Engels, schrjjft
Bernstein bleven niet staan bij het na
tuurwetenschappelijk materialisme van
Feuerbach, doch ontwikkelden met toepas
sing der dialektiek van Hegel hun theo
rie van het historisch materialisme.
Uitvoerig stelt spreker nu vast, dat het
hist, materialisme niets anders is dan het
zuivere materialisme, waarop de dialekti-
sch© methode, dat de geschiedenis zich
ontwikkelt door het worden ©n vergaan
van tegenstellingen, is toegepast. Maar- het
stelsel 'blijft materialisme. Alles is stof
in de wereld en dat Marx deze stof zich
bewegen laat door bepaalde oorzaken,
stoffelijke ekonomisch© oorzaken, veran
dert niets aan het materialistisch karakter
van het stelsel.
nikus gaan kon. Deze boog diep oil verliet
de kamer. Juist toen Dominikus biji den
ingang van zijne woning van den kamer
dienaar afscheid nam, sloeg het midder
nacht.
Anna sliep in elk geval al sinds gerui-
men tijd, gelijk de vader aannam, want
slechts een klein lampje brandde in den
hoek van het voorhuis.
Dominikus luisterde oenige minuten aan
de deur van zijne dochter; toen echter
alles stilbleef, knikte hij' voldaan en trok
zich in zijn eigen kamer terug. Hij trachtte
echter tevergeefs om in te slapen. Zijne
zenuwen waren door het bezoek bij den
Keizer te zeer overspannen. Hoelang hij1
daar in het donker had gelegen, zich on
rustig van de eene zijde op de andere
zijde werpend, dit wist hij zelf niet, toen
plotseling een zeldzaam geluid zijn oor
trof. Wel had het onweer opgehouden,
gelijk men er gemakkelijk uit kon hooren,
doch nu klonk het, als kraakte er daar
ginds in het slot een schot.
De oude man richtte zich niet weinig
verschrikt op en luisterde.
Een donderslag viel kort daarop en toen
hoorde hij eene gillende stem, die echter
weldra wegstierf. Door eene vreeselijke
ontsteltenis aangegrepen, stormde hij naar
de kamer zijner dochter en stiet met ge
weld de deur open. Het bed was leeg, op
de tafel brandde een klein lichtje. Van
Anna was echter nergens een spoor te
ontdekken. (Wordt vervolgd.)
