ilad
:ver
n
op het
Donderdag 21 Juni 1906.
Tweede Jaargang.
\aker.
le Haven,
:enf
delburg.
pil
S g s s
sm s
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
Verschijnt ellen MAANDAG-. WOENSDAG- en VRIIOAGAVOND.
UIT D E p c
Ie maakt be-
ich heeft ge-
hij zich aan
jvan
loges, enz.
IihI,
NOLDI,
lat D 62, Goes.
iane,
Schouwen en
van Effecten
oorwaarden.
lws en illu-
>OP is.
DIRECTIE.
.men,
ar,
lACHINE,
ken breit.
Onnoodig dus
.ren willen doen.
lburg;
If PANYLtd LONDEN
cht.
5? p.
f1® co
a c.2
ÖD
o'JÏ
3 «a
cö w -+-• -
55 e
Sa°
li U*
c® IJ CC rS
C S3 co
O -
o <D oa
p3.s ffl-s
Et, PfJj
C hr^
tó-G
w g 5 s-c
Q O
S w>
jrden, is tot
fevscheidene
'en de voor-
Abonnementsprijs per 3 maanden
Afzonderlijke nummers a conlant
Geïllustreerd Zondagsblad, alléén
abonné's per 3 maanden
voor de
0.95
0,05
0 37i/2
Bureau: LANGE VORSTSTRAAT, GOES.
Advertentiën van 15 regels f 0.50 j iedere regel meer 10 Ct
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. a contant.
Reclameberiohten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Zij die zich tegen 1 Juli
op ons blad abonneeren, ontvan
gen de tot dien datum ver
schijnende Nos. gratis.
DE DIRECTIE.
Het woningvraagstuk.
De oplossing van dit vraagstuk zou ons
tevens een heel eind op weg helpen tot
de oplossing der sociale kwestie.
Vanwege de K. S. A. is dan ook de
bestudeering van dit onderwerp ijverig
ter hand genomen en in een pas ver
schenen vlugschrift, dat wij zeer ter le
zing aanbevelen, is een gedeelte van het
vraagstuk degelijk behandeld.
In verschillende hoofdstukjes behandelt
het de oorzaken en de gevolgen van het
Woningvraagstuk.
Na in 'tkort de grootc be teekenis
te hebben .aangegeven van het woning
vraagstuk, worden enkele feiten gege
ven, voornamelijk ontleend aan het wo-
ningonderzoek, dat gehouden is te Alk
maar, Leiden en Breda, en tevens
gewezen op het feit, dat de slechtste wo
ningen de duurste zijn. Uitvoerig wordt
vervolgens stilgestaan hij de verschillende
oorzaken van het woningvraagstuk,
terwijl met treurig sprekende cijfers wordt
aangetoond, welke de gevolgen der
slechte woningen zijn voor het f am i 1 i e-
leven, de z ede 1 ij k he i d en de ge
zondheid. Terecht wordt er ook op
gewezen, dat zonder .oplossing van het
woningvraagstuk een afdoende be
strijding van het drankmisbruik on
mogelijk is.
Dit is teen leerzaam vlugschrift, dat,
naar wij: vertrouwen, op zéér ruime schaal
zal worden verspreid. Geen beter middel
om in breeden kring belangstelling voor
het Woningvraagstuk te wekken.
Het wordt zeer terecht in dit vlugschrift
opgemerktDe slechte woning is
de krachtigste propagandist
van het .Socialisme", zeggen „de
Mededeelingen".
De sociaal-democraten doen zoo goed
als niets ter leniging van den woning
nood.
Zouden de heeren daar misschien hun
reden voor hebben?
Men zou zoo zeggen van ja, wanneer
men leest, wat een socialistisch blad te
Bremen hieromtrent .schrijft.
Het gebeurde dan te Breinen dat er
onder de werklieden veel huiseigenaars
f kwamen, die een goede woning bezaten.
En nu zegt het soc.-dem. .orgaan, dat
dit voor de socialisten geen reden is om
zich te verblijden omdat het J>ezit van
een eigen huisje een belemmerende
factor is voor de geschiktheid
en den lust om den strijd te
vo e re nI
Een interessant getuigenis, dat ook van
toepassing is op het wonen in geschikte
en gezonde huizen.
Zal het woningvraagstuk zijn opgelost,
of althans een stap in .de goede richting
gedaan, de ontevredenheid onder de ar
beiders het. vuur toch, |dat het brouwsel
in 'den socialistischen ketel doet koken
zal grootelijks worden getemperd pn
do agitatie der socialisten zal filxoo min
der Vat .hebben op de arbeiders.
Daarom konden de „Mededeelingen" te
recht de slechte woning de krachtigste
propagandist van het socialisme noemen,
en 'dient spoedig en met kracht „prak
tisch gewerkt om de in dit opzicht treu
rige 'toestanden te verbeteren.
In het water gevallen.
De „(Ismvhsi Courant" tracht zich te
bevrijden 'uii.'t Ihet nauw, waarin ze gedre
ven ^is, ma,ar brengt daartoe argumenten
bij, 'die geen hout snijden.
Ze haalt er zelfs prof. Oppenheim bij,
om 'te betoogen, dat de bewuste vergade
ring niet „besloten" was.
Besloten, in den ;zin der wet, of een
„geheime" vergadering was de zitting
niet. Maar dit ontbrak er nog maar aan,
dat Oen raadslid, tuit zoodanige zitting
hadde geklapt!
Bedoelde Zitting was besloten, in
zooverre het publiek niet was toegelaten,
waaruit 'een kind kan afleiden, dat dan
ook 'de zaken daar behandeld, niet voor
het publiek bestemd zijn.
Daarom spraken wij slechts van ge
pleegde onbescheidenheid; was er geklapt
uit een volgens de wet besloten zitting,
dan weet de „G. C." mogelijk evengoed
als wij, wat er dan op staat.
Dit argument loopt over de quaestie
heen en heeft dus niet meer waarde dari
die van een goedkoop handigheidje.
Nu beweert het Goesche blad nog, dat
zijn eenige grieve tegen den burgemeester
in deze zaak ,js, dat hjj eenvoudig niet
op de hoogte was.
Om de onwaarheid hiervan te bewijzen,
hadden we niets anders te doen, dan
het eerste stukje der „G. C." hier te laten
volgen,; alleen willen we er aan herinne
ren, dat in bedoeld stukje gesproken werd
van „de hoogst wonderbaarlijke manier
van de waarheid zeggen van den burge
meester" en dat daarin het vermoeden
werd geuit van. een „zonderlinge wijze
van zuinigheid-betrachten in de gemeente
huishouding", waarvan de wethouders
niets zouden weten.
Dit lijkt ons iets meer dan het uiten
van de eenvoudige grief, dat de burge
meester van. dit beuzelachtig zaakje niet
op de hoogte wezen zou.
Maar 'n knap man, die dat de „G. C."
aan het verstand brengt.
TWEEDE KAMER.
De Bathpolder.
Het debat werd Dinsdag voortgezet over
het ontwerp tot toekenning van een 'bij
drage van f 250.000 voor de bedijking van
den, eersten Bathpolder.
De heer Hennequin, repliceerende, criti-
seerde de houding van den Minister en
oordeelde 't minstens genomen zonderling
dat de Minister hier toepassing van de
Waterstaatswet brandmerkt als illoyale
gruwelijke hardheid. Spreker handhaafde
zijn berekeningen omtrent den opbrengst
der gronden ten betooge dat 's lands be
lang medebrengt staatsbedijking met uit
gifte in kleine kavelingen. Over het alge
meen oordeelde hij dat met minder geld
evengoed en spoediger kan worden ge
holpen.
De heer Lely bestreed nader het ont
werp. Voor dringend dreigend gevaar be
hoeft geen vrees te bestaan. Trouwens,
de Minister heeft zelf verklaard dat hij in
verwerping van het ontwerp zal berusten.
Spreker verheugde zich over 's Ministers
meening dat in dat geval de belangheb
benden wel zullen kennis maken met de
Waterstaatswet van 1900. In dit verhand
kwam spreker op tegen de stelling van
de heeren Lucassen en Fruytier, dat hier
deze wet niet van toepassing zou zijn.
Ged. Staten hadden het recht van han
delen en anders had de Regeering als
bppertoezicht moeten ingrijpen.
Spreker vertrouwde ten volle dat, in
dien het ontwerp mocht worden verwor
pen, de Minister door toepassing der wet
van 1900 de zaak spoedig in orde zal we
ten te brengen. In afstemming zag Spre
ker een levenwekkende kracht voor de
polderbesturen en Ged. Staten, die met de
zorg voor de polders zijn belast.
De heer IJzerman meende dat in deze
zaak gehinkt is op twee gedachten, en be
toogde voorts dat men zich had kunnen
beperken tot versterking van het Noor
delijk talud, in plaats van versterking van
den spoorwegdam. Voorts trad spreker
in uitvoerige becijfering om aan te toonen
dat het wetsontwerp de voorkeur verdient
boven het overnemen der gronden en ho
ven afstemming op grond dat de Water-
staatswet behoort te worden toegepast,
Door dit ontwerp komt men tot onmiddel
lijke afdoening van zaken, hetgeen niet
het geval zou zijn indien men alle kosten
wil verhalen op belanghebbenden. Spre
kers conclusie was dat een crediet van
250.000 moet worden verleend en ge
tracht moet worden de werken aan den
spoorwegdam te beperken tot versterking
van het Noordelijk talud.
Do heer Van Forces t bestreed daaren
tegen nader het ontwerp en oordeelde dat
de heeren der combinatie den Minister
te vlug zijn afgeweest.
De heer Lohman betoogde, dat 'tvoor
hem in dit speciale geval geenszins ze
ker is dat Ged. Staien op grond van dt
Waterstaatswet herstelling der dijken had
den moeten gelasten.
Door het toestaan van het aangevraagd
crediet kan van een antecedent geen
sprake zijn. Wanneer het ontwerp wordt
Verworpen is 't zeker dat de dijk dit jaar
niet meer tot stand komt, terwijl 't niet
zeker is, dat er dit jaar geen stormvloe
den zullen komen. Spreker wil dan ook
liever 't zekere voor 't onzekere nemen.
De heer De Waal Malefyt vroeg waar
om de Minister den Commissaris der Ko
ningin niet had .opgedragen de Water
staatswet toe te passen, als er inderdaad
zulk dreigend gevaar .was dat de regee-
■>ring 2.5 ton bijdrage wil geven. Van aan
neming van het ontwerp vreesde Spr. ver
zwakking van het verantwoordelijkheids
gevoel van Ged. Staten.
De heer Van Wassenaar van Gatwijck
verdedigde het ontwerp, wijzende op het
gevaarlijk antecedent dat verwerping zou
opleveren en oordeelde afwijking van de
Waterstaatswet geoorloofd wegens liet be
lang van het spoorwegverkeer en het
spoedeischende der zaak.
Aan den heer IJzerman gaf de Minis
ter te kennen dat men zich niet heeft
kunnen beperken lot versterking van hel
Noordelijk talud van den spoorwegdam.
Tegenover den heer Van Foreest zette de
Minister uiteen dat de ingenieur-directeur
van den Waterstaat Bekaar, bedijking van
den Bathpolder noodig acht ter bescher
ming van den spoorwegdam tegen door
braadt of overloop. Toepassing van de Wa
terstaatswet zou het werk zeer vertraagd
hebben.
Het ontwerp werd aangeno-
m e n, na uitvoerig debat, met45 tegen
3 7 ,s temmen.
De Vrouw en de Katholieke
Actie.
Wij lezen onder dit opschrift in de
„Maas- en Waalbode":
Hoeveel uitstekende krachten blijven uit
bescheidenheid nog steeds op den achter
grond, hoe velen staan aan de. spits die
nog nimmer eenige ernstige studie van de
sociale kwestie maakten en niets doen dan
zich zelf zoeken en een beetje „liefhebbe
ren". En in het kiezen der krachten ligt
een grooie macht. Zoo wordt in een ge
deelte van Brabant en Maas en Waal de
vrouw zorgvuldig uit iedere vergadering
geweerd, zelfs zou zij1 eene vergadering
van eene Maria- of Elizabeths-vereeniging,
in het openbaar gehouden, niet hijwonen.
Wij vragenmoet met die gewoonte, ten
aanzien van de Katholieke Actie, niet ge
broken worden De vrouw is de beste
kracht, zegt dr. Ariëns; do vrouw heelt
het meeste belang hij een flink, opgewekt
katholiek Sociaal leven, om de eenvoudige
reden, dat de vrouw, en vooral de moeder
de eerste is, die lijdt onder de vele Sociale
misstanden.
De vrouw moet zijn i 11 de Actie. Beter
dan het nog eeuigen tijd uit te stellen
omdat het altijd zoo geweest is doet
men, door zoo spoedig mogelijk de vrouw
met vlag en wimpel te halen midden i n
het Sociale leven. Op den duur kan de
Kath. Actie toch niet buiten de vrouw.
Met volle instemming nemen we dan
ook over ,de opmerking, die het „Dagbl.
van N.-Br." maakte naar aanleiding van
den Limburgschen Katholiekendag.
„Aardig, dat men in Limburg de vrou
wen tot de vergaderingen toelaat. Nieuw
is dit gebruik eigenlijk niet, want het is in
Duitschland sinds jaren gewoonte, en een
der groote krachten van Windthorst was,
dat hij de vrouwen wist te begeesteren
voor de goede zaak, waardoor de mannen,
111 plaats van weerhouden te worden door
zure gezichten, in de actie werden gejaagd
door een warme opwekking der vrouwen.
„Dat poogt men blijkbaar ook in Lim
burg te bereiken. En naar onze meening
terecht. Den invloed der vrouw op het
maatschappelijk leven onderschatte men
niet. Of ze meewerkt of tegenstribbelt,
steeds is ze een groote kracht. Maar
men kan harerzijds geen medewerking
eischen of verwachten, indien men haar
de gelegenheid niet geeft, iets te leeren
begrijpen van het streven der Roomsche
actie in het openbaar leven, en welke
betere gelegenheid kent men daartoe dan
een Katholiekendag?"
De Schoolst rijd in Engeland.
Hierover schrijft „De Tijd":
Den lOden Mei werd door het Lager
Huis (de Engelsche 2e Kamer) aangeno
men een nieuw ontwerp van een school
wet. De Engelsche Katholieken zijn daar
tegen bezield met weerzin en verbittering,
omdat bij die wet wordt bepaald, dat alle
bestaande lagere scholen in Engeland
Staatsscholen moeten worden, als ze niet
alle aanspraak op subsidie willen verlie
zen. De scholen worden daar geheel ont
trokken aan het beheer, zelfs aan den in
vloed der Kerk, zoodal geen enkele gods
dienstige richting meer bij machte zal zijn,
om aan de kinderen eene opvoeding te
geven, overeenkomstig haar godsdienst.
Het „godsdienstonderricht", dat twee
maal in de week zal gegeven worden, komt
in handen van personen, die niet door de
betrokken kerkelijke overheid maar door
het Gemeentebestuur worden aangesteld
en dit Bestuur mag bij de keuze der gods
dienstleeraren niet letten op hun gods
dienstige gezindheid. Het „godsdienston
derricht" mag namelijk evenmin een kerke
lijke kleur dragen, maar moet zich bepalen
tot die geloofspunten, welke allen confes
sies gemeen zijn.
De katholieke pers maakte zich natuur
lijk ten tolk van de ontevredenheid, door
deze „strafwet" verwekt. „Ons blijft
aldus de „Tablet" 1906 I, 623 slechts
de keuze tusschen de overgave en den
hongerdood.
Meerdere gezaghebbende biet-katholieke
organen veroordeelden in pven krasse, ja
nog krasser termen de draconische wet.
Volgens de „Standard" heeft zij geen ander
doel dan „de vernietiging der vrije (confes-
sioneele) scholen", „Daily Telegraph" zegt,
dat de Wet in plaats van verzoening te
brengen tusschen de verschillende gods
dienstige belijdenissen, het „fanatisme"
aanwakkert.
„Geheel onverdedigbaar", noemt de „Ti
mes" de wet, terwijl de „Daily Mail" ze
als „hij uitstek onrechtvaardig" brand
merkt.
„Wie overtuigd is van de volstrekte
noodzakelijkheid van een godsdienstig on
derricht op positief christelijken grondslag
voor de jeugd aldus de „Guardian", hel
voornaamste orgaan der. „hoogkerkelijke
richting" kan in het wetsontwerp van
Mr. Birell slechts een onverschoonbaar
misbruik van macht, een ruwe onderdruk
king des gewetens en een schreeuwende
miskenning van de vrijheid van godsdienst
zien".
Dit vonnis stemt geheel overeen met het
oordeel van de. kerkelijke overheid. Zoowel
de anglicaansche als de katholieke bis
schoppen hebben hun onderhoorigen aan
gespoord om zich met alle kracht tegen de
aanneming der wet te verzetten. Na „zorg
vuldig onderzoek" verklaarde het katholiek
Episcopaat onder voorzitterschap van Mgr.
Fr. Bourne, dat HH. DD. HU. „verplicht
zijn om de onderwijs-Bill als in den grond
onrechtvaardig te verwerpen.
De meest indrukwekkende botooging
tegen het verfoeilijk product van liberale
ongerechtigheid was ongetwijfeld de reus
achtige vergadering, welke 5 Mei j.l. in de
Royal Albert Hall be Londen gehouden
werd. Het aantal deelnemers wordt op
ruim 50.000 geschat zoodat 40.000 geen
toegang konden krijgen en in andere loka
len een bijeenkomst hielden. Sinds de da
gen van O'Gonnell had er in Engeland
nooit eene grootschere manifestatie van
geloovige geestdrift plaats; aanwezig war
ren 5 bisschoppen, 14 lords, 30 leden van
het Lagerhuis en tal van voorname per
sonen, den katholieken adel en de katho
lieke wetenschap vertegenwoordigend;
hoofdredenaar was niemand minder dan
Mgr Bourne. De vergadering verwierp de
nieuwe schoolwet op grond vooral van de
volgende overwegingen: lo. wijl zij het
godsdienstonderricht in de lagere scholen
aan de Gemeentebesturen in handen geeft;
2o. geen voldoende rekening houdt met
de godsdienstige overtuiging der ouders;
3o. de rechten van den eigendom in ge
vaar brengt en 4o. een miskenning is van
de godsdienstige gelijkheid en van de gc-
lijkberechtigheid van alle burgers voor de
wet.
Thans is het woord aan het Hoogerhuis
de Eerste Kamer in Engeland.
RUSLAND.
Vreeselijke dingen worden uit Wilna
bericht. Daar hebben de gevangenen be
sloten zich van kant te maken door de
gevangenis in brand te steken. Zij sleepten
alles wat brandbaar was, tafels, matrassen
enz. bij elkaar en staken die in brand.
De troepen schoten op de wanhopigen
van wie er een op sterven ligt, en die
zware brandwonden hebben bekomen.. De
rust is in de gevangenis nog niet terug
gekeerd en in de stad heerscht ,over het
gebeurde groote opwinding en verbittering.
De gruwelen te Bielostok zijn nog'veel
ernstiger dan indertijd te Kisjeneff. Vrij
dag .werd het bloedbad herhaald. Een
nieuwe botsing had plaats tusschen de
bevolking en de troepen. Een groot aan
tal doode en gekwetste Joden, Polen, Rus
sen en militairen dekten weer de straten.
Nog tot zeer laat in den avond werden
Joodsche huizen geplunderd. De voorstad
Bojary is zoo goed als geheel door brand
vernield. De straten zien er uit alsof zij
door een aardbeving zijn geteisterd.
Versche troepen zijn ontboden uit War
schau en Grodno.
De oproerlingen zijn met een onbeschrij
felijke woestheid te werk gegaan. Zij heb
ben gebruik gemaakt vau revolvers, mes
sen, steenen en al wat zij aan wapenen
meester konden worden.
Eerst Zaterdagochtend konden de troe
pen het oproer meester worden en werden
de straten door patrouilles afgezeten door
kruist.
Intusschen is een later telegram ont
vangen, gedagteekend Zaterdagmiddag 1
uur, inhoudende, dat Bielostok in vlam
men staat.
Het juiste aantai slachtoffers is nog
niet bekend. Men spreekt van 100 dooden.
I11 de hospitalen werden over de 200 ge
kwetsten ppgenomén.
De „Standard" verneemt uit Moskou dat
er .allerlei aanwijzigingen voor een na
derende crisis zijn. De beurs verkeer! in
een toestand van paniek en de gegoede
families komen van hun buitenhuizen naai
de ,stad terug, terwijl zij voorzichtigheids
halve hunne geldswaarden naai- het bui
tenland zenden.
De politie neemt een uitdagende hou
ding aan en de zwarte- bende is weer
roerig. .Troepjes soldaten zonder officie
ren loopen voortdurend over straat. Zij
hebben last, om, naar eigen goeddunken
te vuren.
DUITSCHLAND.
Aan kardinaal Fischer, den Katholie
ken aartsbisschop van Keuten, werd dezer
dagen een feestmaaltijd aangeboden. Toen
een lid van de centrumspartij in den Rijks
dag den kardinaal mededeelde dat ook niet-
katholieken tot de versiering van de zaal
en de aanrichting van het banket hadden
bijgedragen, verklaarde hij daar zeer ver
heugd over te zijn. Hij kon, zeide hij,
van zichzelf getuigen dat hij' voor al zijne
medeburgers van welken geloove ook, een
hartelijke genegenheid koesterde -en dat
hij er naar streefde met hen op goeden
voet te leven „Altijd heeft het mij, ver
volgde de kardinaal, in het diepst van
mijne ziel gesmart, wanneer ik van con-
fessioneele opruiing moest hooren Dat
smart mij niet alleen als bisschop, maar
het doet ook mijne vaderlandsliefde zeer.
Ik meen dat in ons gemeenschappelijk
vaderland, dat nu eenmaal met Gods ge-
doogen, in gezindten verdeeld is, al do
genen die op den vasten bodem van het
Christendom staan, juist op dit oogenblik,
nu een kwade geest over ons land ge
varen is, alle reden hebben, om iets
beters te doeii dan elkander over en w-eer
te bestoken. Zij moesten er steeds op uit
zijn, wat zij gemeenschappelijks hebben
en wat hen vereenigt, niet wat hen
scheidt, op den voorgrond te plaatsen
en zich samen te scharen tegen den geest
van verzet en omverwerping, die zich
tegen het geloof in God, tegen de burger
lijke orde en ons gemeenschappelijk vader
land aankant.
