lelbiirg,
eden,
ken.
No. 52.
Donderdag 3 Mei 1906.
Tweede Jaargang.
f E U ILL ET O H.
B U1 TE NL AN
|VG"
ifabriek.
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
Een verdienstelijke Actie.
UIT DE pERb.
119.
ten en ver-
Ivoordeelige
a deposito
I a p i e r en
cherij,
Ververij
Ir e r e 11 aan
natte was-
|b voor uit-
verven van
i wegens
TRE.
tot 1 uur,
leken, van
week en
per week
per week
niging, ge-
alve in de
1 1 per jaar
»ek.
ïsdagavond
tis voor de
geopend
3 cent per
tis verkrjjg-
jk na Ves-
sschool, da-
12i/» aur.
per week.
Pastorie,
2 cent per
ïtre, Goes.
f
0.95
0.05
Abonnementsprijs per 3 maanden
Afzonderlijke nummers a contant
Geïllustreerd Zondagsblad, alléén voor de
abonné's per 3 maanden0 371/)
VERSCHIJNT
eiken
MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Advertentiën van 15 regels f 0.50; iedere regel meer 10 Ct
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Ct. A contant.
Redameberiohten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Provinciaal Watersnoods-Comlté.
De penningmeester van dit comité ont
ving uit:
Nederland.
Collecte te: Aarlanderveen f350.755,
Ermelo f 404.055, Spaarndam f51.35,
Dordrecht f 3481.47®, Gennep 125.75,
in de Ned. Herv.' kerk Klaaswaal
f29.425, idem Gouda f394.49, bij' eene le
zing verg. Chr N. Werkmansbond afd.
Bloemendaal f 6.90, van onderwijzers Rot
terdam (restant) f 18, te Den Helder (res
tant) f 14.75 en Deventer (restant) f 43
Verder van Dir. leeraren, leerl en pers.
Technische school, Amsterdam f 224.10,
uitv. onderoff. ver. Eensgezindheid, en afd.
Gouda e. a. van de Kon. Ned. Bond van
Onderofficieren te Gouda f428.005 Dilet
tanten-club de Post Rotterdam f364.16,
opbr, verloting v. prentbriefk. op Palm-
paaschtentoonstelling Utrecht f 120, G. H.
v. S. te K. f 250, N. N. Haag f 1, Zangv.
Exelsi-or Veenendaal f 40, Coll. v. Onderw.
R'dam (restant) f 18, van een bloementen
toonstelling Noordwijk f 6, Dames-comité
Bussum f 16, v. d. S. Amsterdam f 60 en
N. N. Rotterdam, door tusschenkomst van
den heer M. C. Roest te Middelburg, f 100.
Buitenland.
Collecte Hollandsche kolonie te Londen
(restant) f 125, G. J. E. St. Petersburg
f 300 en A. H. S. New-York, door tusschen
komst van de „Middelburgsche Courant",
5 dollars.
Gedurende de vele eeuwen van haar be.
staan heeft het de Katholieke Kerk aan
vijanden nooit ontbroken. Altijd waren er,
die tiaar haatten, die zich hare vernietiging
tot levensdoel hadden gesteld.
Maar altijd mocht zij haar glans en heer
lijkheid ongerept bewaren. Sinds de godde
lijke Stichter te harer bevestiging op den
top van Golgotha zijn bloed vergoot, heeft
zij zich uitgebreid over geheel de aarde.
Nooit heeft eenige vervolging haren voort
gang kunnen beletten.
Eeuwen lang waren het pijnen en mar.
telingen, welke het deel werden harer kin
deren, voor de trouw, haai' betoond. Maar
het bloed der martelaren bleek het zaad
des Christendoms.
Ook de heerschzucht van vorsten, die
de Kerk wilden binden aan hun troon,
heeft nooit hare macht kunnen breken.
En al scheurden in den loop der eeuwen
duizenden kinderen zich van haar los, om
de dwaalleer te volgen, millioene» bleven
haar getrouw, millioenen, in dwalingen
De ontvluchting van een zestal zwaar
veroordeelden uit de gevangenis
2) te Leeuwarden.
(Slot.)
Eerst bij 't ontwaken alzoo werd de in
braak en diefstal ontdekt. Dat de ontvluch
ten uit de gevangenis de daders moesten
zijn, was direct het algemeen vermoeden.
En waren het dezen geweest, dan had
den ze nu geld en goed om van kleeren te
wisselen en met minder vrees van ont
dekking de wijde wereld in te gaan.
Maar ook voor de Justitie had deze
inbraak eene lichtzijde.
Men had nu een meer zeker spoor om
te zoeken.
In de buurt van den diefstal moesten
de hoeven zich wel ophouden. De nach
ten waren te kort om te voet ver weg te
komen, zonder opgemerkt te worden.
Paarden werden er gelukkig niet uit de
weide vermist; daarop zou het mogelijk
zijn geweest, dat men de grenzen had kun
nen bereiken. Waarschijnlijk zal de kunst
van paardrijden hen wel vreemd zijn ge
weest.
Een macht van politie trok naar de
omstreken van Roodkerk en ook de be
volking was overal ijverig mee in de weer,
om te zoeken en te speuren.
Aan het hoofd plaatste zich de Burge
meester van Tietjerksteradeel, die een be
roep had gedaan op de landlieden, om
met vorken, spaden en geweren op 't appèl
verzonken, richtten hunne schreden tot
haar.
Christus had beloofd, met haai- te zijn
tot het einde der tijden en de H. Kerk
bloeide. Zij bloeide door hare onverander
lijke leer, door hare eenheid van bestuur,
door de instellingen, waardoor zij hare
zending vervult, zij bloeide vooral in hare
kinderen.
Duizenden door hare raadgevingen ge
leid, wijden zich in den religieuzen staat
aan de verkondiging harer leer en aan
zoovele andere werken van naastenliefde;
hoog staat haar priesterschap, en het, huis
gezin, met hare beginselen tot grondslag
en door haar geleid, is een steun der maat
schappij, en voor hemel en aarde een
schouwspel vol welbehagen.
Nooit is de H. Kerk afgeweken van
den weg, haar door Christus gewezen.
Maar nimmer ook heeft de strijd tegen
haar opgehouden, nimmer hebben de vij
anden den haat tegen haar kunnen af
leggen.
Wel woedt die strijd thans op andere
wijze. Foltering en dood zijn niet meer
de middelen om haar te treffen. Het is
zelfs geen openlijke strijd meer, maai' een
werken in duisternis, met leugen, verdacht
making en laster als wapenen.
En het middel, waarvan zich de bittere
haat bedient, om arglistig en bedekt, het
vlekkelooze kleed der bruid van Christus
te besmeuren, is de hedendaagsche Pers,
de koningin der aarde genoemd, omdat
zij machtig is en over geheel de aarde ver
spreid. Alsof alleen de macht tot de ko
ninklijke eigenschappen behoordeen niet
eveneens rechtvaardigheid en trouw.
Naarmate de dagbladpers ontwikkelde,
heeft deze wijze van strijden legen de
Kerk ook grootere verhoudingen aange
nomen.
Het voornaamste doel is twist en twee
dracht te zaaien onder hare kinderen en
de vereering en hoogachting, welke de
Katholieke volkeren haar toedragen, meer
en meer te doen verflauwen.
Maar do Katholieken blijven niet werke
loos in dezen leugenveldtocht tegen de
Kerk ondernomen.
In het jaar 1900 werd in Duitschland
opgericht de „Zentxal.Auskunftstelle der
Katholischen Presse", een centraal infor-
matie.bureau zouden wij zeggen, al is het
met drie vreemde woorden.
te verschijnen.
Een kleine aanwijzing werd dra ver
kregen. Bij 't dagen van den morgen had
den twee grasmaaiers op de grens van
een korenveld onder Rinsumageest een
gesprek afgeluisterd en iemand in gebroken
Duitsch hooren roemen den heerlijken
smaak van Groninger koek.
Nu bevond zich onder de vluchtelingen
'n Duitscher en bij den inbraak te Rood
kerk bleek ook te zijn ontvreemd een Gro
ninger koek. Verder vond men niet ver
van Bottoma's woning de kleeren van twee
der gevangenen; voor deze beiden stond
het dus zoo goed als vast, dat zij aan
den inbraak schuldig waren en zich in den
omtrek moesten schuil houden.
Den geheelen morgen werd rusteloos
gespeurd in bosschen en korenvelden, tot
eindelijk in den namiddag een spoor werd
gevonden, 'twelk eindelijk tot de ontdek
king leidde.
Alle vier lagen ze bijeen, de lang ge-
zochten, slapend en vermoeid, doch onraad
vernemende, zetten ze het op een loopen.
De Dnitscher, Wilhelm Spellekens van
lluhrort was dra uit liet gezicht, doch zijne
kameraden bleken minder vlug ter been.
Hoewel niet zonder moeite, werden ze ach
terhaald en gevat. Hun verzet was niet
zoo geweldig, als vermoed had mogen wor
den; ze bleken trouwens zeer afgemat.
Waarlijk geen wonder, als men bedenkt,
dat ze zeker weinig of geen voedsel had
den gebruikt en dun gekleed als ze waren,
onder den blooten hemel in 'tveld hadden
moeten overnachten.
Zwaar geboeid liet het drietal zich ge-
Dit bureau heeft ten do-el, de beschul
digingen in de dagbladen tegen Paus, cle
rus, kloosters, kath. instellingen enz, ge
richt, te onderzoeken.
Sinds 1 October van het vorige jaar
heeft deze vereeniging, welke onder lei
ding staat van Dr. Kaufmann te Coblenz,
zelfs een eigen orgaan, de „Apologetische
Rundschau".
Het laatste nummer van dit orgaan geeft
in een hoofdartikel onder het opschrift:
„Wie gelogen wird" (Hoe gelo.
gen wordt) een statistiek over de
werkzaamheden van de vereeniging over
-de drie eerste jaren van haar bestaan,
waaruit op de eerste plaats blijkt, hoe on
misbaar dit informatiebureau is en hoe
nuttig zijn werkkring, maar tevens geeft
deze statistiek een beeld van den omvang
der lasterxampagne.
In het jaar 1900, het stichtingsjaar, wer
den nasporingen verricht omtrent 40 a 50
beschuldigingen tegen priesters, in 1901
omtrent 80, in 1902 omtrent 100 a 120,
terwijl in 1903 een driedubbel aantal werd
behandeld, ongeveer 260 tot 300.
We zullen natuurlijk nooit beweren, dat
er nooit waarheid stak in de uitgebrachte
beschuldigingen. Ook onder het kleed van
den priester klopt het hart van den zwak
ken mensch. Maar men heeft het recht
niet, daarom den geheelen geestelijken
stand te veroordeelen, zooals dan maar
al te vaak geschiedt.
Het bureau verkreeg de zekerheid, dat
bij meer dan drie vierden van al deze
z.g. priesterschandalen de beschuldiging
eenvoudig verzonnen of de waarheid ver
draaid bleek.
Hoe meer het bureau bekend bleek, hoe
grooter invloed het verkreeg, des te ver.
der kon het zijne werkzaamheden uitstrek
ken.
Deze bepaalden zich niet slechts tot de
eigenlijke z.g. schandalenkroniek, maar ook
tot andere beschuldigingen, welke de gees,
telijkheid zoo dikwijls naar hel hoofd wordl
geworpen, als onverdraagzaamheid, te
strenge tuchtiging, kerkhofschandalen,
proselietenmakerij, afval van het geloof
enz.
Het gevolg van den ijver van Dr. Kauf
mann en de zijnen is geweest, dat de be
schuldigingen van zware misdaad merk
baar verminderden, want natuurlijk wer
den de bladen, die met welgevallen op
willig leiden naar de Hoogebrug, waar de
Dokkumer trekschuit naar Leeuwarden
werd opgewacht om daarmede naar de
hoofdstad te gaan.
In deze schuit kregen de gevangenen
plaats naast hunne bewakers, doch deze
verdienen al evenmin een woord van lof
als de bewakers van 't tuchthuisniet ver
van Leeuwarden toch wist de 26-jarige
Heinrich Schulz, vroeger reeds genoemd,
nog aan zijne geleiders te ontsnappen.
Door een der openingen van de kajuit vond
hij een uitweg naar buiten en kwam na
tuurlijk in de diepe trekvaart terecht. De
politie waagde 'tniet hem te volgen en
de schuit met het paard er voor ging haars
weegs. Schulz, mogelijk vertrouwend op
zijne zwemkunst, had buiten de boeien
gerekend, waarmee zijne handen waren
vastgeklonken. Hij bleek machteloos en
wel keerde de schuit terug om te helpen
en staken hulpvaardigen in bootjes van
de walzijde hem de reddende hand toe,
dochte laat. De jongeling verdronk
ver van zijn vaderland, als misdadiger 1
Men kan zich voorstellen, hoeveel volk
in de stad te hoop liep, toen het de aan
houding van het drietal vernam. Op de
straten naar de gevangenis stond 'tvol
nieuwsgierigen.
Aan de Grachtswal tegenover de gevan
genis, werd het gedrang van menschen,
die naar de zijde der gevangenis wilden
overgezet worden, zoo groot, dat de pont
van wal ging met een klein dertig perso
nen; op het midden van de gracht geko
men, zonk de schuit.
Alle opvarenden gingen naar de diepte,
deze nieuwsberichten azen, desnoods door
rechterlijk vonnis, gedwongen den laster
te herroepen.
Ook ons land bleef van dezen verdienste
lijken arbeid niet verstoken. Hier heeft
de apologetische vereeniging Petrus Cani-
sius die taak op zich genomen. Ook haar
mocht het al menigen keer gelukken de
leugen te ontmaskeren, of de ware toe
dracht der feiten bloot te leggen, en wel
in de bladen, die ze verkeerd hadden voor
gesteld. Moge het ook aan haar gegeven
zijn, evenals aan de Duitsche vereeniging,
de goede gevolgen van haar ijver te zien.
N. K.
Over „C le r i c ale n".
De ,oud-Hoogleeraar, het tegenwoordige
Kamerlid, Mr. M. W. F. Treub, heeft dezer
dagen in Leiden een politieke rede gehou
den, .waarin hij o. m. ook 't e-en en ander
beweerd heeft van de „Clericalen". Naar
het verslag, dat de „N. R. Ct." van deze
rede ,gaf, redeneerde de heer Trenb er
op deze wijze prachtig naast
De katholieken maken in laatste instan
tie het staatsbeleid ondergeschikt aan de
kerk en daarom kan geen vrijzinnige lot
deze partij h-ehooren. De antirevolutionai
ren en chr.-historischen zijn niet cleri-
caal in dien zin dat zij den clerus de
oppermacht toekennen. Toch aarzelt spr.
niet pok deze kerkelijke partijen clericaal
te noemen, omdat zij in de politiek zich
ook füs clericaal gedragen. In den grond
der zaak toch organiseeren de antirevolu-
tionnairen jen chr.-historischen zich ook
in kerkgenootschappen en willen zij' hun
leerstellingen in de politiek laten door
werken. Daarom moeten zij ook de voor
keur geven aan een politiek die zich schikt
in het keurslijf der kerkgenootschappen.
„Het Centrum" maakt bij dit gedeelte
van het verslag deze kantteekening
Wat door den heer Treub beweerd
werd met betrekking tol de anti-revolution-
nairen en christelijk-historischen kunnen
wij pnbesproken laten.
Het gaat ons niet rechtstreeks aan.
Maar wat de katholieken betreft, zouden
wij toch wel eens willen vragen op welke
f e i t e n de gemeenplaatsen steunen, welke
de heer T r e u b goedvond voor zijn ge
hoor te herhalen.
De vrijzinnig-democratische spreker ver
zekert, dat de katholieken een clericals
partij zijn, omdat zij het staatsbeleid on
dergeschikt maken aan de Kerk?
Hetzelfde is reeds dikwerf met aplomb
verkondigd, maar men moest nu eens b e
wijzen leveren.
De katholieken hebben een program.
Bevat dit program ook slechts één ar
en op het angstgeroep, dat luide gehoord
werd, verschenen ijlings booten en sche
pen en menschen met reddingsmiddelen,
doch hoe snel gehandeld werd en hoe
hulpvaardig allen zich betoonden, bij- een
der opgehaalde drenkelingen bleken de le
vensgeesten reeds geweken. Het was een
14-jarige knaap, een zoon van den slager
De V. Twee vrouwen bloken bewusteloos,
doch kwamen gelukkig nog weder bij.
Welk een veelbewogen dagl
En toen het avond en reeds laat gewor
den was, bereikte nog deze extratijding de
stad, dat ook Spellekens, een der hoofd
personen van de ontvluchting, in de nabij
heid van Buitenpost in zijn kamp voor de
vrijheid zich had moeten overgeven.
Nieuwe poging tot ontvluch
ting.
In October werd wed-er eene poging tot
ontvluchting beproefd. Reeds was men er
in geslaagd, de slaapzaal te verlaten, toen
onraad werd ontdekt en ze spoedig weer
gevangen waren genomen.
Nu werden ze in onderaardsche cellen
opgesloten. Doch wederom beraamde een
zestal, waarbij Spellekens en Schafstal,
een poging om uit te breken, nog verme
teler dan den eersten keer.
Nog juist was de Minister van Justitie,
vergezeld van den Inspecteur der gevan
genissen, in eigen persoon te Leeuwarden
geweest, beide heeren waren ook in de
gewelven afgedaald en beiden hadden ze
verklaard: van hieruit is ontvluchten on-
mogelijk. En toch had het zestal zijn on-
deraariische gang onder de fondamenten
der gevangenismuren door, toen reeds bij-
tik'el, waarbij 'het belang van den Staat
wordt opgeofferd aan dat van de Kerk?
De katholieken zijn in bondgenootschap
met andere „clericale" partijen aan de
regeering geweest.
Hebben zij' in dien tijd ook maar één
wetsontwerp ingediend, ook maar één han
deling verricht, waaruit blijken kan, dat
zij' de rechten van den Staat miskenden ten
bate van de Kerk?
Wij hebben deze vragen reeds bij her
haling gesteld, maar er nimmer een
antwoord op ontvangen.
En wij* meenen te mogen veronderstel
len, dat ook prof. Treub het schuldig zal
blijven.
Immers, had hij bewijzen gehad, dan
zou hij' ze ongetwijfeld wel hebben opge
somd, zij 'took gedeeltelijk.
Maar is het nu niet betreurenswaardig,
dat een man van den naam en het gezag
des heeren Treub zijn gehoor op der
gelijke banale en ongemotiveerde bewe
ringen „vergast"?
BELGIE.
HetverganeBelgischeschool.
schip. Opnieuw is Dinsdagmiddag in de
Kamer een heftig debat ontstaan naar aan
leiding van het vergane schoolschip. De
minister van industrie, Francotte, las het
officieele rapport voor, dat aan hem over
de ramp is uitgebracht. Dit rapport zegt,
dat het schip water maakte en dat de
reddingsbooten niet bijtijds konden wor.
den uitgebracht, behalve de eene, waarin
de 26 overlevenden zich begeven hebben.
De minister verklaarde verder, dat hij de
resultaten van het onderzoek aan de Ka.
mer zou mededeelen.
De afgevaardigde Huysmans vroeg aan
de Kamer het geheele dossier over te
leggen, zelfs de rapporten, die ongunstig
mochten luiden. De minister antwoordde,
dat de rapporten der ambtenaren niet zul.
len worden openbaar gemaakt, wat heftige
protesten van de linkerzijde uitlokte.
De liberale afgevaardigde Hymans sprak
de hoop uit dat de justitie tusschenheide
zal komen en dat de verantwoordelijke
personen zullen worden aangewezen.
Een interpellatie betreffende het oplei.
dingsschip werd tot aanstaanden Dinsdag
uitgesteld.
De rogeering heeft besloten voor de
slachtoffers der schipbreuk op het kerkhof
te Antwerpen -een monument op te richten.
Degeredden van hetBelgische
schoolschip. Uit de mededeelingen der
geredden van de „Comte de Smet de
Naeyer" die te Antwerpen zijn aangeko
men, blijkt dat op den 18 April 1906 de
„Comte de Smet do Naeyer" met de ge
middelde snelheid van 10 knoopen in het
uur bij' noord-westen wind in z. w. weste
lijke richting liep.
na gereed, en slechts twee dagen na het
bezoek van den Minister en den Inspecteur-
waren ze wederom uitgebroken. Allereerst
braken ze in het kleeren magazijn der ge
vangenis, voorzagen zich van de noodige
kleederen en klommen toen over hoogo
muren en daken. Op een na, die durfde
't niet aan en bleef achter. De vijf an
deren passeerden zonder moeite dien eer
sten schildwacht, die in de als burgers
gekleede mannen geen gevangenen ver
onderstelde, en de tweede schildwacht, een
jong soldaat, durfde uit vrees voor eigen
leven geen alarm te maken.
Wederom werden menschcnjachten ge
organiseerd, wederom was er schrik in
den lande. In Bolsward wilde men 'tniet
op den bejaarden commissaris, de drie
agenten, nachtwakers en stille wachten la
ten aankomen, maar riep, om op alles
voorbereid te zijn een gedeelte der stede
lijke schutters onder de wapenen, terwijl
bij elk der stadspoorten vier gewapende
schutters op wacht werden gezet, leder,
die er maar- eenigszins verdacht uitzag,
werd aangehouden.
Drie der vluchtelingen werden al spoe
dig gepakt; Spellekens en Seip verscho
len zich den volgenden nacht onder een
houtzaagmolen. Toen die 's anderen mor
gens heel in de vroegste reeds in beweging
werd gebracht, schrokken ze op uit den
slaap en kozen het hazenpad. De molen
knecht zag, dat ze den weg insloegen naar
Augustinusga. Hij maakte alarm en weldra
trok, onder aanvoering van den burge
meester, een groot aantal mannen op do
jacht uit. De achtervolgden, Seip, groot
