:en,
1ANK
oes.
ireeren.
mi
oes.
itraat,
LTEN.
z.
burg.
No. 51.
Dinsdag 1 Mei 1906.
Tweede Jaargang.
fEÜILILETQN,
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
GODSDIENST en SOCIALISME
BUITENLAND
si,
laiinacbines, die
Tachten de soli-
linen. Overtuigd
|ekocht worden,
dezen handel
ag zijn, zoo ge
vragen der
gers, welke het
ieder, zelfs tot
dan is U ge-
dstraat E 6.
IGTSE.
ndbrieven,
srikzee ten
m bij de
lemd,
ER VLIET.
loinlre, Goes.
NIEUWE IftllWSM COURANT
Abonnementsprijs per S maandenf 0.95
Afzonderlijke nummers a contant0.05
Geïllustreerd Zondagsblad, alléén voor de
abonné's per 3 maanden 0 377s
MAANDAG-
VERSCHIJNT
eiken
WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Advertontiën van 1—5 regels f 0.50iedere regel meer 10 Ct
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Gt. contant.
Reclameberiohten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
Provinciaal Watersnoods-Comité.
Nog is ontvangen door den penning
meester uit:
Zeeland.
Uitvoering muziek- en zangver. te O. en
W. Souburg f20.
Nederland:
Collecte teIJselmonde f 458.50, Nieu.
werkerk a. d. IJsel f 383.03, Tricht
f225.787 IV Hilversum f650, Bunnik,
Odijk, Werkhoven f 247.295, Zaandam
f 1224.665, Nieuwe Tonge f 169.47, Rijs
wijk f241, Harderwijk f290.64, Nieuw.Hel-
voet f 200.585, Rotterdam, voorloopige re
mise, f 20.000.
Verder van S. J. L. Rotterdam f 10,
Jongel. Ver. Nieuwe Pekela f3.60, S. M.
G. en wed. N. N. Amsterdam f.2, en opbr.
van een loterijtje Den Haag f 13.
Buitenland.
Van de Hollandsche gem. te St. Peters
burg f5000.
Over de onverzoenbare vijandschap tus-
schen deze twee is reeds zooveel geschre
ven en gesproken, dat de kennis ervan
wel geacht kan worden tot de Christelijke
arbeiders te zijn doorgedrongen.
Maar telkens nog worden door de socia
listen pogingen gedaan om een brug te
leggen over de klove, welke de godsdienst
en het socialisme scheidt; voortdurend
wordt den arbeiders de vereenigbaarbeid
van godsdienst en socialisme voor oogen
gehouden.
En wel om redenen van tak tiekl Om
vogeltjes, te lokken.
In „het Volk" van Zaterdag bekende
Troelstra het feitelijk zelfal deed hij
'tniet met evenzooveel woorden.
Gorter en mevr. Roland Holst trachten
nl. de partij' weerbaar te maken tegen de
„konfessioneele school". Onder „konfes-
sioneeie sÜnool" kan men de godsdienstige
school verstaan.
Nu acht Troelstra dit streven gevaarlijk
voor den klassenstrijd, „daar het de een
heid der christelijke arbeiders bevestigt".
Troelstra acht dus een strijd tegen
de godsdienstige school en Hen
godsdienst misplaatst, louter uit taktiek.
En als door zoo'n strijd de arbeiders niet
afkeerig zouden worden van het socialis
me, zou de leider zelf danig meevechten.
Zoo deed de ongeloovige Van der Goes
dezer dagen .nog een poging om de ge-
loovige arbeiders in het socialistische
De ontvluchting van een zestal zwaar
veroordeelden uit de gevangenis
1) te Leeuwarden.
De stoutmoedige ontvluchting van Frans
Rosier brengt in herinnering een even kras
uitbrekers-stukje van zes zwaar veroor
deelden uit de gevangenis te Leeuwarden
in den nacht van 14 Juni 1868.
'tWas in den vroegen morgen, dat.
iemand even buiten Leeuwarden twee ver
dachte personen uit de stad zag gaan,
die bijzonder haast schenen te hebben.
Hun uitzicht en kleeding, gevoegd bij
den ongewonen spoed, waren zoo ver
dacht, da.t hij terstond de nachtpolitie in
kennis stelde met wat hij gezien had, als
zijn vermoeden te kennen gevende, dat
het wel ontvluchte gevangenen konden
zijn.
Onmiddellijk werd de zaak onderzocht
en bleek het vermoeden maar al te waar
te zijn.
Dra ontdekte men aan het tuchthuis,
dat niet twee, maar zes van de zwaarst
veroordeelden zich dien nacht, uit de voe
ten hadden gemaakt. De kooien waren
ledig, de gevaarlijke vogels gevlogen.
Hoe deze ontvluchting mogelijk was, kon
niemand zich verklaren. Men stond voor
een raadsel, 's Avonds te voren waren
de gevangenen door de bewaarders elk af
zonderlijk opgesloten in alcoven, met ste
vige ijzeren sluitingen. Die alcoven bevon-
kamp te lokken in een redevoering „Chris
tus of Marx".
Brutaalweg, zonder blikken of blozen,
wordt gezegd, dat in de praktijk der socia
listische beweging niets is, wat met het
Christendom onvereenigbaar is, maar eer
lijk wordt bekend en het moet onthou
den worden dat de theorie van het
socialisme onvereenigbaar is met de Chris
telijke leer.
Welnu, gesteld dan, dat het economische
stelsel niet in strijd zijn zou met. de chris
telijke leer en het theoretische wél, dan
toch zou door het verband, wat tusschen
die twee bestaat, het socialisme voor een
christen onaannemelijk zijn; immers men
drinkt uit geen vollen beker, waarin zich
slechts één druppel vergif bevindt.
Maar ook het economische stelsel is
wel degelijk in strijd met de christelijke
leer, al was het alleen maar, dat de leer
der socialisten over het recht van eigen
dom in strijid is met de christelijke op
vatting daaromtrent.
Hebt ge ooit gehoord, dat wij diefstal
aanprijzen, of bedrog of doodslag verheer
lijken? vraagt Van der Goes verder, om
het samengaan van godsdienst en socia
lisme te verdedigen!
Op die met pathos gestelde vraag, kan
doodkoud bevestigend geantwoord worden.
Zeker prijst gij diefstal aan, want wat is
het anders dan diefstal, wanneer de Staat,
naar nw leer, zich de grond en de pro
ductiemiddelen, zou toeëigenen.
En misschien zal Van der Goes zich nog
herinneren, hoe de moord op grootvorst
Sergius door „het Volk" werd opgehemeld
en verheerlijkt.
De rede van den ongeloovigen socialist
Van der Goes heeft weer duidelijker in
het licht gesteld, dat godsdienst en socia
lisme tegenover elkander staan als water
en vuur.
AMERIKA.
De ramp in California.
De correspondent van de New York He
rald te San Francisco zegt, dat de aard.
schok van Woensdagmiddag alweer verge
ten is, en dat men te San Frdiicisco slechts
wacht op de heropening van de banken,
die weer geld in omloop zullen brengen.
Hoewel de groote ramp nog pas een
week geleden is, schijnt de opgewektheid
voor goed in de stad teruggekeerd te zijn,
den zich op de bovenverdieping in 't nieu
we gebouw.
Al de sluitingen hadden ze verbroken,
doch eenmaal u i t de kooien, waren ze
nog slechts op de naar alle zijden ge
sloten bovenzaal en door de deuren was
alzoo niet te ontkomen. Hoe een uitweg
gevonden? Met een of ander werktuig,
een raadsel al weer, hoe dit onder hun
bereik kwam gelukte het hun een ope
ning in den zolder van de slaapzaal te
maken. Hierdoor gekropen, bevonden ze
zich op den zolder en wisten daar te
verbreken de sluiting van een dakvenster.
Door dit venster kwamen ze op het dak
van het gebouw. Doch nu werd de zaak
lastiger, aangezien beneden ©en schild
wacht stond geposteerd met geladen ge
weer.
Het was tusschen 1 en 2 uur in den
nacht - de stad lag nog in diepe rust,
maar lang tijd hadden ze niet meer, om
onopgemerkt beneaen en naar buiten in
veiligheid te komen.
Om aan den schildwacht te ontsnap
pen, beproefden ze het dak van een
tweede gebouw te bereiken. Daarin slaag
den ze weder naar wensch, doch het
zwaarste stuk bleef nog immer om beneden
en over de gracht te komen, waardoor de
gevangenis is ingesloten.
De mr. inbrekers hadden dit geval voor
zien en mitsdien een touw medegebracht,
dat hier een onmisbaar vereischte mocht
heeten. Hoe ze aan dat touw waren geko
men? Ze hadden het zelf in hunne vrije
uren gemaakt van garen, dat bleekj gestolen
te zijn uit de werkplaats, waar ze daags
nu men niet bang meer is voor hongers
nood en hevige epidemieën.
De straten worden een voor een opge.
ruiind, en ook met het herstel der water
leiding en het in orde brengen der elec.
trische. en gasverlichting schiet men
goed op.
De New-Yorksche correspondent van de
Daily Telegraph seint over de vraag, hoe
groot het aantal slachtoffers van de
ramp is.
De militairen en de regeeringsambtenaar
zipiTiet nog altijd niet eens dienaangaande,
zegt hij, en waarschijnlijk zal de waarheid
nooit aan het licht komen. James Ran
dall, een New.Yorksche bankier, uie zich
tijdens de ramp te San Francisco bevond,
geeft als zijn overtuiging te kennen dat
het aantal slachtoffers van de aardbeving
en den brand stelselmatig te laag opge
geven wordt. Menschen die te midden van
de puinhoopen geweest zijn, stellen het
aantal dooden op 4 tot 5000. Naarmate
de bouwvallen opgeruimd werden, komen
de lijken en de stukken van lijken bij do
zijnen voor den dag, maar in He groó'te
houten gebouwen die in vlammen opgin.
gen, moeten honderden menschen zoo ge
heel verbrand zijn, dat er zelfs geen been.
deren kunnen teruggevonden worden. Dat
is vooral 't geval in de wijken langs Re
baai, waar veel goedkoope huurhuizen wa
ren, en waar matrozen en arme heden
huu nachtverblijf vonden.
Het is onzin zegt de bankier te
beweren dat het aantal slachtoffers nog
geen 300 bedraagt; ieder die sedert de
ramp te San Francisco geweest is, weet
dat. In 'de groote gebouwen alleen zijn
meer dan 300 menschen omgekomen.
De reden voor de houding van de mili.
tadre overheid kan Randall niet gissen.
En de correspondent voegt er bij dat de
meeste menschen nu toch overtuigd zijn
dat zoowel het verlies aan menschenlevens
als de stoffelijke schade veel minder hoog
zijn dan oorspronkelijk opgegeven werd,
ook omdat men niet genoeg rekening hield
met het behoud van verscheiden aanzien
lijke wijken en met de maatregelen tot red
ding van de slachtoffers.
Zaterdagochtend is er echter een hevige
regen op San Francisco neergekomen; de
tenten werden bijna weggespoeld, en de
vrouwen en kinderen in de kampen hadden
veel te lijden. De meeste tenten zijn nog
maar inderhaast opgezet en vormen een
onvoldoende beschutting; men verwacht
elk oogenblik zooveel goede tenten, dat
150.000 'menschen er behoorlijk in onderge.
bracht kunnen worden.
Generaal Greely zegt, naar aanleiding
van het geschrijf over het aantal slacht
offers van de ramp, dat bij den brand van
het Valencia hotel naar 't heette 75 men
schen omgekomen waren; voor zooveel
men nu heeft kunnen nagaan waren het er
ten hoogste twintig. En dit geval staat
niet op zichzelf.
arbeidden. Die arbeid zal hebben bestaan
in weven of spinnen.
Gedachtig aan het alle dagen een draad
je, hadden ze samen 45 strengen garen
weten meester te worden en daaruit het
touw samengesteld, sterk genoeg om er
man voor man aan te kunnen hangen.
Na het eene einde stevig vastgemaakt
te hebben aan een ijzeren bout van het
dakvenster, zal het vermoedelijk Schulz
zijn geweest, een 26-jarige Zwitser, laatst
te Harderwijk woonachtig, die zich het
eerst heeft neergelaten aan het touw.
'tWas een steile hoogte en beneden hem
bevond zich de diepe gracht, die nog over
gezwommen moest worden, om vasten
grond onder de voeten te krijgen.
'tTouw was echter zóó lang genomen,
dat het niet alleen tot aan de gracht kon
reiken, maar ook nog dienen kon als red
dingsmiddel als het zwemmen gevaar
mocht opleveren. De zwemmer had het
om zijn middel gebonden. Toen hij goed
en wel beneden en over was, nam hij het
touw en knoopte het vast aan een der
aldaar staande hoornen. Zijne makkers
konden zich nu maax van de hoogte als
langs een hellend vlak naar beneden la
ten glijden. Alle vijf kwamen ze niet al
leen behouden, maar ook droog over, wat
voor hen van veel belang kon heeten.
Weinig uitzicht toch bestond er om de
doornatte plunje te kunnen verwisselen
en onderdak zou de eerstvolgende nach
ten ook niet wel gevraagd kunnen worden.
't Stoute en weloverlegde waagstuk was
tot dusver bekroond. Zoo wèlgeslaagd was
de uitvoering geweest, dat geen der mede-
Bij onderzoek is gebleken dat de gewei,
ven der banken te San Francisco 31 mil.
lioen bevatten, geheel ongeschonden, hei
geen met de 18 millioen, te goed bij banken
buiten de stad, een bedrag van 49 millioen
dollar maakl, dat onmiddellijk beschikbaar
is. Door gereedelijk realiseerbare waarden
wordt het totaal op 100 millioen gein-acht.
Alle bankinstellingen op twee na zijn ver
woest, de schade bedraagt, ongerekend de
waarde van de terreinen omstreeks
2.500.000 dollar, ten deele door verzeke.
ring gedekt.
FRANKRIJK.
Om de schuld der beroeringen op ande
ren te werpen heeft de Fransche regee.
ring een laatste troef uitgespeeld. Cleri.
calen en monarchisten moeten de schul
digen zijn!
De Fransche regeering heeft bij een groot
aantal personen, die om hun monarchis
tische sympathieën bekend stonden en
ook hij de „Croix" een huiszoeking laten
doen. Alles was voorbereid. De „Temps"
zeide, dat de instructie, die in het depar
tement du Nord en Pas de Calais was
geopend, tot resultaat heeft gehad de ont
dekking dat er verdachte handelingen te
Parijs hebben plaats gehad in verhand met
de troebelen en de revolutionnaire betoo
gingen. De procureur-generaal te Douai
had daarom naar Parijs het verzoek ge
telegrafeerd om verschillende huiszoekin
gen te doen. In den Donderdagavond ge
houden ministerraad heeft minister-presi
dent Sarrien mededeeling gedaan van dit
telegram en daarop werden de noodige
orders uitgevaardigd.
Vrijdagmorgen begon het spelt Om 5V2
uur kwam de onder-chef van den veilig
heidsdienst om aan het bureau van de
„Croix", Rue Bayard, een onderzoek in
te stellen met zijn secretaris en zes agen
ten. Daar de hoeren Bouvattier hoofdredac
teur en Strouss redactie-secretaris, niet
tehuis waren, werden zij gehaald. Na hun
komst begon de heer Blot zijn onderzoek
de administraties van de „Croix" en de
„Pélerin" werden tot in alle hoeken en
gaatjes nagesnuffeld, nota werd genomen
van een som van 21.0000 francs, die aan
wezig was als geld-inzameling voor de
slachtoffers van Courrières.
Bij' den advocaat Moreau-Gaffieri werd
eveneens een onderzoek ingesteld evenals
bij de ligue anti.magonnique.
Gemakkelijk is het te begrijpen wat de
regeering daarmede voor heeft. Zij' werpt
daarmede immers een. verdenking op de
vijandige partijen en tracht van zichzelf
alle schuld af te weipen. Spoedig zullen
we nu wel de noodige beschuldigingen te
hooren krijgen
ITALIF.
De Vesuvius na de ui tbar.
sting. Woensdag besteeg de moedige di
recteur van het Vesuvius.observatorium
prof. Matteucci, in gezelschap van den
gevangenen, geen der zeven en twintig
bewakers en geen der schildwachten iets
van de ontvluchting had gemerkt.
Was de vrijheid nu al veroverd, toch
bleven van alle zijden gevaren dreigen,
klimmend bij den naderenden dageraad.
Kennelijk lag in de afspraak, om niet
bijteen te blijven en niet allen denzelfden
weg te gaan. Zij< scheidden reeds in de
stad en zoo toog een enkele naai- het
zuiden en zetten de anderen koers naar het
oosten, naar de bosschen, zeker in de
hoop, op die wijze het spoedigst over de
grenzen te zullen komen.
Den eersten nacht konden ze onmogelijk
een grooten afstand afleggen; zoodra het
licht aan de kimmen rees, was het hun
geraden, schuil te gaan; want aller oog
zou hen zoeken en ieder hen ;terstond
kunnen herkennen aan hunne tuchthuis-
kleeding.
De Wouden genaderd, een paar uren
van Leeuwarden, zochten de meesten een
goed heenkomen in de bosschen of rogge
velden, om er den volgenden nacht aTte
wachten.
Die hierin slaagden, konden tevreden
zijn, doch twee anderen waren minder
gelukkig, o. a. hij, die op de grens der
stad nog gezien was.
Direct na de ontdekking der ontvluch
ting togen naar alle zijden do gewapende
dienstknechten der justitie uit.
Uren in den omtrek werd het groote
nieuws als in een ommezien verbreid en
ieder, die er van hoorde, werd een helper
der politie. Niemand op weg, veld of akker
of hij hield een oog in 'tzeil en toonde
ingenieur Bitter, den sergeant-majoor der
carabinieri Meglardi, den gids Francesco
Olivieri en 4 anderen, die touwen, geody.
namische en photografische toestellen
droegen, den kegel van den Vesuvius. Zij
konden constateeren dat van den berg.
spoorweg niets heel is gebleven. De groote
stoomketel is over een afstand van 200
M. weggerold, de rails zijn geheel en al
vernield. Van de wagens is geen spoor
meer te ontdekken. De palen voor de elec.
trische geleiding zijn verdwenen. Ook het
bovenste station is geheel en al verwoest.
Om de plaats, waar dit had gestaan, te
bereiken, hadden de professor en zijn ge.
leiders anderhalf uur noodig, daar ze tot
aan de knieën door de asch moesten wa
den. Daarna moesten ze nog een half uur
loopen om bij den krater te komen. Deze
had een diameter van 1500 M. Er kwam
geen rook meer naar buiten, maar wel van
tijd tot tijd zwavelachtige dampen. De
grond om den krater heen was zoo heet,
dat de onderzoekers voortdurend zich
moesten voortbewegen, wilden ze hun voe
ten niet verbranden. De professor kon door
den zwaren wind, die de asch deed op
dwarrelen, geen zuivere melingen doen,
daar het niet mogelijk was de noodige toe
stellen te plaatsen.
De dichte zwaveldampen beletten, dat
men van het binnenste van den krater iets
kon zien. Volgens schatting van den pro.
fessor is het bovenste oppervlak van den
krater ongeveer 200 M. lager geworden.
BELGIE.
Er is een bericht over de Dunkerque.
De stoomboot Hirondelle heeft het Fran
sche zeilschip gezien ter hoogte van. Ter
schelling. Vrijdagavond dacht men, zou
de Dunkerque wel te Hamburg zijn. Uit
Hamburg hebben wij1 echter nog geen be
richt 'gezien over de Dunkerque.
De geruchten over do schipbreuk der
Comte de Smet de Naeyer houden aan.
Er gaat een gerucht, dat er gevochten is
om de plaatsen in de booten, en dat eenige
der kadetten, die gered zijn, daarbij won
den met messteken hebben ontvangen.
Er is Vrijdag een hevig debat gevoerd
over het schoolschip in de Kamer. Eigen
aardig, dat het een debat tusschen links
en rechts werd. Soms was er zooveel la
waai, dat het niet mogelijk was voor de
verslaggevers een woord te verstaan van
wat er gezegd werd. Het gelukte den voor
zitter niet met de officieel© geruchtma
kende toestellen de Kamer te overstem
men. Dat menschen hevig twisten over za
ken waar zij bijna niets van weten, dat
is een gewoon verschijnsel in de geschie
denis. Maar dit twisten over een zaak,
waar men thans zoo goed als niet van
weet, terwijl men met een dag op in
lichtingen kan rekenen, die alle vermoe
dens waarover men nu twist, ongegrond
kunnen doen blijken, dat is zonderling.
Een van de kijfpunten is, of de Comte
de Smet de Naeyer zeewaardig was of
op zijn heede te zijn.
De boosdoeners waren van de gevaar
lijkste soort, in de kracht des levens, de
oudste telde 35, de jongste nauwelijks 26
jaren. Daarbij' hadden ze gebrek aan alles.
De vluchteling, die zuidwaarts was ge
togen, bevond zich in de ongunstigste con
ditie; geen bosch of iets van dien aard
in de naaste omgeving der stad, waar
hij zich kon verstoppen.
Nauwelijks in de buurt van Goutum ge
komen, werd hij reeds gezien door de
boeren, die gingen maaien, hooien of mel
ken en zoodra hoorden ze niet van de
ontvluchting, of ze zetten den vreemde
ling na, die, dra gevat, weder naar Leeu
warden in zijn oud verblijf werd terugge
bracht.
Het was Christoffel Veldink.
Een tweede, Hendrik Hulsheek gehee-
ten, verging het nog ongelukkiger. Na. een
zware worsteling werd hij door de boeren
onder Rijperkerk bemeesterd. Stevig ge
bonden werd hij' door de boeren op een
wagen gezet en zoo fluks naar de hoofd
stad gereden. 'tWas hem aan te zien,
dat hij zich. duchtig in den wanhopigen
strijd had geweerd.
Zoo ging de eerste dag voorbij, de nacht
verscheen en in heel Friesland, vooral
in de Wouden, bevond zich menigeen, die
met meer zorg dan gewoonlijk 's avonds
bij ter ruste gaan, sloten en grendels in
specteerde. En met reden.
De zich schuilhoudende en voor niets
terugdeinzende boosdoeners moesten van
den Aacht profiteeren. om hun slag; te slaan.
De honger moest hen als de wolven uit
