Zaterdag 3 Maart 1906.
Tweede Jaargang*
BINNENLAND.
KATHOLIEK ORGAAN VOOR DE ZEEUWSCHE EILANDEN.
Toestanden in den Landbouw.
UIT DE PERS.
Van onze Eilanden.
18 brieven,
an Reclame-
|er Bedden-
POM,
Groningen.
April 1905
Javreden zijn,
Jd aanstaat...
1905. .zee-- I
ntvangst ge-
ril. Het ver-
n melden, dat
verwachting
Ivan ditechrtj.
ken voor ree- I
...mjjn dank
llebediei ing;
Igen,... zal U
igmaals mijn
05. ..alles best
brtuigd, dat u
laridold heeltj
ferdient,
...en met alle I
dat betbed-
tat, ook mijne
stekenddier
|aii haar klandi-
zijn,... onze
li 1905. ...dat ik
[tevreden ben...
Irli 1905. ...het
poet,... verzoek
iel te zenden,...
Jimandeeren,...
Ij u li 1905. Grs-
1 bed in goe ren
is geheel naar
men.
Mus 1905 ...heel
Pil aanbeveling.
September 1905.
we zijn er goed
pber 1905 ...aan
Iden een veeren
I. B\j dezen i an
J woord van dank
legens de 2 bed
lomer gezonden
ld uwe bedstel-
Ideriugen aan te
Istuden goed heb-
i) moeite tieluouo.
nber 1905. .zal
len dienste zijn,
fmü te veel zijn,
j]nden, dat ai>en
IhanUeld, ...is ben
Ire bereid...
Tui 1906. ...dena-
jrg 8 Juni) bigtt
jn woord blijf ik
ue zal ik voor u
mun vermogen is.
lari 1906 .mijn
et ontvangen bed,
d voldoet..
(N H.), 23 Janu-
redeiiheid met het
nd gevonden en
nnari 1906. ...U db
eld .datikhoogst
voorkomende ge-
me weer tot u te I
19 Februari 1906.
n dank voor het
at we van u ont-
den gelijk bediend,
veizeked z^n, de-
ontvangen ale de
eustaarrde brieven,
dezen stelregel toe
de „GRjNINGEE
i DINGBEHN A KD
st den 5 April 1905
s zoovele afnemers
r des lands en dat
loral in den laatsten
eemt. Men wordt er
herinnerd, dat alle
nden worden met
f24.00 - 1 bed,
rsens, 1 wollen-, 1
deken, stroomatras
f 32.25 1 bed,
ms, 1 wonen-, 1 chit-
deken, stroomatras,
3. f48.00 - 1 bed, I
ms, 1 wollen-, 1 chit-
eken, 2 overtrekken,
prei.
ttstbi/gelegen spoorweg- I
1 wordt weer de volledige
tan le Cointre, Goes.
Abonnementsprijs per 3 maanden f 0.95
Afzonderlijke nummers k contant0.05
Geïllustreerd Zondagsblad, alléén voor de
abonné's per 3 maanden„O 37Ya
VERSCHIJNT
eiken
MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Advertentiën van 1—5 regels f 0.50iedere regel meer 10 Ct
Eenzelfde advertentie 3 X geplaatst, wordt 2 X berekend.
Dienstaanbiedingen 5 regels voor 25 Gt. a contant.
Reclameberiobten 25 Ct. p. r. Bij abonnement speciale prijs.
De Burgemeester van Goes noo-
digt alle mannelijke personen van 18 jaar
en ouder, die van een gezond lichaams
gestel zijn en geen hinderlijke gebreken
hebben, uit, indien zij belang st-llen zich
aan te sluiten bij of mede te werken tot
het oprichien cener vrijwillige brandweer
en brandwacht, zich tot dat doel aan te
melden ter gemeente-secretarie vóór of op
15 Maart 1906.
Goes, 2 Maart 1906.
De Burgemeester voornoemd,
DE KONING KOOIJ.
Beneden critiek?
De „M i d d e 1 b u r g s c h e Courant"
noemt de wijze, waarop de hear Kolk
man, met zijn bekende motie, optrad tegen
minister de Meester „beneden c r i-
t i e k".
We gelooven gaarne, dat dit anti-cleri-
cale orgaan den heer Kolkman, toen hij
het ministerie bestookte, naar een verre
plaats wenschte, maar dat is nog geen
reden om het optreden van den afgevaar
digde van Rheden tegen een ministerie,
dat door niemand werd in berscherming
genomen, voordat 'tde Kabinetsqueslie
stelde, beneden critiek en don Quichotterig
tc noemen. Vele vrijzinnige bladen betitel
den het dan ook een weinig anders.
„Beneden critiek" is de handelwijze van
den kabinetsformateur, die met de weten
schap, dat de heer Kraus contractueel ver
bonden was met een vreemd land, dezen
desalniettemin in het ministerie opnam,
hem alzoo de gelegenheid verschaffende,
als minister van Nederland in loondienst
te gaan van Chili.
„Beneden critiek" ook is, dat minister
de Meester een motie in de Eerste Ka
mer, waar ook het verlof van Kraus ge
hekeld werd, niet uitlokte, ofschoon men
er op aandrong, en in de Tweede Kamer
een vertrouwensmotie noodzakelijk acht.
Zou dat zijn oorzaak kunnen hebben in
de anti-liberale meerderheid in de Eerste,
en de liberale meerderheid in de Tweede
Kamer?
En „don-Quichotterig" deed het ministe
rie, toen het om zijn val te voorkomen, een
vertrouwensmotie eischte, waarover het
heelemaal niet liep, en die niet ter zake
diende.
Immers zoowel voor als na die motie
is het vertrouwen op, of het wantrouwen
in de regeering precies bij ieder Kamerlid
hetzelfde gebleven.
Niettegenstaande die motie bleef 'tfeit
nog altijd bestaan „dat 'tverlof aan min.
Kraus door geen enkel landsbelang werd
gerechtvaardigd"; en bij 'tbestaan van dat
feit, wat door niemand in de Kamer werd
verdedigd, was het groothanzerij en don-
Quichotterie, dat het kabinet op het kussen
bleef.
De heer Kolkman vertolkte de meening
der geheele Kamer; maar de meerderheid
wilde het kabinet redden.
Zijn wij zoo ver, dat er op Zuid-Beveland
een boerenbond bestaat, dan komen van
zelf de boeren meer bijeen, en kunnen ook
hunne belangen meer besproken worden.
Worden op de vergaderingen van den boe
renbond de belangen besproken, dan zal
toch zeker het credietwezen besproken
worden.
Wat is het. credietwezen Oni slechts
één uit vele voorbeelden te noemen: lioe-
vele boeren zaaien suikerbieten ter wille
van het voorschot? Meer dan men ver
onderstelt. Als ik de „Nieuwe Zeeuwsche
Crt. van onlangs inzie, vind ik onder
de rubriek „Landbouw en Veeteelt" een
ach en w e e, dat er geen suikerbieten
gecontracteerd kunnen worden; andere
jaren was het reeds met 1 Febr. geschied.
Nu beteekent het ach en wee niet, Jut
er niet gecontracteerd kan worden; maar
veelal, dat er dan ook geen voorschot
geïnd kan worden. Met dat voorschot, geld
van den oogst 1906, moeten vele pachters
hunne pachtpenningen betalen in Maart
tot Mei, dus over den oogst 1905. Dit
is juist het treurigede koe is reeds ge
slacht, voor zij gevet is. Vallen de suiker
bieten tegen, dan ontvangt de pachter bij
de levering een luttel bedrag.
(Wat nog een veel erger gevolg van de
voorschotten isEen pachter zit wat
moeilijk en moet bepaald geld hebben. Wat
doet hij in zoo'u geval? Er is slechts
één middel zonder iemand lastig te val
len en dat is: suikerbieten contracteeren
ter wille van het voorschot. Bij contrac
teert h.v. 20 gemeten, ergo ontvangt hij
20 maal het vastgestelde voorschot per
gemet, juist voldoende om zijne schulden
te betalen, hij is uit den brand. Maar 20
gemeten zaaien, dat kan men begrijpen,
neen, 12 gemeten is meer dan voldoende,
want de berekening van den schuldenaar
is steeds op de toekomst en zoo ook in
dit geval. De te zaaien suikerbieten zullen
minstens 18 ii 20 duizend kilo per gemet
opbrengen, want ik heb het land goed
bemest en bewerkt en bovendien nog
zooveel chili er op gegooid, zoo redeneert
do schuldenaar. Zijne berekening faalt, de
suikerbieten vallen tegen, het weer heeft
niet medegewerkt enz., en weg is de ge
heele berekening. Maar wie kan nu in
het onzekere een berekening maken?
Niemand, en zeker niet een landbouwer;
die zoo afhankelijk is van de weerge
steldheid.
Wie profiteert nu van dergelijke ge
vallen? Niemand dan de suikerfabrikan
ten. Zij komen bijeen, zij stellen den prijs
vast, en de pachter, die moeilijk zit, moet
suikerbieten contractceren of de prijs 9
of wel 15 gulden is en dit alléén
ter wille van het voorschot.
Deze toestanden kunnen niet alléén be--
perkt worden; maar als de boeren de
handen ineen slaan, geheel ophouden te
bestaan. De oplossing is mijns inziens
het beste te vinden door het oprichten
van een boerenleenbank, ook wel Raif-
feisenkas of Raiffeisenbank genaamd.
Deze instelling heeft haar naam te dan
ken aan den Iluitschen burgemeester
Raiffeisen. Deze kassen of banken werken
reeds meer dan 50 jaar gunstig in Duitsch-
land, en wat in Duitschland kan, kan
ook evengoed op Zuid-Beveland. Men
hoort daarover in Zeeland al heel weinig,
Zeeuwsch-Ylaanderen daarbuiten gere
kend. Men heeft zoo'n bank te Aardenburg,
Eede, Axel en Westdorpe, allen aange
sloten bij de Centrale Bank te Eindhoven.
In onze nabijheid, te 's Heerenhoek,
heelt men ook zoo'n bank; of die aange
sloten is bij de Centrale te Eindhoven
is mij niet bekend, evenmin hare werking.
Om vruchten van een leenbank te trek
ken, moet daaraan door allen deelgenomen
worden, op de eerste plaats door hen,
die daarbij het meeste belang hebben en
dat zijn de boeren. Nu geloof ik, dat de
boerenleenbank te 's Heerenhoek in te
engen kring werkt. Zoude er geen kans
bestaan die t; 's Heerenhoek om te zetten
in één voor geheel Zuid-Beveland? Mij
dunkt van wel. De meeste boeren komen
gaarne Dinsdags ter markt, al hebben ze
ook geen graan te verkoopen, het ge
schiedt zoo uit gewoonte. Zoo zoude het
zijn nut hebben, dat de zetel van (een
bank voor Zuid-Beveland, gevestigd was
te Goes. De kassier kon zitting houden
op bepaalde uren en het kantoor was
voor allen bereikbaar. Men kan toch niet
vergen van een boer te Kruiningen woon
achtig, dat hij naar 's Heerenhoek gaat
naar de bank. Bovendien is het beter dat
er één bank bestaat dan nog een tweede
daarnaast op te richten, want eendracht
geeft kracht, verbrokkeling verzwakt.
Wat is nu voor de boeren de kracht,
de steun eener boerenleenbank? Er zijn
boeren die moeilijk zitten, doch daartegen
over zijn er vele, die er financieel goed
voor zitten, die ruim kasgeld hebben. Ik
wensch weer maar eens een voorbeeld
aan te halen uit eigen ondervinding. De
meeste pachters van boerderijen betalen
hunne pachtpenningen in twee termijnen,
waarvan de eerste vervalt met de foonda-
gen (November) en de tweede ongeveer
April, bij den een Maart, bij den under
Mei. Nu is het mij gebeurt, dat de pachter
in Dec. den verschuldigden 2en termijn
in kas had. Het gevolg is, dat het geld
tot April renteloos rustig in kas blijft.
Het is nu eenmaal een feit, dat een boer
zijn geld voor 2 a 3 maanden niet uitzet.
Was die pachter lid van een leenbank, dan
bracht hij daar zijn geld tegen een matige
rentevergoeding, dus voor hem een voor
deeltje.
Wie genieten nog meer van de bank?
Dit zijn juist de boeren, die het niet breed
hebben, en ook lid dier bank zijn.
zij kunnen daar 'tbenoodigde geld tegen
matige rente ter leen ontvangen voor één
of meer maanden, naar overeenkomst en
volgens de statuten. Heeft zoo'n pachter
dus het benoodigde geld, dan staat hij
vrij tegenover de suikerfabrikanten, hij be
hoeft dan niet meer te contracteeren ter
wille van het voorschot, hij behoeft zijn
graan niet te verkoopen aan lagen markt
prijs, hij behoeft zijn vee niet te ver
koopen, dan te bekwamen tijde. Voordee-
len, te veel om op te noemen.
Zooals ik hierboven schreef, moeten
alleboeren die leenbank steunen, doch
dit alleen is niet voldoende. Alle begin
is moeilijk en daarom juist moeten ook
de landeigenaren die bank steunen. Het
is voor hen toch ook van groot belang,
dat de pachters op tijd komen betalen.
Op welke wijze kunnen de landeigenaren
die bank steunen? Zij kunnen door in
vloed bij de pachters, deze overtuigen van
het nut dier bank, deze aansporen lid
te worden dier bank en bovendien door
hun geld steun verieenen.
Wil men iets goeds tot stand brengen,
dan moet samenwerken het parool
zijn.
Ware dit 2 jaar geleden gedaan, dan
was de Zeeuwsche Kunstmeststoffenl'a-
briek reeds in werking, doch wat ge
schiedde? De deelname was niet alge
meen; hadden de landeigenaren toen maar
een handje geholpen, doch slechts één
is er mij bekend, die de pndernemin|
steunde; waren er toen eenige meer ge
weest, dan zoude het tekort van ongeveer
20 pCt. spoedig bijeen zijn gebracht. Daar
om landbouwers een laatste aansporing.
Richt spoedig een boerenbond op en is
deze eenmaal op een degelijk fundament
gebouwd, tracht .dan de leenbank van
's Heerenhoek te veranderen in één voor
geheel Zuid-Beveland. Laten we
de handen ineen slaan, zoowel boeren
als landeigenaren, gij kunt dan op steun
rekenen, ook op den moreelen en finan-
cieelen steun van
Julianus.
Zuid-Beveland, Febr. '06.
„De Maasbode" is niet. best te spreken
over de „Nieuwe Rolt. Crt.", omdat deze
maar kleingeestig door blijft gaan Roorn-
sche geleerden, bijzonder de hoogleeraren
van het Seminarie te Warmond, te ne-
geeren.
Er wordt op dit oogenblik te Rotterdam
een cursus in de wijsbegeerte gehouden
door professor J. Beijsens, die daar eiken
Zaterdag voor een talrijk en aandachtig
gehoor optreedt; een talrijkheid, die steeds
klimmende is, een publiek van allerlei
stand en ontwikkeling.
Nu hebben al de Rotterdamsche bladen
van dit optreden van een katholieken hoog
leeraar melding gemaakt: alleen de
„Nieuwe Rott. Crt." heeft tot nu toe met
geen enkel woord er over gerept.
Maar er valt ook niets hatelijks van
dat optreden te zeggen
Als er een bootwerker in Rotterdam
komt of een anarchist, om op een of ander
podium het sociale vraagstuk „op te los
sen", dan leest ge in het ochtendblad haar
fijn alles, wat de man heeft gezegd.
Maar een Roomsch priester, hoe geleerd
en scherpzinnig en wetenschappelijk ook,
in die akelige korte priesterjas
De redactie van de „N. R. Crt." bezit
natuurlijk het recht om te oordeelen met
welke schunnigheden, geleerden onzin,
lichtzinnig gespot, droomerijen over kunst,
stille ondermijning van al wat maar po-
silief-godsdienstig is en valsche philoso
phic zij hare kolommen zal vullen, maar
wij beklagen de katholieken, die uit derge
lijke bladen hun inlichtingen moeten ont
vangen, over hun eigen Roomsche geleer
den en over hun eigen Roomsche weten
schap. Zij moesten bedenken, dat juist
hun steun dat blad doet zijn wat het is
kunnen zij dat verantwoorden
„Be Standaard" wijdt een artikel
aan de onhebbelijke gewoonte der vrij
zinnigen om smalend te spreken over den
arbeid van het ministerie-Kuyper en geeft
daarbij het liberale Kamerlid voor
Zierikzee, mr. Palijn, een mep, die nog
wel te herhalen valt bij een volgende ver
kiezing
Mr. Patijn, het Kamerlid voor Zie
rikzee, zeide dezer dagen te Goedereede,
dat door het nieuwe Ministerie aan de
orde zijn gesteld belangrijke wetsontwer
pen, als de uitbreiding van de verze-
kcringsplichtige bedrijven in de Ongeval
lenwet tot den landbouw en de vissche-
rij. Minister Lely had dit ook al ter
sprake gebracht - aldus het verslag
van Mr Patijns rede in „Vooruit" van
21 Februari 1.1. doch onder het Mi
nisterie-Kuyper kwam daar niets van,
daar „de concentratie van katholieken
en anti-revolutionairen te conservatief
was daartoe mede te werken." Nu weet
de heer Patijn zeer wel, dat Minister
Veegens de desbetreffende wetten van
zijn voorganger Minister Kuyper onge
wijzigd heeft overgenomen, z o o d a t d e
werkelijkheid precies het te
genovergestelde is van het
geen dat liberale Kamerlid
den menschen poogde wij s te
make n.
De 10 opcenten op de vermogens- en
de bedrijfsbelastingen waren nocdig, vol
gens datzelfde KamerLd, ter bekoming
van 't noodige geld voor do Onderwij's-
novelle, van het Ministerie-Kuyper; ter
wijl het bekend is, dat die opcenten voor
dit jaar niets, ter wereld te maken hebben
met die Onderwijs-novelle.
FRANKRIJK.
De inventarisatie. Da incidenten,
die zich bij het opmaken van de inventa
rislijsten voordoen, gaan een meer heftig
karakter aannemen. Door de onverzoen
lijke houding van de regeering wordt voor
al de landbevolking opgezweept en laat
zich lot vinnigen tegenstand verleiden. Te
Champels zijn twee personen doodelijk ge
wond. De manifestanten hadden met hooi
vorken en geweren de aankomst van den
ambtenaar en de gendarmen afgewacht.'
Toen de ontvanger met drie gendarmen
naderde, ging een groep boeren hem tege
moet. Men viel, zoo zeggen tenminste som
mige berichten, den ambtenaar aan en
'wondde hem aan het hoofd. De gendarmen
trachtten hem te verlossen maar moesten
voor de menigte terugwijken. Na eerst in
de lucht geschoten te hebben, gaven zij
op de menigte vuur, waardoor twee of
drie personen vielen. In de s'.ad heerscht
nog de levendigste opwinding. Do kapitein
der gendarmerie en vijf gendarmen hebben
toen nog eens getracht den inventaris
te doen opmaken. Ze moesten echter voor
de menigte weder wijken.
Te Moustier werd de ontvanger zwaar
aan het hoofd gewond; hij moest zich
terugtrekken.
Te Menil-le-Thillot had de inventarisatie
plaats met behulp van een compagnie in
fanterie. Sapeurs moesten de deuren open
breken. Talrijke manifestanten waren aan
wezig en protesteerden.
Uit Le Puy wordt gemeld dat bij de
inventarisatie van een kerk iu de nabijheid
van Saugues (Haute-Loire) een bloedige
hotsing ontstond tusschen de bevolking en
de gendarmen. Do politiebeambten werden
omsingeld en mishandeld; een wachlmees-
ter en een gendarme werden ernstig ge
wond. Ten slotte maakten de gendarmen
van hun revolvers gebruik. Niet vijftien
personen werden gewond, zooals sommige
bladen melden, maar slechts zes.
ITAL1F.
Te Napels heeft eon jonge prins op den
vooravond van zijn huwelijk zelfmoord ge
pleegd.
Hij heeft twee brieven nagelaten en daar
uit blijkt, dat een pessimistische filosofie
hem tot zijn daad heeft gebracht. In den
brief aan zijn bruid, gravin Anna Saluzzo,
schrijft hij o. a.: „Vaarwel, Anna! Da
rnensch komt uit het niet, en daar mijn
leven mij van nu af aan ondragelijk toe
schijnt, keer ik tot het niet terug".
Op tafel naast het bed, waarop de prins
zich een kogel door het hart had gejaagd,
vond men een geopend werk van Scho
penhauer. Een crucifix, dat boven het bed
had gehangen, vond men in een lade van
een linnenkast terug.
Wie; vergif inneemt, wordt vergiftigd. Het
is duidelijk zou men zoo denken, maar
toch zijn er maar al te veel, die te dom
zijn om dat te verstaan.
BELGIE.
Tengevolge van hevige legens is de Sam-
bre buiten hare oevers getreden en heeft
vooral in de buurt van Charleroi ontzet
tende verwoestingen aangericht. Te Chain
let stootte de „Mousset", losgelaten van
haar aanlegplaats, tegen 'n ander vaartuig.
De kapitein van dat schip trachtte zich
met zijn vrouw en negen kinderen in een
sloep te redden. Maar het roer brak ten
vijf kinderen werden overboord geslagen.
Zij zijn reddeloos omgekomen. Zelfs hun
lijkjes heeft men nog niet kunnen vin
den. Van de Fransche grens tot Namur
zijn 25 booten gezonken. Te Chatalet
staan het station en de lijnen naar Namur
en Charleroi onder water. Te Charleroi
staat 't tramverkeer stil. De gasfabriek
staat onder water, de stad is in duisternis
gehuld. De gansche streek is overstroomd.
En van bijna alle plaatsen aan de Sambre
komen berichten van enorme schade.
CHINA.
Acht missionarissen vermoord. De Ame-
rikaansche consul-generaal te Sjanghai
meldt, dat hij een woordenwisseling tus
schen Fransche missionarissen en Chi-
neesche ambtenaren te Nansjang in de
provincie Kiangsi, een dezer laatsten zich
zeiven een messteek toebracht. Daar het
gerucht verspreid werd, dat deze ambte
naar vermoord was geworden door eej(
katholieken missionaris, kwam het volk
in oproer. Het deed een aanval op de
Fransche missiehuizen en Arnerikaansche
zendingsstichtingen te Nansjang en daar
bij werden zes paters Jezuïeten en twee
Arnerikaansche zendelingen vermoord.
Tengevolge van het beschermend optreden
der Chineesche troepen konden veertien
Arnerikaansche zendelingen onlsnappen.
De gouverneur van Kiangsi heeft van deze
misdaad slechts melding gemaakt met en
kele woorden.
Het officieele rapport der Chineesche
autoriteiten wijkt in zooverre van de le
zing, gegeven door den Atnerikaanschen
consul-generaal, af, dat, volgens dit rap
port, de missionarissen en de zendelingen
met de woordenwisseling niets te maken
hadden. Deze ontstond tusschen Katho
lieken en hun tegenpartij Chineezen
terwijl voor de Chineesche rechlbank
te Nansjang een rechtzaak behandeld
werd, waarbij beide partijen met elkaar
handgemeen werden.
De aanvoer van visch, hoofdzakelijk
schelvisch, te IJmuiden, was de vorige
week buitengewoon groot. Er werd voor
een bedrag van f 170.000 verkocht.
Dit is het grootste bedrag, in één week
aangebracht.
GOES. Woensdagavond had in Café
Boudeling alhier, de algemeene jaarver
gadering plaats van de vereeniging „Han
delsbelangen", welke slechts schaarsch be
zocht was.
Uit het verslag van den secretaris bleek,
dat de vereeniging thans 47 leden telt.
Besloten werd o. m. bij genoegzame
deelneming een cursus te Irouden in het
boekhouden, hetwelk in vele bedrijven nog
veel te wenschen overlaat.
De heeretr F. Q. C. den Hollander en
L. Franken, die aan de beurt van .Af
treden waren, werden met algemeene
stemmen herkozen.
Donderdag 8 Maart spreekt in de
sociëteit voor de Vereeniging voor Alge
meene Wetenschappelijke Belangen de
heer prof. dr. G. W. Kernkamp over „Otto
von Bismarck".
Woensdag werd de in dezen winter
alhier gehouden cursus van het voorberei
dend militair onderricht beëindigd met een
wedstrijd in het schieten. De zilveren me
daille, geschonken door den heer burge
meester van Goes, werd behaald door J.
de Gelleke, voor de meeste rozen. Verder
werden door de deelnemers, allen van den
eersten cursus, als volgt prijzen behaald
Hootsmans met 56, J. de Gelleke met 55,
J. Orteloe met 53, Verhagen mol 52, Dnv-
