3D.
Katholiek Orgaan voor de Zeeuwsche Eilanden.
No. 134.
Dinsdag 14 November 1905.
Eerste Jaargang.
ijke
FEUILLETON.
tlT Co.
uitge-
t wordt
ZE
RT Co.
Verschijnt eiken ftAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
OOSTERBAAK LE COINTRE,
Brieven van een Oud-Journalist.
Hel geheim van den puf.
j£
95
GOES.
slige prijzen.
1
s: Oeiire»,
f Jaeger
.50
Zwarte
'3.-
rok
jn f2.50
af 60 ct.
gulden.
C 95.
Een en ander dit blad betreffende te zenden:
wat aangaat de Redactie a. d. Redacteur; al het overige a. d. Uitgevers.
Abonnementsprijs: per 3 maanden
Voor het buitenland verhoogd met de meerdere porto's.
Afzonderlijke nommers (bij vooruitbetaling)
-.95
-.05
Drukkers-Uitgevers:
j G O E S. c—
Advertentie»van 1—6 regels —.60; iedere regel meer 10 ets.
Grootere letters of cliché's worden naar plaatsruimte berekend.
Eenzelfde advertentie driemaal geplaatst, wordt tweemaal berekend.
Bij een groot aantal regels of bij abonnement speciale prijs.
Dienstaanbiedingen: 25 ets. per advertentie van hoogstens 5 regels.
Reclame-berichten: 25 ets. per regel. <-
Een Correspondent gevraagd te
T li o 1 e n.
O u d - V o s m e e r.
Hans w eer d.
Hoede kens kerke.
Ik kom even toelichten, waarom ik, hoe
wel 't algemeen kiesrecht op zich zelf niet
vreezend, de invoering er van vooralsnog
ongewenscht. acht.
Zal eenc hervorming u r gent mogen
heeten, dan moet zich daaraan een volks
behoefte openharen, van een aandrang
daar heen uit den boezem der natie
blijken. Dit nu is niet het geval. Daar is
hier geen schijn zelfs van volksbewe
ging. De beweging wordt geleid, gaat uit
niet van hen, die 'tkiesrecht derven,
maar van reeds kiesgerechtigden. Op ver
gaderingen, belegd voor deze beweging
en waar moties voor 'l algemeen kiesrecht
worden aangenomen, zijn de aanwezigen,
op enkele uilzonderingen na, kiezers. De
brandpunten der beweging zijn de groole
steden, waar bij verkiezingen, vooral voor
gemeenteraad, de opkomst dor kiezers het
meest te wenschen overlaat. Op het platte
land daarentegen, waar bijna alle arbei
ders kiezers zijn, is de opkomst voorbeel
dig, hoezeer zeer velen een verren afstand
te voel moeten afleggen, om de stembus
te bereiken. In de steden zouden nog een
massa" kiezers thuis blijven, werd hun niet
een rijtuig beschikbaar gesteld voor een
ritje van een paar straten.
Men mag dus wel zeggen, dat 't alge
meen stemrecht voor deszelfs propagan
disten geen doel, maar middel is tot ze
kere doeleinden. Een middel, dat even
wel falen kan. Terecht ook heeft minis
ter Kuyper indertijd in de Eerste Kamer
aan v. Houten opgemerkt, dat. de vermeer
dering van kiezers, door dezes kieswet
geléverd, 't optreden van het (vorige)
(Slot
Het gesprek ging langzamerhand over
in den onbeduidenden conversatietoon, en
ik maakte mij gereed te vertrekken, toen
de deur openging en een bezoeker bin
nentrad. Het was iemand van veertig jaar,
wiens zware gestalte een buitengewone
lichaamskracht verried; zijn losse, eenigs-
zins slordige klceding bewees, dat hij
hier dagelijksche gast was ik begreep
dat ik mij bevond in tegenwoordigheid
van die raadselachtige persoonlijkheid, die
ik zoozeer verlangde te leeren kennen, van
Dr. Grandeau.
Blijkbaar had hij niel verwacht in den
salon zijner aanslaande schoonmoeder een
vreemde aan te treffen. Op mij maakte
hiji een hoogst onaangename» indruk; zijn
geaffecteerde manieren, zijn valsche vleie
rijen en gemaakte, zachte stem vormden
een schril contrast met den harden trek,
die om zijn mond lag.
Ik bleef dan ook slechts weinige minu
ten, juist lang genoeg om niet onbeleefd
te zijn cn om eenige toespelingen le
maken op den put in mijne nieuwe wo
ning, terwijl ik den dokter scherp aan
zag. Waarom verschoot zijn gelaatskleur,
waarom trachtte hij tevergeefs de verle
genheid te ontveinzen, die hem beving?
Het was duidelijk dat mijn los daarheen
geworpen opmerkingen hem verontrust
ten; en niet alleen hij, maar ook Julie
Aancon, die tot nu toe onverschillig had
christelijke ministerie heeft in de hand
gewerkt.
De kiezersstatistiek, uitgegeven door het
Ccnlraal-Bureau voor statistiek geeft de
volgende cijfers voor 1905:
750.550 kiezers voor de Tweede Kamer;
746.393 Prov. Staten;
656.257 Gemeenteraden.
Hiervan verloren, ingevolge art. 10 dei-
Kieswet, omdat zij hun aanslag niet vol
daan hadden, 36.762 hun kiesrecht.
Van de 750.550 kiezers voor de Tweede
Kamer war en:
649.709 belasting-
60.860 loon-en pensioen-/
27.218 huur- -kiezers.
7.231 spaar- i
Het geheele aantal kiezers voor do
Tweede Kamer is van 1904 tot 1905 toe
genomen met 80.299 of 11.98 pCt. De
groote stijging is gemaakt door de aangifte
kiezers, wier aantal steeg lol 53.109 tegen
eene vermeerdering van 27.190 bij de
ambtshalve op de kiezerslijsten ge-
brachten.
Of die stijging tot 53.109 aangiftekiezers
geheel cn al eene uitwerking is van liefde
voor of belangstelling in 'I kiesrecht?
Geen denken aan!
In 'teerste verkiezingsjaar volgens do
wet. v. Houten, door Borgesius nadien ver
wijd, waren er 41.555 loon- en pensioen
kiezers. Het nieuwe of mooie was er voor
velen zoo spoedig af, dat er in 1904,
waarin de helft der Prov. Stalen aftre
den moest en de samenstelling der Eerste
Kamer op 't spel stond, slechts 28.511
overbleven.
Neen, niet alleen aan belangstelling in
'tkies- en stemrecht is dio stijging toe te
schrijven, ook niet alleen aan dc „goede
woorden", den invloed, drang en dwang,
aangewend om tot aangifte te bewegen,
maar ook en vooral aan 'tgrof geld, dat
besteed is, om kiezers te maken, belas-
lingkiezers ook. Het is van algemeene be
kendheid, dal voor de algemeene verkic-
toogeluisterd, sprong op en sloeg de oogen
neer, terwijl een levendig rood haar gelaat
kleurde. Nooit vergeet ik den zonderling
dreigenden blik, dien Dr. Grandeau op mij
vestigde. Ik vertrok.
Eenige dagen later bezocht ik mevrouw
Landeau, dc weduwe van den president
der rechtbank. In haar huis hadden Johan
Goutier en Julie elkander leeren kennen.
Zij! vertelde mij dingen over de heide jonge
lieden, die zijl alleen weten kon, omdat
beiden haar in het vertrouwen genomen
hadden.
Johan was slechts voor een maand hier
geweest; hij stond op het punt ontvanger
te worden en had 'tijdens zijn verblijf te
Saint Julien zelfs zijn benoeming reeds
ontvangen. Daar hij geen fortuin bezat,
verzocht hij zijn oom de borgstelling voor
hem le wilton storten. Mijnheer Honoré
had zich gehaast de noodige geiden los te
maken en de jonge surnumerair zou bij
zijn vertrek de soms golds meenemen, die
in den vorm van een pakje bankbiljetten
van 1000 en 500 Jr., in de secretaire
van zijn oom berustte.
Eenigen tijd later had Johan Goutier op
een soiree hij mevrouw, Landeau zijne Julie
voor het eerst ontmoet; kort daarna kwam
hij bij zijn oom met zijn huwelijksplannen
voor den dag, maar stuitte hier op den
hardnekkigsten tegenstand. Mijnheer Hono
ré toch had door familieomstandigheden
een sterke antipathie opgeval tegen ieder
die Nancon heette, cn hij ging zoover,
dat hij den jongen man dreigde, hem zijn
borgstelling te zullen onthouden en zelfs
hem te onterven.
zingen dezes jaars door alle partijen dui
zenden zijn besteed, om kiezers stemge
rechtigd te doen blijven, kiezers te maken,
kiezers te doen stemmen en stemmen te
koopen.
Als het groene hout.... ik wilde aan
jonge en oude garden, die daarvoor het
vuur uit de sloffen hebben geloopen en
handen vol geld uitgegeven, vragen of zij
moer belangstelling voor '1 kiesrecht en
lusl tol, stemmen verwachten in de lagere
maatschappelijke geleding, die door hel
algemeen kiesrecht zou worden bereikt?
Vraag eens aan de al- en niet-kiesgerech-
tigden, wat zij liever zien ingevoerd, eene
arbeidswet, een arbeidscontract, eene
ziekte- en ouderdomsverzekering of 'tal-
gemeen kiesrecht, ziji zullen u wis en
zeker antwoorden: 'talgemeen stemrecht
is voor ons een steen, al het andere ver
zekert. ons brood. Voor die sociale hor
vormingen zouden zij uit eigen beweging
naar de slembus snellen.
Men moet, dunkt mij, een kamerpoli-
Jicus wezen, om voor algemeen kiesrecht
te kunnen ijveren, zoolang die sociale wel
len, mitsgaders de rechtstoestand der amb
tenaren niet zijn tot stand gekomen,
sociale hervormingen waarnaar, om met
Kuyper te spreken, „het volk niet langer
kan wachten, geen dag en geen nacht".
Waarbij komt, dat de Regeering voor de.
onafwijsbare taak staat, naar middelen
ofwel nieuwe bronnen uit te zien, om
's Rijks inkomsten ruimer te doen vloeien.
Nu tegenwoordig Kabinet een eenigs-
zins uitgebreide grondwetsherziening op
't getouw heeft gezet, klaarblijkelijk met
'tdoel om met andere wijzigingen tegelij
kertijd 't bekende blanco-artikel in do
grondwet te doen opnemen, vrees ik met
anderen, dat hol, „volk" op die sociale
hervormingen langer zal moeten wachten,
dan in de tegenwoordige omstandigheden
kan worden verantwoord.
Men werpe mij niét togen, dat er uit
den boezem der natie geen drang naar
grondwetsherziening uitgaat, dat zij be-
Op' den vooravond van zijn vertrek deed
Johan een laatste poging om zijn oom
lot andere gedachten te brengen. Eerst, ont
stak de grijsaard in hevigen loom; Monica,
dio dit gedeelte van het zoo hevig gevoerde
gesprek mede had aangehoord, kon niet
anders dan hiernaar getuigen, en bevestig
de daardoor haars ondanks de verdenking,
die op den jongen man rustte.
Nadat Monica het vertrek had verlaten,
was mijnheer Honoré echter voor de smec-
kingen van zijn neef bezweken, cn had
beloofd de zaak nog eens te zullen overwe
gen, wat gelijk stond met eene toestem
ming.
Te duidelijker bleek dit, toen de grijsaard
zijn neef bij zijn vertrek de som gelds voor
de borgstelling wilde moegeven. Uit een
zekere overmaat van kieschheid weigerde
Johan dit, zeggende dat hij de borgstelling
slechts wilde aannemen tegelijk met de
toestemming lol. zijn huwelijk. Hij liet in-
tusschen niet na nog voor het vertrek van
den trein zijne verloofde in kennis te stel
ten met de gelukkige wending, die do za
ken hadden genomen.
Nu echter begon voor don jongen man
een reeks van ongelukken. Bij het aanbre
ken van den dag vond Monica haar mees
ter dood in bed. Men snelde naar den dok
ter, maar do gewone huisarts was op reis,
en zoo zag men zich genoodzaakt, den
eenigen geneesheer Ie ontbieden, dien het
stadje nog bezatDr! Grandeau.
Deze verklaarde hij zijn eerste onderzoek
reeds, dat hier de dood door wurging was
ingetreden. Mot de gerechtelijke schouwing
van het lijk belast, verklaarde hij verder
strijding ondervindt van de anti-liberale
partijen, ook van de vrije- of oud-liberale
en er dus wel niets van komen zal. Dit
laatste zit nog, zou ik denken. De onder
vinding, bij de grondwetsherziening van
1887 opgedaan, kan met evenveel of even
weinig recht tot een tegenovergesteld be
sluit leiden. Die grondwetsherziening on-<
dervond niet minder bestrijding in anti
liberale kringen en bij de anti-liberale pers
in 't bijzonder. Ik herinner mij, dat slechts
drie Katholieke couranten grondwetsher
ziening voorstonden: de „IJselbode", het
„Centrum" en nog een dagblad, waaraan
schrijver dezes de hoofdartikelen leverde.
De grondwetsherziening kwam desniette
min tot stand en onder de voorstemmers
telde men niet. weinig anti-liberalen van
verschillende richting.
Heusch, ik vind het een loepen zet van
ons Ministerie, de wijze, waarop het grond
wetsherziening aan de orde heeft gesteld.
Niet alleen, dat hot zijn kans verhoogt
om het blanco-artikel onder dak te kunnen
brengen en de invoering van 't algemeen
kiesrecht te bespoedigen, maar het vindt
er ook een uitvlucht in, om zijn sociale-
en financieele zorgen te verlichten.
Of 't algemeen, het. volksbelang er door
gediend wordt, is eene andere vraag, die
ik niet gaarne bevestigend zou willen be
antwoorden.
De Kinderwetten en nog iets.
Schreven wij in een vorig artikel, dat
de Kinderwetten een zegen kunnen zijn
voor ons land, de benoemingen der voog
dijraden, zouden dien zegen wel eens veel
kunnen verminderen. Immers het is thans
algemeen hekend, dat er in de christe
lijke pers met die benoemingen niet veel
ingenomenheid wordt betoond, ja dat zelfs
de vrees is uitgesproken, dat die benoe
mingen hoogst schadelijk zouden kunnen
blijken voor het christelijk belang.
Wal is het geval? Zooals dat vroeger
ook altijd gebeurde, zoo ook nu hier;
met de meest besliste zekerheid, dat dc
dood tusschen middernacht en twee ure
moest zijn ingetreden. Te drie ure had
Johan hot huis verlaten om zich naai
de statie te begeven, en het feit, dat geen
der uitgangen van het huis ook maar het
geringste spoor van inbraak vertoonde,
deed de verdenking, dat de jonge amb
tenaar zijn oom vermoord had, voor do
rechters tol zekerheid worden. Aan de
oude dienstbode kon niet worden gedacht.
Hoe echter te verklaren dat Johan hard
nekkig vasthield aan de verklaring, dat hij
om drie uur zijn oom voor het laatst had
vaarwel gezegd en deze ;dus toen nog
in leven was'? Dc rechtbank geloofde hem
natuurlijk niet. Voor mij echter die over
tuigd was van Johan's onschuld, bleef na
de mededeelingert der oude dame slechts
één uitweg openeen vreemde kan niet
van buiten af, in het huis zijn doorgedron
gen dan moet er nog een geheime toegang
lot de Woning bestaan, dien niemand kent.
En weer drong zich met alle kracht de ge
dachte aan mij op Er beslaat verband tus
schen den geheimzinnigen put en de ge
pleegde misdaad.
Een andere zeer bezwarende getuigenis
voor den jongen Goutier was do verdwij
ning van het. pakje bankbiljetten, waarover
hij tot de rechters gesproken had. Men
nam natuurlijk aan, dat de. jongeling, na
zijn oom vermoord le hebben, het geld had
meegenomen. Van de verzoening tusschen
oom en neef was ongelukkig niemand ge
tuige geweest.
Mevrouw Landêau had uitgesproken;
toen zij echter de hoop uitte, dat de ware
de niel-liberaten zijn weer erg achteruit-
gezet.
Zoo zijn, zegt Maasbod^" in de •-
anti-liberale provincie Zfeeland 14 van de
16 leden van den voogdijraad liberaal.
In den Haag is men niet erg gesticht
over de benoemingen. Een tweetal Kathö--" S
lieken zijn aldaar hinderlijk gepasseerd.
In het geheele kiesdistrict Enschedé is
geen enkele* .Katholiek beijpeaid.
Onder de 27 secretarissen (de eenige
gesalarieerde betrekking) zijn mogelijk
slechts enkele anti-revolutionairen of
christ.-historischen te tellen.
Bij de benoemingen voor de Tuchtscho
len en de voogdijraden zijn onze mannen
zoo goed als niet gekend. Hier en daar
één. In heel Zeeland één. In Den Haag
geen een.
De lijst is voor het Christ.-hislorisch
deel der natie een kaakslag.
En om er nu van onze redactie jiog
iels aan toe te voegen: In sommige stre
ken des lands, waar de Regeering een
of meer Katholieken benoemde, heeft zij
met kennelijke zorg er voor gewaakt, dat
geen „ultramontanen" werden aangesteld.
Men weet wal dit zeggen wil.
Zoo kan een liberaal Ministerie bijna
alleen onder de liberalen mannen vinden
die bekwaam waren om benoemd te
worden.
De oude geschiedenis.
De kinderen van christelijken huize,
zegt „de Maasbode" worden weder voor
een grool deel toevertrouwd aan liberaal
regime, liberale paedagogen on liberale
tuchtmeesters, zonder dat wij zeggenschap
daarin hebben, ja op veel plaatsen zelfs
geweerd worden, waar wij rechtens moes-"
ten zitten.
Daaromis onzerzijds dubbele waak
zaamheid noodig, teneinde dit kwaad
eenigzins te neutraliseeren.
Dit geschiede door scherp toezicht en
controle, uit te oefenen door alle Chris
tenmannen, die met. deze tuchtscholen en
voogdijraden iets uitslaande hebben, in-
schuldige nog gevonden zou worden, mom
pelde ik binnensmonds: Zoek den schul
dige daar, waar de voordeden der misdaad
worden genoten. Zoo zacht had .ik echter
niet gesproken of de dame verstond mij:
hare oogen schitterden en' £ij behoefde
mij. niet te zeggen, wien ook zij vöcn- den
dader hield.
Een oogenblik hevig opgewonden,-
scheen zij te willen spreken, maar spoe
dig daarop keerde haar bedaardheid temg,
en na nog eenige beleefde woorden ge
wisseld te hebben, verliet ik haaf. Noch
tans wist ik nu zeker, dat mijn vermoeden
word gedeeld.
Kleine oorzaken, groote gevolgen! Twee
dagen later moest ik naar een bal en miste
bij het kleeden een knoopje voor mijn col
ik nam een vaas van de schouw, waarin
ik van alles, bewaarde, schudde ze op de
tafel leeg en bemerkte tusschen allerlei
snuisterijen een in vieren gevouwen blad
papier. Nieuwsgierig deed ik het open en
zag lange rijen cijfers, maar plotseling dui
zelde ik, toon mijn oog viel op het eind-.»
cijfer. Dat was juist het bedrag der verdwe-,
nen som gelds, en dit papier bevatte de
nummers der bankbiljetten, die de borg
stelling voor Jean Goutier uitmaakten.
Welk een vondst I
Ik had echter geen Lijd tot nadenken,
stak het kostbare stuk bij mij en begaf me
naar de onder-prefectuur, waar ik dien
avond intusschen een ver van pleizierige
gast .was. Verstrooid dwaalde ik door de
zalen, toen ik- in een der kamers dri Gran
deau zag kaartspelen. Hij' verloor: zijn
'X,*
