RS
13.50.
Katholiek Orgaan voor de Zeeuwsche Eilanden.
P, Goes.
No. 92.
Dinsdag 8 Augustus 1905.
Eerste Jaargang.
•N.
Lange Delft 19.
eekbank
!s 100
epareeren.
Isch geld
okoop van Effecten.
TH. HENDRIKSE.
Verschijnt eiken flVAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND,
OOSTERBAAK LE COINTRE,
-o G O E S. t-
BOERENLEENBANKEN.
FEUILLETON.
Hereenigd.
je n
[BOM, Ierseke.
E RUITER, Hoedekeuskerke.
JiOOMAN, Wcmeldinge.
IEVIT, 's Gravenpolder,
i). WEELE. Wilhelminadorp.
OELE, Kruiningen.
iE BRUIN, Vrouwepolder.
IE GOFFAU. Rilland.
ELE, Kamperland.
scheiden hulpkerkje, al brengt het
m bezwaren in de bediening mede
iriester in deze moerassige wereld,
ierste in een dringende behoefte
Zelf echter zijn de bewoners, die
in hutten, uit turf en stroo op-
wonen, niet bij machte met
Idelen zulk een kerk te bouwen,
looge goedkeuring van Z. D. H.
bisschop zullen pogingen in het
en gesteld met giften en aalmoezen
'een bescheiden kerkje te stichten,
[an den Vriend der armen den
us Majella zal worden toegewijd.
Man de talrijke en dankbarever-
lan dien grooten Wonderdoener
je gaven deze arme bevolking een
kje schenken en zoo aan Gerardus
leiden gedenkteeken in ons ve
rrichten.
;ift, hoe klein ook, gezonden aan
r, zal dankbaar worden aanvaard.
B. H. WENINCK,
pastoor Barger-Compascuum
(Drenthe).
nding per postwissel wordt als
digste, ten zeerste aanbevolen
SCHE KAAI G 151.
on 1 Juni en 1 December.
A. RIJK.
kaat,
flinke uitzoek is
d; voor onberispelijke
vraje conditiën I
.den borgtocht.
Iiade.
S in het hotel de Kinderen
SCHE HAVENDIENST.
Bngen 6.—, 6.20, 7.—, 7.50,
«0, 10.—, 10.12, 10.40, 11.—,
12.35, 1—, 1.25, 2.40*, 3.—,
20, 5.—, 6.15, 6.55, 7.15,
ensluis 6.10, 6.30, 7.20, 8.
O, 10.10, 10.30, 10.50, 11.10,
■2.45, 1.15, 1.35, 2.50*, 3.10,
"35, 5.10, 6.30, 7.05, 7.25,
10, 11.—.
gedrukte afvaarten vallen
POMBOOTDIENST
RDEN—HANSWEERT.
lentie te Vlake op den Spoor
(lsoorden op den tram.)
D a g e 1 ij k s.
irden naar Hansweert 5.45,
:ert naar Walsoorden 7.48*
48.
eizen worden geen goede-
•voerd.
■kNAALDIENST
(DELBURG VLISSINGEN.
7.30 en 10 u. vm., 2.15,
!urg naar Veere 8.30 vm.,
n 9.30 nm.
urg naar Vlissingen 11.
ï.m.
gen naar Middelburg en
8.45 nm.
Een en ander dit blad betreffende te zenden:
wat aangaat de Redactie a. d. Redacteur; al het overige a. d. Uitgevers.
Abonnementsprijs: per 3 maanden
Voor het buitenland verhoogd met de meerdere porto's.
Afzonderlijke nommers (bij vooruitbetaling)
-.95
-.05
Drukkers-Uitgevers:
Advertentiën: van 1—6 regels —.60; iedere regel meer 10 ets.
Grootere letters of cliché's worden naar plaatsruimte berekend.
Eenzelfde advertentie driemaal geplaatst, wordt tweemaal berekend.
Bij een groot aantal regels of bij abonnement speciale prijs.
Dienstaanbiedingen: 25 ets. per advertentie van hoogstens 5 regels.
Reclame-berichten: 25 ets. per regel.
Men heeft ons verzocht giften in ontvangst
te willen nemen als bijdragen voor het op
te richten kerkje te Barger-Compascuum
(Drente), hetwelk gewijd zal zijn aan den
H. Gerardus Majella. Wij ontvingen van
N. N., Goesf5.
B., id- 3 50
Ter navolging- 2.50
Tolaal f 11
i.
Een woord vooraf.
In de laatste jaren wordt er getracht
onder toezicht en met steun ,van onze
Regeering een vreemde plant, een gewas
van Duitschen oorsprong, op Hollandschen
bodem te verbouwen. Op tal van groote
en kleine plaatsen in ons vaderland is
men ijverig in de weer om deze nieuwe
plant, welke bij onze oostelijke naburen
zoo welig opschoot, ook hier zoo mogelijk
tot vollen wasdom te brengen.
Wat wij bedoelen?
Wij hebben het oog' op de boerenleen
banken sedert 1900 vooral, bij tientallen
in Nederland opgericht, nadat zij onder
den naam van Raiffeisenkassen aldus
genoemd naar den stichter, burgemeester
Raiffeisen reeds vijftig jaren haar Zegen
rijke werking in Duilschland hadden doen
gevoelen. Thans bestaan er in het groote
Duitsche Rijk duizenden van die instellin
gen. En wat kracht zij er uitoefenen, blijkt
genoegzaam uit den invloed, dien de Agra
riërs, de boerenkoningen, in den Duitschen
Rijksdag bezitten. De Duitsche boeren heb
ben zich door middel van hun leenbanken
zoo stevig georganiseerd, dat hun regee
ring verplicht is ter dege rekening le hou
den met de wenschen van deze organisatie.
Ook in Nederland wij: zeiden het reeds
heeft de Raiffeisenbeweging groote pro
porties aangenomen. Aanvankelijk heeft
onze Regeering zich op den achtergrond,
gehouden. Zij wilde klaarblijkelijk de kat
uit den boom kijken. Doch toen zij zag, dat
de Duitsche instelling tot verbetering van
het landbouwcrediet ook hier wortel zou
43)
„Coock kan volkomen gerust zijn", ver
zekerde de detectief. „Wanneer hij een
grogje wil drinken, voordat Morris hem
naar zijn logement brengt, zou ik denken
dat dit hem heel goed zal doen, en hij
zich alle vrees gerust uit 't hoofd kan
zetten. Geef hem een flink glas brandewijn
Morris, en laat 't hem zelf aanmengen".
Maar het duurde zeker meer dan tien
minuten voor wij van den man en zijne
klachten verlost waren. Marie's beeltenis
scheen allerlei teedere gevoelens in zijn
hart te hebben opgewekt, en het bleek
mij opnieuw dat hier de schoonheid wel
betooverend moest zijn, om op zulk een
man zulk een indruk te kunnen maken.
Eindelijk echter wist N., die nu de zacht
heid en bereidwilligheid zelve was, hem
tot bedaren te brengen en hem buiten de
deur te krijgen.
Zoodra ik met Gryce alleen was, moe
ten zeker de tegenstrijdige indrukken en
gewaarwordingen, die mijn hart bestorm
den, zich op mijn gezicht hebben afgetee-
kend, want na een korte poos van veel-
beteekenend zwijgen, zeide hij mij barsch,
maar met nog iets behagelijks in zijn stem,
dat ik ook te voren had opgemerkt.:
schieten, toen de ervaring voldoende had
aangetoond, dat het Duitsche plantje hier
best inheemsch kon worden, is de Regee
ring begonnen de beweging krachtig .te
steunen. Zij deed dit naar de eigen
verklaring van den heer Löhnis, inspec
teur-generaal van den landbouw niet
met eenige nevenbedoeling, niet. om in
vloed uit te oefenen, doch slechts om aan
het particuliere initiatief zooveel 'mogelijk
soliditeit en zekerheid te verschaffen.
En de steun van de Regeering is een
dubbele. Zij ondersteunt de eerste schre
den der locale bankjes door hun een tege
moetkoming te verstrekken in de oprich
tingskosten. Zij steunt inzonderheid de
Centrale Banken door haar een jaarlijksche
subsidie toe te staan.
Zooals men misschien weet, bestaan er
in Nederland twee Centrale Banken, één te
Utrecht, opgericht door den Algemeenen
Nederlandschen Boerenbond en één te
Eindhoven, die haar oorsprong dankt aan
den Noordbrabantschen Chiistelijken Boe
renbond. Dan is er nog een Centrale Bank
te Alkmaar, maar deze gaf tot heden zoo
weinig teeken van leven, dat wij ze veilig
buiten bespreking kunnen laten.
De beide Centrale Banken staan op ver
schillenden grondslag. Die van Eindhoven
berust op de wet van 1855, regelende het
recht van vereeniging en vergadering. Die
van Utrecht is gebaseerd op de wet van
1876, de wet op de coöperatieve vereeni-
gingen.
Laatstgenoemde grondslag leidt tot
meerdere formaliteiten on oprichtingskos
ten. Zoo moeten de bij Utrecht aangesloten
bankjes een behoorlijk gewaarmerkt leden-
register aanleggen en getrouw bijhouden.
Verder moeten zij hun acte van oprichting
notarieel laten opmaken. De Regeering
heeft daarin aanleiding gevonden om de
tegemoetkoming in de oprichtingskosten
voor de bij Utrecht behoorende bankjes
te bepalen op f 175, terwijl de hij Eind
hoven aansluitende f 75 ontvangen.
Door den steun, welke de Regeering aan
de Centrale Banken verleent, bekomt zij
ook het recht om toezicht uit te oefenen.
„Deze ontdekking valt u koud op het
lijf, niet?" En de lippen vast op elkander
drukkende, voegde hij er bijMij niet,
ik heb 'tzoo verwacht".
„Gij moet n van de zaak een heel an
dere voorstelling hebben gemaakt als ik,
hernam ik, of gij zoudt inzien, dat zij
door deze ontdekking een scherpen keer
neemt".
„Aan de waarheid verandert die echter
niets".
„Wat is de waarheid?"
„Zoudt gij dat gaarne willen weten her
nam Gryce, terwijl zijn geheele wezen na
denken teekende en hij zijn stem tot den
laagsten toon liet dalen.
Of ik de waarheid zou willen weten?
Naar wat anders zoeken wij dan zoo
ijverig?"
„Welnu dan, zeide hij, naar mijn inzicht,
is het aanzien Van de zaak veranderd,
maar zeer ten goede. Zoolang werd aange
nomen, dat 't Eleonore was, die met Cla-
vering huwde, was alleen haar jongste
manier van handelen verklaard, maar de
zaak zelf daarom nog niet opgehelderd.
Waarom toch zou Eleonore of haar echt
genoot den dood gewenscht hebben van
een man, wiens mildheid zij geloofden dat
zou ophouden bij zijn dood?"
„Hoe geheel anders echter ziet 'ter uit,
meneer Raymond, nu bewezen is, dat Ma
rie, de erfgename, Clavering's echtgenoot
werd. Bij een misdaad van dezen aard
moet gij nooit vergeten na te gaan, wie bij
En van dat recht maakt zij gebruik door
van tijd tot tijd onverwachls een bevoegd
ambtenaar af te vaardigen, die beheer en
verrichtingen der Centrale Banken aan een
nauwgezet onderzoek onderwerpt. Het is
duidelijk, dat die controle van de Regeering
op de Centrafe Banken voor de aangesloten
bankjes van groote beteekenis is, dat zij
daarin vertrouwen en geruststelling vin
den. Op hun beurt worden de locale ban
ken weer gecontroleerd door de Inspec
teurs en Controleurs der Centrale Ban
ken, zoodat de leden dier bankjes zeker
heid hebben, dat alles in het reine is.
Bij de C. B. te Utrecht zijn thans onge
veer 175 bankjes aangesloten, bij die te
Eindhoven ruim 125.
De leden van de C. B. te Utrecht zijn
boerenleenbanken en landbouwvereenigin-
gen meest uit de provincies ten noorden
van de Maas, die van de C. B. te Eind
hoven hoofdzakelijk uit de zuidelijke pro
vincies Noord-Brabant en Limburg.
Zeeland, hoewel de landbouwprovincie
bij' uitnemendheid, heeft zich het langst
buiten de beweging gehouden. Doch de
teekenen beginnen zich te vertoonen, dat
ook onze provincie het voorbeeld harer
zusteren gaat volgen. Vooral in Zeeuwsch-
Vlaanderen zijn reeds tal van bankjes op
gericht. Wij tellen er 4 aangesloten Dij
Eindhoven, namelijk te Aardenburg, Eede,
Axel en Westdorpe en 14, die lid zijn van
Utrecht.
Op de eilanden ligt de bodem, hoe
vruchtbaar hij in eigenlijken zin ook wezen
moge, ten opzichte van de Raiffeisenbe
weging nog grootendeels onontgonnen. Wij
treffen hier sl.chts een enkele bank aan,
aangesloten bij Eindhoven, namelijk te
's Heerenhoek, terwijl te Dreischor op
Schouwen-Duiveland een locale bank be
staat, behoorende tot het Utrechtsche Cen
trale Verbond. Ook te Kruiningen, als wij
het goed voor hebben, staat men op het
punt een boerenleenbank op coöperatie
ven grondslag te formeeren.
Daarmede zijn opgesomd alle crediet-
instellingen, naar het systeem van Raif
feisen, die op de eilanden 'aangetroffen
den dood van den vermoorde het meeste
vordeel kan hebben".
„Maar Eleonore's hardnekkig zwijgen
dan? Haar angst om toch vooral zekers
stukken van overtuiging verborgen te hou
den; hoe wilt gij die dan verklaren? Ik kan
mij voorstellen dat een vrouw zich zelf op
offert voor haar echtgenoot, ten einde hem
voor de gevolgen eener bedreven misdaad
te vrijwaren, maar dat zij dit ook zou doen
voor den man van haar nicht kan ik on
mogelijk aannemen".
„Dus denkt gij nog altijd, dat Clavering
de moordenaar is van den heer Leaven
worth?" vroeg Gryce, terwijl hij de knieën
tegen elkaar drukte.
„Nog altijd?" herhaalde ik, hem sprake
loos aanziende, daar een vreeselijk denk
beeld mij eensklaps deed beven.
„Of gij nog altijd gelooft, dat Clavering
den heer Leavenworth zou vermoord heb
ben".
„Wat zou ik anders moeten denken of
gelooven? Gij zult toch niet willen aan
nemen, dat Eleonore geheel uit eigen be
weging haar nicht uit eene moeielijkheid
zou hebben geholpen, door het leven (e
vernietigen van hun beider weldoener?"
„Neen", zeide Gryce, „ik geloof niet,
dat Eleonore iets met de zaak te maken
heeft".
„Maar wiebegon ik; doch ik kon
verder geen woord uitbrengen; de afgrond
die zich nu voor mijn verbeelding opende,
deed mij' van schrik verstommen.
worden.
Menigmaal hebben wij ons afgevraagd,
wat toch wel de reden mag zijn, dat men
zich ten noorden van den Hont zoo weinig
voor deze belangrijke beweging interes
seert. Zou het landbouwcrediet daar zoo
afdoende geregeld zijn, dat men er ,de
boerenleenbanken missen kan Of zou ook
daar het spreekwoord van toepassing we
zen: „Onbekend maakt onbemind"?
Mocht dit laatste het geval zijn, wij
zullen trachten, indien ons in dit orgaan
de noodige ruimte wordt afgestaan, eenig
licht te ontsteken. In een paar volgende
artikelen hopen wij aard, inrichting ien
werking der boerenleenbanken te bespre
ken. Bijaldien de een of andere' belang
stellende lezer zich gedrongen gevoelt iets
meer omtrent de belangrijke zaak te ver
nemen, die wij 'hier gaan inleiden, wij zul
len gaarne naar ons beste weten monde
ling of schriftelijk die verlangde inlichtingen
en ophelderingen verstrekken.
Wie weet, of het goede voorbeeld van
Kruiningen niet in enkele der vele Zuid
en Noordbevelandsche gemeenten navol
ging zal vinden I
Lamswaarde (Hontenisse.)
J. Adriaanse.
V Een Strooibiljet.
V. I). in de „Middelb. Courant" heeft
ons geleerd, dat er verschil beslaat tus-
schen liberale en andere hoffelijkheid.
Als blijk van liberale courtoisie krijgen
we een pamflet in handen, dat op 18 Juli
11. dienst moest doen om te Vlissingen den
liberaal Stuart gekozen te krijgen in den
gemeenteraad.
Het ging uit van de vrijzinnige propa-
ganda-club.
De tegencandidaat de heer B1 u m wordt
daarin voorgesteld als iemand die de uit
spraak huldigt: „zien lijden is zoet,
doen lijden nog zoeter".
Thomas Kempis moet worden
aangehaald; om den heer Blum, die knapper
is dan de heer Stuart te doen vallen.
„Een vredelievend mensch is nuttiger
dan wel een geleerde".
„Wie? Wel wie anders als zij, voor
wie, door haar vroeger bedrog en den
haar voorts opgelegden dwang, zijn dood
een uitkomst was. Wie anders als de
schoone, prachtlievende, engelachtige
Ik rees als door een schok van afschuw
recht overeind.
„Noem den naam niet!" riep ik uit; „gij
hebt 'ttoch mis; noem den naam niet!"
„Houd mij ten goede", zeide hij, „maar
wij zullen dien naam te dikwijls moeten
noemen, om er nu maar niet dadelijk mee
te beginnenMarie Leavenworth, of zoo
ge liever wilt, mevrouw Clavering. Zijt. ge
daar zoo vreeselijk over verwonderd? Ik
niet; ik heb van den beginne nooit anders
gedacht".
XXVI.
Gryce verklaart zich nader.
Ik zal 'tniet wagen den lezer een be
schrijving te geven va.n den chaos van
gewaarwordingen, die mijn gemoed bij
Gryce's laatste woorden overweldigden.
Gelijk een drenkeling, wien het lief en leed
van geheel een leven voor den geest voor
bijgaat, zoo gingen in dat enkel oogenblik
alle woorden die ik Marie had hooren
uiten, hare antwoorden bij het verhoor en
haar gezegden bij ons laatste onderhoud,
op den avond van Clavering's bezoek, mij
als in een wilden roes door 't gespannen
brein, terwijl ik verbaasd stond bij de
beteekenis, die haar gedrag in alle opzich
ten verkreeg, hij 't licht waarin ik dat nu
„Een goed mensch is beter dan een
knap mensch".
Hier volgt uit, dat de Vrijzinnige Pro-
paganda-clublden heer Blum wildoen (door
gaan voor een „s 1 e c h t" mensch.
Zij verliest geheel uit het oog, dat zelfs
een knap man goed kan zijn
Zij doet het voorkomen of knap en goed
niet kan samengaan.
Zij geeft een andere bedoeling aan de
woorden uit de „Navolging van Christus".
Dit is nu liberale hoffelijkheid I
Het heeft gelukkig niet mogen baten:
de heer Blum werd gekozen, maar
slechts met drie stemmen meerderheid,
welke hij behaalde doordat drie stemmen
van onwaarde bleken I
Waren de drie stemmen geldig geweest,
en tegen den heer Blum, hij zou gevallen
zijn.
,Men ziet dus hoe bitter weinig het heeft
gescheeld, en daarom nemen wij de gele
genheid te baat onze lezers aan te sporen
ons steeds bij voorkomende gelegenheid op
de hoogte te [houden der; kaken én ons zulke
pamfletten op te sturen; wij kunnen dan
onmiddellijk waarschuwen en al zou die
waarschuwing maar uitwerking hebben op
één enkelen, ze zou toch haar waarde
hebbenin Vlissingen zou men dit hebben
kunnen bespeuren, waren de drie stemmen
van onwaarde geldig geweesl.l
De Gemeenteraadsverkiezing te
Borsele.
Donderdag 10 Augustus a. s. zal te Bor
sele de stemming plaats hebben voor een
lid voor den gemeenteraad. Do vacature
is ontstaan door het bedanken van den
heer J. Rottier, oud-burgemeester.
De strijd gaat tusschen een anti-revolu
tionair en een vrijzinnige.
Van a-r. zijde is candidaai gesteld de
heer L. van de Wal, een man, die
hoewel hij' zelden op den voorgrond trad,
bekwaam voor zijn taak.
Van vrijzinnige zijde is gestold de heer
B. de Vos en door enkele kleurlooze, tot
de vrijzinnigen overhellende kiezers de
heer P. Polderdijk.
aanschouwde.
„Ik bemerk, dat ik het geheele kaarten
huis van uw vermoedens en berekeningen
met één slag heb doen ineen vallen", zeide
mijn bondgenoot, in het bewustzijn zijner
meerderheid. „Hebt gij dan nooit aan de
mogelijkheid hiervan gedacht?"
„Vraag mij' niet, wat ik gedacht heb",
hernam ik. „Ik weet slechts, dat ik nooit
aan de waarheid van uwe vermoedens zal
gelooven, en dat hoewel Marie voordeel
had bij den dood van haar oom, zij aan
den moord toch geen deel hadalthans
geen handelend aandeel", voegde ik er
bij, om niet al te toegevend te willen
schijnen.
„En waarom zijl. ge daar zoo zeker
van?"
„Waarom zijt ge zoo zeker van het te
genovergestelde? Het staal aan u, te bewij
zen, dat zij er wel deel aan had, terwijl
ik voor het omgekeerde geen bewijs heb
aan te voeren".
„Ah zoo', zeide Gryce, op kalmen door
dringenden loon, „wilt ge hier den regel
der wet toepassen? Als ik mij goed her
inner, zijt gij op de toepassing er van niet
altijd zoo gesteld geweest als nu; b. v. toen
de vraag gold, of Clavering al dan niet de
moordenaar was".
„Maar hij is een man. Het schijnt al
tijd minder vreeselijk om een man te be
schuldigen van een misdaad. Maar een
vrouw als zijIk mag er niet van hooren
het is vreeselijk, al le vreeselijk. Niets dar
