Katholiek Orgaan voor de Zeeuwsche
No. 72
Donderdag 22 Juni 1905.
Eerste Jaargang.
FEUILLETON.
Verschijnt eiken mAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
OOSTERBAAN LE COINTRE,
Ihr. Mr. I. J. Pompe van Meerdervoort.
DE SOCIALISTEN BIJ DE HERSTEMMINGEN.
Hereenigd.
Een nieuwe Encycliek.
NIH ZEEÜWSCHE COURAKT
Een en ander dit blad betreffende te zenden:
wat aangaat de Redactie a. d. Redacteur; al het overige a. d. Uitgevers.
J(bonnemenfspri|s: per 3 maanden
Voor het buitenland verhoogd met de meerdere porto's.
Afzonderlijke nommers (bij vooruitbetaling)
-.95
-.05
Drukkers-Uitgevers:
G O E S. (-
Adverlentiën: van 1—6 regels —.60; iedere regel meer 10 ets.
Orootere letters of cliché's worden naar plaatsruimte berekend.
Eenzelfde advertentie driemaal geplaatst, wordt tweemaal berekend.
Bij een groot aantal regels of bij abonnement speciale prijs.
Dienstaanbiedingen: 25 ets. per advertentie van hoogstens 5 regeis.
Reclame-berichten: 25 ets. per regel.
Die zich met 1 Juli op dit dblaabon»
neeren ontvangen de tot dien datum
verschijnende nummers gratis.
ZIERIKZEE.
Bij de herstemming op 28 Juni a. s.
bevelen wij ten dringendst aan
Uit de cijfers heeft men kunnen zien,
dat bij de a. s. herstemmingen de uitslag
in vele districten zal afhangen van de
houding der sociaal-democraten.
De liberalen zijn reeds bezig hen te
flikflooien.
Het Congres in Den Haag nu heeft om
trent de herstemmingen het volgend be
sluit genomen:
„Het Congres, overwegende, dat de ar
beidersklasse voor haar maatschappelijk
belang den politieken strijd voert en
daarbij eendrachtig moet optreden;
„overwegende dat daarom tegenover de
antithese der christelijke partijen, door de
vrijzinnigen van alle gading aanvaard, die
van kapitaal en arbeid moet worden
gesteld;
„verklaart zich niet bij eene anti-cleri-
cale partijverdeeling te laten indeelen,
maar haar eigen standpunt van den klas
senstrijd onverzwakt te willen handhaven
en den strijd tegen alle burgerlijke partijen
te zullen aanvaarden;
„verklaart bij de herstemmingen alleen
die candidaten te zullen steunen, d i e
zich verklaren voor de urgentie
van het algemeen kiesrecht".
Volgens het Congresbesluit mogen de
socialisten bij de herstemming alleen
hunne stem geven aan candidaten, die
voorstanders zijn van algemeen kiesrecht
en die de noodzakelijkheid van zoo spoedig
mogelijke invoering erkennen.
Van de partijen der linkerzijde heeft
ndt'h de nationaal-historische, noch de
oud-liberale, noch de liberale unie de
23;
„En ik er weer een ander middeltje op
zou moeten vinden", voegde hij er vroo-
lijk bij.
„Er is een persoon, over wien wij nog
niet gesproken hebben", zeide ik, om hem
te toonen, dat al ons praten over een
onbekende mij mijn plannen volstrekt niet
had doen vergeten.
„Zool" zeide hij, zich omkeerende, zoo-
dat ik zijn breede rug bijna geheel te zien
kreeg. En wie is dat?"
„Wie anders dan deIk bleef plot
seling steken. Welk recht had ik om den
naam van wien ook, in dit verband uit te
spreken, tenzij ik genoegzame bewijzen te
gen hem had om daartoe het recht te heb
ben. „Neem mij niet kwalijk", hernam ik,
„maar ik wil liever bij mijn eens opge
nomen besluit blijven en geen namen
noemen".
„Harwell vroeg hij op onverschilligen
toon.
De vluchtige blos, die mij onwillekeurig
naar do wangen steeg, was hem een toe
stemmend antwoord.
„Ik zie niet in, waarom wij niet over
hem zouden spreken", hernam hij, name
lijk, wanneer wij daarmee iets verder kun
nen komen".
noodzakelijkheid van algemeen kiesrecht
in haar program opgenomen.
Heeren van deze partijen zouden dus
feitelijk door de socialisten niet mogen
worden gesteund.
In het program van den vrijziimig-de-
mocratischen Bond lezen wij onder le:
„De bond streeft naar ontwikkeling van
onzen constitutioneel-parlementairen re-
geeringsvorm in democratischen zin en
te dien einde naar algemeen kies
recht voor de vertegenwoordigde licha
men en naar gelijkstelling, ook wat de
verkiesbaarheid tot lid dier lichamen be
treft, van mannen en vrouwen".
Alleen dus op de v r ij z i n n i g - d e m o-
c r a t e n zouden bij herstemming de socia
listen hun stem mogen uitbrengen.
Maar dat zou voor de liberalen, die
moeten teren op de socialisten, vernie
tigend zijn.
Daarom heeft de leider der liberalen, de
slimme heer Borgesius, er wat op moeten
vinden en is voor den dag gekomen met
het fameuze blanco-artikel!
Om de hopelooze verdeeldheid, waarin
het liberale kamp was verward, eenigs-
zins op te heffen, heeft men een soort
concentratie-program opgemaakt, in het
welk men het beruchte blanco-artikel al
dus vindt geformuleerd:
„Daarnevens worden, zonder dat andere
wetgevende arbeid hierbij behoeft achter
te staan, wijziging in de Grondwet in
dien zin, dat aan den gewonen wetgever
volkomen vrijheid bij de regeling van het
kiesrecht wordt toegekend ter hand
genomen".
Daarbij komt men bijgevolg voor het
geval te staan, dat mochten de geconcen
treerde vrijzinnige partijen de overwinning
behalen, men in absolute onzekerheid om
trent het kiesrecht blijft verkeeren.
Dat blanco-artikel kan zijn algemeen
kiesrecht, het kan zijn uitbreiding van kies
recht, het zou desnoods ook kunnen zijn
inkrimping van kiesrecht.
De socialist Iroelstra trok het arti
kel dan ook in 't belachelijke, daar hij
wel wist, dat 't den liberalen meer te
„Zoudt ge denken, dat zijn getuigenis
bij het verhoor oprecht was?"
„Het tegenovergestelde is mij niet ge
bleken".
„Hij is niet gemakkelijk te doorgronden".
„Dan slacht hij mij wat, gaf het lid der
geheime politie ten antwoord.
Ik wist niet, wat ik hierop zeggenmoest,
en daar ik mij bewust werd, dat ik door
het onderhoud nog langer te rekken mis
schien een dwaas figuur zou maken, stond
ik gereed om te vertrekken, toen plotseling
de gedachte in mij opkwam aan Hanna;
ik bleef toeven om hem te vragen of er
omtrent haar eenig bericht was ontvangen.
Hij scheen een geruimen poos in twee
strijd met zich zeiven, en dit duurde zoo
lang, dat ik begon te twijfelen, of hij mij
wel inderdaad in zijn vertrouwen wilde
nemen. Op 't onverwachts echter gaf hij
een heftigen slag op de tafel en zeide op
ongeduldigen toon
„De drommel schijnt er mee te spelen.
Al had de aarde zich geopend om dit
meisje te verzwelgen, zou zij niet zekerder
verdwenen zijn dan nu".
Ik gevoelde mij op deze woorden niet
weinig verontrust. Hanna kan niets voor
mij doen", had Eleonore gezegd. Zou het
meisje wellicht werkelijk verdwenen zijn,
en verdwenen zijn voor goed?"
„Ik heb een onnoemelijk aanlal geheime
agenten aan 't werk gezet, om van het
groote publiek nog niet te spreken, en
toch heb ik nog geen titel of jota vernomen
doen was anderen te lijmen, dan dat zij
serieus zouden denken aan de invoering
van algemeen kiesrecht, wat de sociaal
democraten willen. Anders immers zouden
alle liberalen gewone vrijzinnig-democra
ten zijn.
De socialisten nu, die aan den eenen
kant om de dood niet gaarne zouden
willen, dat het „verderfelijke Kuyper-
régime" zou worden gehandhaafd, maar
ter andere zijde gebonden zijn aan het
congres-besluit, willen nu, dat de leden
der liberale concentratie, die in herstem
ming komen, zich uitspreken omtrent het
kiesrechtvraagstuk en vragen hun, of zij
mot het blanco-artikel de bedoeling hebben
te komen tot algemeen kiesrecht.
Wanneer de candidaten geen voldoend
antwoord geven, zal de S. D. A. P. geen
parool uitgeven, overtuigend van eenige
voorkeur.
Van de 22 candidaten, aan wie bedoelde
vraag moet worden gesteld zijn er slechts
6 vrijzinnig-democraat.
Deze zes zullen wel een voldoend ant
woord geven en dus gesteund worden.
Maar wat moeten nu de andere 16 doen
Volgens de programs der partijen, waar
toe zij ieder voor zich behooren, mogen
zij zich niet in den door de socialisten
gewenschten zin uitspreken; en doen zij
dit niet, zoo mogen de socialisten hen
niet steunen, en moeten zich onthouden.
Indien dus consciëntieus, beginselvast
werd gehandeld, het ministerie-Kuyper
zou met goede meerderheid gehandhaafd
blijven.
Wij echter zijn van meening, dat er
onder de tegenwoordige omstandigheden
niet zoo erg nauw zal worden gekeken
en dat in hoofdzaak de bedoeling aller
linksche partijen zal blijven het ministerie-
Kuyper te doen vallen, wat haar overi
gens vermoedelijk toch niet lukken zal.
Een belangrijke encycliek van den H.
Vader is verschenen. Zij werd wel is waar
alleen aan de bisschoppen van Italië ge
richt, maar de waarheid is katholiek, is
omtrent haar verblijf of haar toestand.
Ik begin ernstig bevreesd te worden, dat
men den een of anderen dag haar lijk
drijvende zal vinden in de rivier, en dat
wel zonder eenige aanwijzing".
„En toch hangt alles af van haar ge
tuigenis", zeide ik.
„Wat zegt miss Leavenworth er van?"
vraagde hij.
„Dat het meisje niets voor haar kan
doen".
Het onlging mij niet, dat hij bij deze
medcdeeling eenigszins verrast opkeek,
maar hij wist dit onder een onverschillig
uiterlijk te verbergen.
En toch moet zij gevonden worden",
zeide hij, zelfs al zal N. er bij te pas
moeten komen".
„Ik bedoel een mijner agenten, die een
wandelend vraagteeken is, wij noemen hem
N., bij verkorting voor n ap 1 u i z e r".
Ik stond opnieuw op 't punt om te ver
trekken.
„Wanneer het testament is voorgelezen,
wees dan zoo goed weer eens bij mij te
komen".
't Was waar ook; het testament had ik
geheel vergeten.
XI. Er ontsluiten zich nieuwe
wegen naar het doel.
Ik was tegenwoordig bij de begrafenis
van den heer Leavenworth, maar ik kreeg
de beide nichten vóór noch na de plech-
tigheidi te zien. Ik had daarentegen een kort
gesprek met den heer Harwell, waardoor
algemeen, is overal en altijd dezelfde, zoo-
dat. we alleen voorzichtig hebben te zijn
met wat op bizondere en tijdelijke Itali-
aansche toestanden betrekking heeft.
Te Rome meent men, dat na de ency
cliek Rerum Novarum geen pauselijk stuk
verscheen, zoo belangrijk als dit.
De Paus begint met op vaderlijke wijze
zijn vreugde te betuigen, dat hij tot zijn
kinderen in Italië thans woorden van
troost en aanmoediging kan spreken, na
dat hij vroeger gedwongen was, sommiger
streven, dat zich om regel en orde niet
bekommerde, te weerstaan en te veroor-
deelen.
Wat nu, vraagt de H. Vader, is katho
lieke actie? In algemeenen zin duidt deze
naam alles aan wat op de goddelijke zen
ding der Kerk betrekking heeft: prediking
der werken van naastenliefde zoowel
geestelijke als stoffelijke.
Maar er is nog een geheele reeks goe
deren, waarmee de taak der Kerk niet in
direct verband staat, maar die toch als
vanzelve daaruit voortvloeien.
Zij behooren ook tot de elementen der
christelijke beschaving.
Alles hernieuwen in Christus en met
alle kracht de voordeelen der christelijke
beschaving in de wereld trachten te be
vorderen, overal en met alle geoorloofde
middelen de anti-christelijke beschaving
bestrijden, dat is eigenlijk de taak der
katholieke actie.
Eu zóó opgevat, is de katholieke actie
zeer bizonder taak der katholieke leeken.
Steeds heeft de Kerk deze hulp van
hare goede zonen aanvaard, wanneer die
ook, al naar de tijdsomstandigheden, ver
schillend van aard was. Niet alles wat
in andere tijden nuttig scheen, is ook
thans nog als goed en opportuun te be
schouwen.
De Kerk heeft, gedurende de lange rij
der eeuwen steeds en in alle gevallen op
duidelijke wijze de bewonderenswaardige
eigenschap getoond zich aan de veranderde
verhoudingen aan te kunnen passen. Het
viel haar niet zwaar natuurlijk steeds
hoog houdend de zuiverheid en onschend
baarheid des geloofs en der moraal -
zich te schikken in alles, wat de tijds
omstandigheden en do nieuwe behoeften
der beschaving aan toevalligs en bij
komstigs met zich brachten.
Zoo blijft ook de katholieke actie steeds'
dezelfde, wat de leidende gedachte en het
einddoel betreft, wanneer zich ook pas-
senderwijze de uitwendige vormen en toe
gepaste middelen wijzigen.
De H. Vader Vraagt, zich dan af, welke
ik wel niets te weten kwam, maar dat mij
toch ruimschoots stof gaf tot nadenken.
Zoodra hij mij daar zag, was zijn eerste
vraag, of ik de „Telegraph" van den vori-
gen avond had gelezen, en toen ik hem
daarop bevestigend antwoordde, zag hij mij
zoo somber en droevig aan, dat. ik niet kon
nalaten hem mijn verwondering te kennen
te geven, hoe de bladen er toe hadden
kunnen komen om een jonge dame van
stand en naam zoo in 't openbaar ver
dacht te maken. Het antwoord dat hij mij
gaf, trok ten zeerste mijn aandacht.
„Dat zal geschied zijn met het doel
om het geweten van den waren schuldige
wakker te schudden", zeide hij.
Ik vond dit een merkwaardig antwoord
voor iemand, die den pleger van den
moord niet kende en ook geen grond had
om den een of ander te verdenken. Ik
deed daarommijn best, om het gesprek
in die richting voort te zetten, maar de
secretaris, die nooit bijzonder spraakzaam
was, ontweek mijn vragen en was niet te
bewegen zich hieromtrent verder uit te
laten. Dit versterkte mij in de overtuiging,
dat ik de kennismaking met den heer Cla-
vering of den vertrouwelijken omgang met
iemand anders te baat zou moeten nemen,
wilde ik omtrent het verleden der beide
nichten het ware te weten komen.
Des avonds ontving ik het bericht, dat
mijn compagnon van zijn reis was terug
gekeerd, maar dat hij zich nog niet sterk
genoeg gevoelde, om over zulk een pijnlijk
voorwaarden vervuld moeten worden, op
dat de katholieke actie waarlijk werkzaam
zal zijn.
Vóór alles vraagt zij mannen van ka
rakter en katholiciteit.
In de tweede plaats moeten de werken,
waaraan de katholieken zich wijden, van
zulk groot belang zijn, in die mate de be
hoeften der tegenwoordige samenleving
vervullen, zoozeer passen aan de stoffelijke
en zedelijke belangen vooral van het volk
en het proletariaat, dat deze werken door
iedereen gemakkelijk worden verstaan en
met blijdschap worden begroet, terwijl ze
anderzijds de leiders der katholieke actie
wegens de daaruit opgroeiende groote en
heerlijke vruchten tot zoo groot mogelijken
ijver aansporen.
De zwaarwegende vraagstukken van
het tegenwoordig leven vragen snelle en
zekere sociale oplossing, de katholieken
moeten deze vinden en doorvoeren, met
behulp van energieke, arbeidzame, ver
standige, gedisciplineerde propaganda, die
zich onmiddellijk tegenover die van den
tegenstander heeft te plaatsen.
De hoogste noodzakelijkheid van den
huidigen tijd, door Leo XIII in de ency
cliek Rerum Novarum aangeduid, is de
praktische oplossing van het sociale vraag
stuk op den grondslag der christelijke
beginselen.
Tot dit doel moeten de katholieke werk
krachten zich vereenigen en in volkomen
éénheid van willen en handelen voort
schrijden.
Tot bereiking van dat doel heeft zich
onder andere even lofwaardige werken,
elders een instelling van algemeenen aard
zeer krachtig betoond, een instelling die
onder den. naam Volksvereeniging tot doel
heeft, de katholieken van alle standen tot
zich te trekken, maar bovenal de groote
volksmassa's om een middelpunt van
onderricht, propaganda en organisatie te
vereenigen.
De H. Vader ontwerpt dan een beeld
van den Duitschen Volksverein als voor
beeld van zijn ideaal en stelt daarnaast me
de de vereeniging voor maatschappelijke
belangen als reeds in Italië onderdeel der
tweede groep uitmaakt.
In het tweede deel der encycliek gaat
de II. Vader er toe over, de politiek als
middel van actie te bespreken.
„De katholieke actie moet zich doen
gelden met alle praktische middelen haar
in de hand gegeven door den vooruitgang
der sociale en economische studiën, de
elders gewonnen ervaring, de verhoudin
gen der burgerlijke samenleving, ook het
onderwerp, als de dood van den heer
Leavenworth, met mij te raadplegen. Ook
ontving ik een briefje van Eleonore, waar
in zij, (mij haak adres opgaf, maar hiij tevens
verzocht, haar niet te komen bezoeken,
tenzij ik haar iets van bijzonder gewicht
had mede te deelen, daar haar gestel te
zeer geschokt was, om buiten noodzakelijk
heid bezoek te ontvangen. Ziek en alleen
en dat onder een vreemd dak, 't was meer
dan treurig.
Gevolg gevende aan het verlangen van
Gryce, trad ik den volgenden middag het
hotel Hoffman binnen en nam plaats aan
de leestafel. Ik had daar nog niet Jaag
gezeten, toen een heer in de zaal ver
scheen, dien ik dadelijk herkende als den
man, met wien ik op den hoek van de
zeven-en-dertigste straat en de zesde Ave
nue een paar woorden gewisseld had. On
getwijfeld herkende hij mij van zijn kant
ook, daar hij, zoodra hij mij gewaar werd,
licht kleurdemaar zich terstond weer
herstellende, nam hij een courant op en
scheen weldra geheel verdiept in de lec
tuur. tk merkte echter zeer goed dat zijn
groote zwarte oogen voortdurend op mij
gevestigd waren en dat hij mij opnam met
oen nauwkeurigheid en een belangstelling,
die mij evenzeer verwonderden a's ontstem
den. ik gevoelde dat 't niet raadzaam zou
zijn, hem op mijn beurt uitvorsc.hend gade
te slaan, hoe verlangend ik ook was om
er achter to komen, wat iemand, die mij
volkomen vreemd was. kon nopen mij zoo
