Katholiek Orgaan voor de Zeeuwsche Eilanden.
lNo 50.
Zaterdag 29 April 1905.
Eerste Jaargang.
Verschijnt eiken mAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Drukkers-Uif gevers
OOSTERBAAN LE COINTRE,
o G O E S.
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
Eerste Blad.
Brieven van een Oud-Journalist
FEUILLETON.
Hereenigd.
BUITENLAND.
NIEUWE ZEEUWSCHE COUIPI
Een en ander dit blad betreffende te zenden:
wat aangaat de Redactie a. d. Redacteur; al het overige a. d. Uitgevers.
Abonnementsprijs: per 3 maanden
Voor het buitenland verhoogd met de meerdere porto's.
Afzonderlijke nommers (bij vooruitbetaling)
-.95
-.05
Adverteniiën: van 1—6 regels —.60; iedere regel meer 10 ets.
Orootere letters of cliché's worden naar plaatsruimte berekend.
Eenzelfde advertentie driemaal geplaatst, wordt tweemaal berekend.
Bij een groot aantal regels of bij abonnement speciale prijs.
Dienstaanbiedingen: 25 ets. per advertentie van hoogstens 5 regeis.
Reclame-berichten: 25 ets. per regel.
XI (le vervolg).
Een paar gevallen, waarbij het nut van
de Boerenleenbanken daghelder aan 't licht
treedt, wil ik hier even mededeelen.
Bij een paar landbouwers in mijne om
geving is alles afgebrand. De eene was
eenige duizenden te laag, de andere was
heelemaal niet tegen brandschade ver
zekerd. Beiden hadden geld, maar het
stond vast onder hypothecair verband.
Leenen was dus de boodschap. Waren zij
nu aangesloten geweest bij eene Boeren
leenbank, dan hadden zij het benoödigde
kapitaal tegen lagere rente en onder voor-
deeligere voorwaarden voor aflossing kun
nen bekomen.
Nemen wij eens het voorschottenstelsel
bij de suikerbeetwortelteelt. Ik heb nooit,
een boer ontmoet, die niet erkende, dal. de
landbouwer daarbij tegenover den fabri
kant aan het kortste einde trekt. Een
spreker op den Katholieken-Dag te Nij
megen in 1902, heeft beweerd, dat dit
stelsel immoreel is.
Ik geloof, dat hij volkomen gelijk heeft.
Het is m. i. even immoreel als hel bekende
voorschottens leisel aan de inlanders in
onze Oost-Indische bezittingen. Immoreel
èn wegens 't bedrag der rente èn wegens
de gemeene praktijken, waartoe het aan
leiding en gelegenheid geeft.. Het is, zoo
waar, eene verlokking voor den boer tot
z. g. roofbouw, wanneer bij hem Mozes en
de profeten niet thuis zijn.
Vooral als hij pachtboer is. Trouwens
groeien de beeten goed, dan heeft hij, wel
is waar, een groot deel van de vruchten
3)
Wellicht was de aanleiding hiertoe de
buitengewone pracht, waarmede de kamer
gestoffeerd was, de glans van 't satijn,
het glimmen der bronzen voorwerpen en
de schitterende gladheid van het edele
marmer aan alle kanten. Ik ben echter
meer geneigd het hoofdzakelijk toe te
schrijven aan den treffenden en weispre
kenden aanblik, mij geboden door een
schilderij aan den muur tegenover mij.
Het was een fraai gepenseeld schilderij,
schoon genoeg om het werk te zijn van
een meester in de kunst.
En toch was het een eenvoudig doekhet
stelde een jonge blauwoogige dame voor,
met lang, goudgeel haar en gekleed naar
de mode van het eerste keizerrijk, die
omzag naar iemand, die haar volgde
maar daarbij lag in de uildrukking dei-
zachte oogen, in de hoeken van heur fraai
gevormden mond zulk een eigenaardige
trek, dat mij deed denken aan 's levens
eersten en teersten bloei. Ware het kleed
niet zeer ouderwetsch en het haar op 't
voorhoofd kort afgeknipt, zoo zou ik de
schilderij hebben gehouden voor een por
tret van een der dames des huizes. Thans
echter bleef mij slechts de verbeelding,
dat de beide nichten van den heer Lea
venworth mij uit de oogen van die schoone
blonde aankeken en mij met. de hand wenk
ten om haar te volgen. Deze waan begon
reeds zoo sterk op mij te werken, dat ik
mij verbaasde, hoe zulk een edel wezen
zijns arbeid opgegeten, doch dan beurt
hij ten minste nog iets. Valt de oogst
echter tegen, dan trekt hij te weinig of
niets, en kan hij maar zien, hoe hij zijn
landheer of eigenaar betalen zal. Komt
hij te kort, dan is het nog erger. Dan
blijft hij bij den agent in 't krijt staan,
en is hij gedwongen 't volgende jaar weder
om en meer beeten te zaaien.
Ik acht het niet onmogelijk, dat aan
vorenstaande opmerkingen dit jaar, met
zijn ongewoon hooge contractprijzen, door
mijn boeren-lezers minder gewicht zal wor
den gehecht. En daarom wil ik hun ge
vraagd hebben, wat hen waarborgt, dat
op dit vette jaar wederom geen zeven
magere zullen volgen?
Dat het voorschottenstelsel ook aanlei
ding geeft tot slechte praktijken, tot on
rechtvaardigheid, diefstal, door verhuring
van hetzelfde perceel land aan meer dan
een fabriek, daarover wil ik liefst niet uit
weiden, overmits beetwortelsuikerfabrikan-
ten mij hebben verzekerd, dat de boeren
der Zeeuwsche eilanden het evengoed we
ten als die van het Land van Altena en
Heusden.
Ik wil met het vorenstaande slechts te
kennen geven, dat de Boerenbond tot taak
heeft en er elders reeds in geslaagd is,
het credietwezen voor den landbouwer
stand in een deugdelijk en gemakkelijk
begaanbaar spoor te brengen, waarbij de
boer het bestaande voorschottenstelsel best
missen kan en de misstanden, misbruiken
en kwade praktijken tot de geringst moge
lijke afmetingen worden teruggebracht.
Voorts zorgt de Boerenbond voor de wel
vaart en belangen zijner leden, door eene
gezonde coöperatie in al de zaken, die het
landbouwbedrijf aangaan, bijv. voor den
aankoop van bedrijfsmiddelen, als daar zijn
gereedschappen, machinen, zaden en mest
stoffen enz., alsmede voor den afzet of
verkoop der producten.
kon glimlachen bij de wetenschap van 't
geen in dat zefde huis pas gisteren had
plaats gehad, toen ik mij plotseling helder
bewust werd, dat ik de groep menschen
rondom met evenveel aandacht had gade
geslagen, alsof zich in de zaal volstrekt
geen ander voorwerp had bevonden, en
dat het strenge en ingespannen gelaal van
den rechter mij even duidelijk voor den
geest stond, als het liefelijk aangezicht op
het fraaie schilderij of de scherper lijnen
en edele gelaatstrekken van het schoon
gebeeldhouwde Psyehebeeld, dat van zijn
met rood trijp overtogen voetstuk uit de
vensternis op mij neerzag. Ja zelfs, dat de
meest onbeduidende aangezichten van de
juryleden vóór mij, de angstige gedaanten
der mannelijke en vrouwelijke bedienden,
die in een hoek te hoop stonden, en het
nog minder verkwikkelijke gezicht van den
schrijver, die zijn pen met duivelachtige
snelheid over het papier liet glijden, mijn
aandacht even sterk bezig hielden, als de
weelde van het vertrek, dat de aanwezig
heid van die personen te dier plaatse mij
deed toeschrijven aan de werking van een
somber nachtgezicht..
De rechter, van wien ik reeds met een
enkel woord gesproken heb, was, alsof
het toeval 't wilde, mij niet vreemd; ik
had hem vroeger herhaalde malen ont
moet, ja stond tot hem in vrij vriendschap
pelijke verhouding. Zijn naam was Ham
mond, en hij was algemeen bekend als
een man, die, ten volle voor zijn taak be
rekend, in alle opzichten de noodige be
kwaamheden bezat om een gewichtig ver
hoor met zorg en takt te leiden. Bij het
belang, dat ik onwillekeurig in deze zaak
was beginnen te stellen, kon het mij niet
dan aangenaam zijn, dat zij aan zulk
Het zal uwen lezers wel bekend zijn,
dat den boer vaak knollen voor citroenen
worden verkocht, die hij als goede waar
betalen moet.
In 't weekblad van den Centralen Christ.
Boerenbond vond ik daarvan de volgende
staaltjes, geleverd door een Rijksland-
bouwleeraar.
„Door mij", zoo schrijft hij, „werden
twee monsters biestmeel opgezonden naar
een Rijksproefstation. Het eene bestond
hoofdzakelijk uit grondnotenschillen met
wat zemelen van koren en meel van gra-
mineeën. Het andere was nog van slechter
kwaliteit en bevatte hoofdzakelijk rijst-
doppen met wat zemelen van koren en
gramineeënmeel. Beide bijna waardelooze
artikelen werden door den boer verkocht
voor f15.95 per 100 K.G. Op de jongste
vergadering van de Mij. van Landbouw
ten uwent is over die vervalschingen ook
geklaagd.
Het Centraal Bestuur der in een Bond
vereenigde plaatselijke afdeelingen belast
zich met den aankoop van al het benoo-
digde voor de uitoefening van het land
bouwbedrijf, waakt er niet alleen voor,
dat den leden geen bocht, onwaardige of
vervalschte artikelen in de handen worden
gestopt, maar is ook, aangezien het in
groote massa kan aankoopen, volkomen
in staat, hun goede waar tegen veel ge-
ringeren prijs te bezorgen. Verder belast
zich het Centraal Bestuur met vereffening
van alle mogelijke geschillen, ook in
rechte zoo noodig.
Ik mag niet nalaten er op te wijzen, dat
de Boerenbond "ook tot taak heeft en in
staat is, betere maatschappelijke en econo
mische verhoudingen in 't leven te roepen
tusschen boeren en boerenarbeiders. Ik
vind het evenwel geschikter, dit in 't licht
te stellen, na eerst te hebben aangetoond,
waarom de Boerenbond, als vereeniging
van Christenen, christelijk behoort te we-
een bekwaam en onpartijdig rechter was
toevertrouwd.
Wat den leden der jury betreft, deze
behoorden gelijk ik reeds ter loops heb
aangestipt, vrij wel tot dezelfde soort van
personen als bij andere dergelijke gelegen
heden. Voor de hand weg samengeroepen
uit de menigte op de straten, maar stralen
als de vijfde en zesde Avenue, boden zij
ongeveer denzelfden aanblik als de ge
zamenlijke passagiers van een langs Broad
way voortrollende omnibus, hoofdzakelijk
bezet door mannen van zaken en handel.
Eigenlijk merkte ik slechts een enkelen
onder hen op, wien het verhoor als zoo
danig belang scheen in te boezemen; al
do anderen bleken slechts vervuld met het
bewustzijn, dat zij hun plicht, moesten
doen, hoewel zij bezield waren door het
medelijden en den afschuw, die noodzake
lijk uit de omstandigheden moesten voort
vloeien.
De eerste getuige, die werd voorgeroe
pen, was dr. Maynard, de welbekende ge
neesheer uit de twee-en-dertigste straat.
Zijn getuigenis bepaalde zich tot den aard
der wond in het hoofd van den vermoorde.
Daar sommige punten van zijn getuigenis
waarschijnlijk van belang zullen blijken in
ons verder verhaal, zal ik er hier het
voornaamste van mededeelen.
Na een korte inleiding, waarin hij onder
meer ter kennis bracht, hoe een der be
dienden hem dien morgen was komen roe
pen naar het tooneel van den moord, zette
hij vervolgens uiteen, hoe hij bij zijn komst
het lijk van den vermoorde had gevonden
op een bed in een der boven-voorkamers
met een kleine kogelwonde in het achter
hoofd, en dat het lijk klaarblijkelijk daar
heen was gebracht uit het aangrenzende
zen. Daarbij komt het mij gewenscht voor,
dat de Katholieke landbouwers daarin af
zonderlijk optreden met volle onlplooiing
van de Katholieke vlag. Afgezien van de
Katholieke leer en beginselen, zal zekere
omstandigheid, meen ik, hen tot een af
zonderlijk optreden meer en meer nopen.
Trouwens in een vergadering te Utrecht,
als ik mij goed herinner, nog niet lang
geleden door het protestantsche Patri
monium gehouden, is met algemeen©
stemmen beslist, dat gemengde sociale ver-
eenigingen van Katholieken en Protestan
ten moeten worden ontraden en iedere ge
zindte zelfstandig in eigen kring behoort
te blijven en naar sociale hervorming te
streven.
Dat een Boerenbond, evenals elke andere
volksbond uit Christenen bestaande, chris
telijk zij, is ook een eisch van onzen tijd.
Het openbaar leven en de maatschappelijke
verhoudingen zijn door de individualis
tische, liberale leerstellingen onder een
economisch zoowel als godsdienstig en
zedelijk opzicht in den grond bedorven.
Zij zijn afgerukt van waren grondslag,
de christelijke leer of Gods Woord. Van een
christen eischt Gods Woord broederlijk
naast zijn evenmensch te leven; bij 'tbe
hartigen van zijn persoonlijke belangen en
behoeften het algemeen belang niet nit
'toog te verliezen; de eischen der recht
vaardigheid en de plichten der humaniteit
of naastenliefde in 'toog te houden en
in acht te nemen. Het liberalistische stelsel
werd zoowel op sociaal-economisch als
politiek terrein wel ingeluid onder de
leuzen van vrijheid en gelijkheid,
maar in werkelijkheid werd de ware vrij
heid uit de samenleving gebannen en do
macht gelaten aan den sterkste, aan den
sluwste en den meest gewetenlooze. Op
politiek terrein kwam alzoo het gezag
in handen van kleine coteriën, die elkander
nu en dan afwisselden.
vertrek, eenige uren nadat de dood was
ingetreden. Buiten die wond had hij geen
ander ontdekt en was dus overgegaan tot
het uithalen van den kogel, dien hij als
bewijsstuk thans de jury overreikte. Hij
had hem gevonden in de kleine hersenen,
waar hij door de vaart, was ingedrongen
na al dadelijk de „medulla ablongata" ge
raakt te hebben, waardoor de dood was
veroorzaakt. Het feit, dat een kogel op
zulk een bijzondere wijze in het hoofd
was gekomen, vond hij alleszins opmer
kenswaardig, daar hieruit niet slechts
moest volgen, dat de dood oogenblikkelijk
was ingetreden, maar dat ook geen enkele
beweging daaraan kon zijn voorafgegaan.
Voorts kon uit de wond zelf en de rich
ting, die de kogel genomen had, met vol
doende zekerheid worden opgemaakt, dat
het slachtoffer zich onmogelijk zelf het
schot kon hebben toegebracht, zelfs al
maakte de toestand van het haar rondom
de wond het. niet reeds zoo goed als zeker,
dat het wapen op ongeveer vier passen
afstands van achteren moest zijn afgev-
vuurd. Eindelijk wees ook de richting van
de wond ten duidelijkste aan, dat hel
slachtoffer niet slechts in een zittende
houding gedood moest zijn, iets waaraan
op zich zelf reeds niet meer te twijfelen
viel, maar dat hij op dat oogenblik ook
moest zijn bezig geweest met werk, waarbij
het hoofd was voorover gebogen. Want
wanneer men iemand in zittende houding
in 't hoofd wilde treffen onder een hoek
van 45°, gelijk hier 't geval was, zoo was
'tniet slechts noodzakelijk, dat het pistool
zeer laag werd gehouden, maar tevens
op bijzondere wijze moest gericht zijn;
terwijl daarentegen, wanneer het hoofd
gebogen was geweest, iemand die het
Op economisch gebied speelde het libe
rale beginsel van vrije concurrentie of
laat-maar-waaien-stelsel de macht in han
den der geldmannen en dreef de hoogge-
noemde gelijkheid voor goed de deur uit.
Het groef eene klove tusschen sterkeren
en zwakkeren, rijken en armen, werkge
vers en werknemers of werklieden.
Eene klove, die alleen te dempen is,
wanneer wetgeving, regeeringsbeleid,
staatshuishoudkunde, maatschappelijke or
dening en levensopvatting der individuen
zich richten naar de christelijke begin
selen. Als een der voornaamste, ja nood
zakelijkste middelen, om dit doel te be
reiken, zijn de christelijke volksvereenigin-
gen, o. a. Boerenbonden, door Paus Leo
XIII in zijn encyclieken en door zijn op
volger Pius X voor stad en land aan
bevolen.
(Wordt vervolgd).
OORLOG.
Er liep Woensdag te Petersburg een ge
rucht, dat Koeropatkin ontslag genomen
had als bevelhebber van een der legers
in Mantsjoerije en dat generaal Kaulbars
hem zou vervangen.
TOKIO, 26 April. De vijand, bestaande
uit 5 bataljons en 16 sotniën, met een
batterij, is op onze vooruitgeschoven ruite
rij aangedrongen en heeft den 24en een
aanval gedaan bij Kai-juën. Onze leger
macht beantwoordde den aanval onder
dekking, verdreef den vijand en vervolgde
hem noordwaarts van Miën-hwa-tse. Wij
hadden 38 dooden en gewonden, de vijand
liet 200 dooden achter.
Twee andere vijandelijke afdeelingen,
de eene bestaande uit 6 bataljons en 16
sotniën, de andere uit 12 sotniën met een
batterij, vielen Tsjang-hoe-siao-ta-tse aan,
maar moesten terugtrekken toen hun
wapenbroeders bij Kai-juën verslagen
pistool op gewone manier en staande in
de hand hield, zeer gemakkelijk het schot
had kunnen afvuren.
Ondervraagd omtrent de gezondheid van
den heer Leavenworth, antwoordde hij,
dat de overledene tot op het oogenblik
van zijn dood volmaakt gezond was ge
weest, maar dat hij de dokter des huizes
niet was, hieromtrent geen uitvoerige ver
klaring kon afleggen, voordat hij een nader
onderzoek had ingesteld; en op de vraag
van een der juryleden gaf hij ten antwoord,
dat hij noch in de badkamer, noch in een
der andere vertrekken ergens een pistool
ontdekt had.
Ik kan hier ook nog een later getuigenis
van hem bijvoegen, namelijk, dat in aan
merking genomen den stand der talel en
van den stoel, in verband met de ligging
van de deur daarachter, de moordenaar,
ten einde de daad te kunnen volvoeren,
moet gestaan hebben achter of precies
op den drempel van den doorgang, die
leidde naar de kamer daarachter. En vor
der, dat, daar de kogel klein van stuk was
en blijkbaar is gevuurd uit een getrokken
loop en als zoodanig licht geneigd tot af
wijkingen bij 't dringen door hardere be-
standdeelen van het lichaam, met groole
waarschijnlijkheid kon worden aangeno
men, dat het slachtoffer, alvorens het
schot te hebben ontvangen, geen poging
zelfs had gedaan, om het hoofd op te
heffen of om te draaien, waaruit de nood
lottige gevolgtrekking moest volgen, dat de
voetstap van een bekende en de tegen
woordigheid van den binnentredende óf
verwacht óf bekend was.
(Wordt vervolgd).