iBRON,
issingen,
Katholiek Orgaan voor de Zeeuwsche Eilanden.
No. 55.
Donderdag 11 Mei 1905.
Eerste Jaargang.
del
FEUILLETON.
BUITENLAND.
11
Heckscher senr.
stelling Parii
a, Den Haag.
Verschijnt eiken /AAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Drukkers-Uitgevers:
OOSTERBAAfi LE COINTRE,
-4 G O E S. 4"
Liberalisme en Godsdienst.
Hereenigd.
SIEDE i De prijzen zijn
iELUK door d. Staat
IAND. gegarandeerd
deelneming in de
den Staat Hamburg
Iroote Geldloterij,
|u zeker
J25,120 Mark
loeten worden.
Ivan deze voordeelige
lende, namelijk
1 prijs is in het ge-
00 Mk.
I prijs van 40.000 Mk-
I 30.000 Mk.
T prijzen «en 20.000 Mk.
15.000 Mk.
10.000 Mk.
5.000 Mk.
I prrji
II prijzen
03
.000 Mk.
- 2.000 Mk.
415 I.OOO Mk.
552 300 Mk.
140 200 Mk.
evat deze loterij, die
aat, 85,000 loten met
premien, zoodat bijna
alle loten een prijs
teutie verdient de aan-
iring van het plan der
de speler in staat is
ie, niet als tot nog toe
ite klasse, maar reeds
innen.
prjjs der lste klasse
Jlukkigste geval 50,000
2° kl. tot 55,000 M.,
|,000 Min de 4° tot
5° tot 78,000 M., in
PO M., in de 7de en
600,000 Mark.
irijstrekking, die officieel
1st
leel lot slechts fl 3.50
ïeel lot slechts fl 1.75
eel lot slechts fl —.90
In voor de volgende
lals de juiste lijst der
langegeven in het offi-
plan, voorzien van bet
fetaat, welk plan ik op
yrzend.
ner in de loterij ont
gd onmiddellijk na de
hebbende trekking de
tslijst,
verzending van prijzen
bij direct en prompt aan
nder de strengste geheim
stelling kan men eenvoudig
issel opgeven, ook tegen
cht verzoek ik beleefd mij
van dit blad te melden
[e zich dus met de aanvraag
nding van loten voor de
ilaats hebbende trekking
Big mogelijk of uiterlijk tot
16 MEI
huwen tot
pselkantoor in HAMBURG,
Duitschland.
REN.
O
Koloniën:
16 cents
.13
Wateren.
Cylinders met beste
•oeibaar Koolzuur, ter
Een en ander dit blad betreffende te zenden:
wat aangaat de Redactie a. d. Redacteur; al het overige a. d. Uitgevers.
Jtbonnementsprijs: per 3 maanden —.95
Voor het buitenland verhoogd met de meerdere porto's.
Afzonderlijke nommers (bij vooruitbetaling)—.05
ftdvertentiën: van 1—6 regels —.60; iedere regel meer 10 ets.
Grootere letters of cliché's worden naar plaatsruimte berekend.
Eenzelfde advertentie driemaal geplaatst, wordt tweemaal berekend.
Bij een groot aantal regels of bij abonnement speciale prijs.
Dienstaanbiedingen: 25 ets. per advertentie van hoogstens 5 regels.
Reclame-berichten: 25 ets. per regel.
Aan den hemel onzer politiek, aan welken
dit jaar voor de staatkundige sterrenkijkers
heel wat bijzonderheden vallen waar te
nemen, vertoonen zich enkele dwaalster-
retjes, die opdoemen in een licht, wat
het hunne niet is, en daardoor eenige
verwarring zouden kunnen veroorzaken.
Met die dwaallichten bedoelen wij da
verschillende, zich noemende Katholieke
schrijvers der ingezonden stukken in de
„Nieuwe Rotterdamsche Courant".
Over deze penvoerders, die de meerdere
wenschelijkheid betoogen van het samen
gaan der Roomsch-Katholieken met de
liberalen, dan met de anti-revolutionairen,
hopen wij iets te zeggen in een volgend
artikel; hun verschijning echter aan den
politieken trans op een oogenblik zoo kort
aan de verkiezingen voorafgaande, ge
voegd bij de misvatting van enkele Katho
lieken, die geen kwaad meenen te zien
in het aanhangen van het liberale stelsel,
doen het ons nuttig oordeelen bovenge-
titeld onderwerp te behandelen.
Het liberalisme, de vage naam,
waaronder men de moderne beginselen
als een stelsel samenvat, doet zich gelden
op elk gebied van menschelijk denken en
doen, op godsdienstig, zedelijk, wijsgeerig,
staatkundig, maatschappelijk gebied.
Wij beginnen uitdrukkelijk te verklaren,
dat wij niet spreken over de menschen,
die zich liberalen noemen. Wanneer wij
het liberalisme brandmerken als eene ge
vaarlijke dwaling, die op een volslagen
omverwerping van alles moet uitloopen,
dan is het niet ons oogmerk, den liberalen,
die immers vaak oneindig veel beter zijn,
dan de beginselen van hun stelsel, iets
leolijks aan te wrijven. Wij keeren ons
alleen tegen het stelsel zelf.
Christendom en liberalisme staan tegen
over elkander als ja en neen, zoodat eene
verzoening van beide stelsels volstrekt
7)
„Ik heb haar niet gemist, meneer. Gis
terenavond was ze er nog en van morgen
was ze d'r niet meer, en daarom heb ik
gezeid, dat ze weg is„.
„Hm", zeide de rechter, met een enke
len blik de geheele kamer rondziende,
terwijl elk om zich heen keek, alsof hij plot
seling een deur had ontdekt in een blin
den muur. „Waar sliep dat meisje?"
Op deze vraag zag de keukenmeid, die
druk bezig was haar voorschoot te ver
frommelen, omhoog.
„Wij slapen allemaal met elkaar op zol
der, meneer".
„In één kamer?"
„Ja, meneer", klonk 't bedeesd.
„Is zij gisterenavond naar boven geko
men om te gaan slapen?"
„Ja, meneer".
„Hoe laat?"
„Het was tien uur, toen we allemaal
samen naar boven gingenik heb de klok
nog hooren slaan".
„Hebt ge iets bijzonders aan haar ge
merkt?"
„Ze had erge kiespijn, meneer".
„Zoo, kiespijn. Hoe kwam dat zoo. Zeg
mij eens precies alles wat zij gedaan heeft".
Op deze vraag brak de keukenmeid in
een luid snikken en klagen uit.
„Ze het niks gedaan, meneer. Gelooft
u me, ze het niks gedaan. Hannah is een
braaf meizie, meneer, en eerlijk als goud.
Zij ging alleen naar beneden om aan miss
Eleonore droppels te vragen voor de kies-
onmogelijk is. Het Christendom predikt
's menschen volkomen afhankelijkheid van
God. Ofschoon het Christendom hoog
houdt de vrijheid van den wil,
waardoor de mensch verantwoordelijk is
voor zijne daden en vrijwillig zijne ver
plichtingen al dan niet nakomt, acht het
hem toch jzedelijk verbonden aan alle
wetten, die hem door of namens God
worden gesteld.
En ook erkent het Christendom wel
in 's menschen rede het edele vermogen,
dat hem onderscheidt van en verre ver
heft boven de geheele zichtbare schep
ping, maar het erkent die rede niet als
hoogste rechtbank, die in laatste instan
tie heeft te beslissen.
Het liberalisme daarentegen roept de
autonomie der indiv'dueele
rede uit. Volgens het stelsel dus heeft
ieder mensch voor zich eigenmachtig uit
te maken, wat hij voor waar en goed zal
houden, en wat niet.
In het kader van het liberalisme is
ieder voor zich zelf onafhankelijk van
een Goddelijk gezag.
Die autonomie, die algeheele onafhan
kelijkheid heet vrijheid.
Welnu, die vrijheid in denken en doen,
welké in geen richting beperkt wordt,
geeft het grondbeginsel aan, hetwelk het
liberalisme op elk gebied tracht door te
voeren.
Dit stelsel vindt zijn oorsprong in de
reformatie, waartoe o. a. de renaissance
den weg had gebaand.
Deze onttrok den mensch aan het ker
kelijk gezag en leverde de openbaring
over aan ieders persoonlijk goeddunken.
De vader van het politiek liberalisme,
dat alle Goddelijk gezag uit den staat
bande, js J. J. Rousseau, die in zijn
i^jhorisme: „l'homme essentiellement bon
n'a qu'a suivre les tendances de la
nature", (de mensch, die wezenlijk goed
pijn, omdat ze 't zoo erg te kwaad had;
en o meneer
„Al genoeg", viel de rechter haar in de
rede, „ik heb Hannah immers van niets
beschuldigd. Ik heb je alleen gevraagd
wat zij gedaan heeft nadat ze de kamer
verlaten had. Ze ging naar heneden, zegt
ge, hoe lang daarna kwam ze weer
boven?"
„Dat kan ik niet met zekerheid zeggen,
meneer; maar Molly zeit...."
„Wat Molly zegt, kan me op het oogen
blik niet schelen. Heb jij haar niet de
trap zien afgaan?"
„Neen, meneer".
„Heb je haar ook niet zien terug
komen?"
„Neen, meneer".
„Heb je haar van morgen ook niet
gezien?"
„Neen, meneer; dat kon immers niet
want ze was er niet meer".
„Maar je hebt gezien, dat ze gisteren
avond lijdende was aan kiespijn?"
Ja, meneer".
„Vertel me dan nu eens, hoe en wan
neer je voor 't eerst vernomen hebt, dat
mijnheer Leavenworth vermoord was".
De keukenprinses begon dadelijk met zoo
veel mogelijk op deze laatste vraag te ant
woorden, maar zij verwarde het een zoo
zeer met het ander en zeide ten slotte
zoo weinig belangrijks, dat de rechter op
't punt was haar te laten gaan, toen het
kleine jury-lid naar aanleiding van een
deel harer inlichtingen, waar zij gezegd
had, dat zij miss Eleonore eenige oogen-
blikken, nadat het lijk was weggedragen,
uit de bibliotheek had zien komen, haar
vroeg of haar meesteres op dit oogenblik
ook iets in de h,and ha'd.
is, heeft slechts de neigingen der natuur
te volgen) een basis legde voor een nieuwe
moraal.
Het is duidelijk, dat dit stelsel van
volkomen onafhankelijkheid wij her
halen, dat wij alleen over het stelsel
sproken noodzakelijk het atheïsme als
onderlaag veronderstelt.
Zelfs een zoogenaamd gematigd libe
ralisme, dat wel zegt een God te erkennen,
maar dan een God met beperkt gezag, kan
zich daarvan niet losmaken.
Op godsdienstig en zedelijk gebied ont
moeten wij het liberalisme als ratio
nalisme: de onbeperkte heerschappij
der rede schenkt aan ieder de volstrekte
vrijheid van denken. Geen dogmata, geen
overlevering. Het zijn de v r ij denkers,
't is „het denkend deel der natie", dat
te hoog staat om rekening te houden met
anderer meening.
Natuurlijk hangt hiermede nauw samen
do vrijheid om eigen meeningen en be
ginselen te verkondigen.
Hoedanig die begrippen ook zijn, hoe
goddeloos en onzedelijk, hoe
stootend voor anderen, hoe
a andruischend togen orde en
gezag, de oppermachtige rede heeft ze
uitgebroed.
En zoo is het begrijpelijk, waarom men
straffeloosheid vordert voor het ver
spreiden der ergerlijkste leoringen, waar
om de verkondiging der gevaarlijkste theo
rieën verdedigers vinden en waarom ge
ijverd wordt voor de verdediging dei-
meest zedelooze stellingen.
De absolute vrijheid van denken moet
wel schromelijk zijn in hare gevolgen.
Endan is het ook te bevatten, dat
het liberale stelsel onverzoenlijk staat
tegenover de Katholieke Kerk, de Kerk,
die gebiedt zijn verstand te onderwerpen
aan de openbaring Gods en zich a f h a n-
k e 1 ij k te toonen van zijn Schepper.
„Ik weet het niet, meneer. Maar ja,
wacht", ging zij voort, zich eenklaps be
denkende. „Als ik mij niet vergis, had ze
een stukje papier in de hand. Jawel ik
herinner me nu heel goed, dat ik 't haar
in den zak zag steken".
De volgende was Molly, het kamer
meisje.
Molly O'Flanagan, zoo heette het meisje,
was een achttienjarige deerne, met roos
kleurige wangen en donkerbruin haar..
Het is echter bekend, dat vrees en angst
den moedigsten harten dikwijls parten kun
nen spelen; en zoo kwam het, dat Molly,
toen ze door den rechter werd voorge
roepen, er alles behalve brutaal uitzag;
haar roode wangen verbleekten op het
eerste woord, dat tot haar gericht werd,
en zij liet het hoofd op zoo treurige ma
nier op de borst zinken, dat niemand er
aan twijfelde of deze angstvalligheid en be
schroomdheid waren wel degelijk echt en
volstrekt niet gemaakt.
Daar deze getuigenis hoofdzakelijk be
trekking had op Hannah en hetgeen zij
wist omtrent hare merkwaardige verdwij
ning, zal ik mij bepalen tot een kort uit
treksel er van.
Voor zoover zij, Molly, wist, was Han
nah datgene, waarvoor zij zich had uit
gegeven een weinig beschaafd meisje van
lersche afkomst, dat van buiten was ge
komen om bij de jonge dames Leaven
worth als kamenier en strijkster dienst
te doen. Zij diende eenigen tijd langer bij
de familie dan Molly, en hoewel zij van
nature zeer afgetrokken was en weinig
vertelde omtrent haar verleden, mocht
nochtans ieder in huis haar gaarne lijden.
Zjj was echter niet. slechts afgetrokken,
maar ook droomerig en dweepziek van
OORLOG.
De „Daily Telegraph," de „Standard"
en de „Times" bevatten telegrammen uit
Tokio, waarin melding gemaakt wordt van
de steeds wassende verontwaardiging in
Japan over Frankrijfe's zoogenaamde onver
schilligheid voor zijn onzijdigheidsplichten.
Het artikel van de „Times" zegt dat als
er niet spoedig een uitweg gevonden wordt
uit dit moeielijke geval, de toestand zeer
hachelijk worden zal. Frankrijk moet er
aan denken dat men in Engeland geen keus
heeft, indien de toestand inderdaad zoo is
als Japan beweert en indien Japan dan
verlangt dat de verplichtingen van het
verbod nagekomen worden.
Uit Godsiadan wordt dd. 4 dezer gemeld
Langs het geheele front is een levendige
beweging van de vijandelijke patrouilles te
bemerken. Op den rechter vleugel van de
Japanners hebben voetvolk en ruiterij
Sanligau genomen. De kozakken trokken
voor de Japansche ruiterij en Choenchoezen
op den linkeroever van de Doenliaoho
terug. Chineezen verzekeren stellig dat een
groote Japansche afdeeling van de kust
van Korea af in de richting van Girin
trekt.
FRANKRIJK.
Havas seint, dat de „Osservatore" een
drietal „inlichtingen uit Rome" tegen
spreekt, die een Parijsch blad daar inge
wonnen zou hebben, dat n.l. een verdeeling
van de Fransche diocesen voorbereid zou
worden om de Katholieke geestelijkheid
na de scheiding te organiseeren, dat de
H. Stoel plannen had om de scheiding aan
te bevelen na de veelvuldige tegen
spraken, was het haast onnoodig dit nog
eens te herhalen en dat Pius X toe
stemming zou gegeven hebben voor een
bezoek van keizer Frans Joseph te Rome.
De ..Osservatore" herinnert bij deze ge
legenheid aan de nota, door den H. Stoel
aan de Mogendheden gezonden, bij gelegen
heid van het bezoek van president Loubet
aan Rome. Het blad verklaart, dat die nota
nief persoonlijk tegen Loubet gericht was,
maar dat zij geheel overeenstemde met de
houding altijd door den H. Stoel aange
nomen en door den Paus in de toekomst
aard; zij kon soms heele nachten zitten
peinzen en naar de maan kijken, „precies
alsof het een jonge dame was", zei Molly.
Daar deze gewoonte nog al vreemd was
voor een meisje uit Hannah's stand, wer
den pogingen aangewend om van de ge
tuige hieromtrent iets meer te vernemen.
Maar Molly hield vol, dat zij er niets meer
van wist te vertellen. Hannah zat dikwijls
's avonds laat uit het venster te kijken
en te peinzen; dat was allés wat zij er
van wist.
Vervolgens werden vragen gedaan in
een andere richting, waarbij duidelijk
bleek, dat Molly in gewone omstandig
heden niet op haar mondje was gevallen.
Zij getuigde dat Hannah reeds gedurende
eenige dagen had rondgeloopen met een
dik gezicht en dat de kiespijn den vorigen
avond zoo hevig was geworden, dat zij
zich had aangekleed „geheel aange
kleed", antwoordde Molly op eenige vra
gen hieromtrent een kaars had opge
stoken en gezegd had dat zij naar beneden
ging om den bijstand te vragen van miss
Eleonore.
„Waarom van miss Eleonore?" vroeg
een der jury-leden. „Zij was het die altijd
de medicijnen aan de dienstboden uit
reikte".
Gevraagd om hieromtrent nog iets meer
te vertellen, antwoordde zij, dat haar niets
meer op dat punt bekend was. Hannah was
niet teruggekeerd, en was den volgenden
morgen toen er ontbeten moest worden
ook nergens te vinden.
„Zij nam een kaars mede, zegt gij",
vroeg de rechter, „nam zij die los mee
of in een kandelaar?"
„Neen, meneer, zoo maar los in haar
hand".
altijd te houden, ten opzichte van de Kat
holieke Staatshoofden, die in de gegeven
omstandigheden zich naar Rome begeven,
„hetzij zij president eener Republiek of
keizer zijn." De H. Stoel, voegt de „Osser
vatore* er aan toe, zou van deze gedrags
lijn nooit kunnen afwijken, zonder schade
te doen aan het prestige van zijn gezag.
AMERIKA.
Een brutale verdediging der wanverhou
dingen op sociaal en finantieel gebied, die
de Ver.-Staten ontsieren, heeft onlangs een
jonge Rockefeller, toekomstig bezit
ter van eenige honderde millioenen, in een
speech voor studenten aangedurfd.
Er is niet lang geleden door de Ameri-
kaansche bloemisterij een roos gekweekt
de beauty rose, die alles wat de natuur tot
nu toe te zien gaf we zijn in Amerika
natuurlijk verre overtrof. Het exemplaar
dat aldus de voortreffelijkheid van Amerika
boven de overige deelen der schepping
bewees, was verkregen doordat van een
struik die 1000 knoppen toonde, er 999
waren weggesneden en men slechts ééne
tot ontwikkeling had laten komen.
Welnu, verklaarde de heer Rocke
feller junior, op dezelfde wijze moeten
in het sociale leven 999 kleinere zaken
plaats maken voor een groot-ondernemer
opdat deze dan het bedrijf in alle volheid
ontvouwen kan.
Deze cynische wreedheid is toch zelfs
den Amerikanen te sterk en van alle zijden
wordt daartegen geprotesteerd.
Rustig evenwel gaan de trusts steeds
door met deze koude berekening in prak
tijk door te voeren.
De staaltrust bijv. die Carnegies mil
lioenen en het vredespaleis opleverde, heeft
gedurende de eerste drie maanden van
1905, bijkans tien millioen dollars meer
verdiend dan in hetzelfde tijdsverloop van
het vorige jaar, terwijl nog meer dan vijf
en een half millioen ton staal, welke be
steld zijn, moeten geleverd worden, een
hooger bedrag dan ooit tijdens eenig k war
taal geboekt werd.
En terwijl Roosevelt doet wat hij
kan om den vleesohtrust, die zoovele ge
zinnen geld afperst, te weerstaan, heeft
deze nog onlangs ten voordeel der deel
hebbers alle vleeschprijzen verhoogd en
verklaard, dat die regeeringsmaatregelen
„Waarom nam zij een kaars mee. Wordt
er dan 's avonds geen gas gebrand in de
gangen
„Ja, meneer, maar wij hadden het gas
uitgedraaid toen wij boven kwamen, en
Hannah is bang in het donker".
„Wanneer zij een kaars heeft meege
nomen, moet die ergens buiten het huis
te vinden zijn. Heeft een van u daar ook
een stuk kaars gevonden?"
„Voor zoover ik weet, niet, meneer".
„Kan dit het wezen?" vroeg een stem
achter mij. Het was mijnheer Gryce, dié
een half opgebrande waskaars in de
hoogte hield.
„Ja, meneer; lieve hemel waar hebt
u die gevonden?"
„In het gras dicht bij den stal, halver
wege tusschen de keukendeur en de straat,
antwoordde hij kalm.
Er ontstond een algemeene spanning.
Eindelijk had men dan toch een aanwij
zing. Er was een voorwerp gevonden dat
dezen geheimzinnigen moord met de bui
tenwereld in verhand scheen te brengen.
De in het gras gevonden kaars deed niet
slechts vermoeden dat Hannah het huis
had verlaten, kort nadat zij de trap was
afgestegen, maar gaf met genoegzame
zekerheid aan, dat zij vertrokken was door
de achterdeur, die slechts eenige schreden
verwijderd was van het ijzeren hek dat
uitgang gaf naar de zijstraat. Toen even
wel Thomas nogmaals ondervraagd werd,
herhaalde hij zijne verzekering, dat hij
zoowel de achterdeur als alle ramen aan
de straat des morgens te zes uur be
hoorlijk had gesloten gevonden. Hieruit
moest dus onvermijdelijk volgen, dat
iemand de deur achter het meisje had
gesloten, nadal zij er was uitgegaan, maar
