Katholiek Orgaan voor de Zeeuwsche Ei
No. 4:1.
Donderdag 6 April 1905.
Eerste Jaargang.
FEUILLETON.
Verschijnt eiken mAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
OOSTERBAAN LE COINTRE,
Waarom moeten wij het
Ministerie-Kuyper steunen?
Tegen duistere machten-
Een en ander dit blad betreffende te zenden:
wat aangaat de Redactie a. d. Redacteur; al het overige a. d. Uitgevers.
-.95
Abonnementsprijs: per 3 maanden
Voor het buitenland verhoogd met de meerdere porto's.
Afzonderlijke nommers (bij vooruitbetaling)—.05
Drukkers-Uitgevers:
o G O E S.
Adverfentiën: van 1—6 regels —.60; iedere regel meer 10 ets.
Grootere letters of cliché's worden naar plaatsruimte berekend.
Eenzelfde advertentie driemaal geplaatst, wordt tweemaal berekend.
Bij een groot aantal regels of bij abonnement speciale prijs.
Dienstaanbiedingen: 25 ets. per advertentie van hoogstens 5 regels.
Reclame-berichten: 25 ets. per regel.
Met dit onderwerp trad gisteravond op
voor een eivolle zaal in „de Prins van
Oranje" de heer mr. Sybrandy van Al
melo.
Spr. begint met eenige werkzaamheden
der vorige ministeries te behandelen, en
zegt dan dat dit ministerie de lijnen scher
per trekt. Het optreden van een christelijk
kabinet is nu meer duidelijk dan in 1888.
In onze tijden wordt hoe langer hoe meer
overgeheld naar het vrijzinnig-democra-
tisme en socialisme dan naar het unie-
liberalisme. Dit acht spr. een gevaar voor
het land, en hij toont die overhelling aan
door voorbeelden van benoemingen voor
de 2e Kamer in den Briel, Assen, Schoter-
land en Groningen. De vrijzinnigen ont
kennen verband tusschen staatkunde en
godsdienst; daarom is ons volksleven op
gevaarlijken weg. Mr. van Houten keurde
den zelfmoord goed, anderen beweren, dat
deugd en ondeugd stuivertje hebben ge
wisseld, enz. Ook zijn er verkeerde facto
ren in ons volksleven geslopen; de vrijzin
nigen leven niet bij een vast beginsel; het
liberalisme heeft geen beginsel (Troelstra),
het leeft alleen uit negatie. Maar ons mi
nisterie werkt op christelijke grondslagen,
en welke zijn die.
Ie. Zijn die chr. grondslagen gelegen
bij te nemen bepalingen omtrent het
h u w e 1 ij k s 1 e v e n en de onverbreek
baarheid van den echt. De liberalen be
noemden in '86 eene staatscommissie en
wilden het huwelijk verbreken reeds wan
neer men zich schuldig maakte aan dron
kenschap.
2e. Het recht van v r ij e school be
rust ook op christelijken grondslag. De
liberalen hebben ons een school opgedron
gen in strijd met de wenschen der ouders.
De leerplichtwet streed tegen de ont
wikkeling des volks, die merkbaar was.
Spr. is niet in beginsel tegen leerplicht,
9)
VII,
In gouden morgenzonneschijn baadden
zich de boschrijke hoogten, terwijl over de
weilanden en de dalen hier en daar nog
een dunne, welriekende nevelsluier
zweefde.
Gelijk een breeden, glinsterenden zilve
ren band, slingerde zich de prachtige Rijn
stroom, die heerlijkste van alle Duitsche
rivieren, tusschen steile leirotsen en welige
groene wijnbergen, in zijn veelvoudigen
krinkelenden loop liefelijke landschappen
met glinsterende witte huisjes en vervallen
ruïnen van romantische ridderkasteelen in
zijn smaragdgroene doorzichtige golven
weerspiegelend.
Op den straatweg, die van het nabijge
legen gebergte naar deze heerlijke rivier-
vlakte voerde, liepen in gestrekten draf
twee prachtige paarden voor een fraaien
landauer met neergeslagen kap. Een heer
en een dame zaten achter in den wagen,
de eerste een hooge, iets magere gestalte
met baardeloos gezicht en sneeuwwit haar,
de andere een jeugdige slanke, buigzame
gestalte met een frisch bekoorlijk gezichtje,
waarin vooral de oogen van ongemeene
schoonheid waren.
Zij behoorden blijkbaar tot de uitver
korenen van het geluk ;daarvan getuigden
niet alleen de elegante huurwagen, die
nu, in het volle van het reisseizoen, ge
wis zeer duur betaald moest worden, maar
ook hun kleeding, en de vroolrjke zorge-
maar de wet moet gezuiverd worden.
3e. Het leven der Kerk. De kerk
moet niet staan onder den staat. De
staat moet geen rechten hebben op de
kerk en de kerk geen rechten op den
staat. De liberalen hebben op dit stuk
ingegrepen in het kerkelijk armenwezen.
4e. De s oc i a 1 e wetgeving berust
ook op christelijke beginselen. De sociaal-
demokraten vatten de soc. wetgeving al
leen op als arbeiderswetgeving. Dit is ver
keerd. De liberalen hebben ons nu wel de
ongevallenwet gegeven, maar deze hield
geen rekening met het particulier initi
atief. De liberalen zijn altijd tegen de
christelijke grondslagen.
Wij moeten dus minister Kuyper steu
nen. Ie. omdat dit kabinet rekening houdt
met de chr. beginselen; de liberalen
hebben niet gezorgd, dat die bewaard ble
ven dit is op te maken o. a. uit hun
nieuwe strafwet-theoriën, Kuyper beguns
tigt de zending;
2e. omdat dit ministerie is een ministe
rie van gezag. Hier werd door spr.
uitvoerig de staking behandeld. Die be
weging was anarchistisch, niet socialis
tisch: dit werd ook door Schaper en
Troelstra erkend. In die dagen, toen
de hooge belangen des volks in 't grootste
gevaar verkeerden, hebben ook de vrij
zinnig-democraten de regeering niet ge
steund, en de liberalen hebben ook niet
medegewerkt (Mr. Israels, prof. Visser).
De regeering heeft toen gedaan, wat ze
heeft moeten doen, lettende op het alge
meen volksbelang;
3e. omdat ons kabinet is een kabinet
van rechtsgelijkheid. Door de on-
derwijspolitiek wil ons ministerie
rechtsgelijkheid verkrijgen in een der voor
naamste punten van ons volksleven, en
spr. tart straks in het debat aan te toonen,
dat dit kabinet een deel des volks beguns-
stigt boven een ander deel. Uitvoerig wordt
de hooger onderwijswet behandeld, waar
bij wordt opgemerkt, dat die wet juist
loosheid, waarmede ze de verkwikkende
schoonheid van den heerlijken zomermor
gen ten midden van de prachtige lande
lijke omgeving genoten.
„Herinnert ge u nog, Lisbeth", vroeg
een weinig glimlachend de oude heer,
„welk antwoord ge me vóór 8 jaren in
het ziekenhuis te Hollingstedt gaf, toen ik
u vroeg, of ge naar uw geboorteplaats
wildet terugkeeren? Ge zeidet: in dit kou
de, gure land zal ik spoedig moeten ster
ven. En dat kinderlijke woord klinkt me
sedert dien tijd nog altijd in mijn oor, of
schoon ge gelukkigerwijs niet gestorven
zijt, maar recht flink en slank zijt opge
groeid. Ik heb menig keer daarover ge
lachen, en eerst in de laatste veertien
dagen ben ik te weten gekomen, waaruit
de stemming voortkwam, die u dat woord
heeft ingegeven. Er is werkelijk een al te
groot onderscheid tusschen deze bloeiende
velden en onze kale Noordsche vlakke
landschappen, en ik begrijp zeer goed,
dat de tegenstelling op een ontvankelijk
kindergemoed bepaald terneerdrukkend
werken moet. Het ontbreekt me bijna aan
moed, u nu weer naar die ruwe onher
bergzame streek te brengen".
Met een blik vol van de teederste liefde
had het meisje zich naar hem toegewend,
terwijl hij sprak. Nu schudde ze hem harte
lijk de hand en zeide op een toon, waarvan
de volle oprechtheid waarlijk niet te be
twijfelen viel„Ik was met recht een
dwaas kind. Mijn innig verlangen naar
zonneschijn, licht en warmte was in den
grond niets anders dan een verlangen naar
een hartelijke omgeving; ik heb de bergen
en dalen van mijn geboorteland nog geen
is ook ten bate der Hervormde Kerk. De
lager onderwijswet kreeg ook een ruime
bespreking. Het openbaar onderwijs eet
uit 2 potjes (rijks- en gemeentesubsidie),
het bijzonder maar uit één. En wanneer
men dan spreekt van de vrijheid van 't
bijzonder onderwijs, is dit de vrijheid van
een bedelaar om millionair te worden,
als hij maar ziet, dat hij 't wordt
4e. Wij 'moeten het kabinet ook steunen
om redenen van sociale politiek. De
soeiaal-demokraat is eenzijdig door
alleen voor de arbeiders verbetering te
willen aanbrengenhij doet niets voor den
middenstand en den landbouwenden stand.
Dit ministerie wil scheppen een ministe
rie van landbouw en in mr. Aalberse heeft
men in de Kamer een voorvechter voor
den middenstand.
Spr. liet nu de verschillende sociale
wetten de revue passeeren. De liberalen
hebben voor sociale wetgeving weinig ge
daan. De arbeidswet van Kuyper staat
ver boven die der liberalen. Die wet van
L e 1 y was alleen voor de bakkers, de
wet van Kuyper is voor allen. De arbei
derspensioenwet van Lely was een parade
paard. En wanneer nu de vrijzinnigen weer
aan het bewind zouden komen, dan gaat
heel de sociale wetgeving van ons ministe
rie weer van de baan, en zijn de arbeiders
minstens 4 jaar verder van huis. Maar
de vrijzinnigen zullen niet komen met een
sociaal program; zij willen eerst het kies-
rechtvraagstuk oplossen. En pas in het
vierde jaar zal het blanco-artikel in de
grondwet worden opgenomen. Wat moet
ge beginnen met van Houten en van
der V1 u g t, die van geen sociale wet
geving willen weten.
Spr. is er van overtuigd, dat zoo de
liberalen aan het bewind komen, zij geen
richting aan de politiek zullen geven, om
dat ze hopeloos verward zijn. Ook zijn
de werklieden niet warm voor het kies
recht. En om tot dat gewenschte kiesrecht
te kunnen geraken, moet ook de Eerste
enkele maal gemist, sedert ik bij u, mijn
lief vadertje, de liefde zoo ruimschoots
gevonden heb. Niet voor alle wondertuinen
der wereld zou ik nu het park van Sand-
hofen willen verwisselen, en hoe dankbaar
ik ook ben, dat ik aan uwe zijde de graven
van mijn lieve ouders en de plaatsen
mijner eerste kinderspelen weer mocht
zien, zoo gaarne zou ik toch naar ons on
gastvrij noorden terugkeeren".
Teeder drukte Rodewald de hand van
zijn aangenomen kind en ook op zijn met
diepe rimpels doorploegd gelaat lag een
weerkaatsing van den helderen zonne
schijn, die over de gansche natuur een
gouden en helderen gloed verspreidde.
„Van uzelf zijn het licht en de warmte
uitgegaan, mijn lieveling", antwoordde hij;
„aan u alleen heb ik het te danken, dat
voor mij uit het bloedige zaad van dat
vreeselijke ongeluk toch nog vrede en
vreugde konden ontkiemen. Ik durf u wel
de verzekering: geven, dat ge mij in die acht
jaren nooit een enkel droevig oogenblik
bereid hebt, en ik zegen de ingeving, die
me toenmaals, te midden van mijn onuit
sprekelijke smart, naar het ziekenhuis te
Hollingstedt deed gaan".
Ze waren beiden bewogen en een ge
ruime poos verliep, eer ze weer over on
verschillige dingen konden spreken. Ze
waren het doel van hun vroeg pleizier-
tochtje, een fraai gelegen en wegens hare
belangrijke, industrieele inrichting wijd be
kende stad aan de rivier, nu tamelijk nabij
gekomen. Aan hun rechterhand kwamen
uit een klein bekoorlijk dal reeds de kleine
nette baksteenen gebouwen en de ranke
hooge schoorsteenen boven een groote fa-
Kamer meespreken en is er noodig 2/3
der gecombineerde stemmen. Men kan
daartoe dus niet geraken zoolang die
Eerste Kamer niet vrijzinnig is. Ook kun
nen de liberalen geen coalitie vormen zon
der Troelstra,
De vrijzinnigen willen den strijd tus
schen Romeen Dordt. weer aanvuren
men spreekt van brandstapels, guillotines,
enz. Maar spr. acht Rome volstrekt geen
gevaar, integendeel; hij ziet in het samen
gaan met Rome een steun tegen het onge
loof. (Viktor Cathrein, van Pesch, J. de
Maïtre). Ook Rome accepteert de grond
wet, al stelt het de kerk boven den staat.
De liberale partij is niet in staat het onge
loof te stuiten. De heer Sybrandy eindigde
zijn hartelijk toegejuichte rede met een
opwekking om dr. Kuyper te steunen.
Voor debat gaven zich op de heeren
Toms (soc, dem.), Scheel e, Vorste r-
m a n v. O y e n en v. A a r t s e n.
De heer Toms zegt, dat de soc.-demo-
cratie niet godsdienstloos is, om hetwelk
te bewijzen hij o. a. wijst op dr. J. v. d.
Brink (sic.) behandelt natuurlijk weer
de snelvuurkanonnen en de spoor
wegstaking en noemt ons ministerie o n-
christelijk. Dat de soc. democratie voor
de arbeiders gevaarlijk is, is voor spr. een
raadsel 1
Evenals in het oude Rome op elke ver
gadering, welke ook, C a t o zijn hoorders
verveelde met zijn, ik meen„Carthaginem
esse delendum", ik ben van meening dat
Carthago moet worden verwoest, zoo ook
kwam de heer S c h e e 1 e weer voor
den dag met zijn onderwerpde mid-
denstand, een onderwerp, dat geheel
buiten de lijnen van het debat gelegen was.
De heer van O yen zegt o. a., dat het
ministerie veel belooft, maar weinig
doet, en dat. hij tegen Kuyper is, omdat
deze cameleontisch is, steeds verandert.
Van Houten is ook voor debater
een „enfant terrible". Dit ministerie
heeft, volgens spr., niets gedaan voor de
brieksplaats te voorschijn. Het stampen
en ratelen der stoommachines zoowel als
het beuken der zware hamers klonk door
de stilte van den morgen tot hen door, en
witte rookwolken stegen bijna loodrecht
naar den lichtblauwen hemel op.
„Dat is een der aanzienlijkste machine
fabrieken van Duitschland", verklaarde
Rodewald. „Ik ben met haar eigenaar goed
bekend, en als het u interesseert, lieve
Liesbeth, de inrichting van zulk een fa
briek te leeren kennen, dan zal hij ons
de bezichtiging ervan stellig gaarne toe
staan".
De jonge dame stemde zeer bereidwillig
toe, en de koetsier kreeg het bevel, naar
de fabriek te rijden.
De portier bracht de deftige bezoekers
naar het privé cabinet van den heer Mor
ris, en deze had nauwelijks een blik op
het hem gebrachte visitekaartje geworpen,
of hij haastte zich, zijn gasten tegemoet te
gaan en ze op de voorkomendste wijze te
ontvangen.
Na het wisselen Van de gewone beleefd-
heidsgroelen gaf Rodewald zijn wensch
te kennen, de inrichting te mogen bezich
tigen, en de heer Morris was natuurlijk
met alle vreugde bereid, ze in te willigen.
„Tot mijn spijt verbiedt me een letter
lijke opeenhooping van geen uitstel dul
dende bezigheden zelf uw geleider te zijn",
hernam hij met een sc.helmschen blik op
de schoone, jonge dame, „maar de schade
loosstelling, die ik u denk aan te bieden,
zal hiertegen ruimschoots opwegen. Mijn
eerste ingenieur is veel beter van die din
gen op de hoogte en ook een veel betere
uitlegger dan ik".
zedelijkheid. Alleen het Postwetje, maar
nu zijn ook gedrukte stukken aan de cen
suur der postambtenaren onderworpen, en
dit zag hij liever niet, vooral in de ver
kiezingsdagen 1 In de cantine te Assen,
zegt hij, mogen de Handelingen der Staten-
Generaal niet meer gelezen worden. Ver
der was het merkbaar de bedoeling van
debater te stoken tusschen de rechtsche
coalitie.
De heer van Aartsen is tegen de
onderwijswet in haar conclusiën, en levert
een pleidooi voor de openbare school.
Repliceerende op hetgeen de heer Toms
inbracht, zegt mr. Sybrandy, dat toen
dr. Kuyper zeide, dat er onder de socia
listen pok godsdienstige menschen worden
gevonden als hij dat gezegd heeft
niet gesproken heeft van de sociaal-
democratie, maar van het socialisme
als stelsel tegenover net individualisme,
en in zoover is spr. ook socialist, daar
hij staat tegen de individualisten Mees
en van der Vlugt.
Wat de snelvuurkanonnen aanbelangt
zegt spr., dat we moeten hebben geen
leger of een goed leger. Volgens Scha
per wilt gij, socialisten, een volks
leger, maar dan moet dat óok goede be
wapening hebben. Overigens moeten wij
hebben een bewustzijn van veiligheid. De
heer T. had beweerd, dat de staking uit de
lucht was gevallen, maar dan bewijst h(j
ook daardoor wat dikwijls betwist wordt
dat dr. Kuyper er niets van wist. De
2e beweging was echter stelselmatig an
archistisch. Dit heeft ook D o m e 1 a
Nieuwenhuis erkend. En het Asser
dispuut-college, wat ook nog was te berde
gebracht, heeft niets met de regeering te
maken. Voor het daar voorgevallene zijn
de hoofdofficieren aansprakelijk. En wat
het S p e e t w e t j e betreft, in Frankrijk
hebben de socialisten zelf gevraagd om die
wet aan te nemen, en dus de vrouwen
nachtarbeid in het visscherbedrijf te laten
verrichten.
Hij ging voor een oogenblik in de aan
grenzende zijkamer en keerde in gezel
schap van een heer terug, wiens jeugdig
voorkomen bij een zoo gewichtige en ver
antwoordelijke betrekking, zooals die van
eersten ingenieur, Rodewald eenigszins
verraste. Zijn verwondering steeg, toen
Morris hem bovendien voorstelde met de
woorden„Mijn hoofd-ingenieur en de
technische leider der geheele fabriek.
Onder zijn geleide zult ge veel meer merk
waardige dingen zien, dan wanneer ik zelf
het zou beproeven, uw cicerone te zijn!"
Daar men hem juist op dit oogenblik
een heelen stapel brieven en telegrammen
uit het kantoor bracht, vergat de met werk
zaamheden overladen man de namen van
degenen te noemen, die hij met elkaar
wilde bekend maken, en de ingenieur, die
de bezoekers met een stille buiging be
groet had, vond het klaarblijkelijk niet
geschikt, dit verzuim goed te maken door
zich zelf voor te stellen.
„Mag ik u verzoeken, u aan mijn leiding
toe te vertrouwen?" zeide hij met een
diepe, aangenaam klinkende stem, en daar
bij opende hij galant de deur, waardoor
Elisabeth 'teerst naar buiten trad.
Toen ze dicht naast hem op den drempel
stond, ontmoette haar blik den zijnen en
bleven beider oogen een seconde lang on
afscheidelijk op elkander gericht. Had ze
deze flinke, veerkrachtige gestalte met het
open, door een vollen blonden baard om
ringd gelaat, dan soms reeds vroeger ge
zien? En waren voor hem die wonderlijke
schitterende sterren in het fijne meisjes
gelaat niet wellicht oude, lieve bekenden?
Ook al mochten in dat oogenblik werkelijk