els
ilburg.
Katholiek Orgaan voor de Zeeuwsche Eilanden.
APEN
len
pr 1000,
No. 38.
Donderdag 30 Maart 1905.
Eerste Jaargang.
Leiburg.
Bevolk der Ctótele School.
NUDT,
L 23.
Verschijnt eiken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
FEUILLETON.
Te jen duistere machten.
BUITENLAND»
5.
ig aangaat, alle
en
kiezel, zand, enz.
:ren, brandtonnen,
lel van
i c h t e n gang
MIDDELBURG.
a.
ss—Middelburg.
NIEUWE ZEEÜWSCHE COUP
Een en ander dit blad betreffende te zenden:
wat aangaat de Redactie a. d. Redacteur; al het overige a. d. Uitgevers.
&bonnemenfsprl|s: per 3 maanden —.95
Voor het buitenland verhoogd met de meerdere porto's.
Afzonderlijke nommers (bij vooruitbetaling) —.05
Drukkers-Uitgevers:
OOSTERBAAN LE COINTRE,
G O E S.
fldvortentlën: van 1—6 regels —.60; iedere regel meer 10 ets.
Qrootere letters of cliché's worden naar plaatsruimte berekend.
Eenzelfde advertentie driemaal geplaatst, wordt tweemaal berekend.
Bij een groot aantal regels of bij abonnement speciale prijs.
Dienstaanbiedingen: 25 ets. per advertentie van hoogstens 5 regels.
Reclame-berichten: 25 ets. per regel.
De vrijzinnige onderwijs-specialiteitin de
Tweede Kamer, de heer Ketelaar heeft
Dinsdag in die Kamer eene rede gehouden,
waarin hij verschillende voorbeelden aan
haalde, die dienst moesten doen om te
bewijzen, dat door christelijke overheden
pressie zou zijn uitgeoefend op de
loyale wijze om de openbare school te
ontvolken.
Hoeveel waarheid zijn beschuldigingen
bevatten, willen we even aantoonen.
Te Polsbroek zou een kind, volgens
den heer Ketelaar van de openbare
school naar de bijzondere zijn overgegaan,
omdat het daar een klas hooger zou wor
den gezet.
Uit een officieel stuk van den school
opziener kon de heer van W ij n b e r g e n
dit onmiddelijk tegenspreken. Het kind
kwam in dezelfde klas ais waarin het
in de openbare school gezeten had.
Te Rouveen, zoo vertelde hij, zou de
kerkeraad der gereformeerde kerk den doop
geweigerd hebben aan een kind, welks
ouders hun kinderen naar de openbare
school zenden.
En nu komt de kerkeraad van Rouveen
verklaren
a. dat de leden der gemeente alle
hunne kinderen naar de Christelijke school
zenden van den datum van opening der
school af tot heden;
b. dat de m o g e 1 ij k h e i d tot weige
ring van den H. Doop op dien grond dus
nimmer heeft bestaan;
c. dat mitsdien de mededeeling van den
heer Ketelaar zelfs allen s c h ij n van
waarheid mist.
Ook te Varsseveld, las het Kamer
lid voor, moeten de ouders bij den doop
steeds beloven, dat zij hun kinderen naar
de Christelijke school zullen zenden.
Het hoofd der bijzondere school aldaar
verklaart echter:
To. Varsseveld bestaat maar céne bij
zondere school. Gedurende den tijd, dat
7)
VI.
AGTEN.
Het wonder, waaraan mijnheer de ge
zondheidsraad niet had willen gelooven,
was nu toch gebeurd! Stephan Milow was
niet gestorven, hoewel het voorzeker een
moeilijk to beantwoorden vraag bleef, of
de toestand, waaruit hij na een ziekbed
van bijna 3 maanden genezen was, werke
lijk wel zooveel beter was dan de dood.
Inplaats van den reusachtig gebouwden,
alle kracht trotseerenden man, die met
speelsch gemak de zwaarste vrachten
torste, zat nu een zwakke, gebogen ge
stalte met een slap gezicht en krachtelooze
bewegingen in een leunstoel aan het ven
ster. Zonder uitdrukking en verward staar
den zijn ingezonken oogen uur aan uur
naar het uitgestrekte effen landschap en
in de stomp geworden hersens scheen
slechts dan eenige werking te komen, als
de fluit van een locomotief van het dichtbij
gelegen station zich liet hooren of als do
ver zich uitslrekkende witte rookwolken
van een spoortrein aan den horizon zicht
baar werden. Dan kreeg het gelaat van den
voormaligen opzichter een uitdrukking van
hevige opgewondenheid en onrust. Onrus
tig draaide hij het hoofd heen en weer; zijn
handen zochten sidderend naar een steun
punt, alsof hij onder zijn leunstoel den
grond voelde wegzinken, en zijn lippen
ik hier hoofd-onderwijzer ben, heeft de
dwang, die de heer Ketelaar noemde,
nimmer plaats gehad, terwijl door den
kerkeraad der Ned. Herv. noch dien der
Ger. Gemeente ooit iemand geweigerd is
tot het Avondmaal, omdat de kinderen
naar de openbare school gingen.
Van W e m e 1 d i n g e verklaarde de heer
Ketelaar het volgende
Te Wemeldinge gingen plm. 100 leerlin
gen bij de oprichting der bijzondere school
over, waardoor twee onderwijzers op
wachtgeld werden gesteld. Tegelijk werd
door de bewaarschoolonderwijzeres ont
slag gevraagd. Op die bewaarschool gin
gen een 45- a 50-tal kinderen, meest van
arbeiders, die tijdens liun werkzaamheden
hun kinderen daar onder dak brachten.
Een nieuwe onderwijzeres werd echter
niet aangesteld en dus de bewaarschool
gesloten. Tot tweemaal toe drongen de
ingezetenen met requesten bij den raad
aan op heropening, doch telkens werd het
afgestemd (4 tegen 3). De burgemeester,
secretaris der bijzondere school, de wet
houders plus een ander raadslid zagen
het nut van een bewaarschool niet in.
„Daar gaat een jongen van 20 jaar over
straat, kun je nu zien of die de bewaar
school heeft bezocht?" Ziehier een der
motieven, volgens den burgemeester.
Maar nu blijkt, dat de beschuldiging,
als zou de bewaarschool gesloten zjjn,
teneinde de bijzondere school te ontvolken
allen grond mist, omdat de datum tot toe
lating van kinderen aan de bijzondere en
openbare schooi dezelfde is, zoodat
bij het sluiten der bewaarschool allen die
wilden naar de openbare school konden
overgaan.
Ook zijn daar niet 2 onderwijzers op
wachtgeld gesteld. De school is geopend
in December 1903 en eerst in November
1904, nadat gebleken was, dat één onder
wijzer kon gemist worden, werd er één op
wachtgeld gesteld; de andere had een be
trekking aanvaard bij de posterijen.
Wat betreft het request tot heropening
bewogen zich, alsof ze een angst- of nood
kreet wilden uitstooten. In weerwil daar
van was hjj er toch niet toe te bewegen,
zijn plaats aan het venster met een ander
te verwisselen. De dokter meende evenwel,
dat die vreemde aanvallen mettertijd wel
ongemerkt zouden verdwijnen.
Stephan Milow was ondanks zijn gees
telijke afmatting geenszins onnoozel ge
worden. Dat hij aan niets deelnam, sproot
veeleer uit zijn lichamelijke zwakheid
voort. Ofschoon men hem slechts zeer zel
den er toe kon brengen, een tot hem ge
richte vraag uitvoerig te beantwoorden,
zoo bewezen toch vele en onfeilbare ken-
teekenen, dat hij alles, wat om hem heen
gebeurde, zeer goed bemerkte en juist te
beoordeelen wist. De ongelukkige hart
stocht, waaraan hij volgens de meening
van den dokter alleen zijn ziekte te danken
had, kon hij in zijn hulpeloozen toestand
natuurlijk niet meer botvieren; maar hij
uitte er ook nooit een verlangen naar.
Zelfs de wijn, die hem in geringe mate tot
zijn versterking was voorgeschreven, wees
hij telkens met afschuw af, wanneer een
ander dan Bernard hem het glas aanreikte.
Tusschen zijn zoon en hem was sedert
het oogenblik, dat hij weder tot volle be
wustzijn was gekomen, een gansch andere
en zeer merkwaardige verhouding geko
men. Terwijl hij de verpleegster en de
oude meid, die later in hare plaats ge
komen was, zijn verlangens steeds op een
ruwen, knorrigen toon te kennen gaf, legde
hij tegenover den jongen man een zekere
schroom en een bedeesdheid aan den dag,
der bewaarschool, gebleken is, dat
slechts 3 ouders behoefte hadden
aan de bewaarschool wegens veldarbeid.
Volgens den heer Ketelaar zou de
burgemeester van Wemeldinge de bijzon
dere school voortrekken.
Echter is door den district-schoolopzie
ner en de openbare onderwijzers daar ter
plaatse geconstateerd het tegenovergestel
de, nl. dat burgemeester meer doet voor
de openbare school, dan zijn liberale
voorganger.
Een ernstig man als de heer Ketelaar
paste het om alvorens met beschuldigingen
en verdachtmakingen voor den dag te
komen, zich beter te vergewissen van
derzelver waarheid.
OORLOG.
Op het oorlogstooneel heerscht bijna
volslagen kalmte. Uit Karbin alleen komt
het bericht, dat de Japanners langzaam
vooruittrekken. Het korps van Kamamoera
richt zich naar Kirin De Russische inten
dance heeft dusdanig gebrek aan transport
materiaal, dat zieke of van vermoeienis
uitgeputte mannen eenvoudig in 't veld
worden achtergelaten.
De oorlogscorrespondent van de „Roes"
meldt, dat de Russische terugtochtslinie
naar Karbin af is gesneden.
Als een bewijs, dat het vooruitzicht op
vrede verbeterd is, wordt ook aangevoerd
de zending van Baron Rosen, indertijd
Russisch gezant te Tokio (en, naar men
verzekert, een groot tegenstander van den
oorlog), naar Kopenhagen, waar hij, zoo
't heet, met den Franschen gezant gaat
spreken.
Baron Kriegelsteijn, correspondent van
de „Lokal Anzeiger", pas uit de Japan-
sche gevangenschap ontslagen, verwondert
zich dat de Russen nog geen vrede ge
sloten hebben.
Francis Mac Cullagh, correspondent van
de Nieuw-York Herald", beschouwt de
nederlaag der Russen bij Moekden onher
stelbaar.
Alle overige correspondenten spreken
evenzoo.
De Tsaar bljjft evenwel zijn vertrouwen
die veeleer door een gevoel van vrees, dan
door teederheid schenen ingegeven te
worden.
Terstond nadat het onmiddellijke gevaar
der ziekte was geweken, had Bernard zjjn
vader de redenen ontvouwd, die hem aan
leiding hadden gegeven, in weerwil van
zijn neiging voor het gekozen beroep zijn
ruwen en achteloozen leermeester te ont-
loopen. Om den lijder alle prikkeling te
besparen, had hij er intusschen direct op
laten volgen, dat hij bereid was, zich zon
der tegenspraak aan de beslissing van zijn
vader te onderwerpen. Maar Stephan
Milow was noch toornig opgestoven, noch
had verlangd, dat Bernard het eigendunke
lijk afgeworpen juk weer zou opnemen.
Een herhaald stom hoofdknikken was
alles, wat hij op hot bericht had te ant
woorden. Toen echter de jonge man na
verscheidene dagen weer eens op dat
onderwerp teruggekomen was, had hij
door een afwerende beweging hem het
verder spreken verhinderd. Alzoo was
Bernard in zijn vaderlijk huis gebleven.
Hij bevond zich nog immer in algeheele
onzekerheid omtrent zijn toekomst, toen
bij het opmaken van den staat van het
vermogen des voormaligen opzichter diens
financiën zich gunstiger lieten aanzien, dan
zijn kennissen vermoed hadden. Ofschoon
hij tengevolge van zijn grof plichtsverzuim
zonder de minste aanspraak op pensioen
uit den dienst was ontslagen geworden,
zoo was er toch in zijn schrijftafel nog
een som gelds aanwezig, die groot genoeg
was, om hem gedurende een reeks van
stellen in een overwinning, rekenende
daarbij op den tijd en zijn geld.
De „Novoie Vremia" volhardt in hare
aanmoediging tot den oorlog tot Japan
verslagen zal zjjn.
Nader wordt gemeld, dat Rusland de
voorwaarden heeft aangegeven, waaronder
het bereid is over den vrede te onder
handelen. Gisteravond werd onder allen
schijn van gezag verzekerd, dat dank zij
de goede diensten van de Vereenigde Staten
en Frankrijk de vredeskwestie nu een
practischen vorm heeft aangenomen.
RUSLAND.
Welk een algemeene gisting er door
heel Rusland blijft heerschen, moge nog
eens een greep uit de lange reeks tele
grammen van verschillende plaatsen over
boeren- en andere woelingen aangeven.
We noemen niet zonder opzet de beweging
onder de boeren het eerst, want deze
breidt zich het sterkst uit. In het district
Jepifon in het gouvernement Toela hebben
boeren een landgoed geplunderd, dat tot
voor korten tijd aan graaf Ignatief had
toebehoord, maar onlangs door dezen aan
een zijner boeren, een zekeren Basmanof,
was verkocht.
Uit Tiflis is gemeld hoe 350 boeren voor
het dorp Sjidari Wardsija, in het district
Sjorapan, binnengedrongen. Ze vernielden
er de school en verscheurden een portret
van den Tsaar. In de woning van den rent
meester van een aan een Grieksch klooster
behoorend landgoed ging het evenzoo. In
Tiflis zelf is het niet beter gesteld; alle
grondeigenaars zijn daar van hun goederen
gevlucht en allerwege heeft vernieling
plaats. In den Kaukasus houden de gevech
ten tusschen Armeniërs en Mohammeda
nen aan.
Te Jalta in het gouvernement Taurië
zijn bijna alle magazijnen en brandewijn
winkels vernield; evenzoo het bureau van
politie. Een aantal winkels zijn in brand
gestoken. De stemming is er zeer opge
wonden. Er worden krachtige voorzorgs
maatregelen genomen; de stadsraad is in
buitengewone zitting bijeen. Soldaten en
oorlogsschepen zijn op weg naar de stad.
Sewastopol ondervindt er den terugslag
van; ook daar is de bevolking weer on
rustig tengevolge van de berichten uit
Jalta. Reizigers uit het noorden op weg
naar laatstgenoemde stad wachten te
Sewastopol den loop van zaken af.
Te Samara hebben 1500 handelsbedien-
jaren voor armoede te vrijwaren, en in
't ergste geval bestond ook nog de mogelijk
heid, dat hij het huis en den tuin voor een
flinken prijs van de hand kon doen.
Zoo had hij voorshands wel geen onder
steuning van de zijde van zijn zoon noodig,
maar Bernard kon er evenmin aan deuken,
de geldmiddelen van zijn vader, wiens
ziekelijke toestand naar het gevoelen van
den dokter nog lang zou kunnen aanhou
den, voor de verwezenlijking van zijn
eigen, tamelijk hoogvliegende plannen aan
te wenden. Daar zijn aanwezigheid boven
dien hoegenaamd zonder nut voor den
half suffen en dommelenden zieke was,
zoo vond het denkbeeld meer en meer bij
hem ingang, zijn vaderlijk huis te verlaten
en ergens, hetzij in de nederigste of be-
scheidenste betrekking in zijn levensonder
houd te voorzien.
Maar het viel hem niet gemakkelijk een
bepaald besluit te nemen. Hij had toeh
geen ervaren vriend en raadsman, die hem
op den rechten weg zou gebracht hebben,
en het was toch zijn jeugd wel te vergeven,
dat het prijsgeven van zijn schoonste droo-
men hem steeds opnieuw zwaren strijd
kostte, hoe dikwijls hij ook dacht, ze zegen
rijk overwonnen te hebben.
Die strijd zou hem ook minder smartelijk
en telkens heviger aangedaan hebben,
wanneer hij in staat ware geweest, het
liefelijke gezicht en de heerlijke oogen van
zijn kleine reisgenoote geheel uit zijn her
innering te bannen. Hij had haar sedert
de ramp niet wedergezien, en wat hij
van haar gehoord had was weinig geschikt,
den, wegens de weigering der patroons
om den arbeidstijd te verkorten, tot staking
besloten. De arbeiders in de Sadon-mijnen
te Wladikaukas evenzoo.
Het Telegraafagentsohap verneemt uit
Jalta (in de Krim)Zondagavond om zes
uur begonnen de onlusten opnieuw. Een
menigte trok naar den hoofdpolitiepost en de
gevangenis. De gevangenen werden in vrij
heid gesteld en de politiepost vernield. Een
poging om de gevangenis in brand te steken
mislukte. De menigte verdeelde zich daarop
in groepen, die winkels en koffiehuizen ging
vernielen. Tegen middernacht waren ver
soheiden winkels in brand gestoken. De
brandweer werd het blusschen belet. Eeni
ge winkels verbrandden.
De Daily Express verteld, dat de Rus
sische revolutionaire leiders in Zwitserland
te Genéve besloten hebben alle Russische
grootvorsten, die openbare posten bekleeden,
te vermoorden. Deze kunnen de „terecht
stellingen" evenwel voorkomen door vrij
willig af te treden.
F R A N K R IJ K.
De „Croix" publiceert een uitvoerig schrij
ven van de Fransche kardinalen aan den
president der republiek tegen de scheiding
van Kerk en Staat, waarin zjj de moeilijk
heden in het licht stellen, die het wets
ontwerp zal medebrengen. De kardinalen
betuigen hun eerbied voor het hoofd van
den Staat en verklaren dat geen gevoel
van vijandigheid hen bezielt.
De scheiding moet noodzakelijkerwijze
leiden tot godsdienstvervolging en is niet
de uitdrukking van den nationalen wil.
Frankrijk wil noch politieke, noch gods
dienstige vervolgingen.
Volgens de „Figaro" zou Pius X dezer
dagen zich aldus over de scheiding heb
ben uitgelaten: „Alles heb ik beproefd,
om een dergelijk feit (de scheiding) te
voorkomen; ik ben zoover gegaan, als
mogelijk is; tot het uiterste, tot mijn plicht
mij voorschreef, dat ik niet verder mocht
gaan. De eerste zaak, die met Frankrijk te
regelen viel, was die van het „Nobis
nominavit"; het ging daarbij om woorden,
on om den vorm. Ik gaf toe. Desondanks
schiep de regeering, instee van mij dank
baar te wezen, nieuwe moeielijkheden voor
de bisschopsbenoemingen, door aan de
woorden van het Concordaat een ongewo-
nen zin toe te kennen en candidaten voor
te stellen, die ik in geweten niet aanstel
len kon.
om hem zelf de minste hoop op een weder
zien te geven.
Den eersten dag dat men Bernard aan
het ziekbed zijns vaders had kunnen mis
sen, was hij op den sedert lang weer her
stelden spoorweg naar Hollingstedt ge
reden. Bereidwillig had hem de portier
van het ziekenhuis alle inlichtingen over
het meisje gegeven, die hij zich bij de
levendige beschrijving van Bernard zeer
goed kon herinneren.
„De kleine is reeds sedert verscheidene
weken niet meer hier", had de man ge
zegd. „Een oude grijze heer, die in een
wagen hier kwam, heeft haar met zich
meegenomen. Hoe hij heette, weet ik even
min, als waar hij vandaan kwam. Daarvan
zou alleen de directeur u naricht kunnen
geven".
Om naar den directeur te gaan, ontbrak
het Bernard aan moed. Onder welk voor
wendsel zou hij zich bij hem kunnen doen
aandienen, en wat zou hij hem moeten
antwoorden, als hem gevraagd werd, wat
voor belang hij in het lot van het meisje
stelde
In de diepste neerslachtigheid keerde
hij naar huis terug. Tot niemand kon hij
van zijn vluchtige reis-kennismaking een
woord reppen, maar in de lange uren van
werkeloosheid, waartoe hij thans veroor
deeld was, vormde hij zich in zijn ver
beeldingskracht schoone, verleidelijke beel
den van een ridder, die de wereld door
kruiste, om een arm, verlaten asschepoes-
terje te zoeken en het met krachtigen
arm uit haar staat van nederigheid en
