NIEUWE
Nieuwsblad voor Tholen, Zuid- eu Noord-Beveland.
RIJKSTELEGRAAF.
No. 98.
Vrijdag 12 December 1873.
Achtste J aargang.
-ïia;.
I Roosendaal. ~.V
Wouw
I Bergen op Zoom
L Woénsdrecht
l*RUland.,
lKrabbendijke
IKruisingen
Vlake
j-Biezelinge
iGoesi
J'sH. Areadakerke
I Arnemuiden.:....
J Middelbqrg-...V6>10
S4-IP "9.20P 12, P
9,30 12,13
Sjo 9,43 12 as
9,52
o-s? 10,7
:ia--io,i3
IS =^10,23
5 5 S10,28
-f,§ 10,39
8, 10.49
8,8 20,57
8,21 ii,12
8,27 11,18
8,30 11,21
vVUssihgmi A6.20 «,40 11,80
Vlisaingcn ...V 6,40S. 8,50P12.20G3,10P5.15P 9,25P—
9,41
12,45
1.
1,6
1,16
1,21
1,33
1,42
1,50
2,5
2,11
Deze Courant verschijnt, uitgezonderd op Christelijke feestdagen,des Maandag tea Donderdag» avond». Prijs kwartjsal t 0,85.fr.p. post ƒ1,Afzonderüike Hommer» 5 et.
Prijs der Advertentien 10 ct. per regel, groote letters en vignetten naar plaatsruimte. iBeboorte-, huwelijks- en doodberigten van 15 regels 50 cent.
Alle Stukken de redactie betreffende, gelieve men minstens. één dap vóór de,uitgave franco.', .toé tè zenden aan den Uitgever A.c. DB JOHöE 81*. te Goes.
Inzending der Adverientien totde8 TfamiddagB 3 ore.
HiMeltarg
Arnemuiden.'7,
's H. Aren dskerke 7,14
Goes... 7,21 9,52
JBiezelingr..7,82 10,8
•Vlake7,89 10,15
Krniaingen7,44 10,22.
Krabbendyke7,58 10,82
•RillandT..;, 7,59 10-88
Woeusdrecht.8,12 10„58
Bergen, op Zoom 8.20 -11,6
-Wannêe^jWouw8,81 ll;lï
9, 12,81
9,21 12,41
9,28 12,54
1,20
1,19
1,40
1.56
2,5
2,14
2,80
2,37
2,59
3,31
3,48
5,24
5,27
5,84
6,49
5.58
6,18
6,21
6.27
6,87
6,48
6.59
7,12
7.28
7>8*
9,85
GEMEENTEBESTUUR
MINISTERIE; VAN" FINANCIËN.
Bestedingfen.
OpYrjjdag 19den December 1873, de» v.oormiddags ten
10 ure, zal, onder nadere goedkeuring, door den Commis
saris des Koningsin de. provincie Zeeland, of, bjj zjjne
afwezigheid, door een der leden van de "Gedeputeerde
Staten, en in bijzijn van den Hoofdingenieur van den
Waterstaat in bet llde district, aan net gebouw van
het,Provinciaal Bestuurte Middelburg, worden besteed:
lo. Het onderhouden van Kijkstelegraaf-
lijnen in de provincie Zealand, gedu
rende het jaar 1874, in acht perceelen.
De besteding geschiedt alleen bjj inschrijving, volgens
art. 11 van het bestek.
2o. De aanleg eener telegraaflijn met één
draad, van het te bouwen telegraaf
kantoor te Kortgene naar 'den Staats
spoorweg tusschen.de Stations 's Heer
Arcndskerke en Goes. -
De besteding geschiedt alleen bjj inschrijving, volgens
art. 10 van bet bestek.
De bestekken liggen ter lezing aan het gebouw van het
Ministerie van Financiën te 's Gravenbage, aan de lokalen
der besturen van de onderscheiden provinciën en zijn
voorts op franco aanvrage, tegen betaling der kosten
te bekomen bij den boekhandelaar M. Nijhopf, Raam-
■traat no.-49 te 's Gravenbage, en'door zjjne tuBsohen-
komst in de voornaamste gemeenten des Itjjks.
Den zesden en derden dag vóór de besteding wordt
de noodige aanwijzing op de plaats gedaan; voorts zijn
nadere inlichtingen te bekomen voor no 1 bjj den
Hoofdingenieur van den Waterstaat te Middel
burg voor de lijnen, enz. in het algemeen, en bjj de
Ingenieurs van den Waterstaat te Middelburg, Gobs,
Zierikzee- Sluis, en Neuzen voor de ljjnen tot ieders
arrondissement beboerende, terwjjl voor no. 2 bij den
Hoofdingenieur van den Waterstaat te Middelburg en
bjj de Ingenieurs van den Waterstaat te Middelburg en
Goes, inlichtingen te bekomen zijn.
'e Gravenhage, den 25 November 1873.
Voor den Minister,
De Secretaris-Generaal,
BAKTSTRA.
NIEUW JAABSCOMMISSIE.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van GOES
brengen ter openbare kennis, dat de Commissie tot
uitdeeling van Eetwaren en Brandstoffen op Nieuw
jaarsdag weder za'mengesteld is en bestaat uit de heeren
J. A. A. FRANSEN van de PUTTE, Wethouder,
als Voorzitter;
B. M. den BOER, lid van het Burgerlijk Armbestuur
I. WESSEL, lid der diaconie van de Ned. Ilerv. Gem.
J. F. J. KNITEL, lid van het II. C. Parochiaal
Armbestuur
en J. KOOMAN, Az., lid der commissie tot de -(Econo
mische spijsuitdeeltng.
terwjjl de heer C. RISSEEÜW, griffier ter secretarie,
als Secretaris aan de Commissie is toegevoegd;
■en dat deze Commissie de bijdragen der ingezetenen
zal afhalen op Zaturdag den 13 December a. s.
Burgemeester en Wethouders verzoeken geeno aal
moezen aan de deuren nittereiken, maar deze veeleer aan
de Commissie toe te vertrouwen, opdat zjj in staat zjj
bare gewone nieuwjaars-bedeeling te aoen, terwjjl
Burgemeester en Wethouders vermeenen, dat elke
aanbovelingtot hel; geven van ruime bijdragen thans
overbodig zal zyn, bjj de duurte der eerste levensbe
hoeften.
Goea, don 9 December 1873.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
- M. P. BLAAUBEEN.
De Secretaris,
HARTMAN.
païestse&t.
De BURGEMEESTER van GOES brengt bjj deze
ter kennis van een ieder, die het. aangaat:
dat bet 2de kwartaals-kohier van. hetPATENT-
REGT voor deze gemeente, voor het dienstjaar 1873—
1874, op heden ter invordering is gesteld in banden
van den ontvanger dier belastingen binnen deze gemeente.
Goes, den 10 December 1873.
De Burgemeester voornoemd,
M. P- BLAAUBEEN.
BINNENLAND.
Goes, 11 December 1873.
Kwam bij de «algemeene» beraadslagingen over
de afdeeling onderwijs, het leeuwendeel toe aan
mr. C. van Nispendie zooals wij reeds vrpeger
toonden, in eene doorwrochte rede opkwam tegen
de godadienstlooze, omniet te zeggen anti-gods
dienstige strekking van het onderwijs inhét alge
meen; bjj de beraadslagingen over het lager onder
wijs was voorzeker, het hoofdmoment van net debat»
de redevoering van mr. Messchert van VóUenhoven.
In eene. kernachtige en krachtige rede; begon bjj, mei
der Grondwet, er op te wijzen, hoe hij zich eéfki
dan over de invoering dier Grondwet zou kunnen
verhengen, zoodra zij in .waarheid zou wfgevoerd
worden. Dit had nog nimmer plaats gehad met art.
194 der Grondwet, .waarbij vrjjheid, daadwerkelijke
vrijheid van onderwijs gewaarborgd werd aan elk,
ook aan den christen, ook aan hen, die hunne kin
deren eene opvoeding wenschen te geven, waarbij
de godsdienstige ontwikkeling gepaard gaat met
het aanleeren van algemeene kundigheden. In de
toepassing was art. 194 eene illusie, eene onwaar
heid gebleven.
Wil men aan deze grondwettige bepaling in waar
heid uitvoering geven, dan wenschte hij in de eer
ste plaats, dat de tegenwoordige houding der «li
beralen» „vervangen werd door eene moer opregte
welwillendheid jegens de gemoedsbezwaren van zoo
veel duizenden.
Hij wenschte bovendien dat ook van regerings
wege de waarheiddo juiste beoordeeling, van- den
waren toestand meer werd in de hand gewerkt, en
zij daarom zou trachten een einde te maken, aan
het met bijbedoelingen, door tegenstanders verspreide
gerucht, dat de voorstanders der christelijke scho
len, daarop de behandeling dor kerkelijke dogmata
wenschten. Zoodanig gerucht is onwaar. Niemand
wil de kerkelijke geschilpunten op 'de school be
handeld zien. De voorstanders der christeljjke school
willen alleen, dat godsdienst do grondslag zij der
opvoeding hunner kinderen; godsdienst verheven
boven «kerkelijke» verdeeldheid; wel te onderschei
den van godsdienst boven geloofsverdeeldheid. Maar
geen «clericale overheersching»; geen «overweldi
ging door den .clerus», geen «kerkelijke tirannie».
Hij kwam ook op tegen het bovenmatige opdrij
ven der uitgaven, voor het onderwijs, b. v. wegens
overdreven hygiënische eiscben enz., en daarbij dat
alleen on- en minvermogenden kosteloos of tegen
verminderd. Bchoolgeld zouden onderwijs kunnen ge
nieten,. doch daarentegen van de welgestolden 6ep
sohoolgeld gevorderd \yordeu, in overeenstemming
mefc__.de uitgaven die het onderwijs na zich sleept.'
njSyènehna kwam bij op, tegen het kunstmatig iii
het levend-roepan van «behoefte» aan openbaar on
derwijs, waar jbet niet in waarheid bestaat...
Eindelijk we&ehte hg als tegemoetkoming aan
hat. bijzonder onderwijs, dat dit door de autoritei-,
ten op geenerlei wjjzo.werd 'bezwaard, maar dat zjj
deszelfs bloei vrjjeljjk lieten ontwikkelen. Hierdoor
zou het openbaar onderwijs v in omvang verminde
ren de gemeenten ftnariciëel verligt worden en dan
kon datgeenè wat de openbare school dan bleek
minder te kosten, dan. thans, als tegemoetkoming
aan'het vrjje onderwijs worden uitgekeerd.
Natuurlijk 'dat tegen dit alles de gewone en be
kende tegenwerpingen gemaakt werden door do voIt
bloed voorstanders .der wjj zouden haast zeggen
in bun oog alleen zaligmakende - godsdienBtlooze
sqhool werden ingebragt; tegenwerpingen van welke
elkonpartijdig beoordeelbar zal, moetenerkennen,
'dat zg Se- opmerkingen vanhor. Messchert van Vol
lenhoven niet ..ontzenuwden.,
Behoeven wjj -nog te zeggen, dat wjj die .reden
Van dezen kra ch tig en spreker met toejuiching begroet
hebben? Onze lezers, zullen zien hoe: daarbij, uitge
nomen over <fc- ivijze van tegemoetkoming aan het
vrjje onderwjjs. met taleflt dezelfde beginselen wer
den verdedigd, zoo'dikwerf reéds door ons voorge
staan.
Volkomen te regt beweerde mr. Messchert van
\óUènhoven, dat art. 194 der Grondwet nog niet
uitgevoerd wordt.Dat artikel wil vrijheid van on-'
dfrwjja; vrghéid, die onbestaanbaar is met- een mo
llis als wd thans hebbenvrjjheid die niet denk-
is zondeE aeliikheid. Tot fegte toepassing van
Izjic achten, hoe zou «ik» een grondwet maken, maar
wat beeft men met bet bestaande artikel gewild?
En dat kan' voor niemand, die onbevooroordeeld is,
twijfelachtig zijn. Bij de toelichting, de opgave der
redenen die tot het" voorstellen van dit artikel leid
den, zeidetoch de regering: Er zijn twee rigtingen
in den lande, de eene die de godsdienstige ontwik-
keling wil gescheiden hebben van het aanleeren van
algemeene kundigheden, de andere die haar daar
mede wil doen gepaard gaan. Beide hebben dezelf
de regten. En nu vragen wij in gemoede, is het in
waarheid eène toepassing van oen artikel, dat met
dio bedoelingen werd vastgesteld, wanneer men ziet
hoe de Staat door den hefboom vau het geld, dé
eene rigting bevoordeeld, en daardoor de andere
zoovele hinderpalen in dén weg legt?
Maar ook verheugden wij ons te zien, hoe mr.
Messchert van Vollenhovenmot hoeveel kracht bij de
belangon van het christelijk onderwijs ook verde
digde, toch bleek bij voor zich eene wijziging van art.
194 niet noodig te achten. Althans vooralsnog;
niet. Eerst toepassing, niet slechts in naam en voor
den schijn, maar in waarheid, van het bestaande
artikel. En mogt voor Nederland oöit.de gelukkige
stond aanbreken, dat dit artikel in waarheid werd
toegepast, dan twijfelenwij niet, of ieder die niet
atleen zijn eigen wenschen bevredigd wil zien, maar
ook de overtaiging van anderen eerbiedigt, zal daar
mede te vreden zijn. Dan zou van dat oogenblik
een twistappel van den vaderlandschen bodem ver
wijderd worden, die tot nog toe 8te®da stijgende
verdeeldheid baarde.
Dö heeren Harinxma thoe Sloote en Moensklaag
den over het gebrek aan hulponderwijzers, en wilden
doeg; geld daarin plotselinge verbetering brengen.
Alsof die hulponderwyzei s door geld getpoverd kun
nen. worden, en er niet integendeel slechte gelei-
dolijk, door opleiding in het bestaande g-ebrek te
voorzien is. Êh tevens in elk géval tot dat er
meer rijn door weer, als tegenwoordig, meer- ge-
.bruik yan kweekelingèn tè maken. Niet alleen zou
i At van' finantièel standpunt wenschelgk znn, maar
iypqr&L voor kei ^gebèlte dèr'tóékom'énde 'huïponder-
wjjzete-. Hoe minder kweekelingen tbob aangesteld1
wórden, des tè mner'bnlporidèrWjjièi's teen 'SM kr^-
gep. die nog .niinmer, ondèrwijB gegeven hebbende,
UftkeÉ verkrjjg'én'' huöner acte tóch nóg1 met hunne
handen verkeerd zutten^tamL Tqotal voor'de prae-
tiscfit opleiding van hnlp^^ürwjjzers, is het onmis-
