IIEHWE 60ESSCIE G0DR1NT.
No. 84.
Vrijdag 24 October/1873.
Achtste Jaargang.
Nieuwsblad voor
-
Noord-Beveland.
RIJKS-WATERSTAAT.
Roosendaal.... V P S41P 9,20P 12,5 P
Wouw.
i Bergen op Zoom
L Woensdrecht
hRillond,..
«Kxahbendijke.....
IKruiningen..
*Vlake
IGoes.
I'e H. Arendslcerke
V Arnemuideü
lÉdaeltarg...y6il0
i Vlieringen A6.20
Tli88ingen ...V 6.40S 9,10P 12.80 6 8.10P 5.15 P 9.25P10.50
9,19 12,41 8,20
9,21 12,51
M
1,28
1.49
9,86 11,—
Kiddeltarg ..{jij
Arnemniden...... 7, 9,28
's Hi Areudskerke 7,14 9,48
Ö0C8......W. 7,21 9,52
Bi?xelinge.7,82 10,8
•Vlnke7,89 10,15 2,15
Kminingen7,44 10,25^. 2,24
Krabbendyke...... 7,58 10,82 2,40
r; 7.59 10 88 2,47
'^aSjOMuarèoht8,12 10„58 8,l<r
Bergen op Zoom 8,20 11,8 S,4t
g j .miuut;iumg-...y6jjQ 3,50" 11,21 2,24 4,20 8,85 10,86 Aan de» halton wordt alléén gestopt, wBDneer Wouw"....8,81 11,17 4,2
Vlieringen A6,20 9,11,80 2,85 4,80 8,50 10,45 daar reisigers worden opgenome.. <.j'uitgelaten. .Roosendaal....A 8,40 11,26 4,15
Dexo Courant verschijnt, uitgezonderd op Chriatolijke feestdagen, des Maandagi en Donderdagt avonds. Prys "p kwartaal f 0,85. fr. p. poat/"l,.-Afzonderlijke Nommer» 5 et.
Prijs der Advertentïen 10.et. per regel, grooto letter» en vignetten jnaar plaatsruimte. Geboorte-, huwelijks- en doodberigten van 15 regels 50 cent.
Alle Stokken de redactie betreffende, gelieve men minstens één dag vóór de uitgave franco toe te /.endeu aan den Uitgever A.C.BE JONGE W*. te Goes.
Inzendintr der Advertentien tot des namiddags 3 are.
5,24
5,27
5,84
5,49
5,58
6,18
6,21
6,27
6,87
6,48.
-8,89:
7,12
7,28
7;3T
- - l eg
GEMEENTEBESTUUR
MINISTEBIE VAN BINNENLANDSCHE ZAKEN.
PROVINCIE ZEELAND.
Aa nbesteding.
Op 'Yrpdag 31 October. 1873,-des voormiddaga ten 10
ure, zal, onder nadere goedkeuring, door den Commis
saris des Eonings inde provincie Zeeland, of, bp zjjne
afwezigheid, door een der leden van de Gedeputeerde
Staten, èn in bjjzpn van den Hoofdingenieur, van den
Waterstaat in het llde district, aan het gebouw van
het Provinciaal Bestuur te Middelburg, worden aanbe
steed:
le. Het veranderen der aleephellingen
aan het Kanaal door Zuid Beveland,
dienende tot het ophalen der ijzeren
deuren, het leveren van materialen
tot het ligten dier deuren, en tot het
bouwen van eëne bergplaats voor ma
terieel en zulks in viet perceelen van
aanbesteding.
Deze aanbesteding zal geschieden voor elk perceel
afzonderlijk bp enkele inschrijving, volgens 434 der
Alge me ene Voorschriften.
en
2e. Het driejarig onderhoud van het ge
bouw der Rijkshoogere Burgerschool
te Middelburg, van 1 Januarij 1874
tot en.'met 31 December 1876.
Deze aanbesteding zal geschieden bjj enkele inschrij
ving, per jaar, volgens 434 der Algemeens. Voorschriften.
De bestekken liggen ter lezing aan het gebouw van het
Ministerie van Binnenlandsche Zaken, aan dat van het
Provinciaal Bestuur van Zeeland, te Middelburg, en zpn
voorts op franco aanvrage, tegen betaling der kosten
te bekomen bp den boekhandelaar M. Nijhoff, Raam
straat no. 49 te 's Gravenhage, en dpor zijne tusschen-
komst in de voornaamste gemeenten des Rijks.
Den zesden en vierden dag vóór de besteding wordt
de noodige aauwpzing op de plaatB gedaan; voorts zpn
nadere inlichtingen te bekomen voor No. 1 bp den
Hoofdingenieur van den Waterstaat te Middelburg en bp
den Ingenieur van den Waterstaat te Goes, en voor No.
2 bp den Hoofdingenieur en den Ingenieur van den
Waterstaat, beiden te Middelburg.
'a Gravenhage, 29 September 4 October 1873.
Voor den Minister,
De Secretaris-Generaal,
HUBRECHT.
ïjoting Brandweer.
BURGEMEESTER ra -WETHOUDERS vnu GOES
brengen ter openbare keunis, dat do LOTING der in
geschrevenen voor de BRANDWEER zal plaatshebben
op 'DONDERDAG den 30 OCTOBER a. s., des middags
ten 12 ure, terwjjl degeneesheeren tot onderzoek van
opgegeven ziekten of gebreken, eene zitting zullen houden
op VRIJDAG den 31 OCTOBER daaraanvolgende,
des middags ten 12 ure, beidon ten raadhuize der ge
meente.
Goes, den 18 October 1873.
Burgemeester èu Wethouders voornoemd,
M. P. J3LAAUBEEN.
De Secretaris,
HARTMAN
BELANGSTELLING?
Reeds by de vlugtige beschouwing over de be
raadslagingen omtrent het adres' van antwoord
op de Troonrede, merkten wy op, dat de in de
Troonrede voorkomende zinsnede over de groote
belangstelling van het ministerie, ook in het bij
zonder of vrije onderwijs, eigenlijk niets was dan
een oratorisch vuurwerk. Aangezien uit de na
dere verklaring van den minister van Binnenland
sche Zaken daghelder gebleken is, dat hij er dit
jaar zelf niet meer over denkt om op eenige wijze
te gemoet te komen aan de hinderpalen die voort
durend aan het vrije onderwijs in den weg worden
Toen hem toch gevraagd werd naar de bewijzen
van zijne belangstelling in het vrije onderwijs, ant
woordde, de ministeriEen groot deel' van het
«volksonderwijs is op dit oogenblik in handen der
«bijzondere school, en dit verpligt de Regering
«nog meer om aan dat deel van het volksonder-
«wijs niet alleen hare aandacht, maar ook zeer ze-
«ker eene belangstellende aandacht te wijden." (Bij
blad 65.)
Dat ontbrak er ook nog maar aan, dat een mi
nister de verklaring durfde afleggen, dat hij geen
«belangstellende" aandacht sloeg op het vrije on
derwijs; dat het onderwijs aan nagenoeg 100,000
kinderen gegeven, zelfs zijne «belangstellende aan
dacht" niet waard was, omdat- zij geen ge
bruik maakten van de school aan welke hij de
voorkeur geeft
Maar ziedaar ook alles wat er van die belang
stelling door het tegenwoordig ministerie té zeg
gen valt.
En toch werd hij die beraadslagingen zoo dag
helder aangetoond, van welk1 groot belang het
christelijk'^onderwijs voor de toekomst.van een
Staat is. -ijf
«Het bijzonder onderwijs toch - zeide o. a. de af-
«gevaardigde uit Goes, mr. Saaymans Vader be-
«tro'ft eene levensquestie voor ons volksbelang, een
«vraagstuk dat meer en meer in belangrijkheid -toe-
«neemt, naar mate kennelijk wordt dat de openbare
«school, zooals zij thans bestaat, verre is van to be-
«antwoorden aan de ware behoeften van ons volk;
«en dat dit werkelijk zoo is, verneemt iuen reeds
«uit veler mondalom toch. worden klagten aangehe
ven over de toenemende losbandigheid en den moed-
«wil der" jeugd, 't geen zelfs erkend wordt door
«dagbladen, welke vroeger steeds op het sterkst ijver-
«den voorde openbare school; het word£ kenbiiar
«dat aan die school ontbreekt het - ware zedelijk be-
«ginsel ala element van opvoeding; en kan zulks
«ook wel anders? Waar de godsdienst als middel
«van beschaving en opvoeding ter zijde wordt gesteld,
«hoe zal men daar oen teugel vinden om de jeugdige
«hartsfccgfcen to breidelen en het kind aan orde en
«tucht te gewénden.»
Voortgaande om aan te toonen hoe de godsdienst
de eenige hechte grondslag is voor een Staat, her
innerde mr. Saaymans Vader hoe dit zelfs reeds
door de heidenen erkend werd én een Plutarchus
schreef: «Eerder zou men eene stad in de lucht
«kunnen bouwen, dan een Staat grondvesten zon-
der godsdienst."
Wel werd ook by deze beraadslaging beweerd,
dat in een Rijk waar de Kerk gescheiden is van den
Staat, de godsdienst geen regeringszaak, geen mid
del om te regeren is, maar zeer te regt werd,hierop
geantwoord door mr. C. van Nispen tot Zevetiqer
«ik acht godsdienst integendeel hot meest noodzake-r
«lrjko zuiddel, een middel sene qna non van regeren.
«Er zpn in de maatschappij twee magten, de stof-
«felpko en de zedelijke mugt, en de stoffelijke magt
«boteokent niets, waar zij \niet steunt op de zedo-
«lijkof
«Zonder godsdienst is er voor hot individu geen
«rust, geen geluk, geen pligtbesef, géén gelatenheid
«bij lijden; zonder godsdienst is er geen. orde, geen
«vrede in den Staat, maatschappij en huisgezinnen
«is er op den duur geen onderdanigheid aan, noch
«eerbied voor de gestelde magten te' verkrijgen.
«De godsdienst is dan ook wel degelijk eene rege-
«ringszaak in dien zin, dat de Regering haar binnen
«de grenzen van haar vermogen moet. bevorderen en
«beschermen. Het geldt hier immers -een hoog.maat-
«schappelpk belang. Wel moet de Regering hp ver-
«schil van godsdienstige overtuiging zich omtrent dat
«verschil onzijdig houden, maar dat belet niet dat
«zij den godsdienst moet bevorderen en beschermen.
«Dat is de theorie van onze Grondwet:
«Een der hoofdmiddelen tot aankweeking van den
«godsdienst is het onderwijs. Teregt is gisteren van
«eene andere zijde ook gezegd de godsdienst moet al-
«les, het geheei doortrekken als een zuurdeesemook
«het onderwps; ook het staatsbeleid; ook de p.oli-
«tiek,
En niet alleen het groote belang van den Staat
in het Christelijk onderwijs werd aangetoond, ook
een geschikt middel om dit te bevorderen werd
door mr. Saaymans Vader aangegeven, en later
doormr. C. v. Nispen ondersteundeene gelijkma
tige subsidie, naar gelang van het aantal kinderen,
aan de Christelijke school, 'als aan de Staatsschool
vang
Ook wij hebben vroeger dit beginsel als het eeni
ge mogelijke aanbevolen tot oplossing der onder-
wijs-questie. "Wij hebben toen aangetoond hoe
daardoor de heide rigtingen-in het onderwijs in ge
lijken toestand geplaatst, met gelijke maat toe
gemeten werden. - Hoe door zoodanige regeling
geen te zware offers van de gemêenten zouden ge
vergd worden, doordat elke gemeente het in zijne
magt zou hebben,' de subsidiën, zoowel, aan de vrije
als aan de Staatsschool, te verminderen, alleen door
op de openbare school een schoolgeld te heffen
althans, van de gegoedenin evenredigheid met
de onkosten die het onderwijs vordert. En daarbij
vergete men niet, dat de gemeente geldelijk zeer
gebaat wordt doorhet vrije onderwijs. Bestond
dit toch niet, dan zouden de kinderen die nu de
vrije school bezoeken, naar de gemeente-school
gaan, die daardoor weer meer zou kosten aan. loca
len, onderwijzers enz. Dit is eene reden te meer
voor gelijkmatige subsidie, ook aan'de vrije school.
Maar dit alles, baatte niets om de belangstelling
door woorden van den minister in belangstelling
door daden te doen veranderen. Zulke belangstel
ling was het korte antwoord. - hebt gij van
deze regering niet te wachten.
Toch gevoelde hy kennelijk voor zoodanige hou
ding eenige verschooning te moeten bijbrengen.
Zy bét dan ook slechts eene verschooning in schijn.
Zij, die er zoo voor strijden dat de_ hinderpalen te
gen het vry.e ohderwys zullen worden weggeno
men, zyn het zelf nog niet onderling eens, zegt de
minister, hoe dit moet gebeuren; zij zijn het zelf
nog niet eens welke wijziging noodig iswyzigiag
der Grondwet of wel het toekennen van subèidie,
ook aan de vrije school.'
Eene schoone verontschuldiging om daarom zich
tegen elke wyziging te verklaren. Dan zoui men1
van dit ministerie ook geen wet tot verbetering
van het- defensiewezen mogen verwachten, omdat
de voorstanders der verbetering van het defensie^
wezen het niet allen èens zyn op welke wijze die
verbetering moet plaats hebben', b. v. al dan niet