IHIIWI
Nieuwsblad voor Tholen, JSiidr #en Noord-BevelaiicL
V.
Dingsdag 16 September 18?3.
Wo. 73.
Achtste Jaargang
I Koosendaal....V
Wouw
Bergen op Zoom
i Woensdrecht
[•Rilland......
lKrabbendijke
JKruiningen
hVhke
\Biexelingt:
P S4^P 9,20P 12,5 P P 4JSOG
I If
rrf
-13 a
J2 "110,28
sf 410,28
255 in'.o
Mo
9,43
9,52
10,7
10,18
J'sH. Arendakerke
(Arnomnidon
A
>35 10,8
8,18 ^0.49
8,26 10,57
8,40 u,12
8,46 U.18
nisaingen ...A6,?0 9,n,80
2,35 4,30 8,50
yiiffiingen ...V 6,408 9,10P12,80G8,10P5.15P 9.25P10.50
8,20
10,45 daar reizigers-worden opgc^nc^.i^^uitgel^ten^ 4,13 -7^82 -
Dexe Conrant verschijnt, uitgezonderd op Christelijke feestdagen, des Maandags en Donderdags.gvondt. Prijs kwartaal l 0,85. fr. p. post/1,Afzonderlijke Nommers 5 ct.
Prijs der Adrertentien 10 ct.^er regelgroote letters en vignetten naar plaatsruimte. Geboorte-, huwelijks- en doodberigten van 15 regels. 50 cent.
Alle Stukken de redactie betreffende, gelieve men minstens één, dag. .vóór- de uitgave franco toeterende-, ar. n den Uitgever A. C. DE ÏOHGE 8Jz. te Goes.
Inzending der Advertenties tof des "namiddags 3 are,
9,19 12,41
9,21 12,51
1,4
1,28
1,49
2,6
2,15
2,24
2.40
2,47
MO
5,24,
5,27
5,84
5,49
5,58
6,13
6,21
6,27
6,37
.6,43
6,5fl
9,85 11,—i S
roSTEKIJEI.
Vertrek der Landmail naar Oost-Indië.
Via den Helder, (per stoomschip Borneo), den
21 September, per trein van 1,49 ure, naar
Rozendaal.
SPBEKEUDE FEITEB,
j De ondervinding heeft het steeds geleerd, dat
zoodra er sprake was van ...vergelijking van het
vrije, het christelijk onderwijs met het staats
onderwijs, de voorstanders der openbare school
het steeds als eene uitgemaakte zaak deden voor
komen, dat het openbaar onderwij's oneindig
beter en degelijker was dan bet vrije onderwijs.
Er behoort zelfs een zekere moed toe om er
openlijk voor te durven uitkomen, dat men de
voorkeur geeft aan het christelijk onderwijs. Men
loopt dan groot gevaar om uitgekreten te wor
den als een domper, die uit eigenbelang het
volk maar dom wenscht te houden enz. Of wel,
wanneer iemand wijst op de zooveel kostbaar
der wijze waarop Het openbaar onderwijs is in-
gerigt, dan wordt men vaak met een medelij
dend schouderophalen beantwoord, alsof men^
wilde zeggen, nu ja, maar het christelijk onder
wijs is er ook naar.
Vergeefs is het dan, dat de voorstanders van
het christelijk onderwijs er op wijzen, hoe juist
zij meer wenschen dan, niet te vreden zijn met
hetgeen het openbaar onderwijs geeft. Hoe dit
openbaar onderwijs slechts strékt om de inen-
schen door de wereld te helpen, maar hoe daaren
tegen het christelijk onderwijs eene veel grootere,
en tevens grootschere strekking heeft. Hoe de
voorstanders van het christelijk onderwijs wel
wenschen een degelijk onderwijs tot vorming van
het opkomend geslacht tot nuttige burgers der
maatschappij, maar hoe zij, daar niet mede te
vreden, dat onderlijs tevens wenschen ipgérigt,
om dat opkomend geslacht eenmaal goed uit de
wereid te helpen, wanneer het levenseinde daa^p;
hoe zij bet christelijk onderwijs niet alleeir'met
het oog op het aardsche leven, maar ook met
het oog op het leven hiernamaals wenschen in-
gërigt.
Dat alles .helpt echter niets. De voorstanders
van het openbaar onderwij's verschuilen er zich
stèeds achter, alsof liét eene uitgemaakte zaak is,
dat het'onderwijs op de openbare school onein
dig beter is, dan dat op de vrije school.
Met het oog op deze ondervinding, achten wij
het van groot belang, onze lezers opmerkzaam te
maken op een feit, hetwelk in de laatste dagen
hier plaats greep, en waaruit beter dan uitr ellen
lange redeneringen blijkt, hoe -onjuist dat bewe
ren der tegenstanders van het vrije onderwijs is.
Onlaugs vond het examen plaats voor de Bur
ger-avondschool te Goes. Naa? wij vernemen had-
derPzich zeventien jongelingen voor dat examen
aangemeld. Twaalf opgeleid op de 4 openbare
scholen gezaraejijk, vijf op,?He christelijke school.
Van de twaalf van de openbaj^cholep-werdén
toegelaten 6 en afgewezen 6: Jtfi^desSlft afge
wezen. Van de vijf kweekeüngen der christelijke
school werden toegelaten 4, afgewezen één. Daar
bij bekwam een leerling der christelijke«school
het .hoogste nummer.
Waar wij gaarne hulde brengen aan de on
partijdigheid, waarmede dit examen kennelijk
plaffts had, blijkt uit dit feit daghelder, hoe on
juist het beweren is, dat het onderwijs op de
Staatsschool beter zon zijn dan op devrije school,
en integendeel dit jaar den eerepalm onbetwist
toekomt aan de christelijke school.
Hoe jammerlijk steekt echter bij deze onpar
tijdigheid af het verslag der Plaatselijke school
commissie, over den toestand van het lager on
derwijs in deze gemeente, voorkomende in het
verslag der Gemeente over het jaar 1872:
Waar bladzijden ^ol worden gewijd aan de
mededeeling van Het aantal leerlingen, het in ge
bruik moeten nemen van een nienw,ofschoon reeds
bestaand, locaal, en het aanstellen van een hulp
onderwijzer meer op de openbare scholen, daar
wordt het verslag over den toestand van de chris
telijke school afgedaan met de stereotype drie
regelen, die men er elk jaar in kan vinden.
Van het steeds toenemend „getalleerlingen pp.
die- school, van de benoeming van een hulpon
derwijzer en van een kweekeling meer op die
school, van het aanbouwen van een nieuw locaal,
dat door het toenemend getal leerlingen noodza
kelijk was geworden, van dit alles geen woord.
Men ziet dus een keer te meer, welke waarde
men kan hecjiten aan de partgzuchtige bewerin
gen van lien die alleen heil zien in de godsdienst
loze Staatsschool.
De begrooting voor Ned. Indië ovei; 1874, is
bij de Tweede Kamer ingediend. Volgens deze
worden de kosten der expeditie tegen Atchin
voorloopig in ronde cijfers geraamd op 26, zegge
zes en twintig millioen 1' Daarbij kan men gerust
aannemen, dat die begrooting niet te hoog zal
zijn genomendat zij eerder te laag zal blijken.
Trouwens een bevoegd persoon beraamde die kos
ten, zooals wij reeds vroeger zeiden, op 40 milli
oen 1 Maar al zijn die kosten slechts 26* mil
lioen, dan nog vragen wij, welke verantwoorde
lijkheid om zulke schatten nutteloos te verspil
len! Waarlijk dat is cliberaald, i. vrijgevig;
namelijk mpt het geld der belastingschuldigen.
Voor een derde deel dier 26 millioen zouden
wij een brug over den Oceaan, d. i. een stoom
vaart van Vlissingen naar Amerika en een droog
dok te Vlissingen erbij hebben - gehad. Voor
zulke nuttige uitgaven als zoodanige stoomvaart,
had het «liberale» ministerie geen geld; en nu
worden er meervouden van het benoodigd kapi
taal doelloos weggeworpen.
Wanneer «liberale» ondoordachtzaamheid en
luchthartigheid ons niet in dezen rampzaligen
oorlog had,gewikkeld, dan hadden die 26 'milli
oen kunneS-gebezigd worden tot schulddelging
en had voor de rente die daardoor bespaard wa
re geworden, de accijns op zont en zeep kunnen
afgeschaft worden.
Nu echter moet de accijns er op blijven, dank
zij de «liberale» staatsmanswijsheid
J Slechts ééne goéde zijde is er aan.die zaak,
namelijk, dat eindelijk de oogen der onnaden
kende kiezers wel zullen opengaan. Hebben zij
tot hiertoe niet willen hóorfri. heb voelen zal hun
eehè nuttige les^zijn. -
Zoodanige nuttige les bragt een onlangs uit
Indië ontvangen „berigt helaas te meer.
Zooals onzen lezers bekend is, betaalt 'de in-
landsche bevolking in Indië, onder het cultuur
stelsel, geen belasting in geld, maar integendeel
is zij verpligt in plaats daarvan veldarbeid te
verrigten. en de producten tegén"eën yasten prijs
aan den Staat te leveren, die ze dan met voor
deel verkoopt. Ziedaar in één groote trek het
cultuurstelsel. Hierin wenschen de^jtliberalen»
verandering. Onder het roerendérgroote trom,
dat de inlandscbe bevolking door den Staat wordt
uitgezogen, dat er aan het geld nit Indië, -«zweet
en bloed kleeft van den Javaan» enz. enz., von
den zij het beter, dat de inlander zijn producten^
leverde, niet aap den Staat, maar aan hen, par-£*>
tïculieren zelve, en dat deze die producten dan
met winst verkochten en* zoodoende die winst in
plaats van in de schatkist, in hunne zakken vloeide.
Die groote trom van «uitzuigen», «zweet»,
„<«hloeii»-£ns,.gaedhariage-Nederiaadsche
natie «beduusd» gemaakt; wij weten er'geen be
ter woord voor. Vele der cultures werden afge
schaft, en in sommige'streken de inlandscbe be
volking iu plaats van met. veldarbeid, met eene
belasting in geld belast.
Verge'efs was het dat de «conservatieven», te
gen dien maatregel waarschuwden, omdat te voor
zien was, dat de bevolking daardoor ontevreden
zou worden. Vergeefs was het dat zij er op
wezen hoe juist dit-stelsel, hetwelk de liberalen
nu wilden invoeren, oorzaak was geweest, dat het
Engelsch bestuur in Indië zoo gehaat was gewor
den. De «liberalen» wisten het weer beter, en
de «conservatieven» waren «dompers», «aanbid
ders van het gouden kalf», enz.
Ook in de residentie Benkoelenwas die belas
ting in geld ingevoerd, en zoo als die «domme
conservatieven» voorspeld hadden, raakte de be
volking al meer en meer ontevreden, tot dat dezer
dagen het noodlottig berigt kwam, dat zij «uit
tegenzin «tegen t)k belasting in geld» den re-
sident en adsistent-resideut vermoord hadden-!
Natuurlijk dat die daders gestraft zullen wor
den. Dqs een expeditietje meer, dat de «libera-
len» ons op denhals halen. Dus wel ligt eenige
millioenen die op hieuw nutteloos verspild moeten
worden. Dus een bloedbad te meereen bloed
bad, zoowel onder de inlanders als onder denzonen
van Nederland, die op expeditie moeten! Maar
wat doet dit er toe Het geld dat vroeger in
de schatkist vloeide, komt nu iu de zakten der
particuliere industriëlen
BINNENLAND.
Goes, 15 September 1873.
Het gerucht heeft zich bevestigd, dat -mr. van
Lijnden van Sandenburg**de .opdragt om een riïeuw
'ministerie zamcn te stellen, niet volbragt heeft.
Niet zooals verschillende «liberale bladènin
strijd met de waarheid aan hunne lezers opdis-
schen - omdat hij geen personen heeft kunnen-t >k
vinden, die met hem zitting wilden nemen, maar J
wegens het tijdstip waarop het ministerie van de
Putte zijn ontslagheeft genomen; eenige dagen
voor de opening der Kamer. Daardoor was'mr.
van Lijnden buiten de mogelijkheid om behoorlijk
een regerings-programma vast te stellen, na eerst
