BIST BOS
FRITS REUTER'S WERKEN.
Gedroogde Kruiden.
de Jonge.
INGEZONDEN STUKKEN.
Mijnheer de Redacteur!
Niet zonder eenige zelfvoldoening las ik het Ingezon
den Stuk van Johannes, voorkomende in de Goessche
Courant van 21 December jl.' .Ircmiers daaruit bljjkt
duidelijk dat onze tegenpartij veel verlóren heeft, qn oök
dat hjj gedwongen is dit zelf te erkennen-. Jammer maar
voor Johannes .zelven dat hij vele jaren' ver vaa-.Goes
verwijderd is want als ditniet. zoo 'was, dan zon hg
waarschijnlijk zijn gansch'e -stuk in de pen hebben ge-,
houden. Hjj toont de GoeBsenaarsvan onze da^en niét
meer te kennen. Deze zijn toch "zoo, gewoon' aan die
breedsprakery van de zijde der radicalen, dat ze bij elke
verkiezing toonen geheel .onverbiddelijk te zjjn.
Het valt waarljjk lastig-dengeachten-Jb/tannes goed
te begrgpen, want dié-ondiiidelgke'stjjl en meterslange
volzinnen zijn moëilpk te ontcijferen. Hjj had dezelfde
zaken kunnen zeggen met een derde gedeelte der woor
den diè .hy nu .gebruikt, en dat zou den uitgever, zeer
veel moeite bespaard, hebben.
Toch wil ik ëénige opmerkingeu maken aangaande
dat gansch zeer groote stuk. Johannes begint dan met
den Redacteur der Goessche Courant. lof toe, té zwaaien
voor dienB onvermoeid strijden. Wie zou dien lof aan
bedoelden Redacteur willen ontnemen? Maar die lof is
niet onvermengd,, watft als in_ééuen adem voegt Johan
nes cr bij, dat niettegenstaande datonvermoeid strijden de
politieke geest in.. Goes op een dwaalspoor wordt, geleid
cnbelaasdaarop reeds eenige. schreden is gevorderd.
Dit laatste is- dan het thema van het geheeL Goes
op een dwaalspoor en reeds daarop gevorderdl
Zjjn eerste bewijs ia de afvaardiging ter Tweede Ka
mer van fden beer Saaymans-Vader-isx- plaats^Van_den
zoo uitmuntenden heer de Laat de Kanter.
Nu volgt er eerst, nog vóór dat ,hjj den heer Saay-
rnans Vader gaat bespreken, een zeer langdradige rede,
waarin verstand, en studie een' hoofdrol spelen. Waarljjk,
Mynheer de Redacteur, aTs -Johannes theoloog is, dan
zon het hier duidelijk blijken dat ZEevw. niet veel
meer aan kerkgeschiedenis heeft gedaan 'dan in der tijd
noodig was om door zijn academische examens te wor
stelen. Bij noemt de Kerkhervorming, ruim drie eeuwen
geledende vrucht van het rijpende verstand. Was hij
Protestantech theoloog, dan zou bet getuigen van zeer
oppervlakkige studie. Was hjj Roomsch, Catholiëk the
oloog dan zou het al zeer Anti-Catholiek zjjn de her
vorming aldus te betitelen.
Is Johannes- theoloog, dan bezit bjj ten minste nog
weinig van die toenemende helderheid waarvan hjj zoo
druk spreekt.
Welk' verband er tnsschen de .ontwikkeling door studie
en onderzoek in het materiele en die op godsdienstig terrein
bestaat, ig mjj uit Johannes woorden niet duidelijk.
Wel zie. ik dat hy die beide begrippen* telkens naast
elkander- plaatst.
Na die uitweiding keert hij terug tot den heer Saay-
mans Vader,dien hij niet echt liberale verdraagzaamheid'
een rechtschapen man noemt. We zullen zien hoe recht
schapen bjj dien heer behandelt-
Het spreken en ijveren van denUleer S. V. tegen de
tegenwoordige staatsschool dragenzegt Johannes, de blij
ken van zeer bekrompen denkbeelden.
Nu vind ik het niet "slim van Johannes om hiemeê
te beginnen. De heer S. V. is reeds zoo lang gewénd
aan dien voor hem zoo vleieaden titel van bekrompen,
dat hij en allen die hem tot afgevaardigde kozen, zich
volstrekt niet meer beleedigd achten door .die benaming.
Maar ik voor mij dacht toen ik het lasdie Johannes
moet.toch wel een knap en geleerd man zijnals hij
den heer S. V. zoo' maar op eens van zoo bekrompen
denkbeelden, beschuldigen kan. En toch, als ik op het
stuk van Johannes zie, dan daalt hjj weer zeer in mjjn
achting, want dan kom ik tot deze conclusieJohannes
is 6f niet gewoon te schrijven voor het publiek, óf hij
was in een soort vanbeneceldheid toen hij dat stuk
schreef.
Ik zou de Redactie der Nieuwe Goessche Courant te
na komen, als ik zocht te weerleggen wat Johannes
schrjjft over de hooge belasting te Goes, ten behoeve
van de prachtige Hoogere Burgerschool én do weerleg
ging van dat feit der belasting, dat bjj ons als verbeel
ding wil voor schilderen. Het hooge nut van dat schro
melijk duré^ Onderwijs zouden we hein immers gaarne
cadeau doen. "Zeer énkele Goessenaara zou het berou-
„wen ala op zekeren morgén de zon opging en ziet- de
Prachtige Hoogere Burgerschool was niet meer.
Alleen nog een eükel woord, aangaande zjju gezwets
over do godsdjpnstloosheid der lagere school.
Johannes' is zachtst genomen een oppervlakkig beoor-;
deelaar als hjj de schoolwet agitatie voorstelt als een
middel door dé rijken gébruikt om te werken op de lagere
nog-.altijd minder, ontwikkelde standen. Ik verwjjs hem
alleen naar hqtgeen Dr. A. Kuyper te -Utrecht heeft ge-
sproken én geschreven; indien hjj ton minsten verstand
genoeg heeft om den kërnachtigen stjjl van dien schry-
ver te verstaan.
•De vraag of,dej,J3ijbel op de school 16 huis behoort,
.beantwoordt, hij door te wjjzen op de hoogst onzedelijke
dingen, die niemand loochenen kan dat in den Bijbel
gevonden worden. En als het gewone stokpaardje ge
bruikt hjj als bewjjsde walgelijkheid van Salomons
Hooglied. Waarljjk, ik walg van dit te lezen. De
schoolwet beweging wordt uu een dogmatische quaestiej,
Johannes töont ook nu weer dat hjj niet goed op
dé hoogte is. De vraag is niet of erin den Bijbel
■walgelijke of, niet walgelijke dingen gevondeó worden.
Maar of er eén einde moet komen aan het schandelijk
'onrecht dat zjj, die gaarne gediend zijn van dien
«walgeljjken" Bjjbel, de scholen moeten helpen onder
houden vah hen die met dien Bjjbel spotten. De open
bare anti-christelijke Scholen worden gebouwd uit de
kas der gemeente waarin elk burger zjjn. belasting stort;
En dat geld wórdt gebruikt om een onderwjjs to ge
ven waarvan duizenden geen gebruik kunnen maken
omdat hun'geweten 'zegt, dat "ze, als ouders, hun kin-a
deren niet mogen zenden naar een anti-cbristeljjke school
Willen ze nu hun kinderen onderwjjs geven, dan moeten
ze dus zelf een schóól .oprichtën en die op eigen kos
ten onderhouden. De vraag van den heer Saaymans
Vader en al zjjn geestverwanten is dus: «Wat doet
gjj .met ons geld Het antwoord der regeering is
«ik gehruik het voor het onderwijs." «Neen," zegt de
heer 8. V., «ik mag mij daarvarf niet bedienen. Doet
zoo als wjj en richt gjj voor uw kinderen uit uw eigen
beurs scholen op." -
Hat ia, méén ik, de quaesiie.
En nu kan Johannes, met al rijn geestverwanten,
daarover heen praten, maar we zullen blijven slaan op
dat zelfde aambeeld, omdat we weten dat de waarheid
en het recht zegevieren zal.
Johannes denkbeelden over verdraagzaamheid zal ik
niet weerleggen Verdraagzaamheid en oppervlakkige
onverschilligheid schynen bjj hein eensluidend te zijn.
Van zjjn redeöering over de richting van den heer
Saaymans Vader- op koloniaal gebied, kan ik niets
zeggen, want ik bén niet t' buis in die cultuur en anti-
cultuur-quaestie en meen te bespeuren dat Johannes ook
niet op de hoogte is. Alleen dat, de inhumane verge
lijkingen tusscheu den heer S. V. én een Javaan, doen
mjj gevoelen dat Johannes als schooljongen nog geen
gebruik heeft kunnen maken van de prachtige Hoo
gere Burgerschool waar de leerlingen nu op' eeu machi
nale wjjze gezegd worden geschaafd en beschaafd te
wordep. -
'tSpjjt me zeer dat ik Johannes 'niet iet wat troost»
kan toedèeleq, in zjjn klachten over den. achteruitgang
in onzen Gemeenteraad. Ik denk met hem, dat de
toekomst voor de liberalen de jammerltjkste gevolgen
zal opleveren.
In zjjn kwalijk verkropte woede over den achteruitgang
in Goes, werpt hjj ten laatste alle schuld op rekening
van de Nieuwe Goessche Courant en de kiesvereenigmg
Steunende op den Bijbel, enz. En hjj heeft geen onge
lijk. Die courant -en die vereeniging hebben^1 wat
uitgerichtMaar toen ik den verpletterenden toorn van
Johannes gevoelde in zjjn redeneering over het beetnc-
.men van de kiezers door die fijne en geloovige spreuk
toen dacht ik onwillekeurig aan hetgeen de hëer
Otto Verhagen mij'korten tjjd geleden naar het hoofd
wierp, namelyk, zoo als de waard is, zoo vertrouwt hij
zijne gasten. Als ik nu echt liberaal was, dan gaf ik
Johannes die spreuk met interest terug. Maar ik wil
dit niet. Ik wil liever den sluier niet op lichten dié
zópveélliberale knorierjjen bedekt. Waarlijk, in de
kunst om met woorden te pralen, heeft de liberale
partjj op ons veel .vooruit
En nu krijgt ten slotte -de Redacteur der Goessche
Courant nog een soort van stantje, om dat hjj niet
genoeg wil plooien en de. zaken scheef voorstellen. O
Johannes, vrat deukt ge toch- gering van uit die verre
landen, over de GoessenaaraNeen, ge moet de beide
Goessche Couranten eens goed lezeu, en ge zult dan
vinden dat dé Goessenaars in'de oudste zuster altijd
veel meer plooienj vinden dan gjj tot -nog toé hebt
uit lage zelfzucht den. heer S. Y. in de kamer houden,
wil ik niet schrijven. Alleen moet ik ter'geruststelling
van Johannes hier bijvoegen dat ik niet rijk en niet
conservatief ben. Hjj beeft dus van my niets te vreezen.
Het licht der. waarheid zal wedgr doorhreJcen', zoo ein
digt Johannes, en ik eindig door er bjj te voegen, «en
'het is reeils begonnen door te breken."-
- Ij NlCOOEMÜS. I
LIEFDADIGHEID.
Diakenen der Hervormde Gepfêeute alhier zjjn voor-,
ne mens op den Eersten. Kenjckg., na het eindigen der
morgen-godsdienstoefening als Maf gewoonte aan" de
buizen der ingezetenen, giften, inte. zamelen ten. einde
uit de opbrengst daarvan, de /aan hunne zorg toever
trouwde armen, dé nocdigsfcê Meeding en, deksel uit te
reiken; groot iB.,de behoefte daaraan én daaróm nullen
pok gaarne gedragen Kleedingstukken wordén in ont
vang genomen, terwjjl, zü bij de meermalen gebleken
milddadigheid, die dankbaar wordt'érkènd,':<bok deze
Eers-Cóliecte beleefdelyk en dririgend» durven, aanbevelen.
Goes, 22 Dcc. 1869.
Namens diakenen,
W. de BESTE. Voorz.
v. n. BUSSCHE. Secr.
ADVERTENTIEN.
Heden beviel' door Gods goedheid, van
een JONGENE. DE JONGE-Meijleb.
Goes, 21 December 1869.
Bij P. EXGKtS zijn verschenen
leeqarea op hel laid,
DKIE UEELEN,
derde verbeterdedruk,
met Renter's Fortrct f 4.50.
uit mijne
ticeede vérb.druk f 1.80.
(Zijnde gedroogde Kruiden
deel IV;)
De 4 dln. te zamen f 6.
In fraaije engelsch lin
nen banden f7.20.
HOE 'JK AAN EEN.VIIOUW
KWAM.
uit den Franschen tijd.
"Met plaat f 2.75.
(Zjjnde gedroogde» Kruiden
deel V.)
t 2.90.
(Zijnde gedroogde Kruiden
deel VI.)
reis naar Konstantmopel.;
f2.90.
Zijnde gedroogde Kruiden
deel Vil.) i.
Neen, ik moet dén-Redacteur van do G. C. bjj u ver
ontschuldigen. Hy is zooveel piet ten achteren als gij
wel denkt. -
Maar ik eindig. Over dat paar rjke conservatieven, die
Toen' wy deze oordeelvelling van «./b/tanne.'!" lazen*
over hot H'ooglied van Salomo, kwam ons onwillekeurig
te "binnen, wat van der Palni in zyne voorréde van het
Hooglied -zeide:
Dit kleine, maar van den kant der dichterlijke schoon
heid onschatbare boekjezou aanstootelyk 'kunueh
schjjnen', maar het zou alleen zjjn voor don minkundigen...
Wat den moed willigen betreft; die voedsel zoekt voor
onroinen wellust, hjj wende zjjno oogenvan dit bcék,:
't welk even als de blos der onschuld,' door zijne blijc-
keuialööhts ohtboiligd zou worden. .Red V-A
De Gedroogde Kruiden zijn met deze zeven declen
kompleet; Ieder werk ig voor de daarbij aan
gewezene prijs afzonderlijk verkrijgbaar.
ILLUSTRAÏIEN
FKITZ KEUTER," GEDROOGDE KRUIDEN, |-
herinneringen tfit; mijne leerjaren op het land.
60 plagen met onderschrift en Renter's portret f 4.80.
Dit album, sierlijk gebonden, bijzonder geschikt
voor cadeau, is'ingericht om bij de verschillèflde
uitgaven te worden gebruiktonder iedere plaat
wordt aangewezen het hoofdstuk waarin, de voor
stelling voorkomt.
FRITZ REUTER, TIANNE NüTE EN DE
KLEINE POEDEL',
eené geschiedenis van Vogels en Meiischen.
- -Naar den vijfden druk metrisch overgezet door
Dr. E. LAURILLARD. Versierd met 40 oorspron-
keljjko illustratien door OTTO SPECKTER.
Met geillustreerd chromolithograph, omslag f4.
Gebonden in prachtband, verguld op snede - 5.-—
Zjjn zeer aan te bevelen bij het
'en vochtige weör. - Verkrijgbaar aan het CEN-
TRAAL-DEPOT te Amsterdam en voor Goes en
omstreken bjj
B.
