NOORD-BEVELANDS NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD SPORTAGENDA Een oud-eilandbewoner weet te vertellen(Deel 1) Zeeland Magazine? GALERIJ de HORN No. 4138 Donderdag 27 september 1984 88e jaargano DRUK EN UITGAVE: DRUKKERIJ MARKUSSE TE WISSENKERKE - TEL 01107-13 08 - GIRO 206882 Abannementsprtya f 20,per jaar. Franko per post /S5.per Jaar. Advertenties 38 ct. per mm. excL BTW. Voor fouten in advertenties per telefoon opgegeven, kunnen wQ geen énkele verantwoordelijkheid dragen. Bij het doorbladeren van oude pape rassen kregen wij weer een afschrift in handen betreffende een studie met als titel „Noord-Beveland in oude tij den". Auteur wijlden de heer Adr. B. Holster. Deze is in het verleden ook onderwijzer te Kats geweest. Eveneens zal muziekminnend Noord-Beveland hem nog goed herinneren. Bij herlezing van genoemde studie, let wel. deze werd in 1938 geschreven, klonk onze verzuchting: Wat jammer toch, dat dit werk nooit werd gepubli ceerd! En wel om drie redenen. 1. Vele oudere bewoners van Noord- Beveland hadden dit zeker gewaar deerd. Uit de zee zien wij door dit verhaal het opgejaagd zand ter kust komen. Zandbank komt boven water. Van ergens daalt dan het eerste pluisje hierop neer, zaad meevoerend. Een pri mitieve begroeiing ontstaat. Bemoei ing van mensenhanden komt. Zo is het begonnen. 2. De bewoners die van buiten het voormalig eiland kwamen, zijn zeker ook belangstellend in de geschiedenis van hun huidige omgeving. 3. Welke serieuze geschiedschrijving ook, deze stof zal steeds voor het na geslacht van waarde blijven. Wij vermoeden dat in bescheiden heid, die eens deel uitmaakte van de levenshouding van genoemde auteur, de reden gezocht moet worden, dat hij bij leven zelf nimmer tot publikatie is overgegaan. Daarbij heeft zijn verhui zing naar Zuid-Beveland, mede het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, met de woeling die deze vooraf ging, al een rol gespeeld. Wij kennen in deze maar ten dele! Door hem werd ook een bijbehorende overzichtskaart van Noord-Beveland, die na wat omzwerving weer in goede handen terecht is gekomen, getekend. Het bijzondere aan deze kaart is, dat de situatie van medio 1938 en de hier voor gaande historische situatie, inéén werd getekend. Enkele handelingen vonden wij nu voor deze verlate publikatie van node. Allereerst moest de uitgever dezes ver zocht worden om plaatsingsruimte. Dan vonden wij het uit piëteit nodig aan mevr. P. W. Holser - Noordhoek toe stemming te vragen. Deze werd ver leend op voorwaarde, dat aan tekst en spelling nergens werd gesleuteld. Ook mocht van deze studie niets herdrukt worden zonder haar uitdrukkelijke toe stemming. Dan vonden wij het belangrijk aan een deskundige een mening over deze studie te vragen. Wij vonden de weled. heer M. W. van Arenthals te Kats, als oud-dijkgraaf, bereid deze studie door de bril van deze tijd te bezien .Ook hij was van mening, dat alsnog tot publi katie moest worden overgegaan. Eén korrektie vond hij op z'n plaats. In de studie wordt de hofstede van (den Heer) A. Mol vermeld. Volgens deze zegsman moet dit zijn de hofstede van C. van Oeveren. Wij spreken de hoop uit, dat allen die tijdens zijn Noord-Bevelandse pe riode de heer Holster hebben gekend, op onderwijs- en/of muzikaal gebied ooit met hem samenwerkten, hem ook in deze nieuwe hoedanigheid nog weten te waarderen. Gaarne brengen wij het nu volgende onder uw aandacht. P. C. Noordhoek. Bent n ree ds geabonneerd op een 2-maandelijks tijdschrift met aktualiteiten, cultuur, evenementen, historie en recreatie. Het geheel in 4-kleur en om slag en alle artikelen voor- bliceerde foto's, rien van nog nimmer gepu- Slechts 30,per jaar. Vraag gratis proefnummer. POSTBUS 1 - 4490 AA WISSENKERKE NOORD-BEVELAND IN OUDE TIJDEN door Adr. B. Holster. Een woord vooraf. De volgende bladzijden behelzen een beknopt historisch overzicht van het ,oude" Noord-Bèveland, dat door de vloeden van 1530 en 1531 gehéél werd verzwolgen en waarvan nog enkele o- verblijfselen, welke op het huidige ei land te vinden zijn, getuigen. Zo hebben de afgravingen van de z.g. „Emelisse-weie", onder welks heuvel achtige oppervlakte zich tot voor kort de puinhopen van het vroegere dorp Emelisse bevonden, ons weer eens aan dat voormalige eiland herinnerd. In de veronderstelling, dat velen gaarne iets meer van dat oude Noord- Beveland zouden willen weten, doch er niet toe kunnen komen de talrijke, vaak lijvige Kronieken en andere historische werken te bestuderen, schreven wij een beknopt overzicht van hetgeen we hier omtrent bij Kroniek-schrijvers als Rei gersbergh. Boxhorn, Smallegange, en wat de latere tijd betreft, bij Historici als Nagtglas (Zeelandia Illustrata), Hol- lestelle, Dr. de Man, Dr. Ab. Utrecht Dresselhuis, e.a. vonden, vermeld. De berichten, welke aangaande het voormalige Noord-Beveland bewaard zijn gebleven, zijn echter schaars en veelal niet erg betrouwbaar. Wat dit laatste betreft, zij er hier op gewezen, dat vooral de oude Kroniekschrijvers het dikwijls allesbehalve met elkander eens zijn en dat met name Reigersbergh het met de waarheid dikwijls niet erg nauw genomen sohijnt 'te hebben! Men diene de werken dezer schrijvers dan ook steeds onder voorbehoud te lezen! Ook de latere Zeeuwse schrijvers be streden elkander vaak. Waaruit maar al te duidelijk blijkt, dat wij ons hier op een met angels en klemmen bezaaid terrein bevinden! Wij bepalen ons hier derhalve tot datgene waaromtrent meer of minder zékerheid bestaat, al zijn wij er ons ten volle van bewust, dat het door ons geschrevene op vele plaatsen niet on aanvechtbaar is! Moge, tenslotte, deze bescheiden po ging de belangstelling voox de Historie onzer eigen, onmiddellijke omgeving, een weinig vermeerderen. Kortgene, maart 1938. Adr. B. Holster. Noord-Beveland in oude tijden. In het Voorwoord zijner „Chronijcke van Zeelandt" noemt de in de 15de eeuw te Cortgene geboren geschied schrijver Johan van Reigersbergh en kele oorzaken, waardoor betrekkelijk weinig berichten omtrent .,'t geene dat in Zeelandt soude moghen gheschiet ende ghebeurt zijn" bewaard bleven. Tevens vermeldt hij hier de oorzaak, waardoor sommige beriohten bovendien vermoedelijk onjuist zijn. Aan het eind van genoemd voor woord lezen we n.l. het volgende: „Ende overmidts dat die Chronijcke van Zee landt voor dese tegbenwoordighen tijdt noyt alleene, ofte op haer selven, in't licht en is gheweest, soo en hebben wij sommighe datums des maendts ende jaers niet perfectelijck moghen schrij ven, ghemerekt dat onse voorsaten eensdeels soo negligent zijn gheweest, dat sij ons gheen schriften achter ghe- laten en hebben. Insghelijcks zijnder veel oude Steden, Landen ende Polders in Zeelandt deur inundatiën vergaen, dat seer te beklaghen is. Insghelijcks zijn sommighe Steden ende Ouderdom- men in Zeelandt verbrandt, daer wij veel bescheets inne souden hebben mo ghen vinden." Nalatigheid onzer voorouders inzake het beschrijven van verschillende ge beurtenissen en data enerzijds, over stromingen en branden anderzijds, wa ren dus de voornaamste oorzaken, waardoor zijn Kroniek, die de grond slag vormde voor de latere Kronieken van Boxhorn, Smalleganger, e.a., ons niet altijd volledig en „perfectelijck" omtrent het gebeurde inlicht. De „inundatiën", de overstromingen, waaraan Zeeland in de loop der tijden herhaaldelijk ten prooi is geweest, de den ongetwijfeld veel wetenswaardigs voor het nageslacht verloren gaan. In het bijzonder troffen deze rampen het oude Noord-Beveland. zodat van dit, door de vloeden van 1530 en 1532 gehéél verzwolgen eiland uiteraard nog minder te verhalen valt, dan van de andere delen van ons Zeeuws gewest. Niettemin kunnen we ons uit de be houden gebleven berichten gelukkig een, zij het hier en daar wat vaag beeld vormen van het in de Middeleeuwen zo belangrijke en gewaardeerde eiland! Omtrent het ontstaan van de naam Beveland neemt men vrijwel algemeen het volgende aan. In de 7 de eeuw werden de slikken en de schorren, welke zich hier destijds bevonden, door Pepijn van Landen, eerste Hertog van Brabant, aan wien deze streken behoorden, geschonken aan zijn dochter Geertruida. Deze noemde het ontvangen gebied naar haar vrome neef Bavo, Graaf van Hesban (in Luik) „Bavoland". Later kwamen zij aan de in die tijd verrezen abdij van St. Bavo te Gent. Van dit „Bavoland" acht men de huidige benaming Beve land afkomstig. Het oude Noord-Beveland was één der eerst bedijkte eilanden van Zee land. Waarschijnlijk is men met het bedijken reeds begonnen in de 9de eeuw. Evenals de andere delen onzer pro vincie bestond het oorspronkelijk uit verschillende, met zeekraal, later zulte en gras, begroeide schorren, waarop de bewoners vluchtheuvels aanlegden om bij plotseling opkomende vloed zichzelf en het vee te bergen. Later beveiligden zij zich door een ringdijk, zodat een eilandje of opwas gevormd werd. Zo veranderden de meeste schorren in op wassen en ontstond er een menigte ei landjes, die door nieuwe aanslibbing (aanwassen) vergroot en in de loop der tijden met elkander verbonden werden. Van de vele, meestal noordzuid ge richte geulen, die deze eilandjes van elkander scheidden, was de WIJT- VLIET ongetwijfeld de voornaamste. Het kostte heel wat inspanning eer men er in slaagde dammen in deze wijde, woelige stroom, te leggen. Lange tijd, nadat de andere geulen reeds dichtge slibd of afgedamd waren, bleef de Wijt- vliet dan ook nog als open water bestaan. Zij verdeelde het eiland in twee ge héél van elkander gescheiden delen, Noord-Beveland Beoosten en Bewesten Wijtvliet genaamd. Overblijfselen van deze stroom worden nog heden gevon den in het N.O. van de polder van Wigsekerke (het z.g. „Bokkegat") en de Vlietepolder. Ook van enkele andere belangrijke geulen vinden we hier en daar nog overblijfselen. Zo hadden b.v. de Cal- vliet en de Oude Lek, De Rip en Het Paal op verschillende plaatsen min of meer beduidende sporen achtergelaten Het „Katse gat", in de Leendert Abra hampolder, is nog een overblijfsel van de Waal. Soms ontstonden in de beddingen van voormalige geulen later nieuwe kreken. Dit was o.a. het geval met het Kleine Faal, de geul, die het eiland eertijds scheidde van de toen nog onbedijkte Colijnsplaat. Van de Boomvliet zijn thans geen noemenswaardige sporen meer te vin den. Naar de Rip werd de in 1713 be dijkte Rippolder genoemd. Eerst in de loop der 13de eeuw werd de Wijtvliet afgedamd, waardoor de beide delen, waaruit Noord-Beveland bestond, werden samengevoegd. Vol gens de „Zeelandia Illustrata" moet dit geschied zijn tussen 1208 en 1247. Hun oorspronkelijke benamingen: Beoosten en Bewesten Wijtvliet, bleven de beide delen echter ook daarna behouden. De door de afdamming van de Wijt vliet ontstane smalle strook gronds werd, waarschijnlijk vanwege haar moerassigheid „Grutersoirt" genoemd. Het aldus uit drie samengevoegde de len bestaande eiland werd door ge meenschappelijke buitendijken tegen de zee beschermd. Deze dijken stonden meesttijds onder één bestuur. Wel ver langde men in 1327 twee dijkgraven (Nicolaas van Cats werd toen door den Graaf benoemd tot dijkgraaf van Be oosten Wijtvliet), doch reeds in 1340 heeft de Graaf het al weer over „onsen dijekgrave met sine gheswoerne". In de zuidelijke afdamming van Gru tersoirt bevond zich de uitwaterings sluis „Ter Loe". Loe of Loo is een oude benaming voor geul in buitengronden (Deurloo). De dijken aan weerszijden van de ingepolderde Wijtvliet liet men na de afdamming wel als „slapers" liggen, maar men verwaarloosde ze, ofschoon ze als eerste binnendijken in behoor lijke toestand hadden moeten worden gehouden. Dit bezorgde den dijkgraaf en zijn gezworenen dan ook op 1 juli 1424 een geduchte uitbrander van Jan van Beieren. De dijken, die vooral door de St. Elizabethsvloed in 1421 zeer ge havend werden, moesten onmiddellijk hersteld en in het vervolg beter onder houden worden en wel zolang „totdat onsen Raide, die ghij selve dairtoe ge- cozen hebt. oirbaer dunkt - dat men laet vaeren off neen". Veel schijnt het schrijven van den Graaf intussen niet te hebben uitgewerkt, de dijken werden althans niet of niet genoegzaam her steld. (Wordt vervolgd). VOETBAL Zaterdag 29 september: Colpl. Boys 1 Apollo 1 (2.30 uur) 's-H. Arendskerke 3 Colpl. Boys 2 (2.00 uur) Colpl. Boys 3 Heinkenszand 3 (2.30 u) ZSC 4 Colpl. Boys 4 (12.45 uur) Dames: Colpl. Boys Zierikzee (11 u) Colpl. Boys BI Zld. Sport BI (12.45 u) Colpl. Boys El 's-H. Arendskerke El (10.00 uur) Veere F Colpl. Boys F (10.00 uur) Bevelanders 1 Rillandia 1 (2.30 uur) Duiveland 2 Bevelanders 2 (2.30 uur) WIK 3 Bevelanders 3 (2.30 uur) Dames: SVD Bevelanders (11.00 uur) Arnemuiden BI Bevelanders BI (11.00 uur) Bevelanders Cl Colpl. Boys Cl (11 u) Bevelanders El SSV El (10.00 uur) Bevelanders F Noormannen F (10 u) Wissenkerke 1 SVD 1 (2.30 uur) Kloetinge 4 Wissenkerke 2 (12.45 u) Hoedekenskerke 3 Wissenkerke 3 (12.45 uur) Wissenkerke 4 Dauwendaele 3 (2.3o uur) Wissenkerke Dl Bevelanders Dl (10.00 uur) SSV D2 Wissenkerke D2 (10.00 uur) Heinkenszand El Wissenkerke El (10.00 uur) Wissenkerke F Oostkapelle F (10 u) Kats 1 WIK 1 (2.30 uur) Ouwerkerk Al Cortgene Al (2.30 u) Cortgene Cl Wissenkerke Cl (11 uur) Robur El Cortgene El (10.00 uur) Zondag 30 september: Volharding 1 Cortgene 1 (2.30 uur) snelle inljjstservice v.a. 25 ct/cm. zeer grote grafiekcollectie. repro/poster-art. plm. 150 olie. en aquarel, schilderijen (uit binnen- en buitenland). Kamperland Tel. 01107 - 2444. ma. en wo. gesloten. BADMINTON Zaterdag 29 september: Sen.: Back Hand 3 Wissenkerke 2 Jeugd: Wissenkerke 3 Smash '74 4 (13.00 uur gymzaal te Kamperland) Dinsdag 2 oktober: Senioren: Wissenkerke 1 Smash 3 (19.30 uur gymzaal te Wissenkerke) WATERSPORT Zaterdag 29 september: Onderlinge single-handed om 14.00 uur te Wolphaartsdijk, organisatie: W.S.V. Wolphaartsdijk. Zondag 30 september: Onderl. snelheids wisselbeker- wedstrijd om 13.30 uur te Wolphaartsdijk/Veerse Meer, org.: W.S.V. Wolphaartsdijk. BASKETBAl Vrijdag 28 september: Delta-C. Souburg 2 (19.15 uur te Colijnsplaat) Volharding 2 Delta-C. (21.30 uur te Goes) Kruiswoordpuzzel no. 897 Horizontaal: 1. geest - 5. Nederlands dichter - 10. liefkozing - 12. bid (La tijns) - 13. voorzetsel - 14. Utrechts stedelijk orkest - 15. gevat - 17. be zittelijk voornaamwoord - 19. voor 21. ter plaatse - 22. kostbare stof - 24. zijrivier van de Donau 25. gelijke 27. gewicht - 28. Engelse jongensnaam 30. altijd - 32. meisjesnaam - 34. wond- vocht - 36. onverstandig 37. jongens naam - 39. tot nader order - 40. bevel 41. water in Brabant - 43. hevige koude 44. de lezer heil (Lat. afk.) 46. voeg woord - 48. luchtstrijdkrachten - 50. loco-burgemeester - 52. stapel - 55. graansoort - 57. in orde - 59. zoogdier 61. leeftijd (Frans) 62. waterkering 64. kerkelijk lied - 66. vorm van ragen 67. boom - 68. verlaagde toon - 69. i familielid - 71. voorzetsel - 73. muziek- j gezelschap - 76. tijdperk - 78. meterton 79. steen - 80. plaats in België 81. i uitgave - 82. onbedekt. I Verticaal: 1. Duits persoonlijk voor naamwoord - 2. schaap - 3. muziek instrument - 4. vogel - 5. deel van een vis - 6. larie - 7. Duits persoonlijk vnw. 8. geest - 9. vod - 10. meisjesnaam 11. persbureau - 16. bestuurder van Venetië - 17. voorzetsel - 18. plaats in Duitsland - 20. muziekdrama - 23. koeienmaag - 25. meisjesnaam 26. vogel - 27. onder anderen 29. wig 31. soort onderwijs - 33. leer van het heldendicht - 35 speelgoed - 38. water kering - 39. sekonde - 42. waterplantje 45. deel van een boom - 46. muze - 47. bijwoord - 49. gesloten auto - 51. reptiel 53. waterhoogte - 54. middagslaapje 56. jongensnaam - 57. voorzetsel - 58. plaats in Gelderland - 60. uurwerk 63. trompetvogel - 65. klos - 67. titel 68. boom - 70. wortel - 72. godin - 74. rivier (Spaans) - 75. Europeaan - 77. tandeloos zoogdier 79. koninklijk be sluit. Oplossing kruiswoordpuzzel no 896 Horizontaal: 1. elan 11. per - 12. ter - 16. oa - 18. voet - 19. 23. aan - 24. nar - 26. 31. lopik - 32. sop garen - 39. dia - 41. 46. vloer - 48. ego - 53. linde - 56. gnoe 60. emoe - 62. ere - 65. rogge - 66. mare. 4. links - 7. asla 13. pink - 15. ea ■order - 21. inham kandij - 28. porie - 34. kader - 35. tegel - 44. idool 49. eel - 51. flard - 58. di - 59. as 63. min - 64. luis Verticaal 5. isar - 10. arts - anno - 18. 25. eloge 29. ed - 37. edele 41. toen 47. leis - 53. lang - 61. oir. 1. eppe - 2. lei - 3. arno 6. kooi - 8. stom 9. lee 14. kraai - 15. eend - 17. varia - 20. da-nk - 22. hark - 26. kp - 27. ijs - 28. pp 30. frele - 33. ooi - 36. ri - 38. noga - 39. dl - 40. av 42. eelde - 43. gr - 45. oord 50. egel - 51. foei - 52. dito 54. ernma - 55. gene - 57. nru

Krantenbank Zeeland

Noord-Bevelands Nieuws- en advertentieblad | 1984 | | pagina 1