Geef.V
GefftcM.
Een oud-eilandbewoner
weet te vertellen(Deel 3)
Steun het Astma Fonds.
Postgiro 55055.^
Op zaterdag
7 april 1984
Op 7 april organiseert de Nederlandse
glastuinbouw onder het motto „Kom in
de Kas" een landelijke open dag. Voor
de zevende achtereenvolgende maal
staan dit jaar de kassen van honderden
in 25 regio's verdeelde bloemen-, plan
ten-, groente- en fruittelers wijd open
voor het publiek.
Vorig jaar maakten niet minder dan
135.000 mensen van de gelegenheid ge
bruik om een kijkje te nemen in de
„keuken" van de Nederlandse glastuin
bouw. Gezien de tot nu toe steeds fors
gestegen bezoekersaantallen wordt ook
dit jaar meer belangstelling verwacht.
De tuinbouw is in toenemende mate
van belang voor de economie. Vorig
jaar bedroeg de export van verse groen
te, fruit, snijbloemen en planten in
totaal 5,9 miljard gulden. Dit was 500
miljoen gulden meer dan in 1982. Er
zijn in ons land 7.350 voedings-tuin-
bouwbedrijven onder glas. Samen zor
gen zij voor een produktie van mil
joenen kilo's groente en fruit.
Zo worden er jaarlijks 16 miljoen kilo
aardbeien, 38 miljoen kilo paprika's en
81 miljoen kilo radijs via de groente
veilingen verhandeld. Bij voedingstuin-
bouwprodukt nummer één, de tomaat,
ligt dit getal nog veel hoger. Meer dan
450 miljoen kilo tomaten vinden via
veiling en handel ieder jaar hun weg
naar de consument.
De bloemisterijsektor toont niet min
der aanzienlijke getallen. De in Neder
land gevestigde 7.560 bloemen- en plan-
tenkwekerijen onder glas produceren
jaarlijks bijna 6 miljard snijbloemen en
ruim 400 miljoen potplanten. Traditio-
UITVOERING VAN E.M.M.
Op vrijdag 16 maart hield de Kon.
Muziekvereniging E.M.M. uit Kortgene
haar jaarlijkse uitvoering in „De Pomp-
weie" te Kortgene. Deze uitvoering stond
in het teken van de viering van het
105-jarig bestaan van de vereniging dit
jaar. De goedbezochte uitvoering werd
geopend door de voorzitter, dhr. C. J.
van Damme.
Daarna gaf het orkest een concert,
bestaande uit werken uit vroeger tijd
en gekleed uit die tijd, toen er nog van
uniformen geen sprake was, o.l.v. de
dirigent dhr. F. Meijer. Tevens brachten
A. Welleman en J. Welleman, resp. 55
en 40 jaar lid van de vereniging, een
solo voor 2 tuba's ten gehore met piano
begeleiding van de dirigent.
Hierna bracht een kabaretgroep o.l.v.
Anneke Klaassen, op aantrekkelijke wij
ze een aantal Zeeuwse sketsjes op het
podium.
Na de pauze werkten het Noord-Be-
velands Mannenkoor o.l.v. dhr. F. Smit
en de E.M.M.-drumband o.l.v. dhr. B.
de Looff, tot genoegen van het publiek
aan het programma mee. Vervolgens
een concert door E.M.M., nu gekleed in
uniform en het optreden van de drum
band. Tenslotte speelde het orkest, in
samenwerking met de drumband „De
Manoevre Mars" van J. Steyn.
De uitvoering werd met een gezellig
bal besloten.
neel is de roos de populairste snijbloem,
direkt gevolgd door de chrysant, anjer,
tulp, gerbera en freesia. Nauwelijks
minder van belang zijn de lelie en de
cymbidium. De meest gevraagde pot
planten zijn begonia, ficus, bromelia,
dracaena, azalea en saintpaulia.
Al deze produkten en de moderne ma
nieren waarop ze worden geteeld, zijn
op 7 april in ruime mate te zien. De
landelijke open dag voor de glastuin
bouw is niet commercieel van opzet.
Het bezoeken van de bedrijven, die zijn
opgenomen in de vele uitgezette „Kom
in de Kas"-routes is gratis, evenals
vele daaromheen georganiseerde akti-
viteiten, die de bezoeker de kans bieden
kennis te maken met andere facetten
van deze dynamische agrarische sektor.
De onderstaande tuinders stellen hun
"bedrijven van 10.00 tot 16.00 uur open
tijdens de open dag „Kom in de Kas"
op zaterdag 7 april a.s.:
A. Nieuwenhuyze, Reeweg 13, Vlake
(bedrijf van plm. 3000 m2 potplanten en
perkgoed, o.a. geranium en fucsia).
C. Verhage, Noordhoeksewegeling,
Eversdijk (bedrijf met 11.000 m2 sla, van
pas geplant tot oogstbaar).
J. A. Schouwenaar, Paardewegje, We-
meldinge (bedrijf van 3000 m2, waar
groot bloemige anjers, mini-anjers en
violiren geteeld worden).
F. Hamelinck, Vroonlandseweg, Kapelle
(bedrijf van 9000 m2, waar trosanjers
worden geteeld van pas geplant tot 2-
jarig gewas).
M. Glas, Hillewerfweg, Kapelle (bedrijf
van 3800 m2 met grootbloemige anjers).
KENNISMAKINGS-AVOND VAN
WEDUWEN EN WEDUWNAARS
IN GOES
De groep van weduwen en weduw
naars in Noord- en Zuid-Beveland houdt
op donderdag 12 april a.s. een kennis
makingsavond.
In Middelburg bestaat een soortge
lijke groep, die in september haar derde
verjaardag viert. Deze groep blijkt in
een grote behoefte te voorzien.
Het valt niet mee om na het verlies
van een partner alleen verder te gaan.
Het kan dan goed zijn om samen met
lotgenoten over je situatie te praten en
wat begrip en ontspanning te vinden.
De groep wil een mogelijkheid bieden
om mensen te ontmoeten, die hetzelfde
hebben meegemaakt en veel problemen
uit eigen ervaring kennen. Problemen
rond eenzaamheid, kontakten die weg
vallen na het verlies van je partner,
financiële beslommeringen, wat te doen
met vakantie en de lange weekenden,
uitkeringen, de veranderde maatschap
pelijke positie, enz.
Ook gezelligheid en ontspanning kun
nen in de groep gevonden worden door
samen met anderen eens uit te gaan,
bijvoorbeeld naar de schouwburg, samen
een fietstocht maken, gezellig uitgaan,
winkelen, enz.
Weduwen en weduwnaars die kennis
willen maken met deze groep zijn har
telijk welkom op donderdag 12 april a.s.
om 20.00 uur in het Ontmoetingscen
trum, Zusterstraat 17 te Goes. Meer in
lichtingen en eventueel een folder te
verkrijgen bij Fiom-Zeeland, Telefoon
01180- 27311.
HET WETEN WAARD
Hebt u ranzige boter? Gebruik dan uit
sluitend deze boter voor het braden van
vlees. Door toevoeging van een klein
stukje ui voorkomt u de nare smaak.
Stalen meubels bewerkt u met een lapje
waarop enige druppels slaolie.
Dof geworden kristal maakt u schoon
met blauwsel water, daarna opwrijven.
Het is wel aardig om even te bezien
hoe men heden het rijbewijs moet ver
krijgen. Dan vergeten wij maar even
de financiële offers. Deze zijn hiervoor
heden ook niet gering. Wel duurder dan
tien cent porto, een envelop en een
velletje schrijfpapier.
In de Alg. Winkler Prins, deel 8,
blz. 672 leest men dan: RIJBEWIJS,
document dat in Nederland de houder
de bevoegdheid geeft tot het besturen
van motorrijtuigen. Er zijn vijf soorten:
R.A. voor tweewielige motorrijtuigen
(motorrijwielen en scooters).
R.BE. voor personenauto's en kleine
bestelwagens.
R.CE. voor vrachtauto's.
R.DE. voor autobussen.
R.F. voor spec, voor invaliden ingerichte
motorrijtuigen.
Het rijbewijs wordt afgegeven door de
Kommissaris der Koningin tegen over
legging van een rijvaardigheidsbewijs
en een medische verklaring. Deze wor
den verstrekt door het Centraal Bureau
voor de afgifte van Rijvaardigheids
bewijzen (CBR), een door de overheid
erkende particuliere instelling; het eer
ste na het afleggen van een theoretisch
en praktisch examen, de laatste na het
invullen van een eigen gezondheidsver
klaring. Voor personen met lichaams
gebreken of boven 60 jaar is medische
keuring vereist. (Aanv.: dit bepaalt dan
de duur van het rijbewijs).
Voor hen die nader in de automerken
NAG en Darracq zijn geïnteresseerd, nog
het volgende. Wat voorgaande werd sa
mengevat kostte veel gehengel in het
genoemd meer. Zo benaderden wij voor
het merk NAG de Duitse ambassade,
voor het merk Darracq de Franse am
bassade.
De Botschaft der Bundesrepublik
Deutschland, Groot Hertoginnelaan 18-
20, 2517 EG Den Haag, antwoordde (kort
samengevat) dat men ons doorverwees
voor nadere informatie naar: Verband
der Automobilindustrie e.V., Westend-
strasse 61, 6000 Frankfurt a. Main 17
of Allgemeiner Deutscher Automobil-
Club e.V. (ADAC) Baumgartnerstrasse
53, 8000 München 70 (Te vergelijken met
de Nederlandse ANWB).
De Ambassade de France, Aux Pays-
Bas, Le conseiller Commercial, Smids
plein 1, La Haye, antwoordde met een
doorverwijzing naar: Musée National de
1'Automobile de Mulhouse, 192 Avenue
de Colmar, 68100 Mulhouse.
Toen de wegenbelasting was gekomen,
beide genoemde auto's „der dagen zat"
geraakten, zijn deze verkocht voor de
sloop. Jammer. Zij zouden het nu nog
doen, zo men destijds op Noor-d-Beve-
land er aan gedacht had, een museumpje
van rijdend materiaal op te richten. Dit
dan nu te laten zien aan de vele toe
risten die langskomen, wat zou dit mooi
geweest zijn. Desnoods aangevuld met
modellen van veerboten die eens ten
dienste van het voormalig eiland hebben
gevaren. Wat leeft er nog uit de tijd
van kar en paard?
Het woord „wegenbelasting" is geval
len. Daar dit woord in de volksmond nog
vaak gebruikelijk is, maar eigenlijk
werd vervangen, citeren wij voor u de
volgende regels uit de Alg. Winkler
Prins, deel 7, blz. 408.
Motorrü tuigenbelasting.
Ned. belasting, geheven op het ge
bruik van motorrijtuigen op de openbare
weg. Zij heette aanvankelijk ('26'34)
„Wegenbelasting". Zij was ingevoerd op
aandrang der georganiseerde automobi
listen zelf en de opbrengst werd ge
stort in een Wegenfonds, waaruit de
modernisering van het destijds deplora
bele wegennet werd gefinancierd (zgn.
Bestemmingsheffing).
In oktober 1934 werd de naam gewij
zigd in Motorrijtuigenbelasting en de
naam Wegenfonds in Verkeersfonds.
Men beoogde hierbij vooral de toen grote
tekorten van de Spoorwegen te dekken
uit de door de automobilisten voor de
verbetering der wegen opgebrachte mid
delen. Het tarief is afhankelijk van het
gewicht en het aantal wielen van het
motorrijtuig. Een tariefsverhoging wordt
o.a. toegepast voor motorrijtuigen, waar
van de wielen niet voorzien zijn van
luchtbanden of die niet voortbewogen
worden op uitsluitend aan benzine ont
leende kracht. Hiervoor wordt nl. het
bijzonder invoerrecht op benzine niet
ontvangen. Bromfietsen worden niet als
motorrijtuig aangemerkt.
Het Verkeersfonds is thans in feite
buiten werking gesteld, de door de mo
torrijtuigenbelasting opgebrachte gelden
worden bij de algemene middelen ge
voegd. Slechts een fraktie wordt nog
voor verbetering van het wegennet ge
bruikt.
Uit vervlogen tijden herinneren wij
het volgende komische gebeuren. Wel
door de heer D. C. Schippers bijgesteld,
hier weergegeven. In de garage van K.
H. Schippers te Kortgene had men een
oude motorfiets weer rijdend gemaakt.
Dit was een Henderson Reading Stan
dard. De overbrenging ter voortstuwing
geschiedde vanaf de motor met een
massief vliegwiel van ongeveer 30 cm
diameter naar de as van het achterwiel
d.m.v. een riem.
De oom van D. C. Schippers, wijlen
P. Schippers (dezelfde die eens te Ame
rika en Canada is geweest en in Zuid-
Afrika is overleden) was op het weer
te rijden geval gestapt voor een ritje
Noord-Beveland. Bij de „öage eule", de
zuidelijke invalshoek van het dorp Wis-
senkerke, vloog die riem van z'n plaats
en bleef roerloos op de weg achter. Eer
Schippers in de gaten had dat er „iets"
gaande was, stilstond en om kon kijken,
zag hij juist iemand met de al opge
raapte riem verdwijnen.
Nooit heeft hij geweten, wie deze „ge
pikt" heeft. Misschien iemand die toen
deze rustverstorende verschijning niet
welgezind was? De riem werd nooit
terugontvangen. Daar stond Schippers.
Op de een of andere wijze werd „Kort
gene" gewaarschuwd. Men is vandaar
de gestrande motorrijder gaan ophalen
met de „Darracq".
Een breed soort lint werd aan „de
bak" gebonden, het andere eind van dit
lint knelde Schippers tussen zijn tan
den. „Nie praete, rieë!" zal hij wel ge
zegd hebben. En zo verschenen „sleper
en gesleepte", Schippers dus rijdend op
de motorfiets, weer te Kortgene.
Dit komisch tafereel nu konden wij
ons nog herinneren. Hoe gemoedelijk en
vrijgevochten was toen nog het weg
verkeer!
Te Wissenkerke ging in die tijd „Ga
rage Van Damme" domineren. Met hier
aan verbonden een busdienst. Van deze
garage is ons over P. A. van Damme
het volgende bus-huzarenstukje bekend.
Het was in een strenge winter ook
eens zéér glad. En wel zo, dat rijden
met een bus op de openbare weg levens
gevaarlijk bleek. De wegen waren toen
nog erg smal, het wegdek in slechte
staat, voor „nae de peetied", steile op
en afritten en glimmende kinderkopjes
in de dorpskernen.
Doch deze Van Damme stelde: de post
moet weg? Dan zal die post weg! Be
vestigde „sneeuwketting" aan de bus-
wielen, is in z'n eentje naar het veer
Kortgene Wolphaartsdijk gereden.
Enkwam zonder ongelukken terug
op het dorp Wissenkerke, glad of niet.
Hieruit mag men opmaken, dat als het
zo uitkwam, sommige Noord-Bevelandse
bewoners ook niet zo gauw verschrikt
waren.
Wij memoreerden inmiddels het begin
van het gemotoriseerd verkeer op Nrd.-
Beveland. Dit bracht veel „versnelling".
Zo verviel de postkar. De wagenmakers
kregen steeds minder opdracht voor
het bouwen van de oude vertrouwde
toch zo mooie boerenwagen, die inder
daad „ratelde over de keien". Nog hand
haafden zij zich met de bouw van „de
bak" op autowielen. Daarna verdween
dit ambacht geheel.
De vrachtauto ging in de bodedienst
verlening eveneens kar en paard ver
dringen. Ook de beurtschipper! Met de
nieuwe wijze van vervoer werd geladen
ter stapelplaats, om dit zo eens te noe
men, gelost ter bestemming aan plek.
Terwijl bij het beurtschip de vracht aan
boord gebracht moest worden en ter
bestemde plaatse aangekomen, weer van
boord moest worden afgehaald.
De linnenkap, die de personenauto
overdekte bij slecht weer en openge
slagen kon worden bij stralende zonne
schijn, ging het verliezen van de vaste
auto-opbouw. Langzaam maar zeker
ging er veel van het oude vertrouwde
verdwijnen, door de auto, en kwam niet
altijd iets beters in de plaats.
Het „lessen" voor het auto-rijbewijs
nam gestadig toe. Het is goed, dachten
wij, nog eens bij al deze feiten even
stil te staan.
In 19181919 begon wijlen J. D. de
Koster te Colijnsplaat voorzichtig met
de T-Ford autobusdiensten te verzorgen
op het eiland. Mede verzorgde hij toen
postvervoer. Daarvoor had dit al door
hem plaatsgevonden met de motorfiets,
een Harley Davidson. Uit die tijd stamt
ook „het driewielertje" van De Koster,
een mini-autootje, met een linnenkap
overdekt, weten wij nog. Wat zou dit
wagentje nu het doen in een Noord-
Bevelands museum!
Het werd ook wel bestuurd door de
latere mevr. Van Arenthals - Van Oe-
veren, nu wonend te Kats. Zij bracht
hiermee haar vader en oom, landbou
wers te Colijnsplaat, naar de wekelijkse
„beus" te Kortgene. Die gehouden werd
in „De Korenbeurs" aldaar. Hieruit valt
op te maken, dat met de emancipatie
van de vrouwen Noord-Beveland heus
niet achteraan hobbelde bij de rest van
„buiten het eiland"!
Een voorval met deze auto op drie
wielen mogen wij u niet onthouden.
Hoewel schrijver dezes dit stelt met
weer schaamrood op de kaken. O, die
roekeloze jeugd, door alle eeuwen heen!
Bovenop de kruin van de Kaaidijk te
Kortgene, de betonnen kap met opbouw
was daar nog niet aangebracht, bevond
zich een voetpad, bestrooid met fijn
grind. Nog heeft de jeugd (en ook ou
deren) niet geleerd dit netjes te laten
liggen. „Keitjes scheren" over het water
zagen wij door geheel Nederland. Maar
ook langs de Rijn, tot Bazel in Zwitser
land toe.
Bij brugonderdoorvaart werpt men
van bovenaf de brug ook graag keien
(of wat anders) op de daar dan passe
rende schepen. Enkele jaren terug was
zelfs hiervoor op het Maas-Waalkanaal
een ferme politionele aktie nodig! Auto
mobilisten, de Zeelandbrug berijdend,
zien wij ook wel eens iets uit een geo
pend raam smijten. Zelfs een leeg bier
blikje, na eenparig versnelde beweging
terecht komend op het hoofd van een
juist passerende schepeling, is heus geen
genoegen! Niet meer doen!
Wij zouden eens, met een tankschip
geladen met benzine, op het Lekkanaal
de brug daar onderdoor varen. Het was
zeer warm zomerweer, haast windstil,
het ontsnappende gas zinderde boven
het schip. Op de brug enkele jongens,
rokend. Eén van hen boog zich over
de brugleuning, brandende peuk in de
hand. Wachtend om deze naar beneden
te laten vallen juist boven het schip..
Gelukkig zagen wij hem. Men krijgt
dan niet veel tijd om even na te denken
wat nu het beste gedaan kan worden.
Wij trokken aan de scheepssignaalhoorn
en hiervan schrok die knaap zo geweldig
dat hij en zijn maten, met peuk, snel
verdwenen op het boven ons passerende
brugdek. Landrotten, nooit zoiets doen!
Hebben wij het recht dit te vragen?
Leest u verder?
Wij, mijn oudste broer en ik, stonden
dan naast „het oude" pakhuis van
graanhandel wijlen J. P. Verburg. De
handjes gevuld met die kleine keitjes.
Zochten een „objekt" om deze hierop
te deponeren. Dit werd nu het aanko
mend autootje van De Koster. Toen door
hem zelf bestuurd. De vele keitjes klet
terden op en in de auto, want de zijkant,
naar ons gericht, was open. Direkt stond
het autootje stil. En rende De Koster,
met een ijzeren staaf in de hand, ons
al gauw achterna. Wij vluchtten het
pakhuis van Verburg in (nu bar „De
Loods"), waar wij vader binnen aan het
werk wisten voor het gereedmaken van
lading voor de „Mon-Desir", zijnde een
partij „schokkers" voor graanhandel
Brouwer te Goes.
Vader versperde De Koster de weg.
Die hijgend hem zeer kort verslag deed
van het gebeurde en eindigde: „Vent,
gae weg, dan slae'k ze artstikke dóód!"
Nu, dat deed vader even nadien haast
zelf. Hij was erg driftig, had een harde
hand en die drift was wel in zijn hand
merkbaar. Tot nu De Koster het voor
ons opname met te zeggen: „Noe is't wè
genoeg. Mè as die keien in m'n motor
waere gevloge, was aoles kapot ge-
draoid!"
Toen wij dit verhaal aan D. C. Schip
pers vertelden, zei deze: „Die ijzeren
staaf klopt. De Koster had die altijd
bij zich gereed. Wij hadden het handje,
als te Kortgene met „de driewieler" De
Koster weg wilde rijden, gauw een bij
ons verborgen steen voor een wiel te
leggen. Dit is nogal eens gebeurd, van
daar!"
Wij herinneren ons nog twee namen
van buschauffeurs bij J. D. de Koster
te Colijnsplaat. Dit waren eerst Piet de
Smit, die in de strenge winter van 1928-
1929 nog in dienst was. Deze is later
politie-gaent geworden bij de gemeente
politie te Schiedam. Dan Jaap Geill,
afkomstig van Veere. Daar is hij ook
weer naar teruggegaan. Om ter plaatse
in dienst te treden bij de Rijkswater
staat. Wij melden dit om reden dat hij
daar gevaren heeft met een Sliedrechter
roeiboot waarin een automotor was ge
bouwd. Sturen deed hij met het voor
heen bij de auto behorend stuurwiel.
Ook het personeel van de veerdienst
KortgeneWolphaartsdijk hadden met
eigen middelen de eens voor het over
zetten gebruikte roeiboot voorzien van
een gebruikte automotor, ik meen een
Ford. Deze roeiboot, waaruit de motor
weer gesloopt werd, deed nog dienst in
de winter van 19281929. Hierover later.
Het werd ook bij de binnenvaartzeil-
schepen meer en meer gebruikelijk om
in de volgboot of -sloep een gebruikte
automotor te bouwen. Als eerste defi
nitieve stap van zeilvaart naar motor
voortstuwing. Een opdrukker werd zo'n
geval genoemd.
Daar een dergelijke installatie in een
volgboot erg kwetsbaar bleef (stuk
varen), kwam de zijschroef aan boord
van de zeilschepen voor hulp bij de
voortstuwing, met de aandrijfmotor aan
het dek. Na deze benzinemotor, die ook
bij losinstallaties wel ingezet kon wor
den, volgde de middeldrukmotor, met
gasolie als brandstof. Na deze middel-
druk kwam de dieselmotor. In dit pro
ces passeerden vele variaties. Maar ook
hier heeft de auto in de geschetste si
tuaties een rol gespeeld.
Te Kamperland had men een bus
dienst De Koster-Lamain. Die met een
verouderd busje, kenteken K 644, werd
onderhouden. Dit tot 22 mei 1944. Toen
is deze bus, met als brandstof toen een
soort houtverbrandings-installatie voor
gas daarachter bevestigd, beschoten door
geallieerde vliegers, waarbij doden te
betreuren waren, met hieronder de
chauffeur.
Wij hebben het gevoel verre van vol
ledig te zijn geweest met al het voor
gaande. Ondanks poging dit te voorko
men. Wij komen nu aan de tweede
vraag.
Hoe en wanneer kwam(en) de eerste
auto(s) op het eiland?
Als antwoord hierop zijn er verschil
lende mogelijkheden:
1. of deze kwam(en) op Noord-Beve
landse bodem per „Stoombootmaat
schappij" uit Middelburg (1864
1911), die ook de aanlegplaats te
Kortgene voor hun dienst benutte;
2. of dit vond plaats omtrent en na
1914 met de in 1914 gebouwde eerste
stalen veerboot „Zuidvliet", bestemd
voor de veerdienst Kortgene Wol
phaartsdijk;
3. of deze auto(s) kwam (en) per beurt-
of partikulier schip;
4. het kan ook zijn, dat voor de eerste
auto's dit een kombinatie van ge
noemde mogelijkheden is geweest.
De een dus zus, de ander zo.
Want de amfibi-auto, een auto zowel
voor te land als te water, was bij ons
weten toen nog niet verschenen. Wie
kent de ontwarring van deze knoop?
P. C. Noordhoek.
(Wordt vervolgd)
