Noord-Beveland
steunt Polen
KRONIEK VAN
NOORD-BEVELAND
Brood van eigen deeg (bodem)
Vorige week was het, beste vrienden, ouderavond van de school
te Wissenkerke. Waarom dit ouderavond wordt genoemd is me
nog steeds niet helemaal duidelijk. Hier is tooh zeker kinderavond
op z'n plaats. Wat wordt gedaan is toch allemaal door en met
de kinderen, met ouders als toeschouwers.
Hoe het ook zei, beste vrienden, een opwindende gebeurtenis in
een kinderleven. Vandaar deze week een kleine terugblik.
Ouder-aevend.
A weken van te voren wordt'er over hepraet,
zo a dat bie kinders haet.
Versjes worre heleerd
en tonéél wor inhestudeerd.
Eindeluk nae weken van studere
hae ze't dan vo een volle zael perbere.
D'n nacht van te voren kun ze nie slaepe
en't eten, dat kon moeder in de keuken laete.
't Is ók mè hin stap, op de planken vo een volle zael,
d'r wor nae je hekeke deur oalemael.
De zenuwen tiere welug rond,
ok de meesters lieke dien aevend nie hezond.
Ze lööpe wat onnödug heen en weer,
de kinders kriehe anwiezingen vo de leste keer.
't Herdien hae open en di stae ze wat verlehe,
di ei ter één z'n moeder in de haten hekrehe.
D'r wor driftug hezwoaid nae kleine Piet,
mè die is wat of 'tun most zehhe, élemael kwiet.
Ie kriegt wat benauwd en piekert z'n eihe suf;
mè helukkug di elpt juf.
Di nae bin de hröötere klassen an de beurd,
mee snorren en ier en daer wat bie hekleurd.
D'n aevend is verbie vo k ze't wete,
mè toch nie vlug verhete.
Want d'n oaren dag wor nog een keer uuthebreid
d'n aevend uutheleid.
De juffrouw en de méésters oor je nie;
die dienke: helukkug, wee vo een jaer verbie.
De spanning is nu weer voorbij, beste vrienden, en het onder
wijzend personeel kan weer rustig slapen.
Tot slot nog een gebeurtenis uit het leven van een schooljuffrouw:
Een veintje wat erg most plasse,
vloog mee een hang uut de klasse.
'k Mö nae de w.c., riep um mee een rooi-je kop;
m'n vienger steek uk straks wè op.
CeeBee.
Op 19 januari van dit jaar vergaderde in
het Dorpshuis te Wissenkerke een groep
mensen. Van alle Noord-Bevelandse dorpen
was een afvaardiging van drie of meer
personen aanwezig. Ook was aanwezig de
voorzitter van het comité „Hulp aan Polen"
de heer Lipowski uit Vlissingen. Eensgezind
ging men akkoord met de voorstellen om
op Noord-Beveland een aktie voor hulp
aan Polen te houden en de baten van deze
aktie beschikbaar te stellen aan het comité
„Hulp aan Polen", waarin meerdere Zeeuwse
plaatsen samenwerkten. Daardoor zou het
beste rendement met de aktie kunnen wor
den bereikt. Diegenen, die over een zoge
naamd „groot rijbewijs" beschikten konden
onderwijl hun naam opgeven aan de heer
Lipowski, omdat voor het transport een
aantal extra chauffeurs nodig zou zijn.
De Noord-Bevelandse aktie werd in het
weekend rond 29 januari gehouden. Het
resultaat was prachtig. Naast een partij
goederen zoals kleding, levensmiddelen en
zeep werd een geldbedrag van ongeveer
28.000,— ingezameld. Op de bankreke
ningen die bij verschillende banken zijn geo
pend kwamen inmiddels nog steeds gaven
binnen, zodat tot op heden een bedrag
van 30.366,73 bijeengebracht is. Dertig
duizend gulden is afgedragen aan het comité
„Hulp aan Polen".
Dit comité heeft daarvan, zoals was af
gesproken medicijnen, kindervoeding, alge
mene voeding, zeep en nog veel meer ge
kocht. Het comité is er tevens in geslaagd
om half februari met de minste kosten alle
gaven in Polen te brengen. Dit alles was
met name mogelijk door de onbaatzuchtige
en spontane medewerking van personen en
bedrijven, kollektanten, brandweer, gevers,
hulp bij het inladen, enz. Hoe het alles in
zijn werk ging, blijkt uit het volgende ver
slag van de heer Geelhoed uit Kats, die
de reis naar Polen zelf meemaakte.
Hij vertelt: „Toen ik de opbrengst van
de aktie hoorde, dacht ik: een fantastisch
bedrag, aktie geslaagd envoorbij. Op
zaterdag 30 januari ging bij mij de telefoon.
„Met Lipowski, prachtig zeg van Noord-
Beveland, bedankt. Over 14 dagen gaat het
transport weg. Kun je rijden? Ja, goed, a.s.
maandag bespreking met chauffeurs in Vlis
singen en alle benodigde papieren mee
brengen. Tot ziens."
Nou, dat was wat. Niet verwacht en toch
gekomen. Nog helemaal overdonderd ging ik
mijn papieren nakijken. Rijbewijs goed, me
dische Verklaring nog 3 jaar geldig, paspoort
verlopen! Wat nu? Direkt burgemeester
Van der Linde gebeld. Alle medewerking,
zodat ik dinsdags mijn nieuwe pas al had.
's Maandagsavonds was de bijeenkomst
van de chauffeurs en de comité's van Vlis
singen en Goes. Goes ging op eigen houtje
verder, omdat hun aktie bestemd was voor
Plock en het Landelijk Comité de plaatsen
Poznan, Grudziadz en Gdansk had aange
wezen als de gebieden waar hulp het meest
nodig was. Goes vertrok dus weer en toen
kwam de papierwinkel aan de orde. Je kunt
je nauwelijks voorstellen wat een papieren
er voor zo'n transport nodig zijn, maar
dat schijnt er nou eenmaal bij te horen.
Toen moest ik bij mijn baas ook nog
een week vrij gaan vragen. Toen ik hem
uitlegde waarvoor dit was reageerde hij
nogal enthousiast en ik maakte daar gelijk
gebruik van om hem om dieselolie te vra
gen voor de reis. Ook dat kon, ik mocht
400 liter tanken.
Zaterdag 13 februari moesten de vier
vrachtwagens geladen worden. De afspraak
was: de chauffeurs laden zelf en proberen
hulp te krijgen. Toch geprobeerd om dat
over Noord-Beveland te verdelen. Er gingen
3 mensen van Kats, 1 van Colijnsplaat en
5 mensen van de brandweer van Wissen
kerke mee naar Vlissingen. Veel mensen
van de Poolse gemeenschappen uit Neder
land kwamen daar nog pakjes afgeven,
vooral voor Grudziadz en Gdansk. Dan nog
één dag thuis, 's Zondags werd ik door
vele mensen sterkte en een goede reis ge
wenst. Zoiets doet je wat. Ook de andere
chauffeurs hadden dezelfde ervaring.
Maandagmorgen half negen aanwezig bij
de weegbrug in Vlissingen, waar alles nog
gewogen moest worden. De vooras van onze
wagen was te zwaar, maar de achteras kon
nog wat hebben..Dat kwam goed uit, want
wij moesten nog 700 kg spek, vlees en
reuzel laden. Wij, dat zijn Theo Knippers
uit Middelburg en ik, en de wagen was
van Groothandel De Brug. Ik zal gelijk ook
de andere wagens noemen: Verhuisbedrijf
Luitwieler, fa. Caljouw en de NV Haven.
Dan nog een particulier met Mercedes-
stationcar en aanhanger en een busje met
caravan. Alles totaal afgeladen
Nadat alles geladen was moesten we nog
op de douanepapieren wachten. We zouden
om 11 uur vertrekken, maar het duurde tot
2 uur voor de papieren er waren. En toen
konden we dan eindelijk vertrekken. We re
den in één ruk door naar de grens bij Venlo.
Daar schrokken we buitengewoon, want er
was naar de douane gebeld dat er iets met
de zoon van één van de chauffeurs gebeurd
was. Gelukkig bleek alles op een misver
stand te berusten. Toen weer verder tot
Hannover. Daar weer van chauffeur wisse
len en door naar Helmstedt, waar we de
Oostduitse grens over moesten.
Dat duurde zes uur. Eerst werden we ge
woon aan de kant gezet, dan werden de wa
gens een paar uur later onderzocht en de
papieren gecontroleerd. Alles w.as in orde
en alle wagens op één na mochten doorrij
den. We reden in konvooi, dus wist de dou
ane dat we toch op elkaar zouden wachten.
Toen konden we verder naar Frankfurt
aan de Oder voor de grensovergang naar Po
len. Nu duurde het 4,5 uur voor we de grens
over waren.
Tot nu toe was het steeds 4-baansweg
geweest, maar in Polen is alles 2jbaans en
veel putten en hobbels in de weg. In Poznan
werd een gedeelte gelost bij een kerk. Op
eens werd de klok geluid en.stroomde het
kerkplein vol kinderen. Snel werden een paar
kistjes sinaasappels en doosjes snoep en
broodjes opengemaakt en uitgedeeld. Toen
moesten we nog naar Grudziadz. Alle chauf
feurs waren erg moe en de wegen waren
slecht en smal en telkens moesten we stop
pen voor controle door de militia.
Bovendien hadden we niet geslapen, daar
door werd dit stuk het zwaarste van de
hele reis.
Dinsdagavond om 11 uur kwamen we aan
bij een pastorie. We waren erg blij dat we
er waren. We gingen eerst eten en napra
ten en om 2 uur gingen we naar het kinder
tehuis naast de pastorie om daar te slapen.
's Morgens om 8 uur gingen we twee wa
gens lossen, zodat we op tijd naar Gdansk
konden vertrekken en nog met de mensen
konden praten over de toestand. Vele oude
ren spraken Duits en sommige jongeren En
gels. Pools was voor ons niet te verstaan.
De twee lege wagens bleven staan en de
chauffeurs stapten over.
We kwamen bij een klooster in Gdansk.
Hier was slechts èén man om te helpen los
sen en die gaf alleen maar aanwijzingen. Er
kwamen weer veel mensen, vooral moeders
met kinderen om eten vragen. Voor de wa
gen werden sinaasappels, kindermeel, Roos-
vicee en boter uitgedeeld, anders was er
niet te lossen, omdat iedereen in de weg
liep. Tijdens het lossen werd een paar stra
ten verder geschoten. Na het lossen aten we
brood en daar stond ook een piano. Even
later klonk de Boogie Woogie en galmde
de Klok van Arnemuiden door het klooster.
We konden de kerk bezichtigen en praten
met de pastoor. Deze was gedreigd geinter-
neerd te worden om z'n felle preken tegen
de Poolse regering. We hebben hem plech
tig laten beloven dat de spullen ten goede
zouden komen aan iedereen die het het
hardst nodig hebben, ongeacht hun geloof.
Daarna werden we gesplitst om te slapen
vóór om 22.00 uur de avondklok inging en
we nog de straat over moesten op nog geen
honderd meter van het hoofdkantoor van de
Poolse Communistische Partij. De andere
morgen om 8 uur reden we naar een andere
kerk in Gdansk. Daar werden de wagens ge
lost door Polen. Eerst gingen we koffie
drinken, de kerk bezichtigen en daarna wer
den we ontvangen door de bisschop van
Gdansk. Deze vroeg ons de mensen te be
danken die de spullen geschonken hadden.
Het zou verdeeld worden onder de geïnter
neerden in de kampen en aan hun gezinnen,
die totaal zonder inkomsten zitten, zieken,
invaliden en bejaarden en gezinnen met veel
kinderen. Verder merkte hij op dat het zali
ger is te geven dan te ontvangen.
Vroeger was Polen de graanschuur van
Europa en nu is het tot een land van bede
laars gemaakt. Bij het afscheid werden wij
door de Bisschop gezegend en een goede
reis terug gewenst.
Daar in de buurt was een school. De
meeste kinderen liepen in dunne zomer
jacks, terwijl het bitter koud was. Achter
verschillende ramen van huizen zag ik kin
deren met jas en muts zitten, kinderen die
geen jas of schoenen hebben, worden op
school ziek gemeld. Als je met iemand op
straat praatte, keek die steeds rond of ie
mand ons horen kon. Heel stiekem werd mij
een foto van het Poolse vrijheidsbeeld gege
ven door een jonge vrouw. Als dit gezien
werd, zou dat nare gevolgen voor haar heb
ben. Militairen hebben de schijnwerpers
kapot geschoten en de marmeren naampla
ten met de namen van de gevallenen kapot
geslagen. Er is sprake van om dit monument
af te breken. Sommigen vertelden mij, dat
het Poolse volk dit niet zou nemen en dat
dit een burgeroorlog zou kunnen betekenen.
Hetzelfde zou het geval zijn als de militie
de kerken en kloosters binnen zou vallen.
's Middags gingen we terug naar Grudz
iadz om de wagens op te halen. Na de laat
ste controle in Gdansk, vlogen er plm. 40
km lang twee helicopters boven ons. In
Grudziadz stonden weer honderden mensen,
meest kinderen. Alle cabines en tassen wer
den nagekeken of er nog iets inzat wat we
konden missen. Toen was echt alles op. De
meeste chauffeurs hadden niets meer voor
de terugreis.
Donderdag laat in de middag vertrokken
we uit Grudziadz. We wilden proberen om
nog 's avonds de Oostduitse grens over te
komen. Dat lukte nog ook en we mochten
slapen op een parkeerplaats bij het douane
kantoor. We moesten alleen de andere mor
gen nog een stempel halen. Wel moesten
we daar weer drie uur voor niets wachten.
Vrijdagmiddag waren we aan de West-Duit
se grens Ook hier weer 4,5 uur wachten in
dezelfde naargeestige sfeer als de heenreis.
Toen we eenmaal over de grens waren,
was het of bij ons allen een blok beton van
ons afviel. Op 300 meter van de grens is
een Raststatte, waar we eerst lekker gege
ten en ons gewassen hebben. Diep in de
nacht kwamen we aan de Nederlandse
grens bij Venlo: We besloten om nog maar
een nacht in de auto's te slapen. Zaterdag
morgen om 11.15 uur waren we op het
Raadhuisplein in Vlissingen, waar we door
een groep Polen ontvangen werden met
bloemen en een Pools lied. Ook de burge
meester van Vlissingen kwam later onder
de koffie nog een toespraak houden. We na
men afscheid met de afspraak dat we bin
nenkort weer bij elkaar komen en dat we
zouden proberen om binnenkort weer met
zo'n transport terug naar Polen te gaan.
Als je terug bent, merk je pas hoe je onder
de indruk geraakt bent van wat je allemaal
daar gezien hebt. De mensen daar hebben
het echt hard nodig.
Ook de morele steun is van grote waarde.
Men hoopt op een spoedige verbetering van
de toestand, zodat onze hulp niet meer no
dig is, en iedereen in Polen zich weer vrij
kan uiten.
Onze hulp geeft de Polen weer moed voor
de toekomst. In de vele brieven die men
ons stuurt, wordt dit steeds weer aange
haald. Vergeleken met daar leven wij hier
in grote weelde.
De streefdatum voor het volgend trans
port van het comité Zeeland helpt Polen ligt
tussen half en eind mei.
Mogen de Polen weer op uw steun reke
nen?
Piet Geelhoed.
Dijkstraat 13a, 4485 AC Kats.
Uit het verslag van Geelhoed blijkt dat in
mei weer een transport vanuit Zeeland naar
Polen zal vertrekken. In die tijd zal, naar
men algemeen aanneemt, de nood van de
Polen het hoogst zijn gestegen.
In de PZC van 23 maart stond een ar
tikel met de veelzeggende kop: „Polen hon
gert". Een delegatie van de Nederlandse
Raad van Kerken is juist uit Polen terugge
keerd en het artikel getuigt van het ge
brek aan o.a. voedsel, zoals dat door de
delegatieleden is geconstateerd. Onze hulp
was in begin februari hard nodig, maar nu
is hulp voor de mensen in Polen in feite
nog harder nodig.
Een actie zoals in januari kan twee maan
den later moeilijk opnieuw worden gehou
den. Toch menen we dat de Noordbevelan-
ders juist door het mooie resultaat van de
januari-actie hebben getoond het Poolse
volk werkelijk te willen helpen om de don
kere nacht van deze winter door te komen.
Daarom hebben wij de rekeningen bij de
banken gehandhaafd. Ieder die in staat en
bereid is om opnieuw wat af te staan wordt
verzocht het restantsaldo van de actie, wat
nu 366,73 bedraagt, te helpen verhogen.
Namens alle Noordbevelandse gevers heb
ik met het transport van februari een groet
en een aanbeveling meegegeven. Daarin is
met klem verzocht de goederen ten goede
te laten komen van hen die de hulp het
hardst nodig hebben.
Bij terugkomst uit Polen bracht men ver
schillende dankbetuigingen mee. Op 23
maart ontving ik vanuit Gdansk een brief
met ontroerende betuigingen van dank. Die
dank, lezer, is voor u bestemd.
Daarom volgt hier een wat verkorte ver
taling van de brief, welke in antwoord op
de onze, door een vertegenwoordiger van
de bisschop van Gdansk is geschreven.
Zij luidt: Met diepe ontroering hebben wij
uw brief gelezen. Wij willen u graag uit de
grond van ons hart danken voor uw gaven,
uw hartelijk medeleven, uw meevoelen en
ook voor de gemaakte kosten. Het verheugt
ons dat u ons zo goed begrijpt en daarom
zo veel moeite nam om ons te helpen en
onze omstandigheden te verlichten.
Uw gaven kwamen terecht bij vele men
sen. Wij hebben alles wat voor ons bestemd
was eerlijk tussen alle parochies van ons
gebied verdeeld om, zoals u dat hebt ge
wild, de door u genoemde mensen en kin
deren in elke gemeente te helpen.
In naam van alle mensen waar uw hulp
terechtkwam, willen we graag alle mensen
van goede wil van uw eiland in u onze warm
gemeende dank overbrengen.
Met uw brief en met uw liefdegaven
bracht u aan ons over de liefde, het mede
leven en de Solidariteit van vele ongenoem-
den, maar voor ons toch geen vreemde
mensen. Ook Nederland ligt nu niet meer
ver van ons land en onze stad, maar heel
kort bij in ons hart.
Uw daden, net als soortgelijke van vele
anderen, hebben voor ons een diepe beteke
nis. Wij voelen ons, hoewel ver van ande
ren afgescheiden, niet meer alleen. Integen
deel, wij beleven nu diepe saamhorigheid
met de grote mensenfamilie, waarin allen
als kinderen van de Eeuwige Vader zijn
verenigd. Hij ziet alles en heeft beloofd al
les te beloon. Zelfs geen slok water blijft
onbeloond (Mat. 1042), daarom eens te
meer uw rijke en met zulke goede bedoe
lingen gezonden gaven.
Wij bidden dan ook onze goede Vader in
de Hemel om een rijke zegening voor u al
len, zenden u en alle mensen van Noord-
Beveland onze hartelijke groeten en vragen
u voor ons vaderland te willen bidden".
De brief spreekt voor zichzelf. Polen dankt
u allen voor uw medeleven. De behoefte aan
uw medeleven is echter in de laatste twee
maanden nog sterk toegenomen.
Overweegt u daarom of het ook voor u
mogelijk is een bijdrage groot of klein
te leveren aan de zending die in mei op
transport gaat. Daartoe volgen onderstaan
de rekeningnummers:
Rabobank Noord-Beveland
rekeningnummer 37.14.07.001
(postgiro Rabobank 365567)
Amrobank Kortgene
rekeningnummer 43.74.14.345
(postgiro Amrobank 1068635)
Algemene Bank Nederland Kortgene
rekeningnummer 51.01.44.926
(postgiro A.B.N. 91666)
Alle rekeningen staan ten name van:
„Noord-Beveland steunt Polen".
Namens de actie,
P. v.d. Maas, voorzitter.
Foto: Izak van Maldegem.
Sinds kort draait en maalt de koren
molen „De Onderneming" 'van Wissenkerke
weer het graan, zoals het ook in vroeger
tijden gebeurde. Het meel vindt zijn weg
naar enkele Noord-Bevelandse bakkers, zo
dat er weer echt Zeeuws Volkorenbrood ge
bakken wordt, van uitsluitend Noord-Beve
landse tarwe. Maar eerst over de molen
en zijn molenaar.
Natuurlijk hoort bij een molen een mole
naar en die is er. Tevens de jongste ge
diplomeerde molenaar en lid van het „Gilde
voor vrijwillige molenaars." Zijn naam:
Tonny Mulder, oud 22 jaar, beroep timmer
man, woonachtig in Middelburg. En lijdt al
vanaf zijn achtste jaar aan de molenziekte.
Een gezonde ziekte, dat wel. Hij weet er
dan ook alles van, wanneer het iets met
de molen te maken heeft.
Alle herstelwerkzaamheden voert hij zelf
uit. Een zeer mooi, maar ook een moeilijk
werk, zegt hij zelf. Toen ik hieraan begon,
moest er veel gebeuren om de molen weer
in een staat te brengen, zodat hij weer
goed kon draaien. Dat dit goed gelukt is,
blijkt wel uit de staat waarin de molen
nu weer verkeerd en volledig funktioneerd.
Gelukkig dat de gemeente Wissenkerke
alle zeilen heeft bijgezet om dit mogelijk te
maken. Er is flink wat subsidie verleend,
zodat dit mogelijk is geworden. Subsidie
bedragen van 20 en 30 duizend gulden zijn
reeds afgekomen en dat is echt nodig, vol
gens Tonny. Want de houtsoorten en ander
materiaal wat nodig is om een molen te
restaureren, is zeer kostbaar. Eer van zijn
werk? Ja, dat zeker, zegt hij. Na de vele
uren werk die gedaan zijn (vrije tijd) is
het een hele voldoening alles weer te zien
draaien.
De stellingmolen, herkenbaar aan de hou
ten stellingvloer, die rond de molen is aan
gebracht, is gebouwd in 1860 en al genera
ties lang eigendom van de familie Verhage
uit Wissenkerke. Die zeer blij zijn, dat de
molen weer in zijn oude glorie is hersteld.
Als toeristische attraktie is de molen ook
zeer in trek. Wat blijkt uit de vele bezoe
kers, die 's zomers de molen komen be
kijken. Wanneer de molenaar aanwezig is,
dan is iedereen welkom om een kijkje te
komen nemen. Ook de mensen van Noord-
Beveland, wil de molenaar nog wel even
kwijt. Een mooie gelegenheid om dit eens
te doen, is de Dag van de Molen, welke
op 8 mei wordt gehouden.
Ga gerust eens een leijkje nemen in zo'n
draaiende molen en ervaar zelf de werking
van een milieu-vriendelijk en energie-bespa
rend bedrijf met een stukje nostalgie van
het Zeeuwse land.
Molenbruin bij Noord-Bevelandse bakkers.
Nu „De Onderneming" weer maalt en in
ere is hersteld, werden ook enkele Noord-
Bevelandse bakkers enthousiast. De bakkers
Geijs en Bouwman, resp. uit Wissenkerke
en Kortgene, betrekken nu hun meel waar
volkorenbrood van wordt gebakken, direkt
van de molenaar.
Er wordt bij het malen uitsluitend Noord-
Bevelandse tarwe gebruikt. Een honderd
procent produkt van eigen bodem en nog
gezond ook. Waarom gezond? Wel, vele niet-
uitgezeefde bestanddelen, zoals kiemen en
zemelen blijven in het meel, dus ook in
het brood. Dat dit gezonde stoffen zijn, be
hoeft geen betoog. Kenmerken van het mo
lenbruin zijn: vaster van samenstelling, gro
ver dan ander volkoren en lager van vorm.
Samenvattend het volgende: een arbeids
intensief en milieu-vriendelijk produkt van
eigen bodem en nog gezond bovendien.
