NOORD-BEVELANDS
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
n
MULTATUU
Plonvier heeft DE schoenen
Mijn vrouw, mijn
superieur
No. 3396
Zaterdag 4 april 1970
73e jaargang
Druk en uitgave: Drukkerij Markusse te Wissenkerke, Tel. 308, Giro 206882
Abonnementsprijs 3.25 per half jaar. Franco per post 14.per jaar. Advertenties 15 ct per mm, exclusief BTW
Voor fouten in advertenties, per telefoon opgegeven, kunnen wij geen enkele verantwoordelijkheid dragen.
150 JAAR GELEDEN GEBOREN
Hekclaar van Nederlands burgerdom
Met Couperus behoort Multatuli tot de schrijvers uit een voorbij tijd
perk, die ook in onze tijd nog intensief gelezen worden. Het is al weer
anderhalve eeuw geleden dat Eduard Douwes Dekker in Amsterdam werd
geboren, maar zijn natuurlijk, ongedwongen, rijk getibreerd proza spreekt
ook de huidige generatie nog sterk aan.
In zijn zeven bundels „Ideeën", komen problemen aan de orde, die voor
een groot deel nog niets aan actualiteit hebben ingeboet en bovenal is
Multatuli natuurlijk de schrijver van de onvergankelijke Max Havelaar,
een der sieraden van onze literatuur, waarin hij in de figuur van Batavus
Droogstoppel de gehele Nederlandse bourgeois treft.
Max Havelaar is onvergankelijk.
Eduard Douwes Dekker trok reeds op
jeugdige leeftijd naar Indië om zijn
geluk in staatsdienst te beproeven. Hij
debuteerde als tweede commies bij de
Algemenp Rekenkamer en was daarna
controleur te Natal. In 1843 werd hij
door de gouverneur van Sumatra's West
kust geschorst in verband met een kas
tekort, dat men toeschreef aan zijn verre
gaande slordigheid. In Padang bezorgde
hij de gouverneur ergernis door zijn
vooruitstrevende ideeën, die hem bij de
plaatselijke bevolking grote populariteit
bezorgden.
In 1851 werd Douwes Dekker benoemd
tot assistent-resident te Amboina. Zijn
zwakke gezondheid noopte hem echter
Indië te verlaten en in het Europese
klimaat herstel te zoeken. In 1856 keerde
hij naar de Oost terug. Hij verwierf de
waardering van de gouverneur-generaal
Duymar van Twist „door zijn hart voor
de inlanders". De gouverneur benoemde
hem tot assistent-resident van Lebak.
In Lebak heersten jammerlijke toe
standen. De Mohammedaanse bevolking,
van dit gewest had reeds dikwijls de
oproervaan geplant. Opstanden waren
aan de orde van de dag. Douwes Dekker-
koos de zijde van de bevolking. Fel
keerde hij zich tegen het gewestelijk be
wind, in het bijzonder tegen de willekeur
inzake de opgelegde herendiensten en
de onbetaalde afleveringen. Het kwam
tot een openlijk conflict met resident
van Kempen. Van Kempen, een bekrom
pen regent, kreeg de steun van Duymar
van Twist, Douwes Dekker diende zijn
ontslag in en vertrok naar Brussel. Hij
was toen 39 jaar.
Droogstoppel.
In een bedompt zolderkamertje in de
Belgische hoofdstad schreef hij de Max
Havelaar onder het pseudoniem Multa
tuli (ik heb veel geleden). Met dit boek
wilde hij de Nederlandse bevolking in
lichten over de jammerlijke toestanden
in „het land dat zich slingert rondom
de evenaar als een gordel van smaragd".
Als kunstwerk is dit boek een grillige
compositie met een tweezijdig karakter.
Enerzijds een bijtende satire op het be
krompen Nederlandse burgerdom, verte
genwoordigd in de figuur van Batavus
Droogstoppel, makelaar in koffie.
Droogstoppel is een der geniaalste
scheppingen uit onze literatuur. Hij ver
tegenwoordigt een type mensen, dat van
alle tijden is. In Droogstoppel wordt een
mens getekend die met het gezicht naai
de hemel gekeerd een muur van mense
lijke waarheden opbouwt, die hem scheidt
van het hoogste licht. Dat de inlandse
bevolking armoede lijdt, deert hem aller
minst. Zolang hij zijn koffie maar krijgt.
Voor Droogstoppel is koffie, d.w.z. zijn
eigen portemonnee belangrijker dan hel
lot van zijn medemens. Zou Droogstoppel
zijn egoïsme niet verbloemen, vermoede
lijk zou hij ons niet zo irriteren. Wat ons
in deze slaaf van het goud irriteert is
dat hij voortdurend suggereert dat hij
een goed mens, ja een goed Christen is.
In deze makelaar hekelt Multatuli het
kleinburgerlijk milieu, waarvan Droog
stoppel de personificatie is. Met vlijmend
sarcasme tekent hij dit milieu, waar men
op elke edele bevlieging, op elk ontroe
rend gevoel de domper zet.
Contradictie.
Naast de Droogstoppel-satire bevat de
Max Havelaar nog veel meer kostelijke
bladzijden. Vol dichterlijke schoonheid
is bijvoorbeeld het verhaal over de liefde
van Saïdjah en Adinda, maar het boek
is meer dan een literair werk. Ook als
historisch-sociologisch pamflet over de
toestanden in het voormalige koloniale
rijk is het van grote betekenis.
Ook in zijn andere werken toont Mul
tatuli zich een fervent bestrijder van de
burgerlijke mentaliteit, die in zijn tijd
onze samenleving nog veel sterker domi
neerde dan nu. Zijn bundels Ideeën,
waarin opgenomen het bekende verhaal
Woutertje Pieterse, vormen daar een
boeiend voorbeeld van.
Als mens heeft deze schrijver niet
altijd bewondering kunnen wekken. Er
bestond bij hem een grote contradictie
tussen levensdi-oom en levenspraktijk, die
de oorzaak vormt van zijn mislukt ge
zinsleven, armoedig bohémienbestaan en
geschokt evenwicht. Zo was hij een fer
vent verdediger van de vrouwenrechten,
diehij in zijn particuliere leven ten
sterkste schond.
Maar één ding staat vast: Multatuli
was een zeer groot schrijver, waarschijn
lijk de meest briljante figuur die onze
letterkunde ooit heeft voortgebracht en
als zodanig neemt hij nog steeds een be
langrijke plaats in de hoofden en harten
van vele lezers in.
(Nadruk verboden).
FEUILLETON
„Vind je zeker wel leuk, hè, weer thuis
te zijn?"
„O ja".
„Nou, erg overtuigend klinkt het niet".
„Och, ik was al aardig gewend. Wil je
eten?"
Hij knikte. „Met een kwartiertje. Ik
neem even een douche en scheer me. Om
twee uur moet ik in Rotterdam zijn".
„Wat is het?"
„Tractoren. Tweehonderd. Rotdingen
om te laden. Zeg, zal ik je eens een mop
vertellen?"
Ze zette de stofzuiger af. „Van de
zaak?"
„Ja. Ze gaan textiel exporteren. In en
kele Zuidamerikaanse landen hebben ze
al vertegenwoordigers met koffers vol
monsters. Van Wingerden is naar En
schede geweest en er is een contract op
gesteld. Enschede, ik denk een stuk of
tien fabrieken, levert de textiel en wij
21
door Lena Schagen
verkopen het in Zuid-Amerika. Waar
schijnlijk wordt het een afzonderlijke af
deling".
„Ze durven".
„Gevolg van een tip van onze agent in
Lima. Daar kopen ze textiel uit de Ver
enigde staten tegen prijzen.ongeloof
lijk, zo hoog. Wij kunnen best concurre
ren, denkt Van Wingerden. Ook kwalita
tief. Ze verwachten elke dag de eerste
bestellingen".
„Kunnen ze dat allemaal af? Mij dunkt,
ze zitten toch al krap in 't personeel".
„Och, dat groeit geleidelijk aan uit".
Het liet Ria niet los en toen ze 's mid
dags aan het werk was, dacht ze er over
na. Als Bep weer helemaal beter is, zou
ik dan geen baan kunnen krijgen in die
afdeling? Tenslotte ben ik een vrouw en
heb derhalve verstand van textiel. Toch
eens met baas Kool over praten.
Op een der laatste middagen, dat ze in
functie was als zijn secretaresse, gooide
ze voorzichtig een balletje op. „Zou er op
een andere afdeling geen werk voor me
zijn, meneer?"
„Heb je opeens de smaak weer te pak
ken?" vroeg hij, haar verrast aankijkend.
„Weet u.zo lang we geen kinderen
hebben, heb ik een zee van vrije tijd. Ik
weet nu, hoe ik die op luctratieve wijze
productief kan maken. Ik hoorde wat
van Erik over de nieuwe afdeling. Tex
tiel. nietwaar?"
Kolenbrander knikte. „Dat is een stok
paardje van mijn collega, Ria, van me
neer Van Wingerden. Goed, ik pols hem
wel. Wilde je hele dagen werken?"
Ria haalde haar schouders op. „In elk
geval voorlopig nog wel. Ik vond het hier
altijd prettig".
„Goed, Ria, ik bespreek dit straks met
hem. Je hoort er wel van".
Na werktijd liepen Kolenbrander en
Van Wingerden samen naar hun wagens.
Kolenbrander vroeg: „Zeg, heb je al ie
mand om leiding te geven voor je afde
ling textiel?"
Van Wingerden bleef nadenkend staan.
„Ik heb er een paar op het oog, maar
toch twijfel ik. Graag zou ik daar een
goede kracht neerzetten, om de leiding
en de verantwoording op zich te nemen.
Weet jij soms iemand?"
„Moet het beslist een man zijn?"
„Zoveel geschikte vrouwen hebben wij
niet. Ik zou er geen enkele weten".
„Ik heb Ria Kersberger weer een poos
je gehad als noodhulp. Die met Van Boot
de inspecteur van de buitendienst ge
trouwd is".
„Ja, ik herinner me dat spannetje. Be
doel je haar?"
Kolenbrander knikte. „Ze heeft wel
wat capaciteiten. Tenslotte zul je het toch
met iemand moeten proberen. Een vrouw
lijkt me voor deze functie de aangewe
zen persoon".
Van Wingerden dacht er nog altijd
over na. „Goedmorgenochtend heb
ik wel een kwartiertje. Ik bel je. Gaan
we het samen bepraten".
Op de laatste middag draaide Ria een
vel papier uit haar machine en legde de
plastic stofmap er met een zucht over.
Zo, dat is dat. Maandagmiddag zit Bep
hier weer, over een kwartier zit het er
voor mij op. Voorgoed. Baas Kool heeft
niet gereageerd op m'n verzoek, of hij
wat voor me wist, hier, dus zal er wel
niets zijn.
Doch Kolenbrander, die even weg was
geweest, zei: „Ria.... als je klaar bent,
wil je dan even bij meneer Van Winger
den komen? Hij wil wat met je bepraten"
Ze keek hem verrast aan. „Bedoelt u
dat.dat u wat voor me hebt?"
Lachend antwoordde hij: „Dat heb ik
niet gezegd. Wie weet.... Misschien
heeft mijn collega een baantje voor je.
Ik hoorde, dat de kantinejuffrouw bin
nenkort gaat trouwen".
Zelfs dat zou ik accepteren, dacht ze.
Als ik maar kan blijven. Niet om het
geld, maar dan heb ik bezigheid en pie
ker ik niet zo.
In het kantoor van directeur Van Win
gerden hoorde ze, wat het bedrijf voor
plannen op stapel had staan. In grote
trekken kwam het overeen, met wat E-
rik haar al had verteld. „Ik moet iemand
hebben, om leiding te geven, mevrouw.
Iemand, die in de eerste plaats respect
afdwingt, die wat talen kent, die organi
satorisch talent heeft en die bereid is
op gezette tijden naar Enschede te rei
zen om met de heren daar te confere
ren. Die verstand heeft van textiel en
zich geen rommel in de handen laat stop
pen. Iemand, die tegen onverwachte situ
aties is opgewassen en snel beslissingen
kan nemen. Dit is een nieuwe afdeling,
die nog in de grondverf zit. Met andere
woorden: moet nog helemaal opgebouwd
worden. Meneer Kolenbrander, die u zo
GENEESMIDDELEN
BAANDAG ES
PARFUMERIE
A. CVAITder^R EST
LANGE KERKSTR.42li GO ES
KSTP 42Ï}» GC
prettig uit de nood hebt geholpen tijdens
de ziekte van zijn secretaresse, heeft een
goed woordje voor u gedaan. Wat denkt
u, mevrouw, durft u zoiets aan? En denkt
u over de nodige capaciteiten te beschik
ken?"
Het duizelde Ria even, toen ze in ge
dachten de opsomming herhaalde. Zou
ze het kunnen? Zo'n zware taak op haar
schouders nemen?
Voorzichtig overwegende, wat ze zou
antwoorden, begon ze: „Of ik er de capa
citeiten toe bezit, meneer, daarop kan ik
geen concreet antwoord geven. Ik neem
aan dat, in aanmerking nemende, dat
het een geheel nieuwe bedrijfstak is, nie
mand daarop een positief „ja" kan zeg
gen. Maar ik kan het overwegen en pro
beren. Ik zal me natuurlijk volledig moe
ten kunnen documenteren voor wat be
treft de materie, wat precies de bedoe
ling is, en.
„In wezen is het heel eenvoudig, me
vrouw. Wij kopen textiel, waarvan we
eerst monsters hebben gezien. Er gaan
ook monsters naar enkele Zuidameri
kaanse landen, waar onze mensen al aan
het werk zijn. De eerste orders zijn zelfs
al binnen. Enschede begint de komende
week met de levering. Wij krijgen alles
in balen en rollen. Het wordt in Amster
dam verscheept en op de plaats van be
stemming in ontvangst genomen door de
cliënt, onder toezicht van onze agenten
daar. Het wordt betaald en overgemaakt
op onze rekening, terwijl wij Enschede
betalen voor de levex-ingen. In feite is
dat alles. Natuurlijk zijn er details, u,
als vi'ouw, weet meer van textiel dan
wij, mannen. Gestel, ik stuur u volgende
week naar Enschede en andex-e plaat
sen, waar textielfabrieken zijn met wie
wij een voorlopig contract liebben ge
sloten. U bekijkt in die fabrieken, wat ze
daar maken. U weet, wat de modekleur
is, daar houden de fabrieken ook reke
ning mee. U keurt de kwaliteit en beoor
deelt, wat naar uw mening mooi is en
wat niet mooi. Altijd in ogenschouw ne
mend, dat de textiel bestemd is voor
vrouwen in subtropische landen. Wij wil
len een nieuwe afdeling opbouwen, die
in het buitenland zo gauw mogelijk de
imago moet krijgen van uiterst betrouw
baar'. Wij hebben de heren in Enschede
en omgeving heel duidelijk gezegd: Geen
rommel; uitsluitend kwaliteit. Nederland
ligt nóg goed op de internationale markt
met zijn textiel, maar er is al een gevaar
lijke kaper op de kust: Japan. Tegen Ja
pan kunnen wij niet goed op, of het zou
de kwaliteit moeten zijn. Wat Japan ver
vaardigt is altijd een klasse minder dan
wat Nederland fabriceert. Maar wij moe
ten Japan een slag vóór zijn. Vandaar,
dat momenteel onze mensen in enkele
Zuidamerikaanse landen reizen met mon
sterkoffers vol. Degene, die in deze af
deling de leiding op zich gaat nemen, is
enkel aan mij verantwoording verschul
digd; het zal dus een functie zijn op di
rectieniveau.
Als u het aanneemt, wordt u de derde
direkteur in dit bedrijf, in dit geval dus
direktrice. De officiële aanstelling volgt
na een inwerkperiode van, laten we zeg
gen, drie maanden.
(Wordt vervolgd).
Kruiswoordpuzzel ito. 173
Horizontaal: 1. jongensnaam - 3. jon
gensnaam - 6. rivier in Europa - 8. ten
laatste (afk.) - 10. ontvangstbewijs - 11.
leerling (fx\) - 14. koraaleiland - 15. titel
17. gast - 19. kern - 21. snoeshaan - 23.
alsmede - 25. uitroep - 27. omx'oepvere-
niging (afk.) - 28. Ver. Arab. Republieken
(afk.) - 30. deel van een dier - 33. deel
van een huis - 35. nakomeling - 36. af
schuw - 39. klein vertrek - 40. ambts
halve (lat. afk.) - 41. stel - 42. memoran
dum (afk.) - 43. pers. vnw. - 44. rivier
(spaans) - 46. voorzetsel - 48. lidwoord
50. diep, innig - 52. hinderen - 55. een
zekere - 56. lokspijs - 58. bijb. naam - 59.
jong dier - 61. plaats in Noord-Holland
64. netto - 66. verpakkingsmiddel - 67.
kleur - 69. koortswex-end middel - 70.
houder van schepen - 72. rivier in Duits
land - 74. pers. vnw. - 75. drinkgex-ei
76. watex-plantje - 77. nummer (afk.).
Verticaal: 1. slede - 2. deel van Sumatra
3. Eux-opeaan - 4. plaats in Zwitsex'land
5. lidwoord - 6. hennepbraak - 7. dwaas
8. ind. winkel - 9. laatst leden (afk.) - 12.
aardig - 13. ik vex-bied - 16. zijrivier
van de Donau - 18. erfdeel - 19. schrede
20. lenig - 22. land in Azië - 23. regel
24. vervoermiddel - 26. wapexx - 29. vloei
stof - 31. woede - 32. heden - 33. ge
luidsnabootsing - 34. keurtx-oep - 37. tijd
perk - 38. pl. in Duitsland - 45. hetzelfde
47. jongensnaam - 49. land in Europa
50. dun - 51. dichtbij (eng.) - 53. breek
bare - 54. nieuw - 56. deel van een to
neelstuk - 57. legende - 60. werelddeel
62. vaartuig - 63. tijdperk - 65. bijwoord
66. toiletgerei - 68. zwaar - 69. gewicht
(afk.) - 71. kindex-groet - 73. regerings
reglement (afk.).
Oplossing kruiswoordpuzzel no. 172
Horizontaal: 1. ja - 2. neg - 5. arm - 8.
uw - 10. la - 11. onderdeel - 14. eg
16. eppe - 18. eleve - 19. onze - 21. olie
23. Eli - 24. stee - 25. Ina - 26. moe
27. Eva - 28. vla - 30. aks - 32. Nes - 34.
roe - 36. nota - 40. klam - 42. postkoets
43. rete - 45. esse - 48. ala - 50. als - 52.
all - 53. laf - 55. lam - 56. ter - 57. oom
59. Belg - 61. per - 63. trom - 65. iele
66. Genua - 68. ambt - 70. ne - 71.
overzicht - 74. eu - 75. Ik - 76. oke
77. she - 78. nr.
Verticaal: 1. japon - 2. nn - 3. Ede - 4.
Geleen - 5. advies - 6. ree - 7. me - 9.
wezel - 10. Ie - 11. oei - 12. rel - 13. lot
15. ge - 17. plaat - 20. nevel - 22. Ems
24. sar - 25. Inn - 29. alm - 31. kapel
33. enkel - 35. oksel - 37. ox'e - 38. Est
39. xiet - 41. aas - 43. rol - 44. tafel
46. sloom - 47. Eem - 49. alg - 50. am
pere - 51. struis - 52. ax-t - 54. abeel - 58.
omber - 60. Leo - 62. enz. - 64. rat - 65.
in - 66. gek - 67. ach - 69. tu - 72. vo
73. he.
Ganzepoortstraat 21, Tel. 6535 - GOES
