Reeds de oermens
plukte geneeskrachtige
kruiden
Tweede blad van het Noord-Bevelands Nieuws- en Advertentieblad d.d. 20 december 1969 no. 3382
II
Mijn vrouw, mijn superieur
Wonderen van de natuur
DIENSTEN ARTSEN
Weekend 20 en 21 december
Dokter 't Hart, Tel. (01107)
3 38 en dokter Janssen, Tel.
(01108) 3 19.
Kerstdagen 25 en 26 dec.
Dokter 't Hart, Tel. (01107)
3 38en dokter Klein Wassink,
-Tel. (01199) 3 04.
Weekend 27 en 28 december
Dokter 't Hart, Tel. (01107)
3 38 en dokter Klein Wassink
Tel. (01199) 3 04.
Nieuwjaar 1 januari 1970
Dokter Van Arkel, Tel.
(01107) 3 18 en dokter Jans
sen, Tel. (01108) 3 19.
WATERSTANDEN
geldig voor
de noordkust
van
Noord-Beveland
DECEMBER hoogwater
20
zaterdag
12.01
21
zondag
0.31
12.51
22
maandag
1.15
13.34
23
dinsdag
1.56
14.14
24
woensdag
2.35
14.55
25
donderdag
3.14
15.37
26
vrijdag
3.53
16.17
27
zaterdag
4.30
16.56
28
zondag
5.07
17.33
29
maandag
5.42
18.07
30
dinsdag
6.21
18.47
31
woensdag
7.04
19.33
Predikbeurten
Ned. Herv. Kerk Coljjnsplaat
Zondag 21 december 1969.
10 uur ds. v. d. Ban en 2.30 uur
ds. Ytsma.
Woensdag 24 december 1969.
10 uur Kerstnachtdienst, voorganger:
ds. P. Blokland m.m.v. het koor.
Donderdag 25 dec. 1969 (le Kerstdag).
10 uur ds. R. P. Ytsma en 6 uur
Kerstfeest van de Zondagsschool.
Zondag 28 december 1969.
10 uur dr. Bakker en 2.30 uur ds.
R. P. Ytsma.
Woensdag 31 december 1969.
8 uur ds. R. P. Ytsma.
Donderdag 1 januari 1970.
10 uur ds. R. P. Ytsma (korte dienst).
Ned. Herv. Kerk Kamperland
Zondag 21 december 1969.
10 uur ds. R. P. Ytsma en 19.00 uur
ds. Alb. van den Ban m.m.v. „Soli
Deo Gloria".
Woensdag 24 december 1969.
8.45 uur Kerstnachtdienst ds. Alb.
van den Ban m.m.v. meisjeskoor uit
Souburg o.l.v. mevr. M. Francke -
Davidse.
Donderdag 25 dec. 1969 (le Kerstdag).
10 uur ds. Alb. van den Ban en 5 uur
ds. Alb. v. d. Ban (gezinsdienst).
FEUILLETON
„Hoe kwam je er eigenlijk achter? Ik
heb er Bas nooit voor aangezien."
„Dat is juist zijn levenskunst: hij is
nog een grote komediespeler ook. Het
kwam eigenlijk door Lipstein. Dat is
een zakenvriend van Bas. Aanvankelijk
mocht ik hem wel, omdat hij in het bi
zonder ontzettend voorkomend was. Hij
was een paar jaar ouder dan Bas, maar
als hij met zijn vrouw op visite kwam,
kuste hij me de hand en maakte me
complimentjes. Iedere vrouw is een beet
je ij del, dus ik vond het wel leuk. Het
waren van die kleinigheden, die je op
prijs stelt. Bijvoorbeeld je stoel toeschui
ven, als je aan tafel gaat. Bas dacht nooit
aan zoiets. Het is een jaar of vier gele
den Bas was naar New York voor
een bespreking; hij heeft daar een ver
koopkantoor toen Lipstein op een mid
dag kwam. Alleen. Ik zocht er eigenlijk
nog niets achter, omdat ik in bepaalde
opzichten soms vrij naïef bleef. Dus speel
de ik de gastvrouw, zorgde voor thee en
sigaretten en we babbelden wat. Hij
maakte me weer complimentjes, doch
dat was ik al gewend.
Op een gegeven moment kwam hij o-
vereind en nodigde me uit, die avond
met hem uit te gaan. Hij wist een heel
gezellig, intiem restaurant voor exclu
sieve bezoekers en bezoeksters. Zelf was
hij er lid van en zei, dat hij mij kon in
troduceren. Ik kon m'n oren niet geloven,
maar ik wilde beleefd blijven, zei, dat
ik het ontzettend vriendelijk vond, maar
dat ik bedankte. Hij bleef aanhouden,
maar ik hield voet bij stuk en toen kwam
hij naar me toe en wilde me kussen.
Toen werd ik kwaad. Ik weet nog, dat
Zondag 28 december 1969.
10 uur ds. F. C. Willekes en 2.30 uur
ds. Alb. van den Ban.
Woensdag 31 december 1969.
7.30 uur ds. Alb. van den Ban (ou-
dej aarscollecte).
Donderdag 1 januari 1970.
10 uur ds. Alb. van den Ban (In
Casembroothuis)
Ned. Herv. Kerk Kats
Zondag 21 december 1969.
10.30 uur ds. J. Visbeek (bed. H. D.).
Donderdag 25 dec. 1969 (le Kerstdag).
10.30 uur de heer Cornet uit Goes.
Zondag 28 december 1969.
9 uur ds. Ytsma (bevestiging ambts
dragers).
Woensdag 31 december 1969.
18.30 uur ds. Ytsma.
Ncd. Herv. Kerk Kortgene
Zondag 21 december 1969.
10 uur ds. Willekes en 7.30 uur
Volkskerstzangdienst.
Donderdag 25 dec. 1969 (le Kerstdag).
10 uur ds. Willekes en 5.30 uur
Kerstfeest van de Zondagsschool.
Zondag 28 december 1969.
10 uur ds. v. d. Ban.
Woensdag 31 december 1969.
7.30 uur ds. Willekes.
Ned. Herv. Kerk Wissenkerke
Zondag 21 december 1969.
10 uur ds. Metselaar uit Goes en
14.30 uur ds. Blokland.
Woensdag 24 december 1969.
22.15 uur Kerstnachtdienst ds. v. d.
Ban (gecomb.) m.m.v. „Apollo".
Donderdag 25 dec. 1969 (le Kerstdag).
10 uur ds. Blokland (gecomb.) en
14.30 uur ds. v. d. Bosch (gecomb.).
Vrijdag 26 dec. 1969 (2de Kerstdag).
6 uur Kerstviering van de Zondags
school.
Zondag 28 december 1969.
9 uur ds. v. d. Bosch en 14.30 uur
ds. Streefkerk uit Veere.
Woensdag 31 december 1969.
19.00 uur ds. v. d. Bosch.
Donderdag 1 januari 1970.
10.30 uur ds. Blokland (gecomb.)
Na afloop dienst wordt koffie ge
schonken in het Dorpshuis.
Ned. Herv. Kerk Gecrsdük
Zondag 21 december 1969.
10 uur de heer Kraak en 2.30 uur
ds. Krijger van 's Heer Abtskerke.
Donderdag 25 dec. 1969 (le Kerstdag).
10.30 uur ds. Blokland en 2.30 uur
de heer Kraak (gecomb. diensten met
de Gereformeerde Kerk).
Zondag 28 december 1969.
10 uur de heer Kraak en 2.30 uur
ds. Schaap van Heinkenszand.
Woensdag 31 december 1969.
7 uur de heer Kraak.
Geref. Kerk Kamperland
Zondag 21 december 1969.
10 en 2.30 uur ds. Poelman (viering
Heilig Avondmaal).
Dondei'dag 25 dec. 1969 (le Kerstdag).
10 en 2 30 uur ds. Poelman.
Zondag 28 december 1969.
10 en 2.30 uur ds. Seegers van Goes.
Woensdag 31 december 1969.
7.30 uur ds. Poelman.
Donderdag 1 januari 1970.
10 uur ds. Poelman.
Geref. Kerk Colijnsplaat
Zondag 21 december 1969.
10.30 uur ds. De Bruijne uit Goes
en 4.30 uur ds. Tieleman van Hein
kenszand.
Woensdag 24 december 1969.
22.00 uur Kerstnachtdienst in de
Herv. Kerk, ds. Blokland.
12
ik vroeg: „Waar ziet u me eigenlijk voor
aan, meneer Lipstein? Voor een sletje?"
Hij lachte enkel en zei, dat dat er niets
mee te maken had. Iedereen deed het in
hun kringen en als ik dacht, dat Bas zich
als een monnik gedroeg, als hij van huis
was, dan was ik maar een dom gansje.
Enzovoort, enzovoort. Hij hield maar aan
en garandeerde me een onvergetelijke
avond. En nacht, voegde hij er vals la
chend aan toe."
„Jeetje, Felie.." Ria keek de andere
vrouw ontzet aan.
„Ja, zonder blikken of blozen. Toen
was er aan, mijn geduld een eind en
wees ik hem de deur. Hij wilde niet gaan,
dus liep ik naar buiten om de tuinman
te waarschuwen. Jaap is een stevige,
potige vent. Ik was blij, te weten, dat hij
in de nabijheid was. Doch ik zag hem
nergens en Ernie, ons meisje, zei, dat hij
even het dorp in was om kunstmest te
halen. Op hetzelfde moment zag ik Lip
stein wegrijden in zijn wagen."
„En toen?"
„Ik was overstuur en ben een poosje
gaan liggen. Maar hij had het wantrou
wen in me wakker gemaakt. Zou het
waar zijn, wat Lipstein me allemaal ver
telde over de gebruiken in de kringen,
waarin wij allemaal verkeerden? Toen
ging ik nadenken over de families, die ik
kende. Verschillende kleinigheidjes kwa
men me weer voor de geest. We kennen
bijvoorbeeld een echtpaar ik noem
geen namen, dat is beter een paar
jaar getrouwd, dat voor heel verliefd
doorgaat. Maar in m'n herinnering schoot
toen een klein voorvalletje, waaraan ik
toen geen betekenis hechtte.
Donderdag 25 dec. 1969 (le Kerstdag)
10.30 uur ds. Noordhoff.
Zondag 28 december 1969.
10.30 uur. ds. Heuseveldt en 4 uur
ds. Noordhoff.
Woensdag 31 december 1969.
20.00 uur ds. Blokland.
Donderdag 1 januari 1970.
9 uur ds. Blokland.
Geref. Kerk Geersdijk
Zondag 21 december 1969.
10.30 uur ds. Blokland en 2.30 uur
ds. Favier uit Zierikzee.
Donderdag 25 dec. 1969 (le Kerstdag).
10 uur de heer Kraak en 2.30 uur
ds. Blokland gecomb. diensten met
de Herv. Kerk; 's middags m.m.v.
Noord-Bevelands Jeugdkoor).
Zondag 28 december 1969.
9 uur ds. Van de Berge uit Wol-
faartsdijk en 2.30 uur ds. De Bruine
uit Goes.
Woensdag 31 december 1969.
18.30 uur gecomb. dienst met Wis
senkerke te Geersdijk, ds. Blokland.
Donderdag 1 januari 1970.
10.30 uur te Wissenkerke.
Geref. Kerk Wissenkerke
Zondag 21 december 1969.
9 en 2.30 uur ds. Blokland.
Woensdag 24 december 1969.
22.00 uur Kerstnachtdienst ds. Van
de Ban.
Donderdag 25 dec. 1969 (le Kerstdag).
10 uur ds. Blokland.
Zondag 28 december 1969.
10.30 uur ds. Van de Berge uit Wol-
faartsdijk en 2.30 uur ds. Streefkerk
uit Veere.
Woensdag 31 december 1969.
Ds. Blokland te Geersdijk.
Donderdag 1 januari 1970.
10.30 uur gecomb. dienst, ds. Blok
land.
Geref. Gemeente Kamperland
Zondag 21 december 1969.
10 en 5 uur leesdienst.
Geref. Gemeente Colijnsplaat
Zondag 21 december 1969.
10 en 3 uur leesdienst.
Donderdag 25 dec. 1969 (le Kerstdag).
10 en 3 uur leesdienst.
Zondag 28 december 1969.
10 en 3 uur leesdienst.
Woensdag 31 december 1969.
7 uur leesdienst.
Donderdag 1 januari 1970.
10 uur leesdienst.
Geref. Gemeente Kortgene
Zaterdagavond 20 december 1969.
7 uur de heer Kleppe van Kapelle
a. d. IJssel.
Zondag 21 december 1969.
10, 2.30 en 6 uur leesdienst.
Donderdag 25 dec. 1969 (le Kerstdag).
10 uur leesdienst en 4.30 uur ds.
Schreuder van Goes.
Vrijdag 26 december 1969.
10 uur ds. W. Hage van Krabbendijke
Zondag 28 december 1969.
10, 2.30 en 6 uur leesdienst.
Woensdag 31 december 1969.
7.30 uur de heer Koster van Yerseke.
Donderdag 1 januari 1970.
10 uur leesdienst.
Voor een
naar
BOEKHANDEL MARKUSSE
WISSENKERKE
Ik was even naar de w.c. geweest en
waste m'n handen. Toen hoorde ik een
gilletje en een vrouwenstem, die zei: „Nee
Pim, niet hier idioot.... elk ogenblik
kan er iemand komen. Hou je fatsoen
alsjeblieft, er komen voor ons nog uren
genoeg." Even later zag ik het vrouwtje
langskomen. Ik dacht, dat ze even een
onderonsje had gehad met haar man:
twee verliefde torteltjes. Maar wat me
pas daarna in de gedachten schoot was,
dat haar man geen Pim heet, maar E-
duard. En Pim was één van de gasten
van die avond, nota bene direkteur van
gemeentewerken in onze woonplaats.
Toen herinnerde ik me ook, dat ik hem
dikwijls langs zag rijden in zijn zwarte
Ford en hij het erf opreed bij het echt
paar, waar ik het over had. Maar haai
man was doorgaans de hele week van
huis. Meestal bleef hij er een paar uur.
Meer hoef ik je zeker niet te vertellen?
Enfin, meer van zulke dingen kwamen in
m'n herinnering en het addertje bleef
bijten: Zou Bas ook zo zijn?
Toen hij thuiskwam, liet ik natuurlijk
niets merken. Het is ruim drie jaar
geleden, dat ik hem voor het eerst be
trapte. Omdat ik sinds het bezoek van
Lipstein in een hel leefde en ook Bas
merkte, dat er iets niet in orde was, be
sloot ik hem te volgen, toen hij voor een
paar dagen naar de beurs in Frankfurt
moest. Hij ging met 't vliegtuig, ik volgde
met de wagen. Nou, laat ik een lang ver
haal maar kort maken: Ik zag hem zijn
hotel binnengaan met een lange, zwarte
jongevrouw, stijf gearmd nota bene. Ik
zag ze samen dineren en weggaan, naar
boven. Ik had al in het hotelregister ge
keken en gezien, dat hij zich ingeschre
ven had: Herr und Frau Overveer, Hol
land."
„Felie! Wat verschrikkelijk!"
„Dat was het. Tegen tienen wist ik
ongemerkt boven te komen en roffelde
op de deur. Hij maakte hem open. Ik
was op alles verdacht, duwde hem blik
semsnel terug in de kamer en kwam ook
binnen. Enfin, laat ik je de details be
sparen. Wat ik zag was al voldoende om
met succes een eis tot scheiding in te
dienen. Ik weet enkel, dat ik wit van
De ware natuurliefhebber geniet met
volle teugen van de flora op ons onder
maanse. Hij doet dit in de natuur, tijdens
lange wandelingen, maar ook door het
zelf kweken en verzorgen van planten
in zijn tuin en hij kan vol stil genot
staan kijken voor de etalages van de
bloemisten, waar de produkten van de
vakman staan uitgestald. Dit contact
met de flora ligt in het esthetische vlak,
maar onze i-elaties met de plantenwereld
zijn vele. Wij behoeven maar te denken
aan de voeding; maar één van de be
langrijkste is wel die op farmaceutisch
terrein.
Vele eeuwen lang was de mens geheel
aangewezen op de natuur waar het de
bestrijding van pijn en ziekte betrof en
de planten hebben hem daarbij grote
diensten bewezen.
Reeds de oermensen moeten zich met
behulp van plantaardige stoffen aan de
geneeskunst hebben gewijd. En daarbij
rijst dadelijk een belangrijke vraag, na
melijk: hoe is het mogelijk dat de mens
zijn juiste keus wist te maken uit de
duizenden en duizenden planten die hem
op aarde omringden?
Een instinct.
Het is vrijwel zeker, dat de mens e-
venals de dieren, in zijn primitieve sta
dium beschikte over een geneesinstinct.
Evenals de kat instinctief gras eet, wan
neer haar maag van streek is en het vee
bepaalde planten die giftige stoffen be
vatten, tussen het gras laat staan, heeft
de mens instinctief aangevoeld welke
kruiden hem van dienst konden zijn bij
het bestrijden van ziekte en pijnen.
Later toen de mens deze eigenschap
kwijt raakte, bouwde hij voort op tradi
tie en ervaring, daarnaast lustig experi
menterend, terwijl bovendien het toeval
hier en daar een handje'hielp. Zo heeft
de schat van plantaardige geneesmidde
len zich in de loop van duizenden en dui
zenden jaren gestadig uitgebreid.
Hoezeer de mens verstrikt in bijgeloof
kan dwalen blijkt wel uit de zogenaamde
signatuurleer, die elke wetenschappe
lijke grondslag mist. Volgens deze leer
zouden de planten, die de mens tot heil
kunnen strekken, door tekenen kenbaar
zijn. Behaarde planten zouden een mid
del zijn tegen haaruitval. Planten met
rood melksap vormden volgens deze leer
een geneesmiddel tegen bloedziekten,
geel melksap tegen geelzucht en zo zou-
woede werd, het grietje uit bed trok en
haar aframmelde. Bas trok me van haar
af, anders had ik haar misschien afge
maakt."
De vrouw wachtte even en stak een
nieuwe sigaret op. „Het werd bijna een
hotelschandaal, maar Bas wist het te be
zweren, trok zijn kleren aan, betaalde zijn
rekening en verliet met mij het hotel.
Ik hield het heft in handen, liep naar de
auto en beval hem, in te stappen. Hij
protesteerde, doch ik zei: „Als je niet
meegaat, mag je hier blijven, maar dan
zal ik je escapades wereldkundig maken.
Mij dunkt, dat ik vanavond voldoende
getuigen had." Hij zag wel in, dat hij de
verliezer was en kwam naast me zitten.
Zwijgend hebben we de lange reis naar
huis gemaakt. Ik heb aan één ruk door
gereden over de autobaan. Tegen vieren
waren we thuis, ik meer dood dan levend,
als gevolg van de vermoeienis en de
emoties. Hij wilde beterschap beloven,
maar ik was zo woedend om de verne
dering, dat ik hem een klap gaf, naar
m'n slaapkamer ging en de deur sloot.
Enfin, we verzoenden ons weer. Hij
beloofde me van alles, het zou nooit
meer gebeuren, hij had wat gedronken,
enzovoort. Maar ik hield van de schooier,
dus accepteerde ik hem. Tenslotte was hij
toch mijn man? En ik wilde hem niet
kwijt. Toen nog niet.
Maar drie maanden later bemerkte ik,
dat hij uitging met zijn secretaresse. Op
een avond waren ze nog laat samen op
zijn kantoor. Ruim drie uur. Ik liet ze
hun gang gaan en liet thuis ook niets
merken. De volgende avond zocht ik
haar thuis op, deed een boekje over haar
open in het bijzijn van haar ouders en
zei, dat ik persoonlijk al haar botten zou
breken als ze nog één voet in het lcantoor
van mijn man zette. Nou, dat had een
goede uitwerking, want haar vader werd
zo kwaad, dat hij haar een oplawaai gaf.
Toen vond ik het maar beter om de wo
ning te verlaten.
Dat was nummer twee, tenminste, dat
nam ik aan. Het kan ook nummer twee
honderd geweest zijn, wie zal het zeggen?
Hij kreeg een andere secretaresse en
daarmee was het een jaar later weer net
den we door kunnen .gaan. Niets is min
der waar dan dat!
Toevallige ontdekkingen.
In de loop der tijden heeft de mens
zich een schat van ervaringen verwor
ven en naarmate de wetenschap zich ver
der ontwikkelde leerde hij deze plant
aardige stoffen op de juiste wijze aan
wenden.
Het toeval heeft in veel gevallen een
behoorlijk handje geholpen; daarover
zijn vele verhalen in omloop, die in de
meeste gevallen wel niet gecontroleerd
kunnen worden, doch dermate voor de
hand liggen, dat de mogelijkheid van het
gebeuren niet is uitgesloten. Zo bijvoor
beeld de ontdekking van de kina, een van
de koortswerende middelen bij uitstek.
Volgens het verhaal zou een koortslij
der in de rimboe zijn brandende tong
gelaafd hebben aan het water van een
stroom en de koorts verdween.' Bij later
onderzoek bleek, dat het water opgeloste
stoffen bevatte van een omgevallen kina
boom. De bast van de boom, goed ge
weekt en door het water omspoeld, had
stoffen afgegeven, die vermengd met het
water de koortslijder hadden geholpen.
De koortswerende eigenschappen van de
ze bast worden heden ten dage nog steeds
gebruikt.
12.000 en meer.
En zo zouden we voort kunnen gaan.
Duizenden en duizenden planten staan
de mens ten dienste en hebben in de loop
der eeuwen hun nut bewezen. Reeds in
1898 publiceerde Dragendorff in zijn be
kende werk „Heilpflanzen" er niet min
der dan ruim 12.000.
Nog regelmatig ontdekt men nieuwe
bruikbare planten naast de vanouds be
kende, zoals opium, kina, moederkoren,
vingerhoedskruid, rabarber, sennablade-
ren en cascara.
Dikwijls komen deze planten tot ons
van primitieve volkeren die ze al sinds
mensenheugenis gebruiken. Mannen van
de wetenschap komen dan plotseling tot
de ontdekking dat dergelijke primitieve
mensen een bepaald soort plant benutten
voor een geneeskundig doel. Ze gaan een
en ander onderzoeken en komen soms tot
zeer interessante resultaten, waar ze zelfs
niet van durfden dromen. Zo vormt de
flora een natuurlijke schatkamer waaruit
de mens tot zijn heil mag putten.
(Nadruk verboden).
zo. Ik betrapte ze en we spraken weken
lang niet egeri elkaar. Tot hij met van
alles voor me kwam aansjouwen. Om
het weer goed te maken. En ik, idioot,
trapte er in. Het ging weer een poosje
goed.
Toen kwam er een nieuw echtpaar in
de buurt. Hij was iets bij de KLM, ik
weet niet meer precies wat, en overdag
altijd weg. Binnen een maand had hij
een verhouding met die vrouw. Het dorp
bemei'kte het. Toen heb ik een vreselijke
scène gemaakt en besloot, er vandoor te
gaan. Op de een of andere manier kwam
die man erachter. Bas en hij hebben een
onderhoud met elkaar gehad, wat er be
sproken is, weet ik niet, maar die KLMer
was in elk geval een gentleman. Hij
kwam me opzoeken en zei, van alles op
de hoogte te zijn. Zei, dat zijn vrouw er
spijt van had en dat hij haar had ver
geven. Ik moest ook maar zo groot zijn
en m'n man z'n fautpas te vergeven.
Natuurlijk was ik weer zo gek. Nog een
poosje ging het goed, maar van een
collega hoorde ik, dat hij nog al eens in
Amsterdam kwam en daar een vrouw
had zitten, voor wie hij betaalde. Ik ben
het gaan controleren. Het klopte. Schijn
baar had hij daar nog niet genoeg aan,
want toen ons meisje trouwde, kregen
we een nieuwe, Elsje. Aanvankelijk had
ik niets door, want ze speelden hun spel
letje bizonder geraffineerd.
Doch op een middag kwam ik onver
wacht vroeger thuis dan normaal. Enfin,
je begrijpt het. Ze gebruikten zelfs ons
bed. Dat was drie dagen geleden. Hij
schaamde zich niet eens. Ik ontsloeg Els
op staande voet, maar tot m'n verbazing
zei Bas, dat ze bleef. „Als er wat te ont
slaan valt, ben ik daar mans genoeg voor.
En als het je niet zint, kun jij gaan. Ik
heb meer dan genoeg van je." Dat zei
hij gisteren. En daar heb ik m'n kon-
sekwenties uit getrokken, heb m'n kof
fers gepakt en ben naar huis gereden.
Zo, nu weet je alles. Kijk me maar
eens goed aan: ik ben het produkt van
een mislukt huwelijk. Volkomen kapot."
Ze zuchtte diep. „Goddank, dat ik hier
nog een thuis heb."
(Wordt vervolgd).
door Lena Schagen
