NOORD-BEVELANDS
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
Plouvier heeft DE schoenen
De revolutie van 1918 <$i°t)
DE COÖPERATIEVE
te Colijnsplaat en
te Kamperland
No. 3327
Zaterdag 23 november 1968
72e jaargang
Druk en uitgave: Drukkerij Markusse te Wissenkerke, Tel. 308, Giro 206882
Abonnementsprijs 2.50 per half jaar Franco per post 5.00 per half jaar Advertenties 15 cent per mm
Voor fouten in advertenties, per telefoon opgegeven, kunnen wij geen enkele verantwoordelijkheid dragen.
„Waar is het wachten eigenlijk op?"
Van uitstel kwam afstel.
Welke stappen ondernam de bedreigde
regering nu tegen de te verwachten re
volutie?
Aanvankelijk niet veel. Op 13 novem
ber werd een regeringsproclamatie uitge
vaardigd, waarin op de medeburgers een
dringend beroep werd gedaan tot mede
werking en steun aan het landsbestuur.
Tal van maatregelen werden aangekon
digd: demobilisatie van het leger, ver
zorging van de gedemobiliseerden, ver
hoging van de levensmiddelenrantsoe
nen en het ter beschikking stellen van
schoeisel en goedkopere kleding. „Indien
het wettige gezag wordt aangetast, wor
den alle schikkingen met het buitenland
opgeschort", zo werd meegedeeld en hier
bij werd gedoeld op de onderhandelingen
met de geallieerden voor het leveren van
graan, cacao, petroleum en benzine,
waarvoor de heer H. Colijn naar Londen
was gestuurd.
„Volk van. Nederland!", zo eindigde de
proclamatie. „Tegen de aankondiging,
dat een minderheid naar de macht zal
grijpen, heeft de regering besloten in het
belang van de rechten en vrijheden van
uw
spaarbankboekje
heeft een nummer,
u niet!
U bent voor ons de ge
waardeerde cliënt. Dat
ervaart u direct zodra u
binnenkomt. En dat. blijft
zo. Want wij stellen er
prijs op, dat onze cliën
ten graag komen. Daar
om geeft de Raiffeisen-
bank aan iedere cliënt
een persoonlijke behan
deling. Of ze nu groot,
klein, jong of oud zijn.
zal u graag nader inlichten
het ganse volk het gezag en de orde te
handhaven
En daar bleef het dan bij. Het was dan
ook het particuliere initiatief, dat de re
gering tot het treffen van verdere maat
regelen drong.
De eerste contra-revolutionaire acties.
Van Hoorns-katholieke zijde kwam de
eerste reactie op de dreigende woorden
van de socialisten in en buiten de Ka
mer. Reeds op dinsdagmiddag, 12 novem
ber verspreidden leden van de „Jonge
Roomsche Garde" in Den Haag pamflet
ten, waarin de bevolking werd aange
spoord trouw te blijven aan het wettige
gezag.
Diezelfde dag richtte de R.K. vakbe
weging een adres tot de minister-presi
dent, jhr. mr. Ruys de Beerenbrouck,
waarin o.a. werd meegedeeld: „Wij zijn
voornemens een beroep te doen op het
Nederlandse volk, dat het geen gehoor
geve aan de aansporingen tot oproer en
verzet, die in ons land mochten weer
klinken".
's Middags verscheen een „Manifest der
Christelijk Sociale Actie" van de Chr.
vakbeweging, dat eindigde met de woor
den: „Laat geen ergere ellende door re
volutie over ons volk komen. Mét ons op
voor het recht op vrijheid, op arbeid, op
orde".
Op zondag 17 november belegden de
Katholieke organisaties een bijeenkomst
op Houtrust te Den Haag, waar een me
nigte van 40.000 mensen door niet min
der dan 18 sprekers werd opgewekt
trouw te blijven aan de regering.
Met dit alles was er van overheids
wege nog niets gedaan ter beveiliging
van regering en openbare orde. Ook hier
waren het anderen, die de ministers
vóórgingen. Tijdens een vergadering van
de „rechtse" fracties in de Tweede Ka
mer, mét enkele liberale kamerleden, op
perde het A.R. kamerlid en oud-luite
nant-generaal, Duymaer van Twist het
plan om betrouwbare, doch reeds gede
mobiliseerde, soldaten, voornamelijk uit
het Noorden en Zuiden van het land, te
verzoeken vrijwillig weer onder de wa
penen te komen, om hét wettig gezag te
beschermen. Dit plan vond steun bij de
overige aanwezigen en de heren Duymaer
van Twist en Van der Molen werden aan
gewezen om deze suggestie aan de mi
nister van oorlog voor te leggen. De mi
nister keurde het voorstel goed en zo
gebeurde het, dat niet de regering, maar
de kamerleden met toestemming van de
regering geheime telegrammen lieten uit
gaan naar Noord en Zuid.
Het antwoord liet niet lang op zich
wachten. Reeds op donderdag 14 novem
ber kwam om half twaalf de eerste trein
met Friezen 600 in getal in Den
Haag aan. Zo arriveerden uit Sneek 22
man, met als commandant de reserveka
pitein P. S. Gerbrandy. Diezelfde avond
waren er al een kleine 4000 vrijwilligers
in de residentie.
Ook in Limburg, waar vlakbij de Duit
se revolutie zich voltrok, terwijl Lim
burgse socialisten zich reeds in Aken be
vonden om aan Duitse geestverwanten
steun te vragen bij een opstand in de
mijnstreek, werden, onder leiding van
de hoofd-aalmoezenier H. A. Poels uit
Heerlen, overal burgerwachten gevormd.
Een ander deel der vrijwilligers ging
naar Den Haag.
Diezelfde woensdag was het landstorm
korps Rotterdam onder de wapenen ge
komen. Ook uit Groningen, Overijssel,
Noord-Brabant en Gelderland, ja waar
niet vandaan, stroomden de vrijwilligers
naar Den Haag.
Zij brachten een eigen sfeer mee. Zij
trokken demonstrerend en vaderlandse
liederen zingend door de residentie. Zij
liepen patrouille en bezetten de belang
rijkste regeringscentra.
Ook in en om Amsterdam waren in
middels voldoende troepen aanwezig.
Twee ministers togen naar Rotterdam
om burgemeester Zimmerman een hart
onder de riem te steken. Deze brave man
zou een paar dagen later, toen er vol
doende troepen in de stad waren te
gen welker aanwezigheid hij nu geen
bezwaar maakte op een voetbalveld
een heldhaftige redevoering afsteken. De
man had weer de nodige courage gekre
gen!
Afgelast.
Maar, waar bleef nu de revolutie? Het
wachten was op het aangekondigde con
gres van de S.D.A.P. en het N.V.V.
Dit congres werd gehouden op 16 en 17
november in het circusgebouw te Rot
terdam.
Doch van te voren stond al vast, dat
ook op dit congres de revolutie niet zou
worden geproclameerd. De heer Schaper
had in de Tweede Kamer doen weten,
„dat het allemaal niet zo bedoeld was".
Hij had de ondankbare taak om Troel
stra's woorden weer „om te buigen in
democratische richting".
Het congres besloot een comité van ac
tie te benoemen, dat zich voor inwilli
ging van een aantal eisen tot de rege
ring moest wenden. Indien de regering
niet zou instemmen, dan konden wapens,
zoals demonstratie en werkstaking wor
den aangewend. Wat de koningin be
treft, werd gezegd: „Wij zijn republikei
nen en als wij de macht hebben, schaf
fen wij het koningschap af, evenals onze
Duitse vrienden hebben gedaan. Maar
grote practische betekenis heeft de zaak
thans niet. De kroon staat de democra
tie niet in de weg.
Verder zei de heer Vliegen: „Revolu
tionaire plannen hebben op dit ogenblik
geen kans van slagen".
De heer Troelstra, die aanvankelijk
niet aanwezig was, evenmin als hij zich
de laatste dagen in de Kamer had laten
zien, werd uitgenodigd alsnog de bijeen
komst bij te wonen. Troelstra kwam en
werd luid toegejuicht. Hij sprak ook nog
een kort woord, waarin hij toegaf: „En
hier ben ik gekomen tot een punt, waarop
ik mij als eerlijk man verplicht gevoel
te zeggen, dat ik de machtsverhoudingen
niet geheel' juist heb gezien.
Toen na afloop van de vergadering een
aantal congresgangers per trein van sta
tion D.P. weer naar het Noorden vertrok*
zongen de reizigers, ter ere van de bur
gerwacht, die het perron bezet had":'
Daar komen de schutters,
daar komen ze an,
De mannetjesputters van Rotterdam.
Toen de Groninger kameraden in hun
woonplaatsen terugkeerden en hun werd
gevraagd: „Gaat het door....?" moesten
ze teleurgesteld antwoorden: „Neen, jon
gens, het gaat over.
Op het Malieveld.
Tezelfdertijd, waarop het congres te
Rotterdam werd gehouden, verschenen
in 's-Gravenhage oranje aanplakbiljet
ten met het opschrift: „Huldiging van
de koningin. Proclamatie van de burge
meester". Aangekondigd werd, dat op
maandagmiddag, 18 november, op het
Malieveld een huidebetoging aan H.M.
de koningin zou plaatshebben. Die maan
dag was Den Haag in feeststemming. De
stad was één vlaggenzee. Drommen men
sen stroomden naar het Malieveld, on
der wie zeer veel militairen. De grote
vlakte was geheel gevuld met mensen.
Precies om 1 uur arriveerden, per rijtuig,
koningin Wilhelmina, prins Hendrik en
prinses Juliana. Aangekomen bij het
Malieveld werden de paarden van het
rijtuig afgespannen en trokken soldaten
het voertuig verder. Tevergeefs trachtten
sprekers het woord te voeren. De menigte
was te uitzinnig van vreugde om naar
redevoeringen te luisteren. Vijf kwartier
reed het rijtuig van de koninklijke fami
lie over het Malieveld..
Troelstra heeft later schamper opge
merkt, dat het uitspannen van de paar
den zorgvuldig was ingestudeerd, en er
dus „naar buiten een valse schijn van
spontaniteit aan werd gegeven".
Inderdaad was het uitspannen der
paarden van tevoren „gepland". Maar
het enthousiasme van de soldaten op het
Malieveld was even oprecht als de te
leurstelling van de vele congresgangers
te Rotterdam.
Troelstra verweet zijn tegenstanders,
dat zij het voorstelden alsof hij en de
zijnen de koningin hadden bedreigd. Hij
zei verder, dat de koningin zich tegen
over de arbeidersbeweging stelde of liet
stellen.
Een en andermaal echter hadden de
socialisten duidelijk laten uitkomen, dat,
wanneer zij het voor het zeggen hadden,
de koningin zou moeten verdwijnen. Een
revolutie van socialistische zijde zou der
halve het einde van het koninkrijk heb
ben betekend.
Koningin Wilhelmina zelf heeft in haar
boek „Eenzaam maar niet alleen" slechts
enkele regels aan het hele gebeuren ge
wijd.
De gevolgen van de „revolutie".
Natuurlijk heeft de situatie van no
vember 1918 gevolgen gehad. Het vrou
wenkiesrecht waardoor volgens Troel
stra in 1922 de S.D.A.P. daalde van 22
op 20 zetels), de invoering van de acht-
urendag, verbeteringen van de invalidi
teitswet en de ouderdomwet, financiële
steun voor arbeiderswoningbouw, verbe
tering van de positie der rijks- en ge
meenteambtenaren, waren wel de voor
naamste. Sommige van deze sociale voor
zieningen behoorden al tot 't plan van de
regering, doch „1918" heeft de uitvoering
daarvan versneld.
Daar er vooral na november in vele
plaatsen huidebetogingen plaats hadden,
waarbij koningin Wilhelmina aanwezig
was, verweten niet alleen de socialisten,
doch Ook de liberalen, de rechtse partij
en, dat zij de koningin in de partijpoli
tiek hadden gehaald. Dit leidde tot het
verbreden van de kloof tussen het ko
ningshuis en de socialisten.
„Afweer"-instituten, zoals „Burger
wacht" en „Bijzondere Vrijwillige Land
storm", bleven bestaan. Troelstra meen
de dit te moeten verklaren als een ge
volg van een „algemeen-fascistische men
taliteit". De geschiedenis heeft de on
juistheid van deze gedachte bewezen. De
B.V.L. kon men niet vergelijken met de
Duitse oudstrij dersorganisatie „Stahl-
helm" of met de fascistische afweerkorp-
sen van Mussolini, noch met de Hon
gaarse militaire organisaties van admi
raal Horthy, waarin wel degelijk fascis
tische tendezen vielen te bespeuren. Zo
kreeg de N.S.B. nimmer vat op de B.V.L.
In „Het Landstormblad" het orgaan
van de Bijzondere Vrijwillige Landstorm
van maart 1937 werd een duidelijk
antwoord gegeven op insinuaties van de
zijde van de N.S.B.„Het wettig gezag
in ons land is voor de B.V.L.: Hare Ma
jesteit de Koningin. En voorts behoren
daartoe allen, die door haar overeenkom
stige Grondwet en wet natuurlijk zon
der terreur, geweld, intimidatie of dwang
voor de uitoefening van gezag in haar
naam zijn benoemd".
Kentering.
Inmiddels veranderde het een en ander
in de politieke verhoudingen in ons land.
Socialisten weigerden niet langer ko
ninklijke onderscheidingen. De socialis-
zie vervolg voorpagina 2e blad
Ganzepoortstraat 21, Tel. 6535 - GOES
Horizontaal
54.
bijwoord
20. Ned. vliegveld
1. pias
55.
gewicht (afk.)
22. getij
5. vruchtennat
57.
dronkemansgeklets
25. ambtshalve (Lat. afk.)
7. vreemde taal
61.
dierengeluid
27. weldra
11. vorm
63.
tiert
28. soort lijm
13. broeikas
66.
voorzetsel
31. soort dans
15. zangstem
67.
telwoord
34. pl. op de Veluwe
17. uitstalkast
69.
waterplantje
35. onvruchtbaar
19. steensoort
70.
omwenteling
36. strafwerktuig
21. klepper
73.
oosterse jongensnaam
38. groente
23. cilinder
74.
meisjesnaam
39. Europeaan
,24. handvat
76.
geur
40. sportterm
26. slede
78.
windrichting
41. jongensnaam
27. vuistslag
79.
onderricht
45. geb. in Rusland
29. militair (afk.)
80.
juiste gewicht
49. klein, kort persoon
30. titel (afk.)
52. nuzo
32. voorzetsel
Verticaal
55. gewas
33. laatst leden (afk.)
56. stoomschip (afk.)
34. Sociaal-Democraat afk.
1.
reptiel
58. gebrek
35. deel v. e. huis
2.
pl. in Overijsel
59. halswervel
37. herkauwer
3.
pers. vnw.
60. zangnoot
39. zangnoot
4.
meisjesnaam
62. lust
40. paar
5.
begin
64. opgeld
42. voorbeeld
6,
kerkelijk lied
65. stap
43. bouwland
7.
sleepanker
67. edelgas
44. kledingstuk
8.
stad der oudheid
68. vorm van gaan
46. kindergroet
9.
dunne
71. voegwoord
47. naschrift (afk.)
10.
precies
72. telegraaf restante
48. indische winkel
12.
heilige (afk.)
(afk.)
50. en anderen (afk.)
14.
landbouwwerktuig
75. onder het nodige voor
51. onmeetbaar getal
16.
planeet
behoud (lat. afk.)
53. landbouwwerktuig
18.
metaal
77. pers. voornaamwoord
Oplossing kruiswoordpuzzel no106
Horizontaal
2. Schot; 7. drom; 9. aap; 10. Taag; 12. tuin; 13. soep; 14. als; 16. tot; 17. KLM;
18. kei; 19. ma; 20. Ad; 22. sla; 24. met; 25. nap; 28. kanarie; 31. dreumes; 34. kt;
35. es; 36. eerloos; 41. pendule; 45. rap; 46. olm; 47. don; 48. s.a.; 49. r.p.; 50. kil;
52. bod; 54. nut; 56. Eos; 57. mooi; 58. idem; 60. fout; 61. epe; 63. eens; 64. flirt.
Verticaal
1. zot; 3. cantate; 4. ha; 5. opstand; 6. pap; 7. dolk; 8. mud; 10. tel; 11. gala; 15.
sein; 17. klam; 19. mei; 21. dar; 23. akker; 24. mr; 26. p.e.; 27. Essen; 29. Ate;
30. aal; 32. und; 33. eel; 37. rood; 38. or; 39. O.A.S.; 40. spaniel; 41. portier;
42. elp; 43. n.m.; 44. unie; 47. doof; 51. Loes; 53. bot; 55. nee; 57. mul; 59. mes; 62.
pi.
