NOORD-BEVELANDS
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
WW
Plouvier heeft DE schoenen
De revolutie van 1918
anders dan andere
No. 3326
Zaterdag 16 november 1968
72e jaargang
Druk en uitgave: Drukkerij Markusse te Wissenkerke, Tel. 308, Giro 206882
Abonnementsprijs 2.50 per half jaar Franco per post 5.00 per half jaar Advertenties 15 cent per mm
Voor fouten in advertenties, per telefoon opgegeven, kunnen wij geen enkele verantwoordelijkheid dragen.
Gebeurtenissen doen het revolutionaire vuur oplaaien.
Optreden van autoriteiten beïnvloedt de houding der revolutionairen.
Op 25 en 26 oktober 1918 breken in De
Harskamp ernstige ongeregeldheden uit.
In de barakken, midden op de hei en ver
van de bewoonde wereld, is het le regi
ment infanterie gelegerd. Dit regiment
bestaat uit soldaten, die voor het meren
deel uit de noordelijke provincies komen.
Enige jaren geleden is het regiment naar
De Harskamp verhuisd voor straf
want ook al in de oorspronkelijke garni
zoensplaats Apeldoorn hadden de balori
ge militairen relletjes veroorzaakt. Nu,
twee jaren later, komt het le regiment
weer in opstand. Maar thans lijkt het
ernst te worden. Barakken worden in
brand gestoken, er wordt geschoten en de
eerste berichten gewagen van vele slacht
offers. Gelukkig valt dat echter nog wel
mee.
Maar daar blijft het niet bij. Ook in
Vlissingen, Utrecht, Amersfoort, Zwolle,
Geertruidenberg en 's-Hertogenbosch
hebben onder de militairen onlusten
plaats.
Hoewel de orde overal vrij snel wordt
hersteld, geven deze gebeurtenissen over
al in het land aanleiding tot ongerustheid
Een generaal gaat heen.
Zoals altijd het geval is bij onlusten
woi'dt niet alleen gezocht naar de oor
zaken, maar tracht men ook een zonde
bok te vinden. De zondebok in dit geval
is generaal Snijders. De minister van
oorlog deelt mede, dat, in verband met de
militaire onlusten, een reorganisatie van
leger en officieren zal plaats hebben.
Daarbij is het zeer moeilijk de opperbe
velhebber te handhaven. De generaal
moet dus een verzoek tot ontslag indie
nen.
Koningin Wilhelmina is het aanvanke
lijk niet eens met deze gang van zaken.
H.M. wacht twee dagen met het onder
tekenen van de ontslagaanvrage.
Troelstra is echter ongeduldig gewor
den. Hij dringt aan op voortvarendheid
en uit kritiek op de houding van de ko
ningin. En vijf dagen vóór zijn taak als
bevelhebber van het mobilisatieleger is
beëindigd, gaat generaal Snijders heen.
De socialisten zien hierin een overwin
ning. „Het directe verband tussen mijn
eis en het aftreden van generaal Snijders
valt niet te ontkennen", schrijft Troel
stra later.
Een burgemeester capituleert.
Op zaterdag 9 november belt burge
meester Zimmerman van Rotterdam de
heer A. W. Heykoop, een van de voor
mannen van de S.D.A.P. op. De burge
meester wil de socialisten-leider spreken
over de algemene toestand, nu er in
Duitsland revolutie is uitgebroken. Sa
men met zijn partijgenoot Joh. Brauti-
gam, staat Heykoop even later op de
stoep van de ambtswoning. Burgemeester
Zimmerman is ongerust over de situatie
in Duitsland. Hij vreest, dat de revolutie
naar Nederland zal overslaan. „Indien",
zo zegt hij, „er moeilijkheden in Rotter
dam komen, dan ben ik niet in staat de
orde te handhaven".
Het politiecorps wordt daarvoor niet
groot genoeg geacht en militairen inscha
kelen, daarvoor voelt de burgemeester
niet. En daarom lijkt het hem het beste
om direct maar de leiding aan de revolu
tionairen over te dragen. Hierbij is het
wellicht nodig om enkele aanwijzingen
te geven aan de nieuwe machthebbers.
„Welnu dan, mijne heren", zo adviseert
de burgervader zeer vaderlijk: „U moet
er vooral voor zorgen, dat de stations
worden bezet, en ook, dat de levensmid-
delenaanvoer wordt verzekerd. Ook open
bare nutsbedrijven dienen te worden be
schermd, zoals de electrische centrale, de
gasfabriek en het waterleidingbedrijf. En
vooral moet er voor worden gezorgd, dat
de revolutie zich zonder ellende en mate
riële schade zal voltrekken
Op een vraag van de burgemeester wat
er met de koningin zal gebeuren, ant
woorden de revolutionairen-in-spé:
„Niets, indien zij zich niet tegenover
de komende beweging stelt".
De houding van de Rotterdamse bur
gemeester heeft er niet weinig toe bij
gedragen, dat de socialisten zelf in de
revolutie gingen geloven. Zondagmorgen,
10 november zijn de kopstukken van de
S.D.A.P. bijeen ten huize van Troelstra.
„Toch moet worden vastgesteld", zo
luiden de eigen woorden van Troelstra,
„dat wij er die morgen allen van over
tuigd waren, dat er revolutie op til was".
Een krant helt over.
Inmiddels is door de S.D.A.P. en het
N.V.V. een manifest opgesteld, waarin
een „program van eisen" is opgenomen.
De Nieuwe Rotterdamse Courant be
spreekt dit manifest in een hoofdartikel.
„De arbeiders eisen". „Waarom", zo
wordt er in het artikel gevraagd, „zou
den deze eisen niet kunnen worden inge
willigd. Ze zijn niet te zwaar". Ook de
eis tot het laten verdwijnen van de Eer
ste Kamer lijkt de N.C.R. niet onoverko
melijk. Wat de eisen op sociaal gebied
betreft: „De 8-uren dag kan wel meteen
worden ingevoerd". Het artikel eindigt
met de woorden: „Laat ieder de denk
beelden, die zich gevestigd hebben, her
zien en trachten de evolutie mee te ma
ken".
Troelstra vraagt zich af: „Betekent dit
niet, dat de bourgeoisie vrijwillig afstand
deed?"
Een dagblad biedt zich aan.
Laat in de avond van de 13e november
gaat bij de heer Vliegen, de partij-voor
zitter van de S.D.A.P., de telefoon. Aan
de andere kant van de lijn spreekt de
hoofdredactie van „De Telegraaf". „Kun
nen we u een ogenblik spreken?" is de
vraag. „Komt u maar", antwoordt Vlie
gen.
Kort daarna heeft het middernachtelijk
gesprek plaats tussen de heren Schroder
en Israëls van De Telegraaf en de heer
Vliegen van de S.D.A.P. De redacteuren
delen mee, onder bepaalde voorwaarden
bereid te zijn met „De Telegraaf" en „De
Courant" steun te verlenen aan een revo
lutionair bewind.
Er is e'en oud verhaal over een man,
die het gerucht verspreidt, dat er ergens
brand is uitgebroken. Daarna gaat hij na,
welk effect zijn mededeling op de mensen
heeft. Onder het roepen van „Brand!
brand!" holt ieder in een bepaalde rich
ting voort. Dan begint de man zo lang
zamerhand te twijfelen aan de onwaar
heid van zijn eigen bewering. Tenslotte
gaat ook hij met de stroom mee hollen
onder het roepen van: „Brand! brand!..
Wie geloofde in 1918 het meest in de
i-evolutie? De „boux-geoisie", die gewoon
van de socialisten verwachtte, dat zij
„wel eens revolutie zouden kunnen ma
ken" of de socialisten zelf, die, door de
houding van de „heex-sende klasse", op
het idee werden gebracht, dat ze „wel
eens revolutie zouden kunnen gaan ma
ken?" Vele autoriteiten verloren het
hoofd. Dit gaf de socialisten de nodige
moed om niet alleen op pax-tijvergaderin-
gen maar ook in het pax-lement een drei
gende taal te spreken.
In een rede van enkele ui-en zegt Mr.
Troelstra o.a.: „Wij hebben de tekenen
der tijden verstaan. Nu wensen wij geen
concessies op dit of dat gebied van uw
stelsel, van uw klasse, van uw regering
te verkrijgen. Het ogenblik is gekomen,
waarop voor het grote, werkende volk
van ons land aanspraak kan worden ge
maakt op de overneming van de macht
in de staat".
Als hem naar de rechtsgrond van zijn
i-evolutie wordt gevraagd (bij de laatste
verkiezingen behaalde de S.D.A.P. 23 °/o
van de stemmen), zegt hij: „Die rechts
grond is onze onmisbaarheid; die rechts-
grond is, dat wij op dit ogenblik aange
wezen zijn de macht te gebruiken".
Trouwens, al eerder in zijn x-ede had
Troelstra het pai'lementarisme genoemd
„dat ondiepe water, waarin de werklie
den met de te korte riemen hebben moe
ten roeien
Slachtoffers van de revolutie.
Tx-oelstx-a heeft op het pad der revolu
tie nogal last van hardlopers, die hem
dreigen voorbij te streven. Ook dit heeft
zijn pas in revolutionaix-e richting doen
vex-snellen.
Een van zijn ernstigste concurrenten
in de wedloop naar de omwenteling is
wel de communist David Wijnkoop, de
leider van de S.D.P. Wijnkoop gaat in
woorden veel verder dan Troelstrarond-
POEDER - CRENE - OLIE -ZEEP
uit zegt hij in de Kamer: „Ik heb niets
meer te vragen. Ilc zeg: op dit ogenblik
wankelen overal te tronen. Zou niet het
verstandigste, dat de kroon in deze dagen
zou kunnen doen, zijn: het voorbeeld vol
gen van de Duitse vorsten, wier voor
beeld zij toch zo vaak volgt, en eenvou
dig op een rustige moi-gen er van tussen
gaanDe kroon moet afstand doen.
Indien zij dat niet doet, dan staat daar
eenvoudig de kwestie, dat het volk er een
einde aan zal moeten maken...." Hij
geeft de koningin het advies om te zeg
gen: „Ik ga heen, vooi-dat ik verjaagd
word
Maar ook met de daad is Wijnkoop
zeer voortvarend.
Hij belegt op woensdagmiddag, 13 no
vember een vex-gadering in de „Handwer-
kersvriendenki-ing" te Amsterdam. Lou
de Visser, ds. Schermerhorn en mevrouw
Roland Holst voeren het woord. Daarna
wordt een straatdemonstratie gehouden.
Ongeveer duizend betogers, voorafgegaan
door de politie, trekken door de stad.
Door de Sarphatiestraat en de Utrechtse
straat, Rembrandtplein, over het Rokin
naar het Beursplein. Rode vlaggen wap-
pex-en in de wind, het gezang is niet van
de lucht. Op het Beursplein houdt men
halt. Lou de Visser neemt weer het woord
Gerekend kan worden, volgens de spre
ker, op de soldaten. Op zijn advies trekt
de stoet naar de Achterbux-gwal, waar de
„soldatenraad" vergadert. Maar in plaats
van de soldatenraad vinden de betogers
daar alleen maar de talrijke café's. Beto
gen maakt dox-stig en de kroegbazen doen
goede zaken
De betoging vindt zo een x-oemloos
einde.
's Avonds is er echter weer een bijeen
komst in de Beurs van de diamanthandel.
De 5000 aanwezigen worden toegespro
ken door Wijnkoop, ds. Kruyt en mevr.
Roland Holst endoor de oude anar
chist Domela Nieuwenhuis.
De mededeling van Wijnkoop, dat de
secx-etaris van de „soldatenx-aad" is ge
vangen genomen en ingesloten in de O-
ranje-Nassaukazerne, verwekt grote be
roering en de menigte spoedt zich naar
buiten onder het roepen van: „Wij gaan
naar de Oranje-Nassaukazerne; wij zul
len de gevangene bevx-ijden!"
Zonder toestemming en begeleiding
van de politie trekt de optocht naar de
bedoelde kazerne. Eerst moet echter nóg
een kazerne worden gepasseerd, die van
de cavalerie. Vóór deze kazerne wordt
duchtig gedemonstreex-d. Een aantal de
monstranten tracht het hek te forceren.
Sommige demonstranten hebben wapens
bij zich. Maar ook de wacht is uiteraard
gewapend. Er vallen schoten. Er vallen
doden en gewonden, zowel bij de demon
stranten als bij de schildwachten. De me
nigte vlucht uiteen, ziet van het bevrij
den van de gevangen secretaris af en gaat
naar De Dam. Daar worden de mensen
door de politie vex-spreid
(Wordt vervolgd).
(Nadruk vex-boden).
Burgerlijke stand
WISSENKERKE
Geboren: 12 okt. Adriana Tannetje, d.
v. A. W. van Gilst en C. C. den Boer. 16
okt. Cornelis Aarnout, z.v. H. J. de Brui
ne en L. van der Heijde. 19 okt. Martina
Janna, d.v. D. van de Vreugde en A. de
Bruin.
Ondertrouwd: 2 okt. Cornelis Leendei-t
de Visser, 25 jr. en Anja Martens, 21 ji\
te Kortgene. 3 okt. Johannus Franciscus
Maria Aei-tsen, 21 jr. te Kruinigen en
Bartheliena Lientje Snoek, 18 jr.
Getrouwd: 18 okt. Albertus Pieter van
Gilst, 24 jr. te Kortgene en Maria Janna
Filius, 23 jr. 18 okt. Bastiaan Marinus
Wolse, 23 jr. en Klazina Cornelia de
Nooijer, 20 jr. 25 okt. Cornelis Leendei-t
de Visser, 25 jr. en Anja Martens, 21 jr.
te Kortgene. 25 okt. Johannus Francis
cus Maria Aertssen, 21 jr. te Kruiningen
en Bartheliena Lientje Snoek, 18 jr.
Overleden: 29 okt. Abraham Johannes
van der Meulen, 82 jr.
WERELDHANDEL
Er is opnieuw een strijd ontbrand
tussen Amsterdam en Rotterdam. Dit
keer gaat het er om, wie het eerst op
het idee gekomen is, ter plaatse een
wereldhandelscentrum te vestigen. Ieder
begrijpt, dat er in onze randstad slechts
plaats is voor één wereldhandelscentrum.
Maar het zal wel gaan als vele malen
tevoren: Amsterdam praat over plannen
en voex-t die plannen nog niet uit, en
Rottex-dam voert zijn plannen uit en
praat er dan niet meer over.
Met andere woorden: voordat Am
sterdam uitgepraat is over zijn plannen,
is dat wereldhandelscentrum al voor
elkaar. Alleen staat het dan in Rotter
dam.
WIE IS MOORDENAAR?
We maken veel drukte over Viëtnam,
maar er vallen nog altijd meer slacht
offers in ons verkeer. In 1967 zijn
bijvoorbeeld op de verkeerswegen over
de gehele wei-eld (voor zover bekend)
150.000 doden gevallen en in datzelfde
enkele jaar werden er in het verkeer
7.500.000 (zeven en een half miljoen)
personen gewond. Dat is meer dan de
helft van de bevolking van Nederland.
Cijfers die alweer tot nadenken stem
men.
Kruiswoordpuzzel no. 106
Horizontaal
48.
N.V. (frans)
19.
maand
2.
Europeaan
49.
eerwaardige vader
21.
insect
7.
menigte
(lat. afk.)
23.
bouwland
9.
zoogdier
50.
koud
24.
titel (afk.)
10.
rivier in Spanje
52.
bieding
26.
per expresse (afk.)
12.
stuk grond
54.
voordeel
27.
pl. in Duitsland
13.
voorgerecht
56.
godin
29.
godin
14.
indien
57.
prachtig
30.
vis
16.
voorzetsel
58.
hetzelfde
32.
duits voegwoord
17.
luchtvaartondei-neming
60.
niet goed
33.
drank
(afk.)
61.
pl. in Gelderland
37.
kleur
18.
steen
63.
eenmaal
38.
goud (frans)
19.
familielid
64.
hofmakerij van voor
39.
franse ondergrondse
20.
jongensnaam
bijgaande aard
strijdkrachten (afk.)
22.
groente
Verticaal
40.
soort hond
24.
voorzetsel
1. gek
41.
deel van een auto
25.
drinkgerei
3.
zangstuk
42.
kostbare stof
28.
zangvogel
4.
vlaktemaat
43.
deel v.d. dag (afk.)
31.
klein kind
5.
revolutie
44.
verbond
34.
karaat (afk.)
6.
kindervoedsel
47.
niets horend
35.
verlaagde toon
7.
wapen
51.
meisjesnaam
36.
zonder eer
8.
inhoudsmaat
53.
niet scherp meer
41.
soort uurwerk
10.
seconde
55.
ontkenning
45.
vlug
11.
feestkledij
57.
pulvering
46.
boom
15.
teken
59.
snij werktuig
47.
spaanse titel
17. vochtig
62.
onmeetbaar getal
Oplossing kruiswoordpuzzel no. 105
Horizontaal
1. parasol; 7. pluvier; 13. rai; 14. adelaar; 16. ex-a; 17. aster; 19. Ger; 20. kadet; 22.
mm; 23. euvel; 25. se; 26. Ike; 28. Lea; 29. lok; 31. rol; 33. no; 34. tix-an; 35. pot; 37.
V.E.; 38. ereis; 40. rekenen; 42. nee; 44. ter; 45. lukraak; 48. Ax-osa; 50. ui; 51. tot; 52.
tarra; 54. lm; 55. sta; 57. wit; 59. aak; 60. mee; 61. nr; 63. gx-int; 65. Po; 66. ratio; 69.
eed; 70. lakei; 72. ulo; 73. cantate; 76. elk; 77. manchet; 78. malax-ia.
Verticaal
I. px-aline; 2. aas; 3. ritme; 4. sar; 5. o.d.; 6. leguaan; 7. parel; 8. la; 9. Urk; 10. ieder;
II. ere; 12. ratelen; 15. lev; 18. em; 21. as; 23. eer; 24. loper; 27. kornuit; 28. lis; 30.
kok; 32. overste; 34. tiert; 36. tetra; 39. eek; 41. neo; 43. matig; 45. lustrum; 46. AOW
47. Zaandam; 48. ark; 49. Amerika; 53. rat; 56. Anton; 58. Trent; 60. moker; 62. r.i.;
64. iet; 65. pa; 67. ala; 68. och; 70. lel; 71. Eli; 74. a.e.; 75. t.a.
Ganzepoortstraat 21, Tel. 6535 - GOES
