ZIGEUNERS
EEN VOLK VAN RAADSELS
Hoe ontstond het Nederlands?
VERMOEDELIJK VAN INDIASE HERKOMST
Wanneer het naar het midden van mei loopt worden grote aantallen zigeuners,
die in Europa rondzwerven, onrustig. Het toch al zo onstuimig kloppende
hart van dit zwervende volk gaat dan sneller kloppen. Ze gaan zich opmaken
voor hun jaarlijkse tocht naar hun pelgrimsplaats Les Saintes Maries de la Mer
in de Franse Camarque.
De Camarque! Domein van de grote kudden nachtzwarte stieren en van groe
pen wilde paarden. Streek waar de laatste cowboys van Europa de gardians -
op hun watervlugge paardjes de stierenkudden begeleiden. Op 24 en 25 mei
zijn daar de hoogtijdagen van de zigeuners. Van alle kanten komen zij naar
Les Saintes Maries de la Mer. Het kleine plaatsje aan de Middellandse Zee
waarvan Vincent van Gogh schreef: „Ik geloof niet, dat er meer dan 100 huizen
in dit dorpje of stad zijn".
Legende en werkelijkheid
De legende verhaalt, dat Maria-Salome,
de moeder van de apostelen Jacobus en
Johannes; Maria-Jacoba, de moeder van
Judas en Simon en Maria-Magdalena uit
het heilige land verjaagd werden en na
veel omzwervingen per schip in de buurt
van het plaatsje, dat nu naar deze drie
Maria's is genoemd, aan wal stapten. Aan
de wal stond een zigeunerin te kijken hoe
de drie vrouwen probeerden de woelige
golven de baas te worden. Door haar hulp
lukte dat. De naam van deze zigeunerin
was Sara en nog heden ten dage komt deze
naam veel voor in de zigeuner-families.
De legende vertelt verder, dat Sara be
graven is in de crypte van de kerk in het
dorpje Les Saintes Maries de la Mer. Zij
wordt vereerd als de „zwarte maagd", een
verering die bij de Spaanse zigeuners ge
stalte vindt in de verering van het beled
van La Macarena in Sevilla.
Het is deze gebeurtenis, die de zigeuners
elk jaar vieren in de tweede helft van de
maand mei, de maand, die van oudsher
is toegewijd aan Maria, de moeder van
Christus.
Les Saintes Maries de la Mer.
Tot in 1912 toe is het recht om in de
grafkelder van het kerkje in het Franse
Camarque dorpje te komen alleen aan
de zigeuners voorbehouden geweest. Zij
brachten er de nacht door en hun wake bij
het beeld van Sara maakte een geheimzin
nige indruk. Nu brengen de zigeuners hun
nachtwake door in de open lucht waar bij
flakkerende kampvuren de oudste aanwe
zigen hun verhalen vertellen en waar de zi
geunerdansen bij het melancholieke spel
van de violen wordt uitgevoerd.
Het hoogtepunt van deze pelgrimage is
echter de processie in de zee. Door een
bisschop wordt de zee gezegend en de hele
stoet van zigeuners loopt met de bisschop
mee de zee in. Een unieke reportage hier
van is te beluisteren op een grammofoon
plaat „The Festival of Les Saintes Marirfs
de la Mer", die in 1955 werd gemaakt.
Droefgeestige balkanmuziek vol heimwee
naar de toendra en vurige Spaanse klan
ken vol temperament uit de 'Sacromonto
wisselen at met godsdienstige gezangen.
Herkomst zigeuners.
Elke tziganoloog houdt zich bezig met
de vraag: waar komen de zigeuners van
daan. Zelf noemen de zigeuners zich wel
Kleine Egyptenaren. Het is ook gebleken,
dat ze op hun zwerftochten in Egypte
geweest zijn maar hun stamland moet toch
ergens anders worden gezocht.
Heel lang is gespeurd naar geschreven
berichten over hun herkomst. Men recon
strueerde een Arabisch verhaal, waarin
sprake is van een koning, die in de vijfde
eeuw duizenden muzikanten uit India liet
komen. Deze koning gaf de muzikanten
paarden, vee en graan. Toen het graan op
was trokken ze verder en met het maken
van muziek verdienden ze verder hun kost.'
Linguïsten hebben vastgesteld, dat de taal
van de zigeuners veel overeenkomt met de
taal, die in India gesproken wordt. Üok
komen de handhoudingen van de Spaanse
zigeuners overeen met de handhoudingen
van de Indiase dansers. Op grond hiervan
neemt men thans algemeen aan, dat de oor
sprong van de zigeuners in India ligt.
Vervolging
In het Kortgeleden gehouden proces te
gen Harster, Zöptf en Slottke in München
kon iema'nd op de publieke tribune zich
niet langer meer beheersen en riep emoti
oneel uit: „Vergeet de zigeuners niet!" De
man had gelijk. De vervolging van de zi
geuners is in de nazi-tijd even erg geweest
als de vervolging van de Joden. Van de
Joodse martelingen zijn we allen op de
hoogte. Maar aan de vervolging van de zi
geuners is niet veel aandacht besteed.
De nazi - gouwleider van Servië een
streek, waar altijd veel zigeuners hebben
gezworven constateerde in 1942 „de
zigeuner kan naar zijn aard geen nuttig lid
van de internationale samenleving zijn."
En deze woorden vormden de bezegeling
van een lot, dat de zigeuners in even erge
mate trof als de Joden.
Bij duizenden werden zij naar de con
centratiekampen gevoerd. Het is aan de Ne.
derlandse kolonel A. F. van Velsen te dan
ken, dat deze episode uit Auschwitz-Birke-
nau aan de vergetelheid is ontrukt. Kolonel
van Velsen was in die zwarte tijd blok
oudste van de speciale zigeunerafdeling van
dit dodenkamp.
Toch staat er nergens op de wereld een
gedenkteken van de vervolgde zigeuner.
Tevergeefs zal men zoeken naar een na
menregister, een halfstok waaiende vlag of
een andere herinnering. Nooit is er een
proces gevoerd tegen de beulen van het
zigeunervolk of tegen de Eichmann van de
zigeuners.
In Nederland.
De eerste berichten over de aanwezig
heid van zigeuners in ons land vinden we
in 1420. In Deventer wordt dan melding
gemaakt van hun aanwezigheid.
In 1537 gaven de Staten van Holland en
West-Friesland bevel, dat zigeuners die in
het land kwamen, voor de eerste maal moes
ten worden gegeseld, voor de tweede maal
gebrandmerkt en voor de derde maal ge
straft met de dood door de strop.
In de 18de eeuw werd aan militairen
in Overijsel bevolen om wanneer ze zi
geuners ontdekten deze als vijanden
dood te schieten. Ze zouden daarvoor een
premie ontvangen.
Momenteel verblijven er ongeveer drie
honderd zigeuners in ons land. Zij wor
den weliswaar niet meer doodgeschoten
of gegeseld, maar toch zijn er gezagsdra
gers, die ze liever zien gaan dan komen.
Het ministerie van cultuur, recreatie en
maatschappelijk werk probeert de zigeu
ners op te vangen in regionale kampen.
Maar is de zigeuner gelukkig met deze op
lossing:' Het valt te betwijfelen. Immers,
het vrijheidsgevoel van de zigeuner is zo
groot, dat het samenzijn met anderen een
aantasting is van zijn eigen aard. Een gro
te grief van hen is, dat er over hen beslist
wordt, zonder dat zij zelf hun mening
hierover hebben mpgen zeggen.
Beroemde zigeuners.
Het is nog niet zo lang geleden, dat er
in Utrecht een merkwaardige begrafenis
stoet door de straten trok. Enkele tiental
len zigeuners van de Westhinerstam om
stuwden een lijkwagen, waarin een emi
nent lid van deze stam, de 43-jarige me
vrouw A. Westhiner-Baba naar haar laatste
rustplaats werd gereden. Achter de lijk
wagen liep een orkestje en verder reed er
een groot aantal auto's in de stoet mee.
Een vrouw, die veel voor haar zigeuner-
stam betekende werd ten grave gedragen.
In november 1963 werd de wereld opge
schrikt door het bericht, dat de vermaarde
zigeunerdanseres uit Spanje Carmen Ama-;
ya was overleden. Zij was nog in de volle
bloei van haar carrière toen zij een hartver
lamming kreeg. Op vier-jarige leeftijd trad
zij al op in calé's, op een gitaar begeleid
door haar vader. Ondanks de successen,
die haar veel geld opbrachten, vergat zij
haar stamgenoten in de zigeunerwijk So
morrostro in Barcelona nooit.
In Nederland is de naam van de onlangs
overleden Tata Mirando bij de liefhebbers
van de onvervalste zigeunermuziek wel zo
bekend, dat hij nauwelijks enig verder
commentaar behoeft. Verdreven uit Den
Haag, waar hij jarenlang met zijn woon
wagens op de Trekweg bij de gasfabriek
stond, vond hij zijn laatste rustplaats in
Dieren. Tata Mirando was de favoriete
primas van onze koninklijke familie, waar
voor hij dikwijls heeft gespeeld. Verdei
kennen we Koka Petaio, nu ongeveer der
tig jaar oud, die zich de koning van de
zigeuners laten noemen. Aan koningen heb
ben de zigeuners trouwens geen gebrek.
Onlangs hebben we nog kunnen lezen, dat
Ochefto ook een zigeuner, die zich
de koning van de Franse zigeuners noem
de op zeventigjarige leeftijd in zijn
woonwagen is overleden.
Geen vakjes.
De zigeuner zegt: de aarde is van ieder
een. Voor de ordelievende burger en
zeker voor de orde handhavende gezags
drager is deze uitspraak niet zo gemak-
kelijK te verteren. Immers, wij hebben de
aarde verdeeld in keurige vakken, die wij
landen noemen. Willen wij van het ene vak
in het andere stappen, dan hebben wij
een paspoort nodig. Soms zelfs nog een
officiële toestemming, die gestalte krijgt
in een visum. Wij gaan er zonder meer
vanuit, dat de mensen, die de wereld als
hun vaderland beschouwen, zich maar aan
onze vakverdeling moeten houden. Eigen
lijk is dat een discriminatie van een volk,
aat de vrijheid zo hartstochtelijk liet heeft.
Het zal wel blijven botsen tussen de
maatschappij en mensen die zich niet aan
de normen van die maatschappij willen of
kunnen aanpassen. Soms verkrijgt men een
schijnaanpassing en soms is het mogelijk,
dat een dergelijke botsing een tijd lang
achterwege blijft.
Maar in werkelijkheid blijft er toch al
tijd een spanning bestaan tussen de men
sen, die anders zijn in dit geval de zi
geuners en normen, die de samenle
ving stelt. En toch hebben de zigeuners
ook het recht om zich mens te voelen op
onze wereld.
(Nadruk verboden)
pen Friezen en Angelsaksen overgestoken
te zijn naar Engeland, waar zij de Kelten
verdrongen. Daarom klinken ons Fries en
het hedendaagse Engels vrijwel gelijk
(bread, cheese, butter!) en kan een Engels
man de afstammelingen der Kelten in
Wales niet verstaan. Daardoor komt hel
ook, dat het Engels en het Nederlands
nauw verwante talen zijn.
In West-Duitsland en oost-Nederland
vestigden zich de Saksen; in het westen
van ons land tot in noord-Frankrijk huis
den de Franken, terwijl aan de kust klei
ne Ingwaeoonse stammen nederzettingen
vestigden. Al deze mensen spraken een
zelfde Germaans, maar ieder op zijn ma
nier. Men heeft drie dialecten kunnen vast
stellen, doch het waren uitingen van één
taal.
Van de drie dialecten bezat het Frankisch
de sterkste invloed. Dit volk onderwierp
de kustvolkjes en breidde zich sterk uit
naar alle zijden. Beïnvloed door het op
geslorpte Ingwaeoons en de taal der oude
Batavieren met de vele Romeinse ontle
dingen, vermengde dit Frankisch zich met
het Nedersaksisch tot ons oud-nederlands.
Naar nieuw.
Die Saksen gaven aan dit oud-nederlands
de verwantschap met het oudste Duits dat
van de meer oostwaarts gevestigde Sak
sen afkomstig is. Maar onmiskenbaar is
toch de eigen vorming mét het oorspron
kelijke karakter binnen de grenzen van het
toekomstige Rijk der Nederlanden: het
oud-nederlands is een irankische taal!
Nieuwvormingen zijn door alle eeuwen
heen ontstaan. Het zijn van die plotseling
opkomeifde en soms even snel weer ver
dwijnende vondsten. Zo groeit een taal
voortdurend verder. Het Nederlands wor
stelt in een vruchtbare bodem, ontwikkel
de zich voorspoedig en bloeide schoon!
Eerlijk gezegd hebben de vele insluipsels
en verscheidene vereenvoudigingen vooral
in de laatste jaren onze taal er niet fraaier
op gemaakt, doch los van deze dikwijls
modetranje, is ons Nederlands een mooie,
zuivere en oorspronkelijke taal, een na
tionale schat waar we niet trots genoeg
op kunnen zijn.
(Nadruk verboden)
kers tot een minimum te beperken.
Het Verbond voor Veilig Verkeer neemt
ten aanzien van genoemde problemen het
standpunt in dat zowel het vrachtwagen-
verkeer als het snelverkeer recht heeft op
een plaats op de weg. Om tot een beter
samenspel tussen automobilisten en vracht-
autochaufieurs te komen is een voorlich
tingsactie opgebouwd, die geen appèl doet
op meer hoffelijkheid en welwillendheid,
maar gericht is op veilig gedrag in con
crete gevaren, voor het merendeel in-
haalsituaties.
In het activiteitenprogramma zal naast
de vier eerder genoemde actiepunten ook
aandacht woiKen besteed aan foutieve be
lading van vrachtauto's, aan opwaaiende
dekzeilen, aan slechte banden en verlich
ting, voorts aan de gevolgen van overver
moeidheid, een aspect dat als ongevallen
veroorzaker in het gehele verkeer een on
voldoend bekende maar belangrijke plaats
inneemt. De actie „De vrachtwagen in het
verkeer" zal worden ondersteund door vier
te'levisiespots, die dankzij medewerking van
de NTS zestien maal op de beeldbuis zul
len komen. In het KRO-televisieprogram-
ma „Spitsuur" zullen jeugdige fietsers en
bromfietsers worden voorgelicht over de ge
varen van afbuigend verkeer in de steden.
Eveneens in een KRO-televisieprogramma
op 22 mei zullen kinderen worden gewezen
op het gevaar van spelen achter vracht
auto's. Bejaarde verkeersdeelnemers wor
den met de problemen van het vrachtwa-
genverkeer geconfronteerd in het nieuwe
maandelijkse televisieprogramma van de
VARA „Een dagje ouder". Tienduizend
affiches, twintigduizend raambiljetten en
tienduizend transfers met het motto
„Inhalen? Laat je tijdig zien" zijn over
het gehele land verspreid, terwijl een in
formatieve wandkrant in een oplage van
tweeduizend een plaatsje zal krijgen in
chauffeurswachtkamers en bedrijfskantines.
Een bijzonder propagandistische acti
viteit belooft een voorlichtingscaravaan te
worden, die gedurende drie maanden enige
honderden chauffeurs- en wegrestaurants
zal bezoeken. Op parkeerplaatsen zal een
buitenexpositie worden gestationeerd, die
de actie op humoristische en instructieve
wijze in beeld brengt, terwijl vier charman
te Verbondsambassadrices, luisterend naai
de naam „Spiegeloog" om het gebruik
van ogen en spiegel in het verkeer te be
nadrukken aan de gasten van de weg
restaurants een spiegeltje zullen uitreiken
en een informatieve brochure waaraan een
prijsvraag is verbonden.
De tocht van de zigeuners in de zee bij Saintes Maries de la Mer.
Onze taal is meer dan 20 eeuwen oud
Ons Nederlands is een nationaal bezit. „Die geen taal heeft is geen naam
weerd, waar geen taal leeft is geen volk!" dichtte Guido Gezelle. De taal is
de ziel der natie. Doordat wij één taal spreken voelen wij ons verbonden
tot één volk. De roemruchte geschiedenis van het Nederlands bewijst wel,
hoe door de algemene verbreiding van eenzelfde taal in deze gewesten de sa
menhang en daaruit weer de samenwerking is ontstaan.
Van rauwe kreet tot literatuur
Hoe komen wij aan het huidige Neder
lands? Dat is gegroeid, langzaamaan ge
groeid sinds onheugelijke tijden, dat wil
de volksstammen zich vestigden aan de
hijndelta en zich met rauwe kreten ver
staanbaar maakten. Ook die eerste kolonis
ten hadden van hun voorouders een (zij
hev beperkt) aantal woorden en begrippen
geleerd, dat ze zelf wel eens met nieuwe
vondsten uitbreidden. Verder had men alles
van „horen zeggen", want schrijven kon er
niet één.
Later, veel later werd de woordenschat
vastgelegd. Nog veel later verbreidde de
boekdrukkunst het Nederlands op 'ruime
schaal. En ondertussen deden buitenlandse
inmengingen hun invloed in ons taalgebied
terdege gelden. Vreemd genoeg doen ver
scheidene rauwe kreten nu weer opgeld in
onze moderne literatuur.
Om iets van de oudste Nederlandse taal
vormen terug te vinden, moeten we iets
zien terug te vinden van de op schrift ge
stelde uitingen, want de mondeling over
geleverde woorden zijn door de eeuwen
heen zo drastisch gewijzigd, dat de spelling
een totaal ander beeld vertoont, Wanneer
zijn nu de oudste Nederlandse woorden
opgetekend?
Niet klassiek.
De kunst van het schrijven is hier ge
bracht door de Romeinen. Maar de legi
oenen, die tot ver in deze streken door
drongen, gebruikte men het klassieke
Latijn van Cicero en Virgilius maar een
ruw soldatentaaltje met termen als „testa
(potscherf) voor caput (hoofd), „gamba'
(paardepoot) voor crus (been) en „spatha
(lat) voor gladius (zwaard). Precies zoals on
ze soldaten onder elkaar van hun kop, hun
poot en hun spuit spreken! Dat zelfde
woord test voor hoofd gebruiken wij nu
nog wel.
Veel woorden, afkomstig van de bin
nengedrongen legers, kooplieden en kolo
nisten. zijn omstreeks 50 jaar voor Christus
reeds in ons oudste taalgebied opgenomen.
Een taalgebied, gevormd door de gewes
ten waar voornamelijk Batavieren, die een
bondgenootschap met de Romeinen sloten,
woonden. In deze „Germania Romana
(het Romeinse Germanenrijk) ontstonden
bijvoorbeeld woorden als zaterdag (naar
Saturni dies) en otteren (uit otterre) recht
streeks uit het hier gesproken vulgair La
tijn.
De Duitsers, die wel eens beweerden dal
wij onze gehele beschaving aan hun in
vloed uit het oosten te danken zouden
hebben, vinden hier de weerlegging van
hun theorie. Men vergelijke slechts ons
oogst met het heel anders gevormde Duitse
woord Ernte; ons lint met hun Band; ons
lemmet met hun Klinge; ons mus met hun
Sperling enz. Zelfs hebben de Batavieren
wel nieuwe ontleningen doorgegeven aan
hun buren; uit „aequari" bijv. maakten
zij ijken en doorgegeven naar het oosten
werd dat in het Duits eichen.
De volksverhuizing van de eerste eeuwen
na Christus hebben evenwel ons eerste
taalgebied niet ontzien. Toen de toestand
zich later consolideerde, bleken grote groe-
Samenspel tussen vrachtauto en overig verkeer
Met het doel het onderlinge samenspel te
verbeteren tussen de vrachtautochaulleur
en het overige verkeer, organiseert het
Verbond voor Veilig Verkeer gedurende
oe maanden april, mei en juni een lande
lijke verkeersveiligheidsactie. De noodzaak
om het spanningsveld tussen deze twee
verkeerscategorieën te verminderen en ir-
ritatiepunten, die tot ernstige ongevallen
leiden uit de weg te ruimen blijkt onder
meer uit de volgende feiten:
Volgens cijfers van het CBS waren in
1966 377.979 personenauto's en 79.615
vrachtwagens bij aanrijdingen betrok
ken. Op een wagenpark van ongeveer
250.000 vrachtauto's betekent dit dat
jaarlijks één op de drie vrachtwagens
een aanrijding heeft; voor personenau
to's waarvan er plm. TVj miljoen op de
weg zijn bedraagt ent cijfer één op 4.6
(Bij vergelijking van deze cijfers dient
men wel te bedenken dat vrachauto s
gemiddeld 90.000 km per jaar afleggen,
personenauto's 10.000 km.)
In 1966 werden, eveneens blijkens cij
fers van het CBS, 440 automobilisten
en 48 vrachtautobestuurders bij aan-
rijdingen gedood. Het aantal ernstig ge
wonden bedroeg resp. 5.516 en 750.
Uit een in .967 door het Verbond in
gesteld onderzoek kon worden opge
maakt dat de beroepschauffeur zich als
een beter rijder beschouwt dan de
doorsnee Nederlandse automobilist; hij
honoreert zijn eigen verkeersgedrag met
het cijfer 7,8, dat van de particuliere
automobilist met 5,8.
Door een in maart van dit jaar gehou
den steekproef kwam aan het licht, dat
13 van de 100 ondervraagde automo
bilisten het niet noodzakelijk vinden
tijdig naar de linkerweghelft te gaan
alvorens een vrachtauto in te halen op
een provinciale weg met tegenliggers.
Statistisch materiaal met ongevallendeter
minanten ontbreekt in Nederland vrijwel
geheel. Om deze reden zijn de actiepunten
van de campagne „De vrachtwagen in het
verkeer" gedeeltelijk gebaseerd op Duitse en
Zwitserse onderzoekgegevens, die voor de
Nederlandse situatie getoetst zijn aan de
praktijkervaringen van het vrachtwagen-
en particuliere vervoer. Afgelopen maanden
werden daartoe een aantal groepsinter
views gehouden in een wegrestaurant in
Den Bosch en Heerenveen.
Verwerking van op de band vastgeleg
de gegevens leverde vier concrete actie-
onderwerpen op, die door middel van ver
schillende voorlichtingsactiviteiten onder
de aandacht van het publiek zullen wor
den gebracht.
1. Automobilisten kruipen regelmatig te
dicht achter vrachtauto's waardoor zij
ongezien blijven voor de vrachtauto
chauffeur; een gevaarlijke situatie ont
staat als de personenauto plotseling
achter de vrachtauto tevoorschijn komt
om in te halen en de vrachtwagen
chauffeur op hetzelfde moment naar
links uitwijkt om een voorligger voor
bij te gaan.
2. Vrachtautochauffeurs houden veelal on
derling onvoldoende afstand, waardoor
het invoegen van inhalende automo
bilisten in gevaar wordt gebracht. Om
gekeerd worden vrachtwagens gesneden
door inhalende automobilisten, die zich
onvoldoende realiseren dat het bruusk
remmen prouiemen kan opleveren voor
de vrachtautochauffeur in verband
met de lading.
3. Automobilisten trachten bij het invoe
gen op de autosnelwegen herhaalde
lijk vóór een op de snelweg rijdende
vrachtauto te komen.
4. Vrachtautochauffeurs zijn bij het achter
uitrijden in steden en dorpen vaak on
voldoende attent op het gevaar van spe
lende kinderen achter hun wagen; fiet
sers en bromfietsen komen bij naar
rechtsalbuigende vrachtwagencombina
ties in het stadsverkeer regelmatig in
een levensgevaarlijke fuik terecht.
Ten aanzien van het spanningsveld
tussen het vrachtwagen- en particuliere
verkeer is uit de groepsinterviews in de
wegrestaurants gebleken dat irritaties ten
opzichte van het langzaam verkeer veelai
niet ontstaan door onwil, maar door on
voldoende verkeersinzicht en onbekendheid
met de problemen van de vrachtautochauf
feurs. Een typerend voorbeeld is hiervan
dat de bekende aanduiding „veevervoer"
door weinigen wordt herkend als een waar
schuwing aan het achteropkomend verkeer
dat het vervoer van levende dieren het
plotseling remmen bemoeilijkt. Aan de an
dere kant is duidelijk naar voren gekomen,
dat de vrachtwagenchauffeur zich er
meer bewust van moet zijn, dat zijn voer
tuig een obstakel betekent in het verkeer en
dat hij alles in het werk moet stellen om
hinder en ongemak voor andere weggebrui-
